1. Avyani vino vyacitisile mu lupwa pa mulandu wa kuti awanyina lwa kwe Jozefu walinji nu wuzuwa?

E YAKOBI watemilwe awana wakwe wonsinye. Lelo watemilwe sana e Jozefu wino walinji vye ni myaka 17. Uzye awanyina wa kwe Jozefu wacisile wuli? Watalisile ukumwivwila uwuzuwa, swinya wizile awamupata. Patalinji cimwi iciwipe cino Jozefu wacisile cino walinji nu kumupatilapo. Lelo wizile awamukazya mu wuzya nu kuyawipa kwe yisi ukuti iciswango cimuliile. Uwuzuwa walenzile wamunyina wa kwe Jozefu wavulunganye umutende pa lupwa, swinya walenzile ne yisi ukuwa nu wulanda nkaninye.​—Inta. 37:3, 4, 27-34.

2. Ukulingana na Wagalatiya 5:19-21, amulandu ci wuno uwuzuwa wawipila?

² Uwuzuwa * wawa pa ‘milimo ya ku muwili’ yino Baibolo yalanda ukuti yingalenga wumwi ayize avilwe ukwinjila mu Wufumu wa kwe Leza. (Wazyani Wagalatiya 5:19-21.) Uwuzuwa awuno wukalenga awantu wawa nu lupato, ivikanza ni cipyu.

3. Avyani vino twandi tusambilile?

³ Vino awanyina wa kwe Jozefu wacisile vikalanjizya ukuti uwuzuwa wungavulunganya umutende nu kupatanya iviwuza. Nanti aca kuti tutanga tufike mukucita vino awanyina wa kwe Jozefu wacisile, swensinye twawa nu mwezo wawucenjezi swinya wuno wutapwililika. (Jere. 17:9) Awuli umulandu wuno impindi zimwi tungatalika ukuwa nu wuzuwa. Lekani tulandeko pa vya kulolelako vya mu Baibolo vino vyandi vitwavwe ukumanya vino vingalenga tuwe nu wuzuwa. Apano twandi tusambilile  na vino vingatwavwa ukucimvya uwuzuwa nu kutwaliliila ukucita vino vikaleta umutende.

4. Acani cino calenzile awaPelishiti watalike ukwivwila e Isaki uwuzuwa?

⁴ Ndi wumwi wawa ni vyuuma. E Isaki walinji ni cuuma nkaninye ica kuti awaPelishiti watalisile nu kumwivwila uwuzuwa pe vino watungulukanga. (Inta. 26:12-14) AwaPelishiti wizile awazicila ni vifuula vino e Isaki wimvile pa kuti ivitwekwa vyakwe viwamwamo aminzi. (Inta. 26:15, 16, 27) Na pe yonye impindi awantu wamwi wakatalika ukwivwila wanji uwuzuwa pa mulandu wa kuti wakwata ivyuuma ukuwacila. Wasipelela vye pa kuwa nu wuzuwa lelo wasilonda nu kuti wawo awantu wawe ni vyuuma.

5. Acani cino calenzile ukuti intunguluzi zya mapepo zyakwivwila e Yesu uwuzuwa?

⁵ Ukutemwikwa ku wantu. Intunguluzi zya mipepele ya waYuda zyatalisile ukwivwila e Yesu uwuzuwa pa mulandu wa kuti awantu awavule wamutemilwe sana. (Mat. 7:28, 29) E Yesu walandilangako e Leza, swinya wasambilizyanga icisinka. Lelo zyo-o intunguluzi zya mapepo zyatalisile ukulanda iviwipe pe Yesu nu kumuwifizya izina. (Mar. 15:10; Yoha. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Acani cino tukusambililako? Tukusambililako ukuti nga ca kuti umwanawitu nanti e nkazi wumwi watemwikwa sana mwi wungwe pa mulandu wa miwele yakwe imizima, tutazipizile ukumwivwila uwuzuwa. Lelo tuzipizile tuwakolanya imiwele yakwe imizima.​—1 Kor. 11:1; 3 Yoh. 11.

6. Uzye e Diotrefe walanjizizye wuli ukuti walinji nu wuzuwa?

⁶ Nga ca kuti wumwi wamupa imilimo mwi wungwe. E Diotrefe wino walinjiko mu mpindi zya watumwa wivwilanga uwuzuwa wano watungululanga mwi wungwe. Walondanga ukuti awino ‘awatungulula,’ acino watalisile ukulanda iviwipe pa mutumwa Yohani na pa wanawitu wanji wano walinji muwutunguluzi. (3 Yoh. 9, 10) Kweni tutanga tucite ndi vino Diotrefe wacitanga, lelo pamwi tungatalika ukuwa nu wuzuwa nga ca kuti wumwi wamupa imilimo mwi wungwe yino tukalondesya sana, swinya yino tukulola nu kuti na sweswenye tufisilepo ukuwomba.

7. Uzye uwuzuwa wungalenga tuwe wuli?

⁷ Uwuzuwa wawa ngati aviswaswa vino vikamala umuvundo mu vilimwa. Nga ca kuti uwuzuwa wawoma walimba ni misisi mu mwezo, cikawoma sana ukuwunyunkulamo. Uwuzuwa wukakulilako nga ca kuti tuli ni miwele ndi vino akaso, icilumba nu kuyitemwa. Uwuzuwa wungalenga tupotwe ukuwa ni miwele imizima imikole ulukundo, inkumbu nu luse ngati awulyanye vino iviswaswa vingalenga iluwa ukuvilwa ukukula icete. Fwandi nga ca kuti twalola ukuti tutalisile ukuwa nu wuzuwa mu mwezo, tuzipizile ukuwunyunkulamo paponye ukwasowa nu kulema kwi sote. Avyani vino vingatwavwa ukucimvya uwuzuwa?

8. Amiwele ci yino yingatwavwa ukucimvya uwuzuwa?

⁸ Ukuyicefya nu kuteka imyezo kwe vino tukweti avino vilitwavwa ukucimvya uwuzuwa. Nga tuli na yo-o imiwele, tutaliwawa nu wuzuwa. Ukuyiceya kulitwavwa ukukanayilola ukuti twacindama ukucila wanji. Umuntu wino wayicefya asiyilola ukuti azipizile ukuwa ni vivule ukucila wanji. (Gal. 6:3, 4) Wino akateka umwezo kwe vino akweti asiyilinganya kwe wanji lelo akateka vye umwezo kwe vino ali navyo. (1 Tim. 6:7, 8) Wino wayicefya swinya wino akateka umwezo kwe vino akweti nga walola wanji wapocelela ivizima asifulwa lelo akasecelela ponga nawo.

9. Ukulingana na Wagalatiya 5:16 na Wafilipi 2:3, 4, acani cino umuzimu wa kwe Leza wulitwavwa ukucita?

 ⁹ Umuzimu wa kwe Leza awuno wungatwavwa ukucimvya uwuzuwa nu kuwa ni miwele ya kuyicefya nu kuteka umwezo kwe vino tukweti. (Wazyani Wagalatiya 5:16; Wafilipi 2:3, 4) Umuzimu wa kwe Yehova awuno wungatwavwa nu kumanya vino vyawa mu mwezo na vino tukakwelenganyapo. E Yehova nga watwavwa, tungaleka ukucita iviwipe nu kutalika ukwelenganya pa vintu ivizima. (Amalu. 26:2; 51:10) Lekani tulandeko pe Musa ne Paulo awantu wano wacimvizye uwuzuwa.

10. Avyani vino vyacitisile vino vyalinji nu kulenga e Musa awe nu wuzuwa? (Lolani icikope cino cili pa nkupo)

¹⁰ E Musa wapilwe umulimo wa kutungulula awantu wa kwe Leza, lelo ativwilanga wanji uwuzuwa pa kuti wapotwe ukufikapo ukuwomba. Ku ca kulolelako, impindi yimwi e Yehova wasenzileko umuzimu pe Musa nu kupako iwumba lya wina Israeli wasongo wano wimililanga pi tenti lya kupepelamo. Patazimvile nu kuzimba e Musa wivwile ukuti wasongo wawili wano watayile kwi tenti lya kupepelamo wapocelezile umuzimu wa kwe Leza nu kutalika ukusesema. Uzye e Musa wacisile wuli pano e Joshua wamunenile ukuwalesya ukusesema? E Musa atawivwizile uwuzuwa pa mulandu nu mulimo wuno Yehova wawapile. Lelo walinji amuyicefye ica kuti watemilwe nkaninye ukwivwa ukuti na wonye watalisile ukusesema. (Impe. 11:24-29) Acani cino tukusambililako kwe Musa?

11. Uzye waeluda wangakolanya wuli e Musa?

¹¹ Nga ca kuti mwe waeluda, uzye waminenapo ukusambilizya wumwi umulimo wuno mukawomba mwi wungwe? Ku ca kulolelako, pamwi amwe wano mukatungulula Isambililo lya Ulupungu swinya mwakunda sana ukuwomba wo-o umulimo. Nga ca kuti mwayicefya mutalitalika ukulola ngati mutacindama nga waminena ukuti musamblizye umwanawitu winji pa kuti awino ayize atalike ukutungulula. Swinya mulitemwa sana ukumusambilizya.

12. Uzye Awina Klistu amanda ya-a wakalanjizya wuli ukuti wayicefya swinya wateka imyezo?

¹² Lekani tulande na pe vino vikaciticila awanawitu wasongo. Wa-a awanawitu wawomba umulimo wa wukampanya pa myaka imivule. Nomba nga wafisya imyaka 80, wafwile ukaleka ukuwomba wukampanya. Wakangalila wa miputule nawo nga wafisya imyaka 70 wakaleka ukuwomba mu muputule nu kutalika ukuwomba imilimo yinji yino wawapa. Mu myaka yino yafumako, awanawitu wano wawombelanga pa Bethel ukuzinguluka insi wawatumile ukuya mukuwomba umulimo wa kuwizya mu mawungwe. Wa-a awanawitu na wankazi awa cisinka wasitalika ukwivwila awanawitu na wankazi wano wasyala wakuwomba imilimo yino wawombanga.

13. Uzye acani cino calinji nu kulenga e Paulo atalike ukwivwila uwuzuwa awatumwa 12?

¹³ Umutumwa Paulo walinji amuyicefye swinya watesile umwezo kwe vino wakweti. Atatalisile ukwivwila wanji uwuzuwa. Nanti aca kuti wawombesyanga nkaninye mu mulimo wa kuwizya, wizile alanda ukuti: “Ane muno nacepesya pa watumwa wonsinye swinya ntayana nu kwitwa ukuti umutumwa.” (1 Kor. 15:9, 10) Awatumwa wa kwe Yesu 12 wapitanga ne Yesu pano walinji mu nsi, lelo e Paulo wizile awa Umwina Klistu lyo e Yesu wanyocelamo kwi yulu. Nanti aca kuti wizile asontwa ukuwa ‘umutumwa ku wina Nsi,’ e Paulo asitela awe pa watumwa wa kwe Klistu 12. (Roma. 11:13; Imili. 1:21-26) Ukucila ukuti awakwivwila awatumwa 12 uwuzuwa pa mulimo wuno wawombanga na pa mulandu wa kuwa ne Yesu, e Paulo watwalilizile ukuteka umwezo ku mulimo wuno wapilwe.

14. Uzye ukuyicefya nu kuteka umwezo kulilenga twacita wuli?

¹⁴ Nga ca kuti twayicefya swinya twateka  nu mwezo ku milimo yino tukawomba, tuliwakolanya e Paulo swinya tuliwacindika wano e Yehova wasonta ukututungulula. (Imili. 21:20-26) Wapekanya waeluda ukuti watututungulula mu mawungwe ya Wina Klistu. Nanti aca kuti watapwililika, e Yehova akawalola ukuti ‘avya wupe mu wantu.’ (Efes. 4:8, 11) Nga tukucindika wa-a awonsi wano Yehova wasola swinya tukukonka na vino wakututungulula, tukawa iviwuza vya kwe Yehova swinya tukawa nu mutende na Wina Klistu wanji.

15. Avyani vino tuzipizile tuwacita?

¹⁵ Awantu wakaleka ukwivwana nga ca kuti wakwivwilana uwuzuwa. Tuzipizile ukuwombesya ukunyunkula uwuzuwa mu myezo yitu nu kukanacita vino vingalenga wanji watalike ukuwa nu wuzuwa. Tuzipizile twacita vyo-o ivintu ivicindame nga tukulonda ukwivwila isundo lya kwe Yehova ilya kuti “tuwacita ivintu vino vingaleta umutende swinya vino vingatuzenga.” (Roma. 14:19) Avyani vino tungacita pa kwavwa wanji ukukanawa nu wuzuwa? Swinya tungacita wuli pa kuti twacita vino vingaleta umutende?

16. Uzye tungavwa wuli wanji ukukanawa nu wuzuwa?

¹⁶ Vino tukacita vingalenga awantu wanji ukuwa nu wuzuwa. Insi yikawomelezya awantu ukuti ‘wayivwa’ pa vintu vino wakwata. (1 Yoh. 2:16) Lelo ukuyivwa kukaleta uwuzuwa. Tungavwa wanji ukukanawa nu wuzuwa nga ca kuti tusakulanda sana pe vino twakwata na vino tukulonda ukukala. Cinji cino cingatwavwa ukwavwa wanji ukukanawa nu wuzuwa, avintu vino  tukacita nga watupa imilimo yimwi mwi wungwe. Nga tukulanda sana pa milimo yino tukawomba mwi wungwe tungalenga wanji watalike ukuwa nu wuzuwa. Nomba nga ca kuti tukuwika amano kwe wanji na pa vizima vino wakacita, tukawavwa ukuteka umwezo nu kutwalilila ukusunjilila ukulemenkana nu mutende vino vyawa mwi wungwe lya kwe Leza.

17. Acani cino wamunyina Jozefu wacisile, swinya amulandu ci?

¹⁷ Swensinye tungacimvya uwuzuwa! Lekani tulande na swinya pa ca kulolelako ca wa munyina wa kwe Jozefu. Pa nsizi ya myaka imivule ukufuma pano wamukazizye mu wuzya, wayile awamuzana mu Egypt. Lelo pano e Jozefu atani ayisokolole ku wanyina, wawelezizye pa kuti alole nga ca kuti waleka ukuwa nu wuzuwa. Wapekinye ivya kulya nu kwankanya umuzuna wawo, e Benjamini, ivya kulya ivivule ukucila vino wapile awanyina wanji. (Inta. 43:33, 34) Lelo kutawa vino vikalanjizya ukuti wamunyina Jozefu watalisile ukwivwila Benjamini uwuzuwa pa mulandu wakumuvuzizya ivya kulya. Lelo walanjizizye ukuti wawisile amano ku muzuna wawo na kwe Yakobi e yisi. (Inta. 44:30-34) Pa mulandu wa kuti awanyina wa kwe Josefu walesile ukuwa nu wuzuwa, calenzile watalike ukwivwana na swinya pa lupwa. (Inta. 45:4, 15) Acili conga na sweswenye. Nga tukunyunkula imiwele yonsinye iya wuzuwa mu myezo yitu, tulitwalilila ukwivwana mu lupwa na mwi wungwe.

18. Ukulingana ne Jemusi 3:17, 18, acani cino cilicitika nga ca kuti tukucita vino vingaleta umutende?

¹⁸ E Yehova akalonda tuwacimvya uwuzuwa nu kucita vino vikaleta umutende. Lelo tuzipizile ukuwombesya pa kucimvya uwuzuwa nu kuwa nu mutende. Ukulingana na vino tusambilizile, swensinye tungawa nu wuzuwa amuno tutapwililika. (Jemu. 4:5) Swinya twikala na mu nsi muno mwawa wano wakawomelezya awantu ukuwa nu wuzuwa. Lelo nga twawombesya ukuwa ni miwele ya kuyicefya, ukuteka umwezo nu kusalifya, tutalitela tuwe nu wuzuwa. Swinya tuliwawa nu mutende wuno wulitwavwa ukuwa ni miwele imizima.​—Wazyani Jemusi 3:17, 18.