1. Ukulingana ne Malakayi 3:16, alibuku ci lino Yehova akalemba swinya avyani vino vyawamo?

 PAPITA imyaka imivule ukufumilila pano Yehova watalicizile ukulemba mwibuku iliyiwele. Mwe lyo-o ibuku mwawa amazina ya wantu, pano pawa ni zina lya kutalicilako ilye Abelo wino walinji amuntu uwacisinka. b (Luk. 11:50, 51) Ukufumilila pe yilyanye impindi e Yehova walembamo amazina na yanji. Swinya nga akufika pe yo-o impindi mwe lyo-o ibuku mwawa amazina amavule nkaninye. (Wazyani Malakayi 3:16.) E Baibolo yikakwita lyo ibuku ukuti ‘ibuku lya wumi.’​—Ukuwu. 3:5; 17:8.

2. Amazina ya weni yano yalembwa mwi buku lya wumi, swinya avyani vino tungacita pakuti izina litu lilembwemo?

² Mwe lyo-o ibuku mwawa amazina ye wano wakapepa Yehova na katina swinya wano wakunda izina lyakwe. Cinji acakuti wa-a awantu waliwa nulongo ulwakuwa nu wumi wamuyayaya. Nasweswenye mwe ya-a amanda izina litu lingalembwa mwe lyo-o ibuku, nga cakuti tuli na wuciwuza uwuwome ne Yehova wuno wasimpwa pa nzuwi ya Mwana wakwe, e Yesu Klistu. (Yoha. 3:16, 36) Swensinye tukalonda izina litu ukulembwa mwe lyo ibuku asamulandu nukuti twawa ni suwilo lya kuya kwi yulu nanti ilyakwikala mu nsi.

3-4. (a) Uzye tuliwa nu wumi wamuyayaya nga cakuti pe yo-o impindi izina litu lyalembwa mwi buku lya wumi? Londololani. (b) Avyani vino twandi tusambilile mwe co-o icipande na mu cipande cino cikonsilepo?

³ Uzye co cikusula mukuti wonsinye wano izina lyawo lyalembwa mwe lyo-o ibuku calala casila waliwa nu wumi wamuyayaya? Tukazana icasuko kwe lyo-o iwuzyo ku mazwi yano Yehova  wanenile e Musa yano yawa pa Ukufuma 32:33. E Yehova watili: ‘Wensi wino wawembuka kwakwe nene awili wino ndivulunganya nanti ukufumya izina lyakwe mwi buku lyane.’ Fwandi amazina yano yawa mwe lyo-o ibuku wangayafumyamo nanti ukuyafuta, cawa ngati e Yehova walembavye ya-a amazina ne pensulo. (Ukuwu. 3:5.) Tuzipizile ukusinincizya ukuti izina litu lyatwalilila ukuwa mwe lyo-o ibuku ukuficila e Yehova ayize alilembe ne peni.

⁴ Nomba nga cawa wo-o ncepamwi tungatalika ukuyikolowozya amawuzyo ponga ngati, avyani vino Baibolo yalandapo pe wano amazina yawo yalembwa mwi buku lya wumi apano na pe wano amazina yawo yatawamo? Ampindi ci pano wano amazina yawo yalitwalilila ukuwa mwi buku lya wumi walipocelela uwumi wamuyayaya? Avyani vino vilicitika kwe wano wafwile ukwasowa ukuwapo nu longo lwakusambilila pe Yehova? Uzye acipepuke amazina yawo ukulembwa mwe lyo ibuku? Ya-a amawuzyo yandi yasukwe mwe co-o icipande na mu cipande cino cikonsilepo.

AMAZINA YE WANO WALEMBWA MWI BUKU LYA WUMI

5-6. (a) Ukulingana na Wafilipi 4:3, amazina yaweni yamwi yano yalembwa mwi buku lya wumi? (b) Ampindi ci pano amazina yawo yalilembwa umuyayaya mwi buku lya wumi?

⁵ Amazina yaweni yano yalembwa mwi buku lya wumi? Pakwasuka lyo-o iwuzyo twandi tulande pa mawumba 5 aya wantu. Lelo nanti ciwe wo-o, amawumba yamwi pe ya-a, yalembwa mwi buku lya wumi ne yamwi yatalembwamo.

⁶ Iwumba lya kutalicilako alye wano wasolwa ukuya mukuteka ponga ne Yesu kwi yulu. Uzye pe yo-o impindi amazina yawo yalembwa mwi buku lya wumi? Ukulingana na mazwi yano umutumwa Paulo wanenile ‘awawomvi wawuye’ mu Filipi, yakalanjizya ukuti amazina yawapakwe wano wawita ukuya mukuteka  ponga ne Yesu amuno yawa mwi buku lya wumi. (Wazyani Wafilipi 4:3.) Nomba pakuti watwalilile ukuwa mwe lyo-o ibuku lya wumi ilya mankolanya, wazipizile ukutwalilila ukuwa awacisinka. Pansizi yakupocelela icifwati cakulecelezya, apano amazina yawo yakawa mwe lyo-o ibuku umuyayaya. Co-o cikacitika pano watani wafwe nanti cilicitika pano uwucuzi wukulu wutani wutalike.​—Ukuwu. 7:3.

7. Ukulingana nu Ukuwumbulika 7:16, 17 ampindi ci pano amazina ye wano wawa mwiwumba kulu ilya ng’onzi zinji yalilembwa umuyayaya mwi buku lya wumi?

⁷ Wano wakonkapo aliwumba kulu ilya ng’onzi zinji. Nawonye amazina yawo yalembwa mwi buku lya wumi. Nomba uzye amazina yawo yalitwalilila ukuwa mwi buku lya wumi na pansizi yakupusuka pa Amagedoni? Yalitwalilila ukuwamo. (Ukuwu. 7:14) E Yesu watili wa-a wano wawa ngati ang’onzi “waliya kuwumi wamuyayaya.” (Mat. 25:46) Lelo nanti ciwe wo-o, citakusula mukuti walilavye wapusuka pa Amagedoni paponye wapocelele nu wumi wamuyayaya. Amazina yawo yalitwalilila ukuwa ngati ayalembwe ni pensulo mwi buku lya wumi. Swinya pa myaka 1,000 pano Yesu aliwa Amfumu “aliwa amuchemi wawo, awawakwelelela kutuntopwezi twaminzi ya wumi.” Wonsinye wano waliyivwila uwutunguluzi wa kwe Yesu swinya wano mukulecelezya e Yehova alipingula ukuti awacisinka, awano amazina yawo yalilembwa mwi buku lya wumi umuyayaya.​—Wazyani Ukuwumbulika 7:16, 17.

8. Amazina yaweni yano yatalembwa mwi buku lya wumi swinya vyani viliwaciticila?

⁸ Iwumba lya citi tatu, awantu wano Baibolo yakolanya kumbuzi, wano waliyononwa pa Amagedoni. Weni wa-a amazina yawo yatawamo mwi buku lya wumi. E Yesu watili “waliya kukusundwa kwamuyayaya nanti waliyononwa.” (Mat. 25:46) E Paulo nawe wapusilwemo ukulemba amazwi yakuti “Walipochelela ukusundwa kwakulowa kuntasila.” (2 Tes. 1:9; 2 Pet. 2:9) Swinya wano wakawembucila umuzimu wutele mu wumi wawo wonsinye, wataliwa nu wumi wamuyayaya. Pewa pawa nawalyanye wano wakalanga wamanyile ukuti co-o aciwipe, lelo awasolapo ukukana cita ukulonda kwa kwe Yehova, nawonye waliyononwa umuyayaya. Co-o cikusula mukuti nanti wafwanye watalizyulupuka. (Mat. 12:32; Mar. 3:28, 29; Hebe. 6:4-6) Lekani nomba tulande pamawumba yawili yano yasyala aye wano walizyulupucila mu nsi.

WANO WALIZYULUPUKA

9. Ukulingana ni Imilimo 24:15, amawumba ci yawili aya wantu wano walizyulupucila mu nsi, swinya awupusano ci wuno wawa pe ya-a amawumba yawili?

⁹ E Baibolo yalanda pa mawumba yawili aya wantu wano walizyulupuka nu kuwa nu wumi wamuyayaya mu nsi, akuli ukuti ukuzyulupuka “kwa walungamane” na wano “wasa walungamane.” (Wazyani Imilimo 24:15.) ‘Awalungamane’ awawo wano wawombelanga e Yehova ni cisinka pano walinji nu wumi. Lelo wano “wasa walungamane” awawo wano wasitela wawombelepo e Yehova ni cisinka. Swinya ni miwele yawo yonsinye yino walinji nayo yitalinjipo ayilungamane. Uzye wo-o vino amawumba yonsinye yalizyulupuka, tungalanda ukuti namazina yawonye yalembwa mwi buku lya wumi? Pakwasuka lyo-o iwuzyo, lekani tulande pi wumba lyonga nalyonga.

10. Acani cino cililenga ‘awalungamane’ wazyulupuke, swinya amulimo ci wuno wamwi pe wa-a walikwata? (Lolani akamutwe mwe yo-o e magazini kano kakuti “Amawuzyo Ukufuma kwa Kawazya” kano kakulanda pakuzyulupuka.)

¹⁰ Iwumba lya citi 4 alya “walungamane.” Pano watani wafwe amazina yawo yakalanga lyo yali mwi buku lya wumi. Nomba uzye umulungamane nga wafwa, lyo ni zina lyakwe walifuta mwi buku lya wumi? Awe lyeni likasyala, amuno akalanga acili nu “wumi” mucizusyo ca kwe Yehova. Cino twamanya aca kuti, e Yehova  “we Leza wawa wumi, asa we Leza wawafwe, amuno kwakwe weliwe vyonsinye avyawumi.” (Luk. 20:38) Fwandi pano awalungamane walizyulupuka, amazina yawo yalilanga yali mwi buku lya wumi. Lelo yalilanga yali ngati yalemvilwe ne penso. Cino cikusula mukuti yangafutwamo impindi iyili yonsinye. (Luk. 14:14) Wamwi pe wa-a wano walizyulupuka walipwa umulimo uwakuwa “awakapanzya wansi yonsi.”​—Amalu. 45:16.

11. Avyani vino wano “wasa walungamane” waliwalondekwa ukusambilila pano amazina yawo yatani yalembwe mwi buku lya wumi?

¹¹ Mukulecelezya, lekani tulande piwumba lya citi 5 ilye wano “wasa walungamane.” Ku cakulolelako pamulandu wakuti watamanyile e Yehova na masundo yakwe, watalinji nimiwele imilungamane pano watani wafwe. Fwandi amazina yawo yatalembwa mwi buku lya wumi. Lelo e Yehova aliwazyulupula pakuti wawe nulongo lwa kulembwa amazina yawo mwi buku lya wumi. Wa-a wano watalungamana waliwalondekwa sana ukuwavwa. Amuno wamwi pano watani wafwe wacitanga iviwipe ivivule. Acino waliwalondekwa ukuwasambilizya ivyakwikala ukulingana na masundo ya kwe Yehova. Nomba pakuti ciwe wo-o, Uwufumu wa kwe Leza wulikatusya umulimo uwukulu nkaninye uwakuwasambilizya, wuno wusitela wuweko mu nsi.

12. (a) Awaweni wano waliwasambilizya wano watalungamana? (b) Avyani vino viliciticila wano waliwakana ukwivwila vino wakuwasambilizya?

¹² Awaweni wano waliwasambilizya wano watalungamana? Aliwumba kulu na walungamane wano walizyulupuka. Nomba pakuti amazina ye wano watalungamana yalembwe mwi buku lya wumi, waliwalondekwa ukuwa aviwuza vya kwe Yehova nukuyipa kwe weliwe. E Yesu na wapakwe, waliwawikako sana mano ukulolecesya vino wa-a wano watalungamana waliwacita kwe vino waliwawasambilizya. (Ukuwu. 20:4) Wensinye wino wiza wakana ukwivwila vino wakumusambilizya, aliyononwa nanti acakuti ali ni myaka 100 nye. (Ayize. 65:20) Pamulandu wakuti e Yehova ne Yesu wakalola vino vili mu mwezo, waliwalola nukusinincizya ukuti mu nsi  mpya musi uwili wensinye wino akucita iviwipe.​—Ayize. 11:9; 60:18; 65:25; Yoha. 2:25.

UKUZYULUPUCILA KU WUMI NA KUWUPINGUZI

13-14. (a) Uzye kaali twamanyile ukuti amwinye muno mwasula amazwi ya kwe Yesu yano yawa pe Yohani 5:28, 29? (b) Avyani vino tuzipizile ukumanya pe ya-a mazwi?

¹³ E Yesu walanzile na pe wano walizyulupucila mu nsi. Ku cakulolelako, watili: ‘Amuno impindi yikwiza yino wonsi wano wali munkungwe waliyivwa izwi lyakwe, wafume munkungwe: wano wacisile icete walizyulupucila ku wumi, nawo wano wacitanga uwuwi walizyulupucila kwipanzyo.’ (Yoha. 5:28, 29) Uzye e Yesu wasulanga mwinye pakulanda ya-a mazwi?

¹⁴ Kaali twamanyile ukuti amazwi ya kwe Yesu yakalanda pe vino awantu waliwacita pansizi yakuzyulupuka; akuli ukuti wamwi nga wiza wazyulupuka waliwacita ivizima apano ne wanji waliwacita iviwipe. Lelo tuzipizile ukumanya ukuti pano walandanga ya-a amazwi atasulanga mukuti wamwi wano walizyulupuka ukufuma mu nkungwe ya cizusyo waliwacita ivizima nanti ukucita iviwipe. Atalandanga pe vino waliwacita nga cakuti wazyulupuka, lelo walandanga pe vino wacitanga ku nsizi pano watani wafwe. E Yesu walandanga pe wano wacitanga ivizima na pewano wacitanga iviwipe ku nsizi. Co-o cikulanjizya apatiswenye ukuti vyo-o vyacitikanga pano watani wafwe. Ukwasowa nukuvwilika pa-a icisinka civwika. Amuno kusi nanti wumwinye wino walimuzumilizya ukuti awacita iviwipe mu nsi mpya. Fwandi wano watalungamana wacitanga vyo-o ivintu iviwipe pano watani wafwe. Uzye ukufika pa-a twivwicisya ukuti amwinye muno mwasula amazwi yakuti ‘ukuzyulupucila ku wumi’ na yakuti ‘ukuzyulupucila kwipanzyo’?

15. Awaweni wano ‘walizyulupucila ku wumi’ swinya amulandu ci?

¹⁵ Awalungamane wano wacitanga ivizima pano watani wafwe, ‘walizyulupucila ku wumi.’ Amuno amazina yawo yalembwa kaali mwi buku lya wumi. Co-o cikusula mukuti ukuzyulupuka kwe ‘wano wachitanga ichete’ kuno kwalumbulwapo pe Yohani 5:29 akulikonga nukuzyulupuka “kwa walungamane” kuno kwalandwapo pa Imilimo 24:15. Wo-o uwulondolozi walemenkana icete nkaninye na mazwi yano yawa pa Waroma 6:7, pano pakati: “Amuno wino wafwa ye wafyuka kuluwembu.” Awalungamane nga wafwa e Yehova akakwiwilila kuviwipe vyonsinye vino wacisile, lelo akalanga akwizuka ivizima vino wacitanga pano walinji nu wumi. (Hebe. 6:10) Fwandi awalungamane nga wiza wazyulupuka, waliwalondekwa ukutwalilila ukuwa nicisinka pakuti amazina yawo yatwalilile ukuwa mwi buku lya wumi.

16. Uzye ukuzyulupucila “kwipanzyo” kwasula mwi?

¹⁶ Avyani vino vilicitika kwe wano wacitanga iviwipe pano watani wafwe? Nanti acakuti imembu zino wacitanga pano watani wafwe ziwililwa, watawombezilepo e Yehova ni cisinka pano walinji nu wumi. Fwandi amazina yawo yatalembwa mwi buku lya wumi. Ukuzyulupuka kwe wano ‘watacitanga icete’ akuli ukuzyulupuka kwewano “wasa walungamane” kuno kwalandwapo pa Imilimo 24:15. Weni wa-a ‘walizyulupucila kwipanzyo.’ c Co-o cikusula mukuti e Yesu aliwawikako sana amano ukulola vino wa-a wano watalungamana waliwacita. (Luk. 22:30) Nga cakuti papitako impindi, e Yesu alilola nga cakuti wayanile ukuti amazina yawo yalembwe mwi buku lya wumi. Fwandi icisinka acakuti wa-a wano watalungamana walilembwavye  mwi buku lya wumi nga cakuti wayipa kwe Yehova nukupilula imiwele yawo imiwipe.

17-18. Avyani vino wano walizyulupucila ku wumi mu nsi waliwalondekwa ukucita, swinya ‘amicitile’ ci yino yalumbulwa pa Ukuwumbulika 20:12, 13?

¹⁷ Wonsinye wano walizyulupuka cingatenga walinji awalungamane nanti wano watalungamana, waliwalondekwa ukwivwila amasundo yano yaliwa mu mabuku amapya yano yalikupukulwa mu myaka 1000. Umutumwa Yohani walondolozile vino waweni mu cilolwa ukuti: ‘Nga ndola awafwe, wasongo nawatichinye wimilile pankolelo yacilimba ca Wufumu. Wakalata awiyulwa, ngapano kalata winji uwawawumi ayiyulwa. Awafwe awapanzwa ndimulyanye mwakwe vino wachita, ndimulyanye muno vyawalichilwa mwe wakalata.’​—Ukuwu. 20:12, 13.

¹⁸ Apa ‘micitile’ ci yino wano walizyulupuka walipingulilwapo, uzye ayoyo yino wacisile pano watani wafwe nanti yino waliwacita nga wazyulupuka? Walipingulilwa pe yoyo yino waliwacita nga wazyulupuka. Nga mukwizuka, imembu zino wacisile pano wacilinji nu wumi zyasilizile palyanye pano wafwile vye. Fwandi imicitile yino wakulandapo pa-a asa yoyo yino walinji nayo pano walinji nu wumi. Lelo wakulanda pa micitile yino walilanjizya pa nsizi ya kusambilila pe Yehova mu nsi mpya. Na wonsi wisuwilo nye ponga ngati we Noa, Samueli, David ne Daniel waliwalondekwa ukusambilila pe Yesu Klistu nukusuwila mu nzuwi yakwe. Nga cakuti wa-a wonsi wisuwilo walikwata ivivule ivya kusambilila, lyo fwandi wano watalungamana weni cilicilapo.

19. Avyani vino viliciticila wano walikana lo-o ulongo uluyiwele?

¹⁹ Avyani vino viliciticila wano walikana lo-o ulongo uluyiwele? Pa Ukuwumbulika 20:15 pa katunena ukuti: “Wensi wino izina lyakwe litawalisilwe mwekalatanye weyo uwawawumi wasumbizilwe mwesumbi wamulilo.” Co-o cikusula mukuti waliyononwa umuyayaya. Fwendi cicindime nkaninye ukusinincizya ukuti izina litu lyalembwa mwi buku lya wumi swinya lyatwalilila nukuwa mwenemo.

20. Amulimo ci uwa nsansa wuno wuliwawombwa mu Myaka 1,000 iya Kuteka kwa kwe Yesu? (Lolani icikope pa nkupo.)

²⁰ Ukwasowa nukuvwilika Imyaka 1,000 iya Kuteka kwa kwe Yesu yiliwa ampindi yansansa. Kuliwa umulimo uwukulu uwakusambilizya wuno awantu wa kwe Yehova wasitela wawombepo mu nsi. Lelo yiliwa ampindi pano awalungamane na wano watalungamana waliwalondekwa ukulanjizya ukuti wakuvwambisya sana ukwivwila amasundo ya kwe Yehova. (Ayize. 26:9; Imili. 17:31) Nomba uzye wo-o umulimo wakusambilizya wuliwawombwa wuli? Co-o acino tulisambililapo mu cipande cino cikonsilepo.