1. Avyani vino vingalenga tuwasakamikwa, swinya tungatalika ukwelenganya wuli?

UZYE mukatela amusakamikwapo? * Pamwi mwasakamisilwe pa mulandu wa kuti wumwi walanzile vimwi nanti ukucita vino mutatemilwe. Nanti pamwi mwasakamisilwe pe vino mwalanzile nanti vino mwacisile. Ku ca kulolelako, pamwi mwacisile iciluwo cimwi nu kutalika ukwelenganya ukuti e Yehova atalitela amitetele. Ni ciwipisye aca kuti, pamwi mungasakamikwa sana nu kulola ukuti mutawa ni suwilo nu kuti mwe wawembu nkaninye. Nga avino mukakwelenganya, uzye lyo acisinka?

2. Avya kulolelako ci ivya mu Baibolo vino vikalanjizya ukuti ukusakamikwa kusipiliwula ukuti umuntu atawa ni suwilo?

² Lekani tulandeko pa vya kulolelako vya wantu wano walembwa mu Baibolo. E Hana walinji we mama wa kwe Samueli e kasesema, swinya walinji ni suwilo iliwome. Lelo vino umuci umuwuye wamucuzyanga vyalenzile asakamikwa sana. (1 Sam. 1:7) Umutumwa Paulo walinji ni suwilo iliwome, lelo wasakamikwanga sana ‘pa mulandu wa mawungwe.’ (2 Kor. 11:28) Imfumu Davidi walinji ni suwilo iliwome ica kuti e Yehova wamutemilwe nkaninye. (Imili. 13:22) Lelo vino waluvinye vyalenzile awe sana nu wulanda. (Amalu. 38:4) Icizima aca kuti, e Yehova wasansamusizye wa-a awawomvi wakwe nu kuwavwa ukuleka ukusakamikwa. Acino lekani tulole vino tungasambililako  kwe wa-a awantu wano walembwa mu Baibolo.

3. Amulandu ci wuno tungatalika ukwivwa uwuwi nga ca kuti wumwi walanda iviwipe pe sweswe?

³ Tusikwivwa icete nga ca kuti wumwi walanda iviwipe nanti wacita vino tutatemilwe. E ciwuza witu nanti e lupwa lwitu nga awino wacita ica musango wo-o cikatuluma sana. Tungatalika ukusakamikwa ukuti iciwuza citu candi cisile. Lelo impindi zimwi wumwi angalanda vimwi ukwasowa nu kwelenganyapo vino vingalenga twivwe uwuwi. (Imilu. 12:18) Nanti pamwi wumwi angalanda vimwi umwenzo nye pa kuti citulume. Wonye wo-o avino calinji kwe nkazi wumwi uwacitici. Walanzile ukuti, “Impindi yimwi, e wunji watalisile ukutuma amazwi amawipe pa intaneti pa kuti ambifizye izina. Candumile sana swinya nasakamile nkaninye. Naposilwe ukusinincizya ukuti e ciwuza wane awino wacitanga ica musango wo-o.” Na mwemwenye nga ca kuti ica musango wo-o camiciticilapo, mungasambililako kwe Hana?

4. Antazi ci zino Hana wapitangamo?

⁴ E Hana walinji ni ntazi inkulu nkaninye. Pa myaka imivule atalinji nu mwana. (1 Sam. 1:2) Mu lutambi lwa wina Israeli, awavule walolanga umwanaci wino atapapanga awana ukuti watipwa. Fwandi tungelenganya na vino Hana wayivwanga, wayilolanga ukuti awavye. (Inta. 30:1, 2) Lelo asa co-o conga, kwalinji na cinji cino calenzile ivintu viwipe sana kwe Hana. Umulume watwite umwanaci na winji, e Penina wino wamukwatilanga na wana. E Penina walinji nu wuzuwa nkaninye kwe Hana, swinya ‘wamucuzyanga pa kuti cimulume.’ (1 Sam. 1:6) Pa kutalika e Hana wawanga sana nu wulanda pa mulandu na vino wapitangamo. Wawanga sana nu wulanda ica kuti ‘walilanga swinya atalyanga ni vya kulya. Umwezo wakwe waculanga nkaninye.’ (1 Sam. 1:7, 10) Uzye acani cino calenzile e Hana atalike ukusansamuka?

5. Uzye ipepo lyavwizye wuli e Hana?

⁵ E Hana wapefile kwe Yehova nu kumunena vyonsinye vino vyalinji ku mwezo wakwe. Pa nsizi ya kupepa, wayile alondololela e Simapepo Mukulu e Eli. Nawe wamunenile ukuti: ‘Upite umutende, swinya e Leza wako akupe cino wamulenga.’ Acani cino cacitisile? E Hana wafumilepo nu ‘kuyalya ivya kulya swinya atalinji nu wulanda na swinya.’ (1 Sam. 1:17, 18) Ipepo alino lyamwavwile ukuleka ukusakamikwa nu kuwa nu mutende.

6. Avyani vino tukusambilila pi pepo ukufuma kwe Hana na kwe vino vyawa pa Wafilipi 4:6, 7?

 ⁶ Nga tukupepa lyonsinye tuliwa nu mutende. E Hana wasumvile impindi inkulu ukunena Umukwasi wakwe uwa mwi yulu vino vyamucuzyanga. (1 Sam. 1:12) Na sweswenye pano tukulanda ne Yehova tuzipizile ukumulondololela vyonsinye vino tukupitamo, vino tukasaya, na muno twatonta. Tutazipizile ukuwika sana amano pa mazwi yano twandi tulande mwi pepo, tufwile ukulanda vino tukuyivwa mu mwezo. Impindi zimwi tungalila nu kulila pano tukunena e Yehova vino tukupitamo. E Yehova akakutika sana, swinya asitonta ukukutika ku mapepo yitu. Ukulunda pa kupepela pa ntazi zino tukupitamo, tufwile twakwizuka nu kupanda amano kuno kwawa pa Wafilipi 4:6, 7. (Wazyani) E Paulo walanzile ukuti tuzipizile twasalifya Yehova mwi pepo. Twawa ni vivule vino tungasalifizyapo e Yehova. Ku ca kulolelako, tungamusalifya pa wumi wuno watupa, pa vintu ivizima vino welewula, pa lukundo lwakwe luno lusisila na pi suwilo lino watupa. Avyani vinji vino tungasambililako kwe Hana?

7. Uzye acani cino e Hana nu umulume wacitanga lyonsinye?

⁷ Nanti aca kuti e Hana walinji ni ntazi, atasyalanga ukuya nu mulume ku Shilo kuno wayanga mu kupepa Yehova. (1 Sam. 1:1-5) Pano walinji pa cikulwa cakupepelapo, apano e Simapepo Mukulu e Eli wamunenile ukuti e Yehova alimupa cino walenzile. Ya-a amazwi yafwile yalenzile e Hana ukusansamuka sana.​—1 Sam. 1:9, 17.

8. Uzye ukuzanwa mu kulongana kungatwavwa wuli? Londololani.

⁸ Tungawa nu mutende nga tukuzanwa lyonsinye mu kulongana. Mu mazwi yano umwanawitu akalanda mwi pepo lyakwiyulila ukulongana, mukawa nu kulenga e Yehova ukuti atupe umuzimu wakwe pa kuti wutwavwe. Umutende acikomwa ca kumuzimu. (Gal. 5:22) Fwandi nga tuli pa kulongana nanti tuli ni ntazi nye, e Yehova ponga na wanawitu na wankazi wangatuwomelezya nu kutwavwa ukuwa nu mutende wa mumelenganyo. Ipepo nu kulongana avino e Yehova akawomvya sana pa kututalalika umwezo. (Hebe. 10:24, 25) Nomba lekani tulole na cinji cino tungasambililako kwe Hana.

9. Avyani vino vitapilusile kwe Hana, lelo avyani vino vyacitisile?

⁹ Kweni intazi zino Hana wapitangamo zitafumilepo. Pano e Hana wanyocezile ku ng’anda watwalilizile ukwikala ponga nu muci muwuye wino wamucuzyanga. Swinya e Baibolo italandapo nga ca kuti e Penina walesile ukucuzya e Hana nanti poole. Fwandi e Hana afwile watwalilizile vye ukusipicizya. Swinya afwile watwalilizile vye ukuwa nu mutende wa mumelenganyo. Yizukani ukuti walile wamanya ukuti e Yehova ayivwile ipepo lyakwe, e Hana walesile ukusakamikwa. Wazumilizizye ukuti e Yehova amusansamusye nu kumutalalika umwezo. Mu kupita kwa mpindi e Yehova wasusile ipepo lyakwe swinya wizile ayipapila na wana!​—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Acani cino tukasambililako kwe Hana?

¹⁰ Tungawa nu mutende nanti aca kuti intazi zitafumilepo. Kweni nanti tungapepa wulinye kwe Yehova nu kuzanwa lyonsinye mu kulongana, intazi zimwi zitanga zifumepo. Lelo cino tukasambililako kwe Hana aca kuti pasi nanti cimwinye cino cingalenga e Yehova apotwe ukutusansamusya. Atalitela atwiwilile, swinya alitulambula nga tutanenusile.​—Hebe. 11:6.

11. Avyani vino vyalinji nu kulenga e Paulo awasakamikwa?

¹¹ Kwalinji ivivule vino vyalinji nu kulenga e  Paulo awasakamikwa. Ku ca kulolelako, watemilwe sana awanawitu na wankazi ica kuti wasakamalanga nkaninye pano wapitanga mu ntazi. (2 Kor. 2:4; 11:28) Pano wawizyanga, awantu wamukanyanga swinya wamumanga nu kumuwika mu cifungo. Impindi zimwi wasowezyanga nu ‘kusowezya.’ (Flpi. 4:12) Swinya wapususile pe sumbi imiku yitatu, fwandi tungelenganya vino wasakamikwanga pa kuya ku ncende zinji ukuwomvya uwato. (2 Kor. 11:23-27) Uzye avyani vino vyavwanga e Paulo pa kuti atasakamikwa?

12. Acani cino cavwizye e Paulo pa kuti atasakamikwa sana?

¹² E Paulo wasakamalanga nkaninye awanawitu pa ntazi zino wapitangamo, lelo atelenganyanga ukuti awino afwile vye ukuwavwa. Wamanyile ukuti atanga akwanisye ukuwomba wenga. Acino wanenile wamwi ukuti wamwavwako ukusakamala awa mwi wungwe. Ku ca kulolelako, wapileko awonsi awa cisinka umulimo wa kusakamala awa mu mawungwe awakole e Timoti ne Taitasi. Umulimo wuno wa-a awanawitu wawombanga walenzile e Paulo aleke ukusakamikwa sana.​—Flpi. 2:19, 20; Tait. 1:1, 4, 5.

13. Uzye waeluda wangacita wuli pa kukolanya e Paulo?

¹³ Muwalenga ukuti wanji wamyavweko. Waeluda na wonye wawa ngati we Paulo wino wawikanga sana amano ku wanawitu na wankazi. Lelo e eluda azipizile ukwizuka ukuti palwakwe atanga akwanisye ukwavwa wonsinye mwi wungwe. Nga wamanya co-o icisinka, aliwayitemelwa ukupako wanji imilimo mwi wungwe nu kusambilizyako awacitici pa kuti wafikepo ukusakamala ing’onzi zya kwe Leza.​—2 Tim. 2:2.

14. Acani cino Paulo atasakamalanga, swinya avyani vino tungasambililako?

¹⁴ Muwakwizuka ukuti swensinye tukalonda uwa kutusansamusya. Pa mulandu wa kuti e Paulo walinji umuyicefye, wamanyile ukuti iviwuza nga vikumwavwa apano angawomba icete. Atasakamalanga ukuti wanji nga wivwa ukuti wakumwavwa wangamusula. Walembezile e Filimoni ukuti: “Natemilwe nkaninye nu kusansamuka pa mulandu nu lukundo lwako.” (File. 7, NWT) E Paulo walumbuzile wakawomba wawuye na wanji wano wamwavwizye nkaninye pano wapitanga mu ntazi. (Kolo. 4:7-11) Awanawitu na wankazi walipepucilwa ukwiza mu kutusansamusya pano tukupita mu ntazi nga tukukolanya ukuyicefya kwe Paulo.

15. Acani cino Paulo wacisile pano wapisile mu ntazi inkulu?

 ¹⁵ Muwasintilila pi Zwi lya kwe Leza. E Paulo wamanyile ukuti Amawaliko yangamusansamusya. (Roma. 15:4) Swinya yalinji nu kumupa amano yakuwomba ni ntazi izili zyonsinye zino wapitangamo. (2 Tim. 3:15, 16) Pano wamunyefile mu Roma umuku wa citi wili, wamanyile ukuti walinji nu kumukoma. Nomba acani cino wacisile? Watumizile e Timoti ukuti ayize aye wangu mu kumupempula nu kumutwalila “amabuku.” (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Amulandu ci wuno wacitizile wo-o? Amuno ya-a amabuku yafwile yalinji aluwali lwa Mawaliko ya ciHeberi yano wawomvyanga pa kuyisambilizya. Na sweswenye nga ca kuti tukuyisambilizya e Baibolo cila wanda, e Yehova aliwomvya Amawaliko ukututalalika umwezo, asa mulandu nu wukulu wa ntazi zino tungapitamo.

16. Uzye e Davidi wivwile wuli pano wacisile uluwembu?

¹⁶ E Davidi wacisile uluwembu ulukulu. Wacisile uwucende ne Betisheba, swinya wakomesizye ne muka Betisheba pa kuti afise uluwembu. (2 Sam. 12:9) Nanti aca kuti pa kutalika wafisile uluwembu, ukucita wo-o, kwamononezile wuciwuza ne Yehova swinya umwezo wamucuzyanga nkaninye pe vino wacisile ica kuti wasusile alwala nu kulwala. (Amalu. 32:3, 4) Uzye avyani vino vyamwavwile ukuleka ukusakamikwa sana pa luwembu luno wacisile, swinya avyani vino vingatwavwa nga twacita uluwembu?

17. Uzye amazwi ya pa Amalumbo 51:1-4 yakalanjizya wuli ukuti e Davidi walapizile nkaninye pe vino waluvinye?

¹⁷ Muwapepa kwe Yehova ukuti amitetele. E Davidi wasusile apepa kwe Yehova nu kumunena vyonsinye vino wacisile swinya atamufisilepo nanti cimwi. (Wazyani Amalumbo 51:1-4) Ukucita wo-o kwalenzile atalike ukusansamuka. (Amalu. 32:1, 2, 4, 5) Na sweswenye nga twacita uluwembu, tutazipizile ukufisa. Tuzipizile ukupepa kwe Yehova nu kumunena vyonsinye vino tuluvinye. Nga twacita wo-o, tutaliwasakamikwa sana pa mulandu wa kuti e kampingu akutucuzya. Lelo pali na vinji vino muzipizile ukucita pa kuwomya wuciwuza winu ne Yehova.

18. Uzye e Davidi wacisile wuli pano e Yehova wamusalapuzile?

¹⁸ Mwakwivwila ukusalapula. Pano e Yehova watumile kasesema Natani ukuya mukunena e Davidi pa luwembu luno wacisile, atatalisile ukuyipokolola nanti ukutalika ukucefya  iciluwo. Lelo wazumizile paponye ukuti wawembucizile e Yehova, asa we muka Batisheba mutupu. E Davidi wivwizile vino Yehova wamusunzile, swinya e Yehova wamutetezile. (2 Sam. 12:10-14) Na sweswenye nga ca kuti twacita uluwembu tuzipizile ukunena waeluda akuti watwavwe amuno awano e Yehova wasonta ukutucema. (Jemu. 5:14, 15) Pano wakutwavwa tutazipizile tuwayipokolola. Nga tukwivwila ukusalapula paponye swinya tukuwombela na penepo, tulileka ukusakamikwa sana swinya tuliwa nu mutende ni nsansa.

19. Acani cino tutazipizile ukucita?

¹⁹ Mutazipizile ukunyocezyapo iciluwo. E Davidi wamanyile ukuti e Yehova nga akumwavwa apano atanga ayize anyocezyepo iciluwo. (Amalu. 51:7, 10, 12) Ukufuma pano e Yehova wamutetezile, e Davidi wapampamizile pa kukana amelenganyo ayali yonsinye yano yalinji nu kumutungulula ku viwipe. Mu kulecelezya wizile awa ni nsansa na swinya.

20. Uzye tungalanjizya wuli ukuti tukasalifya pe vino e Yehova akatutetela?

²⁰ Nga ca kuti tukupepa ukuti e Yehova atutetele, tukwivwila ukusunda nu kuwombesya pa kuti tutanyocezyapo iciluwo cino twaluvinye, lyo tukulanjizya ukuti tukasalifya. Nga twacita wo-o, tuliwawa nu mutende. E James, umwanawitu wino wacisile uluwembu wasinincizya ukuti vyo-o vino twalandapo avisinka. Watili: “Nalile nanena waeluda vino naluvinye, nivwile ngati natuula iciiya icimwame cino camvunanga. Nalesile ukusakamikwa swinya nalinji ni nsansa.” Ala tukakwivwa icete ukumanya ukuti, “e Yehova akawa mupipi na wano wali ni myezo ya wulanda, swinya akapususya awasakamikwe imyezo”!​—Amalu. 34:18.

21. Uzye tungacita wuli pa kuti e Yehova awatusansamusya?

²¹ Pano amanda ya kulecelezya ya kuya yakusila, ivya kutusakamika vyandi viwaya vikuvulilako vye. Acino, nga mwatalika ukusakamikwa, pepani kwe Yehova paponye pa kuti amyavwe. Mwayisambilizya sana e Baibolo. Muwasambililako kwe Hana, e Paulo ne Davidi. Muwalenga kwe Yehova ukuti awamyavwa ukumanya vino vikumisakamika. (Amalu. 139:23) Mwaleka awamyavwa ukucimvya intazi zino mukapitamo, maka maka zino mutakwetipo amaka. Nga mukucita wo-o, muliwa ngati we kimbila wa malumbo wino wimbizile kwe Yehova ukuti: “Pano amelenganyo ya kusakamikwa yavuzile mwe nene, apano ivya kusansamusya vinu vyantalalisile umwezo.”​—Amalu. 94:19.