Nakwatizilwe mu Canada mu Musumba wa Quebec, kuno wakalanda iciFrench. Awakwasi wane, e Louis ne Zélia walinji ni cikuuku swinya wantemilwe sana. E baba walinji awa nsoni swinya watemilwe sana ukuwazya. Nani natemilwe sana ukulemba, nelenganyanga ukuti nga niza nakula ndi wawomba incito ya kulemba amalyasi yano wakawazya pa mulawasa.

Pano napalamilanga ukufisya imyaka 12, wa Rodolphe Soucy wano wawombanga ne baba ponga nu muwuye watutandalizile pa ng’anda. Walinji awa Nte zya kwe Yehova. Ntamanyile icili consinye pe wa Nte swinya ntalondanga nu kumanya vino wazumilamo. Lelo natemilwe sana vino walinji ni cikuuku, na vyo wasukanga icete amawuzyo yano twawuzyanga ukufuma mu Baibolo. Awakwasi wane na wonye watemilwe, acino twazumizile ukutalika ukusambilila Baibolo.

Pe yo-o impindi lyo nkusambilila pi sukulu lya Katolika. Mu mpindi mu mpindi, nasimicilangako wakasukulu wanji vino nasambililanga mwe Baibolo. Lelo mukupita kwa mpindi, awasambilizya wano walinji awasimapepo wa ku katolika wasusile wamanya vino nacitanga. Paponye wumwi pe wa-a wizile afika vye nu kulanda pa minso ya kasukulu wonsinye lyo tuli mu kilasi ukuti ntalisile ukuwalwisya! Atawomvizye na Mawaliko pa kunena ukuti vino nacitanga vitalinji icete. Nanti aca kuti candumile sana, vino e musambilizya wacisile vyanjavwizye ukumanya ukuti vino isukulu lyasambilizyanga vitafumanga mu Baibolo. Nilusile ukuti mfwile ukufuma pe lyo-o isukulu ukuya mukusambilila kunji. Awakwasi wanzumilizizye nu kumvwambila kunji kuno natalisile ukusambilila.

Natwalilizile ukusambilila Baibolo, lelo ntalundulukanga amuno natinanga ukuya mu kuwizya ku ng’anda ni ng’anda. Pe yoyo impindi, icalici lya Katolika lyawomilepo sana ukulesya umulimo witu uwa kuwizya. Cino cawifile nkani aca kuti e Maurice Duplessis wino walinji antulunguzi ya mapotiki mu Quebec awino icalici lya katolika lyawomvyanga sana ku vya musango wo-o. Impindi zimwi walenganga awantu ukukatucila Inte zya kwe Yehova nu kuwasansa. Calondekwanga ukusipa pa kuya mu kuwizya.

Umwanawitu e John Rae wino wafumile kwi sukulu lya Gileadi ilya namba 9 wanjavwizye sana ukuwa umusipe. Nanti aca kuti we-e umwanawitu wamanyile ivivule walinji umuyicefye swinya atayimwamizye. Kweni asa kavule kano wansundanga, lelo nasambilizileko kwe vino wacitanga. Pa mulandu wa kuti atamanyile sana iciFrench, namusucililanga lyonsinye mu mulimo pa kuti namusambilizyako iciFrench. Impindi yino nasumvile nawe, yalenzile ndeke ukutiina ukuwa Inte ya kwe Yehova. Nabatizizwe pa 26 May, 1951 lyo papita ni myaka 10 ukufumilila pano natalicizile ukusambilila Baibolo.

Mwi wungwe muno twalongananga mu Musumba wa Quebec mwalinji sana wapainiya. Vino wawombanga vyalenzile na nenenye ntalike wupainiya. Pe yoyo impindi twawomvyanga vye Baibolo pa kulanda na wantu ku ng’anda ni ng’anda. Capindanga ukuwombesya pa kumanya ivya kuwomvya Baibolo. Acino nelezizye na maka ukumanya Amawaliko yamwi aya kuwomvya mu mulimo. Lelo wamwi wakananga ukuwawizizya nga walola ukuti e Baibolo yino mukuwomvya yitazumilizwa na wakatolika.

Mu 1952, natwite e nkazi wino walinji ni cisinka kwe Yehova, e Simone Patry. Pa nsizi ya winga, twacintizile ku Montreal, swinya umwaka wuno wakonsilepo twakweti umwana umwanaci, e Lise. Nanti aca kuti nalesile wupainiya pano tutani tupisye uwinga, twapepusizye imikalile pa kuti twawombesya mwi wungwe muno twalinji.

Pa nsizi ya myaka 10 ukufuma pano nalecezile wupainiya, nsitela njelenganyepo ukutalika swinya wupainiya. Mu 1962, pano twalinji kwi Sukulu lya Mulimo wa Wufumu ilya eluda lino lyawezile pa Bethel mu Canada, wambisile mu muputule wa kulalamo ponga nu mwanawitu e Camille Quellette. Vino wacincizile mu mulimo wa kuwizya nanti aca kuti walinji nu lupwa vyamfisile sana pa  mwezo. Pe yoyo impindi citazesile mu Quebec ukulola wino wawa nu lupwa watalika wupainiya, lelo e Camille awuno umulimo wuno walondesyanga. Wambomelezizye ukwelenganyapo sana nu kulola vino ningatantika ivintu pa kuti njize mbombe wupainiya na swinya. Pa nsizi ya myezi mitici, nelenginye ukuti ningawomba na swinyanye. Nanti aca kuti wamwi wamfupulanga, natalisile wupainiya amuno namanyile ukuti e Yehova aliwanjavwa ukuwomba.

Mu 1964, watutumile mu kuwomba wupainiya uwuyiwele mu Quebec, kuno twayile atuwomba pa myaka imivule. Nanti aca kuti wacilinji wakulesya umulimo wa kuwizya, pe yo-o impindi calinjiko efilyako ukucila vino calinji pano tutani tufumeko.

Pe Ciwelusi amanguzi, wandemile mwi tawuni lya Sainte-Marie lino lyawela mu Musumba wa Quebec. E kapokola wantwite ku polisi pa mulandu wa kuti nawizyanga ku ng’anda ni ng’anda ukwasowa ukupoka ulusa. Pa nsizi, wantwite kwe Baillargeon e kapingula wino awantu watinanga nkaninye. Wanenile ukulanda e loya wino walinji nu kunjimililako mu koti. Pano nasusile ukuti we Glen How, * wino walinji we Nte ya kwe Yehova, wivwile intete paponye nu kulanda ukuti: “Fwandi aweyo! Awe!” We-e kapingula watinanga nkaninye umwanawitu How amuno wavwilizyanga wa Nte swinya wataluzanga imilandu. Acino wanenile ukuti watanzanile nu mulandu uwuli wonsinye uwa kuluwululilapo.

Ukulwisya umulimo wa kuwizya mu Quebec kwalenzile citale ukuzana icikulwa icizima ica kusoncela umwa kulonganila. Twalonganilanga vye mu cikulwa muno kaali wasunjilanga wa motoka muno mwatalalanga sana mu mpindi ya mpepo. Fwandi pano ukulongana kutani kutalike, awanawitu wasyanga ka mashini kakulunguzya mu muputule kano kawomvyanga amafuta. Twazingulukanga ka mashini pa kuti twivweko icilungula lyo tukusimika na malyasi ya kuwomelezyanya.

Cikakwivwika icete sana ukulola ivizima vino vyafuma mu mulimo wa kuwizya pa myaka yonsinye yino twawombelanga mu Quebec. Mu 1960 mu Musumba wa Quebec mwalinji vye amawungwe ya kupenda, yalinji vye mu Côte-Nord, Gaspé na mu Peninsula ampela. Nomba pe yo-o impindi mu Quebec mwawa amawungwe yano yapanga imiputule yiwili swinya wakalonganila mu ma Ng’anda ya Wufumu amazima nkaninye.

Mu 1970, watutumile ukuwomba mu muputule. Mu 1973, nasonsilwe ukuwa ne kangalila wa citungu. Impindi yonsinye yo-o, nasambilizile ivivule ku wanawitu wa Laurier Saumur * ne David Splane, * wano na wonye pe yoyo impindi wawombanga umulimo wa kutandalila amawungwe. Pa nsizi ya kulongana kwa muputule, twalanzyanyanga nu mwanawitu e Splane mumwi muno tuzipizile ukuzifyako pa kuti tuwasambilizya icete. Ncili nkakwizuka vino wanenile wanda wumwi lyo nafumavye mu kulanda ilyasi lya kulecelezya. Watili: “Te walanda  icete sana ilyasi, nomba mu vyewo vino te walanda mungafumamo na malyasi yatatu!” Navuzyanga sana ivyewo mu malyasi yane. Nalondekanga ukuwombela pa kucefyako ivyewo.

Wakangalila wa vitungu wawapile umulimo wakuwomelezya wakangalila wa miputule. Lelo, twamanyine sana na wakawizya mu Quebec. Walondanga lyonsinye twawomba nawo mu mulimo na pano nkutandalila wakangalila wa miputule. Calenganga nasumba sana impindi nawo ukucila umulimo wuno natunjilanga uwa kuwa ne kangalila wa muputule. Impindi yimwi e kangalila wa muputule wino natandalizile wasusile anena ukuti: “Mukucita icete sana ukuzanwa na wanawitu lelo mutiwilila ukuti we-e sabata mukoncezile nene asa liwungwe. Naninye nkulonda ukuti mumbomelezye!” Nasambilizile ivivule kwe vino umwanawitu wanjavwile mu cikuuku.

Ku ca wulanda, mu 1976 e wakwane Simone wino nakunzile nkaninye wizile alwala nu kufwa. Walinji we nkazi umuzima nkaninye amuno wawisile sana amano ku wanawitu na wankazi swinya watemilwe sana e Yehova. Ukusumba impindi inkulu mu mulimo wa kuwizya akuno kwanjavwizye ukusipicizya pano naponezilwe na yo-o intazi. Nkasalifya nkaninye e Yehova pa kunjavwa kuno wanjavwizye. Mu kupita kwa mpindi nizile ntwala e nkazi e Carolyn Elliott, wino walinji we painiya umucincile wino walandanga icizungu wino wizile mukuwombela kuno wakawizya wacepa mu Quebec. E Carolyn wayipepusizye sana nu kuwika amano kwe wanji maka maka wano wakakwivwa insoni na wano wakwivwa ukutalalilwa. Wantunjililanga nkaninye na mu mulimo wa kutandalila imiputule.

Mu January 1978, wambuzizye ukutungulula Isukulu lya Painiya ilya kutalicilapo mu Quebec. Nalinji sana ni ntete amuno nsitela nzanwepo kwe lyo-o isukulu swinya nsitela ndemepo ni buku lya Painiya. Fwandi vyonsinye vyalinji avipya. Lelo cino cazifile aca kuti mwe lyo-o isukulu mwalinji wapainiya awavule wano wawomvile pa myaka imivule. Nanti aca kuti ane muno nawasambilizyanga, nasambilizile ivivule ku wana wisukulu!

 Mwe wonye umwaka, twakweti ukulongana kwa Citungu ukwa nko kuno kwalinji nu mutwe wa kuti “Victorious Faith” kuno kwawezile mu ciwansa ce bola ica Montreal Olympic. Kusitela kuwe ukulongana ukukulu ndi ko-o mu Quebec, kuno twazanilwe awantu ukucila pe 80,000. Nawombelanga ku dipartimenti ya News Service. Mwe yo-o dipatimenti nalinji nu longo lwa kulanda na wakalemba wa malyasi awalekanelekane, swinya natemilwe sana ukulola ukuti walemvile ivyewo ivizima nkaninye pa mulimo wa Nte zya kwe Yehova. Awantu watutambanga pa TV nu kutwivwa pa maredyo pano watuwuzyanga pe vino umulimo witu wukawombwa swinya watwalilizile ukutuwuzya pa maawala ukucila 20. Walemvile na malyasi amalekane lekane pa vyewo vino twalanzinye pe wo-o uwanda. Awantu awavule wasambilizile pe Yehova nu kumanya icisinka pa wantu wakwe!

Kwalinji cimwi cino cacitisile mu 1996 cino ntalitela njiwilile. Pa nsizi ya kuwombela mu Quebec pa myaka imivule, wantumile mukuwombela mu citungu ca cizungu mu Toronto. Nalinji ni ntete amuno ntamanyile ivya kulanda icizungu, nawelezizye vye iciFrench. Fwandi napepanga lyonsinye kwe Yehova ukuti anjavwe.

Pano wantumile vye mwe co-o icitungu, nivwanga intete, lelo nayitofilwe sana pa myaka yiwili yino nawombezilemo. E Carolyn wansambilizyanga katici katici ivya kulanda icete icizungu swinya wambomelezyanga ukusanzyako na wanawitu. Twapanzile iviwuza ivivule.

Ukusanzya pa kupekanizizya ukulongana kwa muputule, cila Cisano amanguzi nawombangako mu mulimo ku ng’anda ni ng’anda pi awala lyonga. Wamwi wangelenganya ukuti: ‘Amulandu ci uwa kuyila na mu mulimo wa kuwizya pano umanyile ukuti mutondo uliwa ni vya kucita ivivule?’ Nga nawomba mu mulimo, nivwanga icete. Na nombanye nkawa sana ni nsansa nga nawombako umulimo wa kuwizya.

Mu 1998, watutumile ukuwomba wupainiya uwuyiwele ku Montreal. Pa myaka imivule pa milimo yino nawombanga, palinji nu kuwomba umulimo wa ku cintuwavule uwuyiwele nu kuwomba na wakumulawasa ukwavwa wano watamanyile icisinka pa Nte zya kwe Yehova. Pe yo-o impindi tukayitopwa sana ukuwizizya awantu wano wafuma mu nsi zinji wano wakulonda ukusambilila Baibolo.

Ningalanda vye ukuti napalwa nkaninye pa myaka yonsinye 68 ukufuma pano nabatizizwe. Nawa sana ni nsansa amuno nasambilizile ukutemwa umulimo wa kuwizya swinya nawa nu longo lwakwavwa awavule ukusambilila Baibolo. Walile awizikulu wane wakula, umwana wane umukazyana nu mulume wasozilepo ukutalika wupainiya wa mpindi zyonsi. Nga nalola vino wacincila mu mulimo wa kuwizya nkasansamuka nkaninye. Ncili nkasalifya pe vino awanawitu wanjavwizye ukuwomya wuciwuza wane ne Yehova swinya wano walenga muwombele ni milimo imilekanelekane. Nasambilila ukuti tungatwalilila vye ukucita vino iwungwe lya kwe Yehova likutunena nga twasintilila pa muzimu wakwe wuno akatupa. (Amalu. 51:11) Nkasalifya sana e Yehova pa kumpako ulongo ulwa kumuwombela nu kucindika izina lyakwe!—Amalu. 54:6.