Umwaka wuno wakonsilepo wawilizizye pa Bethel ukuti wano wangatemwa ukuya mukuwombela ku musambo wa ku South Africa kuno walinji nu kutalika ukupulinta amabuku walembesye amazina. Naninye nalembesizye. Nivwile icete nkaninye pano wansozile. Kwalinji na wanjinye watatu wano wasozilwe. Pe wa-a palinji umwanawitu—Dennis Leech, Bill McLellan, ne Ken Nordin. Watunenile ukuti ko-o kuno mukuya mutalinyoka zuwa!

Acino natumizile e mama e foni nu kumunena ukuti: “Mama wansozile ukuya mukuwombela ku South Africa!” Pa mulandu wa kuti e mama walinji amwanaci wi suwilo atalanzile ivya kumfupula. Cinji aca kuti cingatenga awakwasi wane wayivwile uwuwi pa mulandu wa kuti nalinji nu kuwa ukutali na woliwo, watayilizinye swinya wantunjilizile.

Pano tutani tuye ku South Africa twatalicizile ukuya ku Bethel ya ku Brooklyn. Wayile awatusambilizya pa myezi yitatu inzila iziyiwele zino twalinji nu kuyatalika ukuwomvya pa kupulinta amabuku. Pa nsizi ya kumala, twakwezile uwato wuno wayanga ku Cape Town, ku South Africa. Vyo-o vyacitisile lyo apano nakumanisya vye imyaka 20. Pano twafika, twanyosile atukwela e tireni ukufuma ku Cape Town ukuya ku Johannesburg. E sitesheni ya kutalicila yawezile mwi tawuni lya Karoo. Twafisile umutondo tondo. Mwe lyo-o itawuni mutavula sana imiti, fwandi mwawa ulukungu swinya mwalungula nkaninye. Twalile pano twalolecesya pi windo catupezizye amano. Amuno walinji amuku wa kutalicila ukulolapo incende ya musango wo-o. Twatalisile nu kwelenganya ukuti uzye konye kuno tukuya tuliya tukawelele? Mukupita kwa myaka twayile atutandalila co-o icifulo naswinya. Twayile atuzana ukuti calinji acifulo icizima nkaninye muno mwawa awantu wa mutende.

Umulimo wa kutalicila wuno nawombanga mu myaka ya kutalicila, awa kuwombela kwe mashini yino witanga ukuti Linotype. Yo-o mashini ayino twawomvyanga ukupanjilako amazwi nu kusya imilaini pe vino twawomvyanga ukupulintila e magazini ya Ulupungu lwa kwe Malonda ne Loleni! Umusambo wa ku South Africa awuno wapulintilanga insi mvule Ulupungu lwa kwe Malonda mu Africa. Yoyo mashini yino walesile ukufuma ku Canada yawombanga nkaninye!

Mukupita kwa mpindi natalisile ukuwombela mwi ofesi lino witanga ukuti Factory Office. Lyo-o iofesi alino lyawombelanga ku kupulinta, ukutuma amabuku, nu kwavwilizyako ku mulimo wa kupiliwula. Amanda  yasamalanga nkaninye, ntalolanga na vino yakusila. Swinya nalinji ni nsansa nkaninye.

Mu 1968, apano nizile insenda Laura Bowen. E Laura wikalanga mupipinye na pa Bethel. Walinji we painiya swinya wavwilizyangako na ku kulemba vino wakapiliwula wapiliwulanga pa Bethel. Pe yoyo impindi nga watwala watazumilizyanga ukwikala pa Bethel. Acino wizile awatutuma ukuya mukuwomba wupainiya uwuyiwele. Pano napocelela wo-o umulimo nasakamisilwe. Amuno imyaka yonsinye 10 yino nawomvile pa Bethel, ivya kulya watupanga vye, umwakwikala namo tutalipilanga. Nomba kuno twalinji nu kuya, twalinji nu kutalika ukuyikalila ivya kulya, ukuyisoncelela ing’anda, ivya ma transporti nga ni vyacipatalanye. Vyonsinye vyo-o vyasintilizile pa kalupiya kano wapanga wapainiya awayiwele nga wakumanisya amaawazi, ivipempu na mabuku vino vyalondekwanga cila mwezi.

Watutumile ukuya mukuwombela mupipi nu musumba wa Durban wuno wawela mu mbali ye Sumbi wino wakakwita ukuti Indian Ocean. Kwe yo-o incende kwavuzile sana awantu wa ku India. Awavule pe wa-a, awakwasi wawo wayile ku South Africa mu ma 1875 pano wiyuzile amakampani ye shuga. Pano twayanga kwe yo-o incende lyo awavule waleka ukuwomba ku makampani ye shuga, watalika ni ncito zinji. Lelo nanti ciwe wo-o walyanga ivya kulya vya ku India nye nu kukonka intambi zya ku mwawonye. Cino cazifile aca kuti walandanga icizungu. Fwandi tutazipizile ukusambilila icitundu cinji pa kuti twawomba icete umulimo wa kuwizya.

Pe yoyo impindi wapainiya awayiwele wazipizile ukutuma amaawazi 150 cila mwezi. Acino twapekinye ukuti pa wanda wa kutalicila twandi tuwombe amaawazi 6. Pe wowo uwanda kwalungwile sana swinya tutakweti isambililo nanti icipempu. Fwandi ya-a yonsinye amaawazi twalinji nu kuwomba vye ku ng’anda ni ng’anda. Pano twawombako, nalile nkulola pa nkoloko inzana papitavye amamineti 40 ukufuma pano tetwatalicila. Co-o calenzile tutalike ukulola ngati tutalinji nu kukumanisya ukuwomba wupainiya uwuyiwele.

Patazimvile twatantisile icete imiwombele. Cila wanda pa kuya mu mulimo twasendangako utwakulya na twatii (coffee) mwe fulasiki. Impindi ya kupuza nga yafika twayanga mukwimika motoka yitu mwi sika lya cimuti. Awana wa ma Indian wakunzile ukwiza mukututamba. Cino calenganga watutamba amuno twapusine imilolecele na vino walolekanga. Pa nsizi vye ya manda matici twizile atuzana ukuti nga twawombako amaawazi yawili nanti yatatu, impindi yasamalanga nkaninye.

Awantu wa ku India wawa sana nu mwezo wakupocelela aweni, wawa nu mucinzi, icikuku swinya wakatina Leza! Twivwanga icete nkaninye ukusambilizya awantu wa musango wo-o icisinka ca mu Baibolo. Awavule watakananga nga twaya mukuwawizizya. Watemwanga nkaninye nga twatalika ukuwasambilizya pe Yesu, e Baibolo, insi mpya ni suwilo lya kuzyulupuka. Pa nsizi ya mwaka wonga twizile atuwa na masambililo 20. Cilawanda kwawangako ulupwa nanti longa wano watwitangako ukuya mukulila ponga ivyakulya. Ala twawanga ni nsansa nkaninye!

Patazimvile wizile awatutuma mu muputule. Wo-o umuputule wawezile mu mbali ye sumbi wino wakakwita ukuti Indian Ocean. Cila sabata nga twatandalila iwungwe twaficilanga mu mang’anda ya wanawitu. Pa ng’anda yonsinye pano twaficila watusendanga vye nge swe walupwa lwawo. Amuno twawanga ni mpindi ya kwizizya ponga na woliwo. Pa nsizi ya myaka yiwili twizile atupocelela foni ukufuma ku musambo. Umwanawitu wino watutumizile watili, “Tukulonda ukuti mwize mukuwombela ko-o ku Bethel.” Pano wamala namunenile ukuti, “Mutasakamala twawa ni nsansa konye kuno tukawombela.” Nomba pa mulandu wa kuti twalondanga ukuya ukuli konsinye kuno Yehova watutuma, twazumizile ukuya ku Bethel.

Pano nanyocezile ku Bethel natalisile ukuwombela ku Service Dipartimenti. Kwe yo-o dipartimenti nakweti ulongo lwa kuwombela ponga na wanawitu awavule wasongo mu vya kwe Leza. Pe yoyo impindi nga ca kuti kangalila wa muputule watandalila iwungwe watumanga lipoti kwi ofesi lya musambo. Wa Service nawo walembanga e kalata nu kutumila iwungwe ukulingana ne lipoti ye kangalila wa muputule. Mwe ya-a amakalata mwawanga amazwi yakuwomelezya amawungwe nga nu kuwavwa. Awanawitu wano wawombelanga ku kupiliwula ya-a amakalata na malipoti wawombesyanga nkaninye. Amuno wapiliwulanga ukufumya mu ciXhosa, iciZulu, ni vitundu vinji ivya mu Africa ukutwala mu Cizungu, swinya awafumya mu Cizungu nu kutwala mwe vyo-o ivitundu.  Wa-a awanawitu wawombesyanga nkaninye. Wanjavwizye nu kumanya intazi zino awanawitu na wankazi awatifi wapitangamo.

Pe yoyo impindi mu South Africa mwalinji akapatulula ka cikowa. Cila wantu wakweti incende kuno wikalanga. Awazungu wikalanga wonga na watifi nawo wonga. Co-o calenganga awazungu na watifi watasumba impindi inkulu ponga. Awanawitu awatifi walandanga, ukuwizya nu kulongana mu vitundu vyawo.

Namanyile awanawitu na wankazi awatifi awatici sana. Amuno iwungwe lino nalinjimo lyalinji alya cizungu ni ncendenye yino nikalangako yawezile ku wazungu. Lelo ukuwombela ku Service kwanjavwizye ukumanya awanawitu awatifi nga ni ntambi zyawo. Swinya kwanjavwizye nu kumanya intazi zino wapitangamo pa mulandu wa kukana konka intambi ni visambilizyo vya wufi ivya mu mipepele. Wa-a awanawitu walinji awasipe nkaninye. Amuno watwalililanga ukuwa awacisinka asa mulandu nu kuwacuzya kwa lupwa na wikala kaya pa mulandu wa kukanakonka intambi zimwi na vyonsinye vino vyalemenkana nu kupepa imizimu. Mutwaya namo mwalinji uwupina nkaninye swinya awavule watasambilizile. Lelo nanti calinji wo-o wacindisile sana Baibolo.

Impindi yimwi nakwetiko nu longo lwa kuwombela pa milandu yino yakumile insambu zino twakwata izya kupepa nu kukanayisanzya mu vikanza vyansi. Isuwilo lyane lyawomile nkaninye pano nalola awanawitu na wankazi awacitici wano wawawinzile pa mulandu wa kukanayisanzya mu tuwungwe twa mapepo pa sukulu nga nu kukanayimbilako indwimbo zya mu mipepele ya wufi.

Cinji cino catuwomizye sana alisuwilo lino awanawitu wanji walanjizizye mu nsi ya Swaziland. Yalile pano Imfumu Sobhuza II yafwa, awantu wonsinye wawanenile ukupela inyele ku mutwe. Lo-o lwalinji alutambi luno awantu wakonkanga nga wumwi wafwa. Awonsi wawanenile ukupela inyele zyonsinye ku mutwe ne awanaci wawanenile ukuzicefyako. Nomba lo-o ulutambi lwalemenkine nu kupepa ivikolwe. Pano awanawitu na wankazi wakanile ukukonka lo-o ulutambi wawacuzizye sana. Kwe wa-a awanawitu awatifi twasambilizile ivivule nkaninye pa wucisinka nu kutekanya vino vyawomizye isuwilo litu.

Mu 1981 natalisile ukwavwilizyako ku mulimo wa kupulinta. Pe yo-o impindi twatalisile ukuwomvya amamashini ayapya yano yawombanga na makompyuta pa kupulinta. Ivintu vyayanga vikuzipilako  vye ku mulimo wa kupulinta. Akampani kamwi kano kakazyanga amamashini ya kupulintila kapile iofesi lya musambo e mashini yimwi yino witanga ukuti phototypesetter ukuti welezye walole vino ikuwomba. Swinya wawanenile ukuti watalinji nu kulipilapo nanti cimwi pa kwelezya yo-o e mashini. Pa mulandu na vino yo-o mashini yawombanga icete, calenzile ukuti wacinje amamashini 5 pa mamashini 9 yano twawomvyanga ukupanjilako amazwi ni milayini. Co-o calenzile tupilule inzila yino twapulintilangamo amabuku. Umulimo wa kupulinta wizile awupepuka nkaninye, amuno ya-a amamashini ayapya yawombanga icete sana. Twatalisile ukupulinta amabuku amavule ukucila vino cawanga kali.

Amakompyuta yapepusizye sana imilimo. Amuno yalenzile na wanawitu wapange e programu ya pa kompyuta yino witanga ukuti MEPS, (Multi language Electronic Publishing System.) yino yawavwanga ukupulinta amabuku mu vitundu ivivule pa mpindi yonganye. Kwalinji ukulunduluka sana mu vya kupangapanga ukufumilila pano twafumizile ku Canada ukwiza ku South Africa. Amuno amamashini ayapya yatalinji ndi yano twawomvyanga kali. Yeni yalenzile ivintu ukuzipilako. (Ayize. 60:17). Swensinye 4 twizile atutwala wapainiya wano watemilwe sana e Yehova. Nene ne Bill twatwalilizile ukuwombela pa Bethel. E Ken ne Dennis wizile awasolapo ukupapa awana. Acino wizile awafuma mu Bethel. Nomba watikalanga ukutali nkani.

Imilimo pa Bethel yayanga ikuvulilekovye. Ivitundu vino twapulintangamo amabuku vyayanga vikuvulilako. Swinya nga twapulinta twayatumanga mu misambo yinji. Nomba pa kuti wo-o umulimo wuwombwe icete kwalondekwanga ivikulwa na vinji. Acino awanawitu wizile awazenga na vinjinye kasika akamusumba wa Johannesburg. Swinya wavipile kwe Yehova mu 1987. Naweni ukuti alongo nkaninye ukuwombako wo-o umulimo nu kuwombako mwe Komiti ya Musambo wa ku South Africa pa myaka imivule.

Mu 2001 twapocelezile umulimo na wunji uwupya uwa kuwa mwe Komiti ya Musambo wa ku United States. Nanti aca kuti twalinji nu wulanda ukusya iviwuza nu mulimo wuno twawombanga ku South Africa, twivwile icete nkaninye ukuya mukutalika ukuwombela ponga nu lupwa lwa pa Bethel ku United States.

Cimwi cino catusakamisile, akwelenganya pe vino manguvyala walinji nu kusyala akwikala. Amuno twalinji nu kuwa ukutali sana naweliwe. Lelo wamulamu wane awacanaci watatu walanzile ukuti walinji nu kusyala wakumusakamala. Watili, “tutanga tuwe mu mulimo wa mpindi zyonsi, lelo nga ca kuti tukusakamala mama cililenga ukuti namwemwenye mutwalilile ukuwomba umulimo winu.” Tukasalifya nkaninye pa kuyipelesya kwawo!

Wulyanye vino wamulamu wane wasyazile wakusakamala manguvyala, avino ne mukulu wane uwa consi wino wikalanga ku Toronto ku Canada wasakamalanga e mama wino watuleta. Wisile nawe ukucila pa myaka 20. Tukasalifya nkaninye pe vino wamusakamile ukuficila mpaka pano wizile afwa lyo apano twafika vye ku New York. Alongo nkaninye ukuwa na wantu wa musango wo-o wano wangayikundila ukusyala wakusakamala awakwasi. Amuno citapepuka ukuwazana pe yo-o impindi yino tufisilepo.

Umulimo wuno nawombanga pano nafika ku musambo wa ku United States awakuwombela ku kufumya amabuku. Nawomvileko wo-o umulimo pa myaka yimwi. Swinya wapepuka nkaninye pa mulandu wa vyakupanga panga. Pe yo-o impindi nkawombela kwe dipartimenti yino yikawombela ku vyakukala nu kukazya. Pa myaka yonsinye 20 yino nawombela pe wo-o umusambo, nkakwivwa icete nkaninye ukuwombela ponga na wanawitu na wankazi wano wakakwikala pa Bethel wano wafisile ku ma 5,000, ukuwikako na wanji wano wakafuma ku mang’anda wano wafisile ku ma 2,000!

Imyaka 60 yino yapita ntelenganyanga nu kuti ningiza mfike ko-o. E wakwane Laura wantunjilila nkaninye pa myaka yonsinye yo-o swinya nawa sana ni nsansa. Tukasalifya pa milimo yonsinye yino twakweti ulongo lwa kuwombako. Swinya tukasalifya na pa wanawitu wonsinye wano twawomvile nawo ukuwikako na walyanye wano twazananga mu misambo yino twatandalilanga. Pa mulandu wa kuti pe yo-o impindi nkweti imyaka ukucila pe 80 nsiwomba imilimo ndi vino nawombanga kali. Kwawa awanawitu awacitici awavule wano wawasambilizya yo-o imilimo swinya wakawomba icete sana.

E kimbila wa malumbo walemvile ukuti: “Umwiko wa longo awuno e Yehova awili Leza wawo.” (Amalu. 33:12) Ya-a amazwi aya cisinka nkaninye! Nalola ukuti alongo ulukulu nkaninye ukuwombela ponga na wantu wa kwe Yehova awansansa.