1. Anzila ci zino wangatulunjicilamo swinya amulandu ci wuno tuzipizile ukwivwila vino watulunjika?

 SWENSINYE tukalondeka ukutulunjika mu mpindi mu mpindi. Ku cakulolelako, impindi zimwi tungakolowozya wino twacindika ukuti atupandeko amano. Ne limwi umwanawitu wino watuwikako amano angatusoka ukuti ‘tuli mukuponela mukuwifya,’ akuli ukuti tuli mukucita icintu cimwi cino cingalenga twize twalanguluka pa nsizi. (Gal. 6:1) Ne mpindi zimwi wangatusunda nga cakuti twapanga uluwembu ulukulu. Fwandi asamulandu ni nzila yino wawomvya pakutulunjika, tuzipizile ukwivwila. Ukucita wo-o kungalenga ivintu ukutuzipila swinya kungatupususya.—Imilu. 6:23.

2. Ukulingana ni Imilumbe 12:15, amulandu ci wuno tuzipizile ukwivwila nga watulunjika?

² Iwaliko pano pafumile umutwe wisambililo, likutuwomelezya ukuteyelezya kwe vino “awamano” wakuvwanga. (Imilu. 22:17) Icisinka aca kuti, kutawa nanti wumwinye wino wamanya vyonsinye. Lyonsinye kukawa wano wakamanya vimwi ukutucila. (Wazyani Imilumbe 12:15.) Fwandi nga tukwivwila pano wakutulunjika, lyo tukulanjizya ukuyicefya swinya lyo tukulanjizya nu kuti twamanya muno tuzipizile ukupelela. Cinji acakuti lyo tukulanjizya ukuti tukalonda wanji watwavwa pa kuti twawomba icete. Imfumu ya mano e Solomoni, walemvile ukuti: “Kuno kuli ukupanda amano ukwa wantu awavule amapange yakaficiliswa,” [NWT].—Imilu. 15:22.

3. Anzila ci zimwi zino tungalunjicilwamo?

³ Manda yamwi wangatulunjika ku muntuvye wumwi. Ku cakulolelako, e eluda nanti umwanawitu e songo mu vya kwe Leza, angatunena ukuti pali pamwi pano tuzipizile ukuwombela. Nga cakuti umwanawitu watulunjika ukuwomvya Baibolo pa  mulanduvye wakuti watukunda, tuzipizile ukulanjizya ukusalifya ukupitila mukuteyelezya nukukonka vino watunena. Kwawa inzila nayinjinye yino wangatulunjicilamo. Anzila ci yonye? Tungawazya vimwi mu Baibolo nanti mu mabuku yano iwungwe lyatuwicilako, vino vingalenga tupiluke.—Hebe. 4:12

4. Ukulingana ne Ekawizya 7:9, avyani vino tutazipizile ukucita nga cakuti watulunjika?

⁴ Cingatutalila ukwivwila nu kukonka vino wumwi watusunda. Pamwi tungafika na mukufulwa. Amulandu ci? Amuno nanti twamanya ukuti tutapwililika, cingatuwomela ukwivwila nga cakuti wumwi watunena iciluwo cino tucisile. (Wazyani Ekawizya 7:9.) Pamwi tungatalika nu kuyipokolola. Asa coco conga, tungavwilika nu mulandu wuno tewizila mukutulunjika nanti ukufulwa pa nzila yino tewatusundilamo. Tungatalika nu kulola iviluwo mwe wino tekutulunjika, nukulanda ukuti: ‘Nga weweni wilyanye uwa kuti ayize mukundunjika, atanga awike vye amano kwe vino akaluvyanya?’ Ne nga tutavitemilwe, pamwi tungavisula nanti ukuya mukukolowozya kwe wano tumanyile ukuti wangatunena vino tungakunda ukwivwa.

5. Avyani vino twandi tusambilile mwe co-o icipande?

⁵ Mwe co-o icipande twandi tusambilile pa vyakulolelako vya mu Baibolo ivye wano wivwizile ukusunda na pe wano wakanile ukwivwila ukusunda. Twandi tusambilile na vino vingatwavwa ukwivwila nga watulunjika nivizima vino tungazanamo.

6. Tukusambililako cani ku Mfumu Rehoboamu pe vino wacisile pano wamupanzizyeko amano?

⁶ Lekani tulande pe Rehoboamu. Pano Rehoboamu wizile awa amfumu ya wina Israeli, awantu wizile mukumulenga ukuti awapepusizyeko icisendo cino yisi wawisileko. Pakutalika e Rehoboamu wasozilepo ukucita ica mano. Wakolowozizye wasongo wa mu Israeli ukuti wamupandeko amano ivyakuya mukwasuka awantu. Wasongo wamunenile ukuti, awantu watalileka ukumuwombela nga wacita vino wakulonda. (1 Izya. 12:3-7) Cikaloleka ngati e Rehoboamu atakunzile vino wasongo wamunenile. Acino wayile mukukolowozya awawuye wano wamanyine nawo ukufuma ku wutici. Wa-a awawuye wafwile walinji ni myaka ku ma 40. Fwandi wafwile wamanyileko vimwi amuno lyo awasongo. (2 Imila. 12:13) Lelo nanti ciwe wo-o, wapanzizye e Rehoboamu amano amawipe. Wamunenile ukuti alundileko awantu ivisendo navinjinye. (1 Izya. 12:8-11) Acani cino Rehoboamu wazipizile ukucita pakuti apingulepo icete? Akupepa kwe Yehova pa kuti amanye icakucita. Lelo weni asavino wacisile. Wasozilepo ukukonka vino walondanga ukwivwa, vilyanye vino awawuye wamunenile. Vino vyafumilemo vitazifile. Wonye avino cingawa na kwesweswenye, impindi zimwi pano wamwi wakutupandako amano, wangatunena vino tutate tukulonda ukwivwa. Lelo nga cakuti koko ukupanda amano kukufuma mwe Baibolo, tuzipizilevye ukukonka.

7. Avyani vino tukasambililako kwe Uziya?

⁷ Imfumu Uziya yakanile ukwivwila ukusunda. Winjizile mwi tempile lya kwe Yehova muno mwayanga vye wasimapepo. E Uziya walondanga ukuya mukoca ivinuncile. Wasimapepo wa kwe Yehova wamunenile ukuti: “Chisi achako, Uziya, ukochela Imfumu e Leza ivyifungo nunchile, ukuwa achakwe wasimapepo.” Uzye e Uziya wacisile wuli pano wamunenile wo-o? ‘Wafuzilwe.’ Wanga ayivwile vino wamunenile nukufuma mwi tempile paponye, pamwi Yehova nga wamutetezile. Nomba cani calenzile akane ukwivwila? Ncepamwi walolanga ukuti pa mulandu wakuti amfumu walinji ni nsambu zyakucita consinye cino akulonda. Nomba e Yehova atakunzile vino Uziya wacisile. Acino pamulandu wakuyituntumba kwakwe, e Uziya  wizile alwala amambombo. Watwalilizile ukuwa na amambombo “ukwizafika uwanda wamfwa yakwe.” (2 Imila. 26:16-21) Kwe Uziya tukasambililako ukuti, asamulandu na vino tungawa, ni milimo yino tukawomba, nga twakanavye ukukonka ukusunda kwa mu Baibolo lyo twayilya. E Yehova alileka ukuwa we ciwuza witu.

8. Uzye e Job wacisile wuli pano wamulunjisile?

⁸ Mu Baibolo mwawa ni vyakulolelako ivizima ivya wantu wano walambuzilwe pa mulandu wakwivwila ukusunda. Wenga pe wa-a we Job. Cingatenga e Job wakunzile nkaninye e Yehova swinya welezyanga ukucita ivyakumusecelesya, atalinji amupwililike. Impindi yimwi wavwanzile amazwi amawipe pa mulandu ni ntazi yino wapisilemo. Co-o calenzile ukuti wamulunjike kwe Elihu na kwe Yehova. Uzye e Job wacisile wuli? Wivwizile. Walanzile ukuti: “Navwanzile ivintu vino ntanga mvimanye . .  . Achaleka indi ninsoni kwe vyonsi vino navwanga Swinya natontolokwa, nkukunkula mwitukumbu namwitoyi.” E Yehova walambuzile e Job amuno wayicefizye.—Job 42:3-6, 12-17.

9. Uzye e Musa wacisile wuli pano wamulunjisile swinya tungamukolanya wuli?

⁹ E Musa wawa acakulolelako icizima. Amuno pano wamusunzile pa luwembu luno wacisile, wivwizile. Impindi yimwi wafuzilwe nkaninye icakuti waposilwe nu kucindika Yehova. Wo-o vino wacisile calenzile wamukanye ukwinjila mu Nsi ya Wulayo. (Impe. 20:1-13) Pano Musa watinji alandepo pe vino Yehova wamupinguzile, e Yehova wamunenile ukuti: “Utize uvwange swinya chonye-choo.” (Amasu. 3:23-27) E Musa atafuzilwe, wakonsile vye vino Yehova wamupinguzile. Swinya watwalilizile nukutungulula awina Israeli. (Amasu. 4:1) E Job ne Musa wivwizile ukusunda. Tuzipizile twawakolanya. E Job wapilusile swinya atatalisile nukuyipokolola. Ne Musa nawe walanjizizye ukuti wivwizile ukusunda kwa kwe Yehova pano watwalilizile ukuwa ni cisinka asa mulandu nu kuti wamuposile umulimo wuno wakunzile.

10. (a) Uzye amazwi yano yawa pa Imilumbe 4:10-13 yakalanjizya ukuti awuzima ci wuno wawa mukwivwila ukusunda? (b) Uzye wamwi wacisile wuli pano wawasunzile?

¹⁰ Ivintu vikatuzipila nga twakolanya ica kulolelako ca kwe Job ne Musa. (Wazyani Imilumbe 4:10-13.) Awanawitu na wankazi awavule wakakolanya ica kulolelako cawo. Mulole vino umwanawitu e Emmanuel, wino akakwikala ku Democratic Republic of Congo walanzile pe vino wamusunzile. Watili: “Awanawitu mwi wungwe walile walola ukuti wuciwuza wane ne Yehova wuli muwusanso, wizile mukunjavwa. Nawomvizye vino wanjavwizye swinya ukucita wo-o kwampulumuzile ku ntazi imvule.” * Ne nkazi Megan e payiniya ku Canada walanzile pe vino wamusunzile ukuti: “Vino wanenanga asa vino nalondanga ukwivwa, lelo avino vyanjavwizye.” Umwanawitu uwizina lya kuti Marko uwa ku Croatia wavwanzile ukuti: “Cingatenga, wamposile umulimo wuno nawombanga, lelo nga nelenganyapo, nkazana ukuti ukucita wo-o akuno kwanjavwizye ukuwomya wuciwuza wane ne Yehova.”

11. Avyani vino umwanawitu Karl Klein walanzile pa kwivwila nga watulunjika?

¹¹ Icakulolelako nacinji ice wino wivwizile pano wamusunzile, aca mwanawitu Karl Klein wino walinji mwi Wumba Lino Likatungulula. Mwi lyasi lya wumi wakwe, wasimisile vino calinji pano umwanawitu Joseph F. Rutherford, wamusunzile. Umwanawitu Rutherford nu mwanawitu Klein wakundine nkaninye. Nomba pano umwanawitu Klein wamulunjisile ku mwanawitu Rutherford, Klein wafuzilwe. Wavwanzile ukuti: “Wanda wumwi umwanawitu Rutherford walile wandola, wandamusile ni nsansa ukuti, ‘Wuli Karl!’ Nomba pa mulandu wakuti  cacilinji cikunduma, namwasucizile vye ku nsingo. Paponye watili, ‘Karl, cenjela sana! Satana akukusopelela!’ Nivwile insoni, nalanzile ukuti, ‘Pasi cimwi mwanawitu Rutherford.’ Lelo umwanawitu Rutherford wamanyile ukuti namufulizilwe, wanyocezizyepo ukuti, ‘Pali icetenye, nomba umanye ukuti Satana akukusopelela.’ Vino umwanawitu Rutherford wanenile vyalinji avyacisinka. Nga twatwalilila ukufulilwa umwanawitu pa mulandu wakulanda vino akwetipo insambu zyakulanda . . . , lyo tukusila Satana apakwikala. Swinya cingawa acipepuke nkaninye ukulemwa mu citeyo cakwe.” * (Efes. 4:25-27) Umwanawitu e Klein wivwizile vino wamusunzile ku mwanawitu Rutherford swinya wasitela walekepo ukuwa iviwuza.

12. Uzye ukuyicefya kungatwavwa wuli nga cakuti watulunjika? (Imilumbe 27:6)

¹² Acani cino cingatwavwa ukwivwila nga watulunjika? Tuzipizile ukuyicefya nu kwizuka ukuti tutapwililika swinya manda yamwi vino tukacita visizipa. Ndi vino tusambilizile, vino e Job welenganyanga impindi yimwi vitazifile. Lelo mukupita kwa mpindi wapilusile mwe vino welenganyanga swinya e Yehova wamulambuzile. Amulandu ci? Amuno walinji amuyicefye. Walanjizizye ukuti walinji amuyicefye pano wivwizile vino e Elihu wamulunjisile nanti acakuti e Elihu walinji amutici pe weliwe. (Job 32:6, 7) Ukuyicefya kungatwavwa ukwivwila nga cakuti wino akutulunjika amutici pe sweswe nanti nga tukulola ngati kutayine. E eluda wumwi uwa ku Canada watili, “Pa mulandu wa kuti tusiyilola ndi vino wanji wakatulola, citapepuka ukulunduluka nga pasi wino akutulunjika.” Swensinye tukalonda twakolanya nkaninye e Klistu pano tukuwomba umulimo wakuwizya nu kusambilizya.—Wazyani Imilumbe 27:6.

13. Uzye tupizile twalola wuli ukusunda?

¹³ Mwalola ukusunda ukuti anzila yino Leza akalanjizizyamo ukuti watukunda. E Yehova akalonda ukuti ivintu viwatuzipila. (Imilu. 4:20-22) Akalanjizya ukuti watukunda ukupitila mukuwomvya e Baibolo, amabuku na wanawitu na wankazi pakutulunjika. Pa Waheberi 12:9, 10 pakati. “Akatusunda ukuti tulungamane.”

14. Avyani vino tuzipizile ukuwikako amano nga watulunjika?

¹⁴ Mwawika amano kwe vino wakumisunda asa pa nzila yino wakumisundilamo. Impindi zimwi tungalola ngati inzila yino tewatusundilamo yitate yizifile. Kweni molimonye ukuti wino akuya mukusunda winji, azipizile ukusinincizya ukuti wawomvya amazwi amazima yano winji angivwa icete. * (Gal. 6:1) Lelo nga cakuti aswe  wano wakusunda, tuzipizile ukuwikavye amano kwe vino tungasambililako. Tuzipizile ukucita wo-o na palyanye pano tukulola ukuti wino akutusunda atate watusundila mu nzila inzima. Cingazipa ukuyikolowozya ukuti: ‘Nanti acakuti ntatemilwe inzila yino tewawomvya pa kundunjika, uzye kuli cimwi cino ningasambililako? Uzye citanga cizipe ukuwika amano pe vino tewansundilapo, ukucila ukuwika amano pe vino nkulola ukuti atate wacita icete pakunsunda?’ Tungalanjizya ukuti twawa na mano nga tukulolamo vino tungawomvya mukusunda konsinye kuno twapocelela.—Imilu. 15:31.

15. Amulandu ci wuno tuzipizile ukukolowozezyako wanji ukuti watulunjike?

¹⁵ E Baibolo yikatunena ukuti twayitalicila ukunenako wanji ukuti watulunjike. Pa Imilumbe 13:10 pakati: “Achizima ukuvwamba ilango.” Ya-a amazwi ayacisinka nkaninye. Amuno wano wakakolowozya ukuti wanji wawalunjike wakatalika ukupingula icete pa vintu ukucila wano wasikolowozya. Acino mwakolowozyako wanji ukuti wamilunjika.

16. Amwinye mumwi muno tunganenako wanji ukuti watwavwe?

¹⁶ Ampindi ci pano tungakolowozya umwina Kristu wunji ukuti atulunjike? Teyelenganyani pe vyo-o. (1) E nkazi wasendako e nkazi muwuye wino wamanya ivya kutungulula icete amasambililo, ukuti wawombe nawe. Pansizi yakutungulula isambililo, wakolowozya e kawizya ukuti amuneneko muno azipizile ukuwombela pakuti awasambilizya icete. (2) E nkazi umusimbe wino akuvwamba ukukala ivizwalo, wakolowozya e nkazi e songo mu vya kwe Leza ukuti amwavwe ukusola icete. (3) Umwanawitu wapocelela uluwali lwa kulanda ilyasi lya cintuwavule. Wo-o awuli umuku wakutalicilapo ukulanda lyo-o ilyasi. Wanenako umwanawitu wino wamanya ivya kulanda icete ukwiza ukuwikako amano kwe vino aliwalanda pakuti ayize amunene muno angawombela. Na walyanye wano walanda amalyasi pa myaka imivule, nawonye wangakolowozyako awanawitu wano wakalanda icete amalyasi pakuti wamanye muno wangawombela.

17. Avizima ci vino tungazanamo nga tukwivwila nga watulunjika?

¹⁷ Wanda wumwi, swensinye walitulunjikapo. Asa mulandu ni nzila yino wiza wamilunjicilamo, mwize mwakwizuka sana ivisinka vino twasambilila. Muwayicefya nukuwika amano kwe vino mungasambililako, asa pa nzila yino tewamilunjicilamo. Swinya mwize mwawomvya vino wamilunjika. Kutawa nanti wumwinye wino akakwatwa na mano. Lelo e Baibolo yikati nga ‘tukwivwa ilango nukulondesya ukusambilila, tuliwa na mano.’—Imilu. 19:20.