1. Avyani vino awawomvi wa kwe Leza wayipusulako mwe ya-a amanda, swinya amulandu ci?

AWAWOMVI wa kwe Yehova awavule wakayipusula ku vivule. Ku cakulolelako awanawitu na wankazi awavule wasolapo ukuwa awasimbe. Ne awatwalane wamwi wasolapo ukwikala vye ukwasowa ukupapa awana. Swinya indupwa zimwi zyapepusyako imikalile. Kwawa umulandu uwucindame wuno walenga awanawitu na wankazi wasolepo ukucita vyo-o vino twalandapo. Wakalonda ukuti wawombesya sana mu mulimo wa kwe Yehova. Wawa ni nsansa swinya wasuwila ukuti e Yehova aliwawapa vyonsinye vino wakalonda. Wonye wo-o avino aliwawacitila. Amuno wapanga awawomvi wakwe awa ku nsizi vyonsinye vino walondanga mu wumi. Ku cakulolelako e Yehova walambuzile e Abrahamu umukwasi “wakwe wonsi wano wasuwila Leza.”​—Roma. 4:11.

2. (a) Ukulingana na Waheberi 11:8-10, 16, amulandu ci wuno e Abrahamu wayipelesizye ukufuma mu Uri? (b) Avyani vino twandi tusambilile mwe co-o icipande?

² E Abrahamu wasile imikalile imizima mu musumba wa Uri. Pa mulandu wa kuti walindililanga “akaya ka lufula lwa muyayaya.” (Wazyani Waheberi 11:8-10, 16.) Uzye kanye akaya, “akaya” ci? Antazi ci zino e Abrahamu wapisilemo pano walindililanga ukuti kazengwe? Swinya tungakolanya wuli e Abrahamu na wawomvi wa kwe Yehova wano wakakolanya ica kulolelako cakwe?

3. Akaya ci kano Abrahamu walindililanga?

³ Uwufumu wa kwe Leza akali akaya kano e Abrahamu walindililanga. Wo-o Uwufumu wapangwa ne Yesu Klistu ponga nawa 144,000. E Paulo walanzile pe wo-o Uwufumu ukuti ‘akaya ke Leza mumi, e Yerusalemu wa mwi yulu.’ (Hebe. 12:22;  Ukuwu. 5:8-10; 14:1) E Yesu wasambilizizye awasambilizi wakwe ukupepela pe wo-o Uwufumu ukuti wize, ukulonda kwa kwe Leza kucitwe munsi ndi vino mwi yulu.​—Mat. 6:10.

4. Ukulingana ni Intaliko 17:1, 2, 6, avyani vino e Abrahamu wamanyile pa wufumu wuno Leza wamulayile?

⁴ E Abrahamu atamanyile nanti cimwi pe vino Uwufumu wa kwe Leza walinji nu kuwa. Amuno pa myaka imivule vyonsinye vyo-o vyalinji “ankama” ya kwe Leza. (Efes. 1:8-10; Kolo. 1:26, 27) Lelo nanti ciwe wo-o, e Abrahamu wamanyile ukuti awana wakwe wamwi waliwa azyamfumu mwe wo-o Uwufumu. Amuno avino e Yehova wamulayile. (Wazyani Intaliko 17:1, 2, 6.) E Abrahamu walinji ni suwilo iliwome mu malayo ya kwe Leza. Lyonye isuwilo lyalenzile awalola ngati waweni e Mesia, wino walinji nu kuwa Imfumu mu Wufumu wa kwe Leza. Awuli umulandu wuno e Yesu wanenezile awa Yuda ukuti: “Eso Abrahamu wasecelanga kuno angiza alole uwanda wane, wawuweni asecela.” (Yoha. 8:56) Ukwasowa nu kuvwilika e Abrahamu wamanyile ukuti awana wakwe wamwi waliwa azyamfumu mu Wufumu wa kwe Yehova. Swinya wayipelesizye ukulindilila ukuti e Yehova ayize aficilisye wo-o uwulayo.

5. Twamanya wuli ukuti e Abrahamu walindililanga akaya kano kapanzilwe ne Leza?

⁵ Uzye e Abrahamu walanjizizye wuli ukuti walindililanga “akaya” kano kapanzilwe ne Leza? Ica kutalicila aca kuti, asitela ayisanzyepo mu mawuteko yamwe yo-o insi. Watwalilizile ukuwa amulendo. Amuno atikalanga pa cifulo conga swinya asitela awe ku luwali lwa mfumu iyili yonsinye munsi. Cinji aca kuti asitela ayelezyepo ukuyipanjila uwufumu wakwe. Lelo weni watwalilizilevye ukutontela Yehova nu kulindilila ukuti ayize aficilisya amalayo yano wamulayile. Vyonsinye vyo-o vyalanjizyanga ukuti wasuwizile nkaninye e Yehova. Nomba katulole intazi zino wapisilemo na vino tungasambilila ku cakulolelako cakwe.

6. Uzye akaya ka Uri kalinji wuli?

⁶ Akaya kano e Abrahamu wikalangamo kalinji akazima swinya kacinjilizilwe ni linga iliwome, ni mifolo ya minzi yitatu yino yakazingulusile. Awantu wa mu Uri walinji awasambilile nkaninye. Wamanyile nkaninye insamusi nu kuwazya. Cikaloleka ngati awantu awavule wacitilanga uwukazi mwe ka-a akaya. Amuno wano wakazyula ivya kuzyula zyula wazana  ivyalembwa ivivule vino awantu wawomvyanga mu wukazi. Amang’anda yano yalinji mwenemo wayazenganga ni njelwa swinya wawikangako ne pulasita nu kupentako ne penti umutiswe. Yamwi yawanga ni miputule 13 nanti 14. Swinya pa luwanza wawikangapo na mawe ica kuti palolekanga icete.

7. Amulandu ci wuno e Abrahamu wazipizile ukusuwila ukuti e Yehova walinji nu ku wamucinjilila ponga nu lupwa lwakwe?

⁷ E Abrahamu wasuwizile ukuti e Yehova aliwamucinjlila ponga nu lupwa lwakwe. Amuno e Abrahamu ne Sara wasile ing’anda inzima mu Uri nu kuya mu kwikala mu matenti pa lwenze ku Kenani. Watacinjilizilwe na malinga ndi vino calinji mu Uri. Fwandi calinji acipepuke ukuwasansa ku walwani wawo.

8. Acani cino caciticizile e Abrahamu impindi yimwi?

⁸ E Abrahamu wacitanga ukulonda kwa kwe Leza, lelo impindi yimwi waponezilwe ni cipowe ica kuti atalinji ni vyakulya vyakulisya ulupwa lwakwe. Ku cifulo kuno e Yehova wamunenile ukuya kwaponile icipowe icikulu. Cakuzile nkaninye ica kuti e Abrahamu nu lupwa lwakwe wasozilepo ukucintilako katici ku Egypt. Lelo pano walinji kwe yo-o incende e Farao imfumu ya Egypt wasenzile e wakwakwe. Yelenganyani vino e Abrahamu wayivwanga pano Yehova atani anene Farao ukuti amunyosezye e wakwakwe.​—Inta. 12:10-19.

9. Antazi ci zino Abrahamu wakweti mu lupwa lwakwe?

⁹ E Abrahamu walinji ni ntazi na yinji nye. Umuci e Sara wino watemilwe atapapanga awana. Pa myaka imivule yino wisile mwi twala wayivwanga uwuwi pa mulandu na yonye intazi. Co-o calenzile ukuti e Sara anene e Abrahamu ukutwala umuwomvi wa kwe e Hagari, pa kuti awapapile awana. Lelo e Hagari walile wamanya ukuti ali pa wukulu, watalisile ukusula e Sara. Ivintu vizile avisyupa nkaninye ica kuti e Sara wasozilepo nu kuwinga Hagari pa ng’anda.​—Inta. 16:1-6.

10. Avyani vino vyaciticizile e Ishimaeli ne Ayizeki vino vyalinji nu kulenga Abrahamu apotwe ukusuwila Yehova?

¹⁰ E Sara wasusile awa pa wukulu nu kupapa umwana umonsi wino Abrahamu winisile ukuti Ayizeki. E Abrahamu wakunzile awana wakwe wonsinye wowili e Ayizeki nu Ishimaeli. Lelo pa mulandu wa kuti e Ishimaeli watalisile ukucuzya nkaninye e Ayizeki, e Abrahamu wasusile amuwinga ponga ne mama wakwe Hagari (Inta. 21:9-14) Mukupita kwa mpindi Yehova wanenile Abrahamu ukusenda umwana wakwe e Ayizeki ukuti amupe inzuwi. (Inta. 22:1, 2; Hebe. 11:17-19) Mwe vyonsinye vyo-o, e Abrahamu wasuwizile ukuti e Yehova walinji nu kuficilisya amalayo yano wamulayile pa wana wakwe.

11. Acani cino cavwizye Abrahamu ukutwalilila ukulindilila pe Yehova?

¹¹ Vyonsinye vyo-o vino wapisilemo vya musambilizizye ukutekanya nu kulindilila pe Yehova. E Abrahamu afwile walinji ni myaka ukucila 70 pano wafumanga mu Uri. (Inta. 11:31–12:4) Swinya wapitine mu Kenani nu kwikala mu matenti mupipi ni myaka 100. E Abrahamu wafwile lyo ali ni myaka 175. (Inta. 25:7) Wafwile vye ukwasowa nu kulola kuno e Yehova waficilisya uwulayo wakupa awana wakwe insi yino Swinya asitela aloleko na pano Uwufumu wa kwe Leza watalisile ukuteka. Lelo nanti ciwe wo-o, e Baibolo walondolola Abrahamu ukuti wafwile mu “wukote uwuzima.” (Inta. 25:8) Asa mulandu ni ntazi zyonsinye zyo-o zino e Abrahamu wapisilemo, watwalilizile ukuwa ni suwilo iliwome swinya walinji ni nsansa ukulindilila pe Yehova. Acani cino calenzile asipicizye? Amuno e Yehova wamucinjililanga swinya walinji we ciwuza wakwe.​—Inta. 15:1; Ayize. 41:8; Jemu. 2:22, 23.

12. Uzye tukalindilila cani, swinya avyani vino twandi tulandepo?

¹² Nasweswenye tukalindilila akaya ka lufula lwa muyayaya. Lelo tusilindilila ukuti kazengwe. Amuno Uwufumu wa kwe Leza wapangwa  kali. Watalisile ukuteka kwi yulu mu 1914. (Ukuwu. 12:7-10) Tukalindilila vye ukuti wize wutalike ukuteka na mu nsi. Pano tucili tukulindilila, twandi twapita mu ntazi imvule ndi zino e Abrahamu ne Sara wapisilemo. Na pe yonye impindi kwawa awawomvi wa kwe Yehova wano wawa ni suwilo ndi vino Abrahamu. Amalyasi yano yakawa mu Ulupungu lwa kwe Malonda, yakalanjizya ukuti kwawa awanawitu na wankazi awavule wano wawa ni suwilo iliwome swinya awatekanye ndi vino e Sara ne Abrahamu. Lekani tulandeko pe wamwi, tulole na vino tungasambililako.

13. Acani cino mwasambililako ku mwanawitu e Bill Walden?

¹³ Muwayikundila ukupepusya imikalile. Nga tukulonda ukuwika ivya wufumu inkolelo, tuzipizile ukukolanya Abrahamu wino wayikundizile ukuyipusulako kwe vimwi pa kuti asecelesye e Leza. (Mat. 6:33; Mar. 10:28-30) Katulandeko pa cakulolelako ca mwanawitu e Bill Walden. * Mu 1942, pano umwanawitu e Bill watalisile ukusambilila Baibolo ni Nte zya kwe Yehova, lyo wamala kaali amasambililo yakwe ayapa university ku U.S. Swinya lyo wapoka ne digri mu masambililo yakwe. Wino wasambilizyanga umwanawitu Bill pa university wamuvwambizile ni ncito ya kuti ndi wamala vye university ayize atalike nu kuwomba. Nomba umwanawitu wakanile. We-e umwanawitu walondolozile ukuti wasozilepo ukuwombela Yehova ukucila ukutalika incito yakufola indalama imvule. Patazimvile, uwuteko wamusozile ukwinjila uwusoja. Lelo wakanile mu mucinzi. Co-o calenzile ukuti wamupingule indalama imvule pakukana kwakwe swinya wamunyefile na mucifungo imyaka 5. Nomba atafisizye na yo-o imyaka. Wamazile vye imyaka yitatu awamufumya nu kufumya. Mukupita kwa mpindi wamwisile kwi sukulu lya Gilead. Walile wamala vye lyo-o isukulu wamutumile ukuya mu kuwomba wu Mishonari mu Africa. Watwazile Eva nu kutwalilila ukuwomba nawe. Wayipusuzile ku vivule. Pa nsizi yakuwomba imyaka imivule, wanyocezile ku mwawo ku United States mukusakamala e mama wa kwe Bill. Umwanawitu e Bill walanzile pa wumi wakwe wonsinye ukuti: “Nkawa sana ni nsansa nga nelenganya pe vino  nawombela Yehova ukucila pa myaka 70. Nkasalifya na pe vino wantunguluzile ukusolapo ukumuwombela.” Uzye mwapanga ukuwomba umulimo wampindi zyonsi ukuwa awuyo winu?

14-15. Mukusambililako cani kwe vino vyaciticizile Umwanawitu ne Nkazi Apostolidis?

¹⁴ Muwakwenecela ukuti muliwapita mu ntazi. Kwi lyasi lya kwe Abrahamu tukasambililako ukuti na walyanye wano wakasolapo ukuwombela Yehova wakawa ni ntazi. (Jemu. 1:2; 1 Pet. 5:9) Conye co-o acino caciticizile nu mwanawitu e Aristotelis Apostolidis. * Umwanawitu e Aristotelis wabatizizwe mu 1946 ku Greece. Mu 1952 wimazile e nkazi Eleni, wino nawenye walinji nu wuyo wakuwombela vye Yehova. Nanti ciwe wo-o Eleni wizile alwala, icintu camezile ku wongo. Co-o icintu wizile awaciputula. Lelo Pansizi ya myaka vye yitici ukufuma pano watwaline, camezile na swinya nye. Wayile awamuputula na swinyanye. Nomba pe wo-o umuku weni, ivilundwa mbali vyafwile uwanzi. Co-o calenzile aleke nu kulanda icete. Lelo asa mulandu na vyonsinye vyo-o, we e nkazi watwalilizile ukuwa umucincile mu mulimo wa kuwizya na pano uwuteko wa wacuzyanga.

¹⁵ Umwanawitu Aristotelis watwalilizile ukusunga wakwakwe pa myaka 30. Pe yonsinye yo-o imyaka wawombanga wueluda swinya wawombangako na mu makomiti ya vitungu. Wizile ayavwilizyako na mukuzenga icikulwa cakulonganilamo ukulongana kukulu. Wanda wumwi mu 1987 pano e Eleni wawizyanga, icisakati icimwame ica cela kuno wafutatizile camumile swinya wacisisile nkaninye. Ica kuti pa myaka yitatu walinji vye mu cipatala swinya atanyang’anyanga nanti akucita icili consinye mpaka pano wizile afwa. Umwanawitu Aristotelis wizile alondolola vino zyo-o intazi zyamukumile watili: “Pa myaka yonsinye yo-o, napitanga mu ntazi imvule. Zimwi zizanga vye ukwasowa nu kwenecela. Cino nalinjivye nu kucita akutwalilila ukusipicizya nu kukana ukuzumilizya icili consinye ukunyosezya ku nsizi. E Yehova wampanga amaka yakucimvya intazi zyonsinye zino napisilemo.” (Amalu. 94:18, 19) E Yehova wakunda nkaninye awawomvi awa musango wo-o wano  wakatwalilila ukumuwombela pano pangapelela amaka yawo asa mulandu ni ntazi zino wangapitamo!

16. Avyani vino Umwanawitu Knorr wawomelezizye e wakwakwe ukucita?

¹⁶ Muwakwelenganya pe vino Leza wamilaya. E Abrahamu wawisilevye amano pe vino e Yehova wamulayile. Acino camwavwizye ukusipicizya intazi zino wapitangamo. Wonye avino ne Nkazi Audrey Hyde wacisile pano e wakwakwe wakutalicila e Nathan H. Knorr, wafwile kwe kansa. E nkazi Audrey wizile atwalwa kwe Glenn Hyde. Ne nawe wizile alwala indwala ya ku wongo yino wakakwita ukuti Alzheimer. * We-e e nkazi walanzile ukuti amazwi yano Umwanawitu Knorr wamunenile pano atani afwe yamwavwizye nkaninye. Watili: “E wakwane e Nathan wanenile ukuti: ‘Nga twafwa isuwilo litu likawa alya cisinka, swinya kunkolelo tutalitela twivwepo nu wulumila.’ Wankonkomencezizye na mazwi ya kuti: ‘Twalilila vye ukulolecesya ku nkolelo kuno kuli icilambu cako.’ . . . Watili nu kuti: ‘Uwawomvya impindi na maka yako mukwavwa wanji. Ukucita wo-o kulikwavwa ukuwa ni nsansa.’” Ko-o ukuwomelezya kungatwavwa ukuwika amano pa kucitila wanji ivizima nu ‘kusecelela mwi suwilo litu’!​—Roma. 12:12.

17. (a) Amulandu ci wuno tuzipizile ukuwicila amano kwe vino Yehova watulaya? (b) Uzye ukukonka vino vyawa pe Mika 7:7 kungatwavwa wuli pano tukulindilila vino Yehova watulaya?

¹⁷ Pe yo-o impindi apano tuzipizile ukuwika sana amano kwe vino Leza watulaya. Amuno vino vikucitika mu nsi vikulanjizya apatiswenye ukuti tuli ku nsilo ya manda yakulecelezya. Kwasyala vye katici lyo twaleka ukulindilila ukuti Uwufumu wa kwe Leza wuteke insi. Icintu conga cino cilitusansamusya sana akulola kuno awakundwe witu wano twazika watalika ukuzyulupuka. Apano e Yehova alizyulupula e Abrahamu nu lupwa lwakwe pa kumulambula pi suwilo nu kutekanya kwakwe. Uzye akuno muliwa? Mungiza muzanweko vye nga ca kuti mukuyipusula vimwi pa mulandu wa Wufumu wa kwe Leza. Nga mu kutwalilila ni suwilo iliwome asa mulandu ni ntazi zino mukupitamo. Swinya nga mwatwalilila nu kulindilila pe Yehova mu kutekanya.​—Wazyani Mika 7:7.