1-2. Alisuwilo ci lino awawonvi wa kwe Yehova wakwata?

ISUWILO lyacindama nkaninye. Awantu wamwi wakasuwila ukuti wanda wumwi walitwala nanti ukutwalwa nu kuwa ni nsansa mwi twala lyawo. Wanji wakasuwila ukuti wanda wumwi waliwa na wana, ne wanji nawo wakasuwila ukuti walisuka wapole ku ndwala yino walwala. Swinya pamwi na sweswenye avino tukalucila mu wumi witu. Lelo kwawa isuwilo na linji lino swe wina Klistu twakwata lino lyacila na pe vyo-o vino twalandapo, amuno lyeni lyakuma uwumi witu wonsinye uwa ku nkolelo ukuwikako na wakundwe witu wano wafwa.

² Umutumwa Paulo walanzile ukuti: “Indi ni suwilo ilili lyonga mwa kwe Leza . . . kuno awantu wonsi awazima na wawipe walizyulupuka ku mfwa.” (Imili. 24:15) Lelo e Paulo asa wino watalicizilepo ukulanda pi suwilo lya kuzyulupuka, amuno lyo kali kali e Job walandapo. Umonsi wi suwilo e Job wasuwizile ukuti e Leza walinji nu kumuzyulupula ku wafwe.​—Job 14:7-10, 12-15.

3. Uzye vino vyalembwa mwi buku lye 1 Wakorinte icipandwa 15 vingatwavwa wuli?

³ ‘Isuwilo lya kuzyulupuka kwa wafwe’ lyawa “alufula” nanti “amasambilizyo ya kutalicila” yano umwina Klistu wensinye azipizile ukumanya nu kuzumila. (Hebe. 6:1, 2) Amazwi yano e Paulo walanzile pa kuzyulupuka yakazanwa mu cipandwa 15 icibuku lye 1 Wakorinte. Vino walenvile vifwile vyawomelezizye nkaninye awina Klistu wa kutalicila. Swinya na sweswenye vingatwavwa ukusuwila sana ukuti kuliwa ukuzyulupuka asa mulandu ni myaka yino yapitapo ukufuma pano vyalembezilwe.

4. Acani cino cingalenga tusuwile ukuti awafwe walizyulupuka?

⁴ Ukuzyulupuka kwa kwe Yesu kungalenga tusuwile ukuti awakundwe witu wano wafwa waliwa nu wumi naswinyanye. Amuno ukuzyulupuka kwa kwe Yesu kwalinji pi “landwe zima” lino  Paulo wawizizye ku Wakorinte. (1 Kor. 15:1, 2) Walanzile nu kuti umwina Klistu nga tasuwizile mu kuzyulupuka lyo isuwilo lyakwe alyavye. (1 Kor. 15:17) Fwandi ukusuwila ukuti e Yesu wazyulupusile kungalenga tutavwilika ukuti na wanjinye wano wafwa walizyulupuka.

5-6. Uzye amazwi yano yawa pe 1 Wakorinte 15:3, 4 yacindama wuli kwe sweswe?

⁵ Pano e Paulo walandanga pa kuzyulupuka walanzile ivisinka vitatu ivicindame nkaninye: Vyo-o ivisinka we (1) “E Klistu wafwizile uluwembu lwitu.” (2) “Wazisilwe.” na (3) “Wazyulupuzilwe pa wanda wa citi tatu ndi vino amawaliko matele yataka.”​—Wazyani 1 Wakorinte 15:3, 4.

⁶ Uzye imfwa ya kwe Yesu, ukuzikwa nu kuzyulupuka kwa kwe vyacindama wuli kwe sweswe? E kasesema e Ayizeya walanzile pa mfwa ya kwe Mesiya ukuti “alikomwa” ayize “azikwe mu nkungwe na wacikoma.” Lelo walanzile nu kuti e Mesiya “alisenda uluwembu lwa wantu wavule,” pa kuti atutule ku mfwa. Vyo-o vyacitisile pano e Yesu wapile uwumi wakwe ukuwa anzuwi. (Ayize. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Roma. 5:8) Fwandi imfwa ya kwe Yesu, ukuzikwa, nu kuzyulupuka kwakwe vyalenga tuwe ni suwilo lya kuti tuliluwulwa ku luwembu ni mfwa nu kwizawa ponga na wakundwe witu wano wafwa.

7-8. Acani cino calenga awina Klistu ukusuwila ukuti e Yesu wazyulupusile?

⁷ Nga twasuwila ukuti e Yesu wazyulupusile apano tungasuwila nu kuti awafwe walizyulupuka. Nomba awusinincizyo ci wuno wukalanjizya ukuti e Yehova wazyulupuzile e Yesu?

⁸ Kwalinji awantu awavule wano waweni e Yesu pano wazyulupusile swinya wayile awasimicilako na wanji. (1 Kor. 15:5-7) Umuntu wa kutalicila wino Paulo watalicizile ukulumbula pe wano waweni e Yesu we Peter (Kefasi). Swinya awasambi wanji nawonye wapile uwusinincizyo wa kuti e Yesu walolecezile kwe Peter pa nsizi ya kuzyulupuka. (Luka. 24:33, 34) E Paulo walanzile ukuti e Yesu walolecezile ku watumwa 12 pa nsizi ya kuzyulupuka. Swinya walanzile nu kuti “walolesile ku wasuwizi wano walusizye pe 500” pa kusunkana kuno walanda pe Mateyu 28:16-20 kuno kwawezile mu Galileya. Mukulecelezya walanzile ukuti “walolesile kwe Jemusi” umunyina, wino pa kutalika atamusuwizile ukuti we Mesiya. (Yoha. 7:5) Lelo wizile amusuwila pa nsizi ya kumanya ukuti e Yesu azyulupusile. Mu 55 C.E., pano e Paulo walembanga we-e e kalata, lyo awavule wano waweni e Yesu watani wafwe. Fwandi wano wavwilikanga ukuti e Yesu atazyulupusile walinji nu kuya mukuwuzya kwe wano wamuweni.

9. Ukulingana ni Imilimo 9:3-5, avyani vinji vino vikapa uwusinincizyo wa kuti e Yesu wazyulupusile?

⁹ Mu kupita kwa mpindi e Yesu wizile alolecela na kwe Paulo nye. (1 Kor. 15:8) Co-o cacitisile pano e Paulo (Sauli) wayanga ku Damasika. Wizile amulola mu cilolwa lyo ali kwi yulu nu kwivwa izwi lyakwe. (Wazyani Imilimo 9:3-5.) Vino vyaciticizile e Paulo vikapa uwusinincizyo wa kuti e Yesu wazyulupusile.​—Imili. 26:12-15.

10. Uzye ukusuwila ukuti e Yesu wazyulupusile kwalenzile e Paulo ukucita cani?

¹⁰ Vino e Paulo walanzile pa kuzyulupuka kwa kwe Yesu vingazungusya awavule, amuno pa kutalika wacuzyanga awina Klistu. E Paulo walile wasinincizya ukuti e Yesu wazyulupuka, wawombesizye nkaninye ukwavwa wanji ukusuwila co-o icisinka. Swinya calenzile ukuti atwalilile ukusipicizya ivyumo, ukunyepwa mu vifungo, nu kuwundwa pa luzi pano wawizyanga pa kuzyulupuka kwa kwe Yesu. (1 Kor. 15:9-11; 2 Kor. 11:23-27) Ukusuwila ukuti e Yesu wazyulupusile kwalenzile e Paulo aleke ukutina imfwa pano wawizyanga pe Yesu.  Uzye vyo-o ivya kulolelako vya wina Klistu wa kutalicila asa wusinincizyo uwukalambane uwa kuti e Yesu wazyulupusile? Uzye vitawomizye isuwilo lino mwakwata pa kuzyulupuka?

11. Avyani pamwi vino vyalenzile awina Klistu wamwi mu Korinte ukumanya ivya wufi pa kuzyulupuka?

¹¹ Awina Korinte wamwi watamanyile ivisinka pa kuzyulupuka. Wamwi walandanga nu kuti ‘kutaliwa ukuzyulupuka kwa wafwe.’ Acani cino calenzile ukuti walanda wo-o? (1 Kor. 15:12) Awina Atena wano wasambilizyanga amano ya wantu, wasekanga wano wazumizile ukuti e Yesu wazyulupusile ku wafwe. Co-o cifwile calenzile na wamwinye mu Korinte watalike ukulola ngati e Yesu atazyulupusile. (Imili. 17:18, 31, 32) Wanji nawo wafwile wamanyizile ukuzyulupuka mu nzila yinji. Wafwile wamanyile ukuti umuntu wawanga amufwe pa mulandu wa luwembu, lelo nga wawa amwina Klistu apano wawanga nu wumi. Lelo asa mulandu na cino calenzile ukuti awina Klistu wamwi wakane ukusuwila mu kuzyulupuka, isuwilo lyawo lyalinji alyavye. Amuno nga ca kuti e Leza atazyulupuzile e Yesu lyo-o wacilinji awawembu. Fwandi wano wakananga ukuzyulupuka kwa kwe Yesu watalinji ni suwilo. ​—1 Kor. 15:13-19; Hebe. 9:12, 14.

12. Ukulingana ne 1 Peter 3:18, 22 uzye ukuzyulupuka kwa kwe Yesu kwapusine wuli nu kuzyulupuka kwe wanji?

¹² E Paulo waisinincizizye ukuti e ‘Klistu wazyulupusile ku wafwe.’ Ukuzyulupuka kwa kwe Yesu kwalusizye pe konsinye kuno kwacitisilepo ku nsizi, amuno e Yesu weni atafwile naswinya pa nsizi ya kuzyulupuka. E Paulo walanzile ukuti e Yesu walinji “acikomwa ca kutalicila kwe wano wafwa.” Nomba amunzila ci yino e Yesu wawezile awakutalicila? Amuno awili muntu wa kutalicila ukuzyulupulwa nu muwili wa kwi yulu swinya awino watalicizilepo ukuya kwi yulu.​—1 Kor. 15:20; Imili. 26:23; wazyani 1 Peter 3:18, 22.

13. Uzye e Paulo wapusinye wuli vino e Adamu wacisile kwe vino inzuwi ya kwe Yesu yacita?

¹³ Uzye imfwa ya muntu wenga ingapususya wuli awantu awavule? E Paulo wasusile lyo-o iwuzyo pano walondolozile uwupusano wuno wawa pe vino vyafuma mwe vino Adamu wacisile kwe vino inzuwi ya kwe Yesu yacita. Pe Adamu walenvile ukuti: “Imfwa yizila mu muntu wenga.” Pano Adamu wawembusile waletelezile awantu wonsinye ukuwikako nu mweneconye. Co-o calenga ukuti tutwalilile ukucula pa mulandu wa wucintivwa wakwe. Lelo pa mulandu wa kuti e Leza wazyulupuzile umwana wakwe e Yesu, calenga twawa ni suwilo lya kuti ivintu ku nkolelo vilizipa. Amuno “Ukuzyulupuka kwa wafwe kwizila mu muntu wenga,” e Yesu. E Paulo walanzile ukuti: “Amuno ndi vino mwa kwe Adamu wonsi wakafwa, avino na mwa kwe Klistu-nye wonsi walizyulupulwa wawe nu wumi.”​—1 Kor. 15:21, 22.

14. Uzye e Adamu alizyulupuka? Londololani.

¹⁴ Uzye e Paulo wasuzile mwinye pa kulanda ukuti “mwa kwe Adamu wonsi wakafwa”? Walandanga pa wantu wonsinye, amuno swensinye tutapwililika swinya tukafwa pamulandu wa luwembu luno twapyana kwe Adamu. (Roma. 5:12) E Adamu atawa pe wano “walizyulupuka.” Inzuwi ya kwe Yesu itange iwombe kwe Adam, amuno walinji amupwililike swinya wawembucizile e Leza ku mufulo. Vino vyaciticizile e Adamu avino viliciticila na wonsinye wano “Umwana wa muntu” alipingula ukuti “ambuzi,” akuli ukuti “waliyononwa umuyayaya.”​—Mat. 25:31-33, 46; Hebe. 5:9

15. Uzye amazwi yano Paulo wawonvizye aya kuti “wonsi walizyulupuka” yasanzyamo na waweni?

¹⁵ Nga mwizuka e Paulo watili “Mwa kwe Klistu wonsi walizyulupuka wawe nu wumi.”  (1 Kor. 15:22) Wano Paulo walembezile we-e ekalata walinji awina Klistu wa mu Korinte wano walinji ni suwilo lya kuzyulupucila kwi yulu. Fwandi wa-a nawonye wawa pe “wonsi” wano walizyulupuka “wawe nu wumi”. Wa-a walinji awina Klistu ‘awasangululwe mwe Klistu Yesu, wano wisilwe ukuwa awatele.’ Swinya walanzile na “pa wasuwizinye awa kwe Klistu wano wafwa.” (1 Kor. 1:2; 15:18; 2 Kor. 5:17) Mwe kalata winji e Paulo walenvile ukuti, “Ndi twaisanzya nawe, twafwa ndi vino wafwile,” apano “tuliwa apali ponga nawe pa kuzyulupulwa ndi vino weliwe wazyulupuzilwe.” (Roma. 6:3-5) E Yesu wazyulupusile nu muwili wa kwi yulu swinya wonye wo-o avino ciliwa ku “wasanguluke mwe Klistu” akuli kuti awapakwe wonsinye.

16. Uzye e Paulo wasuzile mwinye pa kwita e Yesu ukuti icizawalo ca kutalicila?

¹⁶ E Paulo walenvile ukuti e Klistu wazyulupusile nu kuwa “acikomwa ca kutalicila kwe wano wafwa.” Nanti aca ukuti kwalinji na wanjinye wano wazyulupusile ku nsizi ndi vino e Lazaro, e Yesu awino watalicizilepo ukuzyulupuka nu muwili wa kwi yulu nu kupocelela uwumi wa muyayaya. Tungamulinganya ku vizawalo vya kutalicila vino awina Israeli watulanga kwe Leza. Cinji aca kuti, e Paulo pa kulinganya e Yesu ku “vizawalo vya kutalicila” wasulanga ukuti kwalinji ukuwa na wanji wano walinji nu kuzyulupucila kwi yulu. Awatumwa na wanji awasangululwe mwe Klistu walinji nu kuya kwi yulu. Cino cikupiliwula ukuti walinji nu kuzyulupuka wulyanye vino calinji kwe Yesu.

17. Ampindi ci yino “awasanguluke mwe Klistu” watalisile ukuya kwi yulu?

¹⁷ Pano e Paulo walembanga we-e kalata ku wina Korinte, lyo impindi ya kuzyulupuka kwa “wasanguluke mwe Klistu” iya kuya kwi yulu itani ifike. Lelo walandanga pa mpindi ya ku nkolelo amuno watili: ‘Ukuwa wila muntu mu mpindi yakwe, e Klistu pa kutalika nga pano awa kwe Klistu mu mpindi ya kuwapo kwakwe.’ (1 Kor. 15:23; 1 Tes. 4:15, 16) Pe yo-o impindi tukakwikala mu manda ya “kuwapo” kwa kwe Klistu. Fwandi awatumwa na wina Klistu wanji awapakwe walinji nu kulindilila pa kuti wize wapocelele icilambu cawo ica kwi yulu ‘nu kuwa apali ponga nawe [Yesu] pa kuzyulupulwa ndi vino weliwe wazyulupuzilwe.’

18. (a) Uzye acani cino tungalandila ukuti kuliwa ukuzyulupuka na kunjinye ukusanzya pa kuzyulupucila kwi yulu? (b) Uzye 1 Wakorinte 15:24-26, ikatunena ukuti avyani vino vilicitika kwi yulu?

¹⁸ Uzye ciliwa wuli ku wina Klistu wanji awa cisinka wano watawa ni suwilo lya kuya kwi yulu? Nawonye walizyulupuka. E Baibolo ikalanda  ukuti e Paulo na wanji wano wakaya kwi yulu wawa mu ‘kuzyulupuka kwa kutalicila’. (Flpi. 3:11) Co-o cikusula ukuti kwawa ukuzyulupuka na kunjinye kuno kulikonkapo. Ko-o akuli kuzyulupuka kuno nu muwonvi wa kwe Leza e Job walanzilepo. (Job 14:15) Awa kwe Klistu wano walizyulupuka “mu mpindi ya kuwapo kwakwe” waliwa ponga ne Yesu kwi yulu pano aliwakonona amawuteko yonsinye yano yalipo pe yo-o impindi. Pe yonye yo-o impindi apano aliyonona nu “mulwani wakupelelecezya, imfwa.” Fwandi wonsinye wano wakazyulupucila kwi yulu watalitela wafwe. Nga kwe wanji wano watawa ni suwilo lya kuzyulupucila kwi yulu ciliwa wuli?​—Wazyani 1 Wakorinte 15:24-26.

19. Avyani vino wano wawa ni suwilo lya kwikala mu nsi wazipizile ukwenecela?

¹⁹ Avyani vino wano wawa ni suwilo lya kwikala mu nsi wazipizile ukwenecela? Wazipizile ukwenecela vino e Paulo walanzile ukuti: “Indi ni suwilo ilili lyonga mwa kwe Leza . . . kuno awantu wonsi awazima na wawipe walizyulupuka ku mfwa.” (Imili. 24:15) Nomba pa mulandu wa kuti kwi yulu kutanga kuye wano watalungamana, lyo cikusula ukuti wanji walizyulupucila monye mu nsi.

20. Uzye vino twasambilila mwe co-o icipande vyawomya wuli isuwilo linu mukuzyulupuka?

²⁰ Tusivwilika ukuti “kuliwa ukuzyulupuka”! Swinya wonsinye wano watawa ni suwilo lya kuya kwi yulu walizyulupuka nu kwikala monye mu nsi umuyayaya. Wo-o uwulayo wulificiliswa, citenge citatenga. Lyo-o isuwilo lingatusansamusya nkaninye nga twelenganya pa wakundwe witu wano wafwa. Walizyulupuka pano e Yesu ni wumba lyakwe “waliwateka” mu myaka 1,000. (Ukuwu. 20:6) Namwemwenye nga mwafwa pano e Yesu atani atalike ukuteka insi, mulizyulupuka. Lyo-o “isuwilo lisitusonzya insoni.” (Roma. 5:5) Lyo-o isuwilo lingamiwomya sana swinya lingalenga mutwalilile ukusecelela pano mukuwombela Leza. Mu cipande cino cikonsilepo tulisambilila na vinji vino vyawa mwi buku lye 1 Wakorinte icipandwa 15.