Ukuya kwe vino vilimo

Ukuya kuno walanjizizye vino vilimo

Uzye Mwamanya?

Uzye Mwamanya?

Uzye pa mpindi yino walembanga Baibolo wawomvyanga icimelwa ce papyrus ukupanjilako amawato?

Icimelwa ce papyrus

Ukufumilila kali awantu wamanya ukuti icimelwa ca mu luzi cino wakakwita ukuti papyrus acino wawomvyanga mu Egypt pa kukupanjilako amapepala. Swinya yanye ya-a ayali mapepala yano awa Griki na wina Roma wawomvyanga. * Lelo awavule watamanya ukuti wawomvyanga conye icimelwa ce papyrus ukupanjilako amawato.

Amawato yawili aya mu nkumgwe zya mu Egypt yano yakalanjizya vino amawato yano wapanjilanga ni cimelwa ce papyrus yalolekanga

Ukucila pa myaka 2,700 yino yapita, e kasesema Ayizeya walemvile ukuti awantu wano “wikalilanga mu nduzi zya ku vitungu vya Ethiopia” watumile “awalasi pe sumbi swinya mu mawato ye papyrus.” Pa nsizi e kasesema Yeremia nawe pano walandanga pe vino calinji nu kuwa pano awina Madai na wina Persia walinji nu kusansa umusumba wa Babiloni watili, walinji nu koca ‘amawato ya mu Babiloni aye papyrus pa kuti watasamala’.​—Ayize. 18:1, 2; Jere. 51:32, NWT.

Pano e Baibolo alibuuku lino lyafutilwamo nu mupo wa kwe Leza, wano wakayiwazya wenecelanga ukuti impindi yimwi wano wakazyula ivya kuzyulazyula, walisuka wazane uwusinincizyo wuno wukalanjizya ukuti kali wawomvyanga icimelwa ce papyrus ku kupanjilako amawato. (2 Tim. 3:16) Pe yo-o impindi wano wakazyula ivya kuzyulazyula, wazana ivisinka vino vikalanjizya ukuti mu Egypt wawomvyanga icimelwa ca papyrus ku kupanjilako amawato.

VINO WAPANGANGA AMAWATO AYA CIMELWA CE PAPYRUS

Mu nkumgwe zya mu Egypt mwawa ivikope na vino wamata mu viwumba vino vikalanjizya vyo wapanganga amawato ukuwomvya icimelwa ce papyrus. Watalicilanga ukufumyako ivya ku nsongo ni visinko apano awavinyepa mu myanzi. Ivimelwa vye papyrus vyawa na makona yatatu. Fwandi vyawomanga nkaninye nga wavinyepenkanya ponga. Ibuuku lino likalanda pa mikalile ya kali iya mu Egypt, likalanda ukuti amawato yano wapanganga ukuwomvya icimelwa ce papyrus yatalimpanga ukufika ku mamita 17 swinya yawanga amapapatale nkaninye.

Ivikope vino walemba pa viwumba vino vikulanjizya vino wapanganga amawato ya cimelwa ce papyrus

UMULANDU WUNO WAWOMVYANGA ICIMELWA CE PAPYRUS KU KUPANJILAKO AMAWATO

Ivimelwa vye papyrus vyamelanga nkaninye mu mbali ya luzi lwa Nayilo. Swinya amawato ya vimelwa vya papyrus yapepusile nkaninye ukupanga. Awantu wawomvyanga nkaninye ya-a amawato. Ica kuti na pano watalisile ukupanga amawato amakulu ukuwomvya amapulanga, awalondo wanswi weni na wakavwima watwalilizile ukuwomvya aya fimelwa vye papyrus.

Awantu watwalilizile ukuwomvya amawato ye papyrus pa mpindi intali. E kalemba wa malyasi e Plutarch umu Griki walanzile ukuti na mumpindi ya watumwanye awantu awavule watwalilizile ukuwomvya amawato ya cimelwa ce papyrus.

^ par. 3 Vyo-o ivimelwa vyavulila ukumela mu lunyika nanti mu nduzi muno aminzi yasisamala pakupita. Co-o icimelwa cikatalimpa ukufika ku mamita 5 swinya ku cisinko cikatimba ukufika ku ma sentimita 15).