1-2. Avyani vino e kalemba wumwi walanzile, swinya avyani vino twandi tusambilile mwe co-o icipande?

MWE ya-a amanda awantu awavule wakati wazumila mwe Yesu lelo wasikonka vino wasambilizyanga. (2 Tim. 4:3, 4) E kalemba wumwi walemvile ukuti: “Nga ca kuti pizile e Yesu winji pe yo-o impindi uwa kuti awalanda wulyanye vino ne Yesu nye umweneco walandanga . . . , uzye nawenye tungamukana ndi vino twakanile wino walinjiko imyaka 2,000 yino yapita? . . . Icasuko we ee.”

² Pano e Yesu walinji mu nsi awantu wivwanga imisambilizizye yakwe ni vizungusyo vino wacitanga. Lelo wakanile ukumusuwila. Amulandu ci? Mu cipande cino cafumileko twalanzile pa milandu 4 yino yalenzile awavule wakane Yesu pa mulandu we vino walandanga nu kucita. Mwe co-o icipande twalanda na pe yinji 4. Twandi tulande na pe vino vikalenga awantu wakana awasambi wa kwe Yesu awacisinka mwe ya-a amanda, na vino tungacita pa kutwalilila ukuwombela Yehova.

3. Avyani vino Yesu wacitanga vino vyalenzile ukuti awavule wamukane?

³ Pano e Yesu walinji mu nsi wazanwanga na wantu awapusane pusane. Nanti aca kuti walyanga na wantu wa cuuma na wacindikwe, wasumbanga impindi inkulu na wapina na wano watakweti awakuwavwa. Cinji aca kuti walanjizyanga icikuku ku wantu wano awavule walolanga ukuti “awawembu nkaninye.” Lelo awantu wacilumba wamukanile pa mulandu we vino walandanga nu kucita. Impindi yimwi wa-a wantu wakolowozizye na wasambi wa kwe Yesu ukuti: “Nga muno cani cino mukulya nu kumwa na wakasoncezya wa misonko na wawembu?” E Yesu wawasusile  ukuti: “Awapuma watange wawafwa nu wakuwapozya nkandi awalwale. Ntatunjila ukwita awalungamane ukuti watontolokwe nkandi awawembu.”​—Luk. 5:29-32.

4. Ukulingana nu wusesemo wa kwe Ayizeya, avyani vino awaYuda wazipizile ukwenecela pe Mesia?

⁴ Avyani vino Amawaliko yalandapo? Pa myaka imivule lyo e Mesia atani ayize mu nsi e kasesema Ayizeya walandizile lyankani ukuti waliyiza wamukane. Watili: “Twamukwelenguzile atumukana . . . Nu wakumulola asowelwa kumwi. Atupupuzya atufumya na mano kweneko ngati walinji acintu cavye.” (Ayize. 53:3) Uwusesemo walanzile ukuti e Mesia “waliwamukankamula.” Fwandi awaYuda wazipizile ukwenecela ukuti awavule walikana Yesu.

5. Uzye awantu awavule wakalola wuli wano wakakonka Yesu?

⁵ Uzye vyo-o vikacitika na mwe yanye amanda? Ee. Wasimapepo wakatemwa sana nga ca kuti umuntu wa cuuma, umucindikwe nanti wano awa munsi wakalola ukuti awamano watalika ukupepa ku calici ku mwawo. Wakazumilizya awantu wa musango wo-o ukuwa mu macalici yawo nanti aca kuti wakucita iviwipenye. Swinya wasula nkaninye awawomvi wa kwe Yehova pa mulandu wa miwele yawo imizima. Nomba ndi vino Paulo walanzile, e Leza akasola “vino vyasulwa.” (1 Kor. 1:26-29) E Yehova akalola awawomvi wakwe wonsinye awa cisinka ukuti wacindama nkaninye kwe weliwe.

6. Avyani vino e Yesu walanzile pe Mateyu 11:25, 26, swinya tungamukolanya wuli?

⁶ Avyani vino vingalenga wumwi atayipunula? (Wazyani Mateyu 11:25, 26.) Tutazipizile twalola awantu wa kwe Leza ndi vino awa mu nsi wakawalola. Muzipizile ukumanya ukuti e Yehova akawomvya awantu awayicefye pa kuficilisya ukulonda kwakwe. (Amalu. 138:6) Muzipizile ukwelenganya pe vino wawomba ukuwomvya wanye wano insi yasula.

7. Amulandu ci wuno Yesu witizile awaFalisi ukuti awa kacenjezya, swinya wivwile wuli pano wawita wo-o?

⁷ E Yesu wasuzizye wasimapepo pa mulandu wa kuti watasambilizyanga awantu ukulingana na vino Yehova akalonda ukuti wamupepa. Ku cakulolelako, watili awakacenjezya amuno wawomelezyanga awantu ukucindika sana ulutambi lwa kusamba ku makasa ukucila ulwa kucindika awakwasi wawo. (Mat. 15:1-11) Awasambilizi wakwe wafwile wazungusile nkaninye pe vino walanzile. Co-o calenzile nu kuti wamuwuzye nu kuti: “Uzye umanyile kuno awaFalisi walumilwe umwezo pano wivwile wonye?” E Yesu nawe wawasusile ukuti: “Umuti wonsinye wuno asa monsi wane nanti e tata wa mwi yulu walembeka wulinyunkulwa. Walekani! Awakakolelela intonko. Cino intonko nga yakolelela intonko mbuye wonsinye wowili wangaponela mu cizinji.” (Mat. 15:12-14) E Yesu watwalilizile ukulanda icisinka nanti aca kuti wasimapepo wafulwanga.

8. Uzye Yesu walanjizizye wuli ukuti asavisambilizyo vyonsi vino vikasecelesya Leza?

⁸ E Yesu walanzile ukuti ivisambilizyo vimwi vino wasambilizyanga vyalinji avya wufi. Ku cakulolelako, atatili vyonsinye vikasecelesya Leza. Walanzile ukuti awantu awavule wawa pa musewo wuno wukatwala ku wononi. Lelo awaticivye awano wawa pa musewo wuno wukatwala ku wumi. (Mat. 7:13, 14) Walanzile apatiswenye ukuti awantu wamwi waliwaloleka ngati wakawombela Leza fwandi wasimuwombela. Watusosile ukuti: “Muwacenjela na watumwa wa wufi wano wakwizanga kwa kwe mwemwe ngati ang’onzi, lelo mukasi ampumpi nkali. Mwandi muwamanyila awatumwa wa wufi ku milimo yawo.”​—Mat. 7:15-20.

9. Avisambilizyo ci ivya wufi vino Yesu wasokolozile?

⁹ Avyani vino Amawaliko yalandapo? Uwusesemo wa mu Baibolo walandizile lyankani  ukuti e Mesia alikunda nkaninye ing’anda ya kwe Leza. (Amalu. 69:9; Yoha. 2:14-17) Lonye ulukundo aluno lwalenzile Yesu asokolole intambi ni visambilizyo vya wufi vino wasimapepo wasambilizyanga. Ku cakulolelako, awaFalisi wazumizile ukuti umuntu ndi wafwa watwalililanga ukuwa nu wumi ku cifulo cinji. Lelo Yesu wasambilizyanga ukuti awafwe walala utulo. (Yoha. 11:11) AwaSaduki nawo wazumizile ukuti kutawa ukuzyulupuka. Lelo e Yesu wazyulupuzile e ciwuza wakwe e Lazaro. (Yoha. 11:43, 44; Imili. 23:8) Awa Falise wasambilizyanga ukuti e Leza akatusolela lyankani vino tuliwacita mu wumi. Lelo e Yesu wasambilizyanga ukuti umuntu umweneco angasolapo ukuwombela Leza nanti pole.​—Mat. 11:28.

10. Amulandu ci wuno wamwi wakapunulila mwe vino tukasambilizya?

¹⁰ Uzye vyo-o vikacitika na mwe yanye amanda? Ee. Awavule wakapunula pe vino tukasambilizya. Amuno tukawomvya Baibolo pa kusokolola ivisambilizyo vya wufi vino wasimapepo wakasambilizya. Wasimapepo wakasambilizya awantu wawo ukuti e Leza akakoca awantu awawipe mu mulilo. Wakawomvya co-o icisambilizyo ku kutinizyako wano wakatungulula pa kuti wawivwila. Lelo swe wano tukapepa Yehova e Leza wa lukundo tukasambilizya awantu ukuti co-o icisambilizyo aca wufi. Cinji aca kuti wasimapepo wakasambilizya awantu ukuti kwawa cino cisifwa ku muntu. Lelo tukakwavwa awantu ukumanya ukuti co-o icisambilizyo aca wufi. Amuno nga ca kuti kwawa cino cisifwa ku muwili wa muntu, lyo cikusula ukuti kutaliwa ukuzyulupuka. Swinya wasimapepo wakasambilizya awantu ukuti e Leza akasolela awantu ivya kucita mu wumi. Lelo sweswe tukawasambilizya ukuti cila muntu wawa ne kampingu ya kuyisolela ukucita icizima nanti iciwipe. Uzye wasimapepo wakayivwa wuli nga twavwa awantu ukumanya icisinka? Impindi imvule wakafulwa nkaninye!

11. Ukulingana na mazwi yano Yesu walanzile pe Yohani 8:45-47, avyani vino e Leza akalonda awantu wakwe wacita?

¹¹ Avyani vino vingalenga wumwi atayipunula? Nga cakuti twatemwa icine ica mu Baibolo tuliwakwivwila nu kukonka vyonsinye vino Leza  akatunena. (Wazyani Yohani 8:45-47.) Tutaliwa ngati we Satana wino wapondoka. Tutaliwacita icili consinye cino cingapusana na vino twazumilamo. (Yoha. 8:44) E Leza akalonda awantu wakwe “ukupata iciwipe” nu “kulemasya icizima,” wulyanye vino ne Yesu wacitanga.​—Roma. 12:9; Hebe. 1:9.

12. Amulandu ci wuno imfwa ya kwe Yesu yapunuzizizye awaYuda awavule?

¹² Amulandu ci wunji wuno awaYuda wamwi wakanizile Yesu? E Paulo watili: “Ukuwa swenji tukuwizya Klistu umusayikwe. Lelo awaYuda acakupunuzya.” (1 Kor. 1:23) Amulandu ci wuno imfwa ya kwe Yesu iya kufwila pa cimuti yapunuzizizye awaYuda awavule? Ukufwila pa cimuti kwalenzile wamulola ukuti acipondo swinya amuwembu ase Mesia.​—Amasu. 21:22, 23.

13. Avyani vino wano wakanile Yesu waposilwe ukumanya?

¹³ AwaYuda wano wakanile Yesu waposilwe ukuzumila ukuti walinji awakaele, wamuwipizizyevye swinya vino awantu wacisile kwe weliwe asa vino wazipizile ukucita. Wakapingula wano wamupingulangu watalinji nu mulinganya. Wawo wakapingula wasamalizilevye ukupingula Yesu ukwasowa ukukonka vino wakonkanga pa kupingula. (Luk. 22:54; Yoha. 18:24) Ukucila ukuvwambilizya ivisinka pa mulandu wuno wapile Yesu, wa-a wakapingula watalisile ukuvwambilizya “uwukalola wa wufi pa kuti wamukome.” Lelo pa nsizi ya kupotwa ukuzana ivisinka, e simapepo mukulu welezizye na maka pa kuti Yesu alande vino vyalinji nu kulenga wamupe umulandu. Ukucita wo-o kwapusine nkaninye na vino amasundo yalandanga. (Mat. 26:59; Mar. 14:55-64) Cinji aca kuti pa nsizi ya kuzyulupuka kwe Yesu, wa-a wakapingula wapile amasoja ya wina Roma indalama imvule pa kuti wasalanganye uwufi wa kuti awasambi wayile awiwa Yesu mu nkungwe.​—Mat. 28:11-15.

14. Avyani vino amawaliko yalandizile lyankani pa mfwa ya kwe Mesia?

¹⁴ Avyani vino Amawaliko yalandapo? Nanti aca kuti awaYuda watenecelanga Mesia ukufwa, Amawaliko yeni yalandizile lyankani ukuti: “Wayipile ku mfwa nu kulondesya konsi.  Wakomezilwe ponga na wacikoma. Weliwe wasenzile uluwembu lwa wantu wonsi.” (Ayize. 53:12) Fwandi ukufwila pa cimuti asa kuno kwalinji nu kulenga awaYuda wamukane.

15. Amilandu ci yimwi yino wapa Inte zya kwe Yehova yino yalenga awavule wawakane?

¹⁵ Uzye vyo-o vikacitika na mwe yanye amanda? Nkaninye! E Yesu wamuwipizizye nu kumupa umulandu wa wufi. Swinya wonye wo-o avino cawa na ku Nte zya kwe Yehova mwe ya-a amanda. Ku cakulolelako, mu myaka ya ma 1930 ukufika mu ma 1940 mu makoti ya mu United States mwalinji imilandu imivule nkaninye iya kuluwulula pa kuti wa Nte wacinjilile insambu zya kupepa. Wa kapingula wamwi walinji na kapatulula nkaninye pano wapingulanga yo-o imilandu. Mu Quebec ku Canada awa mu ma calici wawombezile ponga nu wuteko pa kuti walesye ukupepa kwitu. Wakawizya awavule wawanyefile mu vifungo pa mulandu wa kuwizizya awantu pa wufumu wa kwe Leza. Mu Germany namo, uwuteko wa ciNazi wakomile awanawitu awacitici awavule nkaninye. Mu myaka ya nombanye awanawitu na wankazi awavule mu Russia wawapa imilandu ya wufi imivule nu kuwawika mu vifungo pa mulanduvye wakulanda pe Baibolo. Uwuteko wawapa umulandu wa kuti wakakatucila uwuteko. Wawinda ne Baibolo yitunye iya New World Translation of the Holy Scriptures mu lulimi lwa ciRussian. Wakalanda ukuti mwawa ivyewo vino vikalenga awantu wakatucila uwuteko pa mulanduvye wa kuti mwawa izina lya kuti Yehova.

16. Ukulingana ne 1 Yohani 4:1, amulandu ci wuno tutazipizile ukuwipwa na malyasi ya wufi yano awantu wakalanda pa Nte zya kwe Yehova?

¹⁶ Avyani vino vingalenga wumwi atayipunula? Akumanya icisinka pi lyasi lino twivwa. Mwi lyasi lya pa mwamba e Yesu wasocezile wano wateyelezyanga ukuti wamwi walinji nu “kuwavwanjila vimwi iviwipe.” (Mat. 5:11) Wo-o uwufi wonsinye wukafuma kwe Satana. Akawomvya awalwani ukuwipa uwufi uwuwipe pe wano wakunda icisinka. (Ukuwu. 12:9, 10) Tufwile ukukana uwufi uwuli wonsinye wuno wukafuma kwe wano watupata. Tutazipizile ukuzumilizya icili consinye ukututonsya nanti ukulenga twatina ukuwombela Yehova.​—Wazyani 1 Yohani 4:1.

17. Uzye vino vyacitisile pano Yesu atani afwe vyange vilenge wuli wamwi ukumukana?

¹⁷ Pano e Yesu atani afwe umutumwa wenga pa watumwa 12 wamupilucizile. Winji nawe wakanile e Yesu impindi zitatu. Wano wasyala nawo wamusamazile pa wanda wuno wamukomanga. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) Lelo e Yesu atazunguzusile. Amuno walandizile lyankani ukuti vyonsinyenye vyo-o vilimuciticila. (Yoha. 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Pa nsizi ye vyo-o, wamwi nga wapinguzilepo ukukanawa awasambi wa kwe Yesu. Wange wakwelenganya ukuti ‘nga ca kuti wonye avino awatumwa wa kwe Yesu wakacita nene ntange imbe ne musambi wakwe!’

18. Amasesemo ci yano yaficilisizwe pano kwasyalavye katici ukuti Yesu afwe?

¹⁸ Avyani vino Amawaliko yalandapo? Pa myaka imivule lyo Yesu atani ayize mu nsi e Yehova walanzile lyankani ukuti e Mesia walinji nu kumukazya pa ndalama zye silver 30. (Zaka. 11:12, 13) Wino walinji nu kumupilucila we ciwuza wakwe. (Amalu. 41:9) E kasesema Zakariya walanzile nu kuti: “Mukome! Ni ng’onzi zisalangane.” (Zaka. 13:7) Awantu wano walinji ni myezo imizima watalinji nu kukana Yesu pa mulandu na vino vyamuciticizile. Lelo pano walola ya-a amasesemo yaficiliswa apano walinji nu kumusuwila sana.

19. Avyani vino wano wawa ni myezo imizima wamanya?

¹⁹ Uzye vyo-o vikacitika na mwe yanye amanda? Ee. Awantu wamwi wano walinji awa Nte  waleka ukuwombela Yehova nu kuwa awasangu. Swinya wakalonda nu kufumya na wanji kwe Yehova. Wakasalanganya amalyasi amawipe swinya aya wufi pa Nte zya kwe Yehova. Wakawomvya amanyuzipepala, intaneti ama tv nga ne Radio. Lelo wano wawa ni myezo imizima wasiwipwa. Wamanya ukuti e Baibolo yalandizile lyankani ukuti ivintu vya musango wo-o vifwile ukucitika.​—Mat. 24:24; 2 Pet. 2:18-22.

20. Uzye mungacita wuli pa kuti mutawipwa na wano waleka ukuwombela Yehova?

²⁰ Avyani vino vingalenga wumwi atayipunula? Tuzipizile ukuwomya isuwilo litu ukupitila mu kuisambilizya Baibolo lyonsinye, ukupepa ukwasowa ukuleka nu kutwalilila ukuwomba umulimo wuno Leza watupa. (Wazyani 2 Timoti 4:4, 5.) Nga tuli ni suwilo tutalileka icili consinye ukutusakamika nga twivwa iviwipe pa Nte zya kwe Yehova. (Ayize. 28:16) Nga twakunda Yehova, Izwi lyakwe, na wanawitu tutalileka ukumuwombela nga wamwi waleka ukumuwombela.

21. Nanti aca kuti awavule wakakana vino tukawawizizya, avyani vino tusivwilika?

²¹ Pano Yesu walinji mu nsi wamwi wamukanile. Lelo awavule wamuzumizile. Pe wano wamuzumizile palinji nu mu Yuda wa mucilye ca mu Sanhedrini ni “wumba lya simapepo awavule.” (Imili. 6:7; Mat. 27:57-60; Mar. 15:43) Wonye avino cawa na pe yonye impindi. Awavule wasolapo ukukonka Yesu. Amulandu ci? Amuno wamanya icisinka ca mu Mawaliko swinya wacikunda. Izwi lya kwe Leza likati: “Wano wakunda Izwi lyako wali umutende nkaninye. Pasi cimwi cino cingalenga ukuti wapone.”​—Amalu. 119:165.