1. Avyani vino vikalanjizya ukuti e Yesu wacindamisile nkaninye Amawaliko?

 YELENGANYANI vino civwikanga ukuteyelezya kuno e Yesu akusambilizya. Imiku imivule vino walandanga vyafumanga mu Mawaliko Amatele yano wasunjizilevye ku mutwe. Ku cakulolelako, amazwi yano walanzile pano wa batizizwevye na yamwi yano walanzile pano atani afwe, yafumile mu Mawaliko. b (Amasu. 8:3; Amalu. 31:5; Luk. 4:4; 23:46) Pano papisile imyaka yitatu ne hafu ukufumilila pano Yesu wabatizizwe ukufika na pano wizile afwa, wawazyanga ku cintu wavule, ukulanda ivya mu Mawaliko nga nukuvilondolola.​—Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luk. 4:16-20.

2. Acani cino cavwizye e Yesu ukumanya nkaninye Amawaliko pano wakulanga? (Lolani icikope.)

² Pano e Yesu atani atalike umulimo wakwe uwakuwizya, wawazyanga nukuteyelezya kwi Zwi lya kwe Leza imiku imivule. Ukwasowa nukuvwilika, e Yesu afwile wivwanga cila wanda pang’anda kuno e Mariya ne Jozefu wakulanda amazwi ya mu Mawaliko pano wakulanzyanya ngati alupwa. c (Amasu. 6:6, 7) Swinya afwile wayanga ku masunagogi lyonsinye pi Sabata na wa lupwa lwakwe. (Luk. 4:16) Nga wafika ku masunagogi, afwile wawikangako sana amano pano wakuwazya Amawaliko. Mukupita kwa mpindi, e Yesu wizile amanya ivyakuyiwazizya Amazwi Matele. Atapelezile vye pakumanya nkani Amawaliko, lelo wayakunzile nukuleka ya mutungulula mwe vyonsinye vino wacitanga. Ku cakulolelako, teyizukani cino cacitisile mwi tempile pano e Yesu walinjivye ni myaka 12. Wakasambilizya wano wamanyile  nkaninye Amasundo ya kwe Musa, wizile “awazunguka kukumanya kwakwe nakukutolelela kwakwe.”​—Luk. 2:46, 47, 52.

3. Avyani vino twandi tusambilile mwe co-o cipande?

³ Nasweswenye nga cakuti tukuwazya Amawaliko lyonsinye, tungayamanya nu kuyakunda. Nomba tungacita wuli pakuti twayitopwa vino tukuwazya? Tungasambililako kwe vino e Yesu wanenile wano wamanyile nkaninye Amasundo, ukuwikako na wakalemba, awa Farise na wa Saduki. Zyo-o intunguluzi zya simapepo zyawazyanga Amawaliko imiku imivule, lelo zitayitopwanga vino zyawazyanga. E Yesu walanzile pa vintu vitatu vino zyo-o intunguluzi zyazipizile ukucita pakuti zyayitopwa vino zyawazyanga. Mwe co-o icipande twandi tusambilile pe vino amazwi yano wawanenile yangatwavwa (1) ukwivwicisya vino tukuwazya, (2) ukuzana Ivyuuma, apano (3) nu kuleka Izwi lya kwe Leza lyatutungulula.

4. Avyani vino e Luka 10:25-29 yikatusambilizya pavyakuwazya Izwi lya kwe Leza?

⁴ Tukalonda ukwivwicisya uwupiliwulo we vino tukuwazya mwi Zwi lya kwe Leza. Amuno nga tutivwicisizye tutanga tuzanemo uwuzima uwuli wonsinye mukuwazya. Ku cakulolelako, lekani tulandeko pe vino e Yesu walanzinye nu “Umusambilizya wamasundo.” (Wazyani Luka 10:25-29.) Pano we-e umonsi wakolowozizye pe vino angacita pakuti ayize awe nu wumi wamuyayaya, e Yesu wamutunguluzile kwi Zwi lya kwe Leza nukumukolowozya ukuti: “Nga mumasundo mwawalikwa cani? Ngukawazya, wuli?” We-e umonsi wasusile icasuko ca cisinkanye ukupitila mukulanda pa mawaliko yano yakalanda pa kukunda e Leza niviwuza. (Lev. 19:18; Amasu. 6:5) Lelo atapelezilevye pa-a, wanyosile akolowozya e Yesu ukuti: ‘Nge wunji weweni?’ Wo-o vino we umonsi wakolowozizye, calanjizizye apatiswenye ukuti ativwicisyanga vino wawazyanga. Na co-o calenzile atamanya ivyakuwomvya icete yayo amawaliko mu wumi wakwe.

5. Uzye ukupepa nu kutekanya pakuwazya kungamyavwa wuli?

⁵ Tungivwicisya vino tukuwazya mwi Zwi lya kwe Leza nga cakuti twazifyako imiwazizye yitu. Inzila zino zyakonkapo zingamyavwa ukucita wo-o. Mwapepa pano mutani mutalike ukuwazya. Tukalonda e Yehova awatwavwa ukwivwicisya vino tukuwazya mu Mawaliko, acino tukamulenga ukuti atupe umuzimu wakwe uwutele pakuti wutwavwe ukwivwicisya. Cinji acakuti, mwatekanya pano mukuwazya. Ukucita wo-o kulimyavwa ukwivwicisya vino mukuwazya. Mungakwivwa icete ukuwazya mu kupongomoka nanti ukukonkamo pano mukuteyelezya kwe Baibolo iyikopwe nga cakuti akuno yawa mululimi lwinu. Nga cakuti mukukonkamo pano mukuteyelezya kwe Baibolo iyikopwe mungakwivwicisya, ukwizuka nga nukusambililako ivivule kwevino mukuwazya mwi Zwi lya kwe Leza. (Josh. 1:8) Nga cakuti mwamala ukuwazya, mwapepa naswinyanye pakuti musalifye e Yehova pacawila ce Baibolo cino watupa nukumulenga ukuti amyavwe ukuwawomvya vino temukuwazya.

6. Uzye ukuyikolowozya amawuzyo nukulemba ivisinka vimwi kungamyavwa wuli pano mukuwazya? (Lolani ni cikope.)

⁶ Lolani inzila nazinji zino zingamyavwa ukwivwicisya vino mukuwazya mu Baibolo. Mwayikolowozya amawuzyo pevino mukuwazya. Pano mukuwazya ilyasi limwi mu Baibolo,  mwayikolowozya ukuti: ‘Awaweni wano wakulandwapo sana? Weni akulanda? Akulanda naweni, swinya amulandu ci? Akwinye, swinya ampindi ci pano vyo-o vikucitika?’ Ya-a amawuzyo yangamyavwa ukwelenganyapo nukukonka ivisinka vino vili mwi lyasi lino mukuwazyapo. Cinji acakuti, mwalembako ni visinka ivifupi pevino mukuwazya. Nga cakuti mwalemba, muliwakwelenganyapo sana swinya cilimyavwa ukwivwicisya vino mukuwazya. Nga mukulonda mungalemba amawuzyo yakuyikolowozya pano mukuwazya, ivyewo vino mwavwambilizya, vino mungawomvya vyovyo ivyewo, ivisinka vikulu vino mwazana, apano navino mukuyivwa. Ukucita wo-o kungamyavwa ukulola Izwi lya kwe Leza ngati walembezile mwemwenye.

7. Avyani vino tuzipizile ukucita pano tukuwazya, swinya amulandu ci? (Mateyu 24:15)

⁷ E Yesu walanzile ukuti ukwiluka acili cintu icicindame cino cingatwavwa ukwivwicisya vino tukuwazya mwi Zwi lya kwe Leza. (Wazyani Mateyu 24:15.) Uzye ukwiluka acani? Ukwiluka, akumanya vino icisinka cimwi cilemenkine ni cisinka ciwuye, uwupusano wuno wulipo apano nukumanya zuwa vino vitalanzilwepo. E Yesu walanzile nu kuti tuzipizile twakwiluka pakuti twamanya ivintu vino vikuficilisya amasesemo ya mu Baibolo. Swinya tuzipizile twakwiluka pakuti twayitopwa mwevyonsinye vino tukuwazya mu Baibolo.

8. Acani cino cingatwavwa ukwiluka vino tukuwazya?

⁸ E Yehova wapa awawomvi wakwe amano ya kwiluka. Acino mwapepa kweweliwe nukumulenga ukuti amyavwe ukwiluka. (Imilu. 2:6) Uzye mungacita wuli pakuti muwombele pe cino mupepezilepo? Mwakwelenganya pe vino mukuwazya nukulola vino vilemenkine navinji vino mwamanya. Pakucita wo-o, mwawomvya ivyakutwavwa ukuyisambilizya Baibolo, ponga ngati alibuku lyakuti Icitabo ca Kwafwa Inte sha kwa Yehova Ukusanga Ifyebo. Vyo-o iviwombelo vingamyavwa ukwivwicisya uwupiliwulo wi lyasi lya mu Baibolo lino mukuwazya nukulola  vino mungawomvya vyovyo ivyewo mu wumi winu. (Hebe. 5:14) Pano mukuya mukwiluka vino mukuwazya apano muliwaya mukumanyilako ivya mu Mawaliko.

9. Acisinka ci icicindame ica mu Mawaliko cino awa Saduki watazumizile?

⁹ Awa Saduki wamanyile icete nkaninye amabuku yakutalicilako 5 aya Mawaliko ya ciHeberi, lelo watazumizile ivisinka ivicindame vino vyalinji mwe ya-a amabuku amatele. Ku cakulolelako, lolani vino Yesu wasusile awa Saduki pano wamukolowozizye pa lwakuzyulupuka. E Yesu wawakolowozizye ukuti: “Uzye mutawazya amazwi mwe kalata wakwe Musa ivyachimpuza chamulilo? Yawalikwa mwenemo ukuti Leza wanenile e Musa ati: ‘Ne Leza wakwe Abrahamu, e Leza wakwe Ayizeki, swinya ne Leza wakwe Jekapu’” (Mar. 12:18, 26) Nanti acakuti awa Saduki wawazizye lyo-o ilyasi imiku imivule, vino Yesu wawakolowozizye vyalanjizizye ukuti watazumizile icisinka icicindame ica mu Mawaliko cino calandanga pa kuzyulupuka.​—Mar. 12:27; Luk. 20:38. d

10. Avyani vino tuzipizile ukuwikako sana amano pano tukuwazya?

¹⁰ Avyani vino tukusambililako? Pano tukuwazya, tukalonda ukumanya ivisinka vyonsinye vino e vesi nanti ilyasi lya mu Baibolo likutusambilizya. Tusilonda vye ukumanya ivisinka ivipepuke, lelo tukalonda nukumanya ivisinka ivizike na masinko ya masundo. Vyo-o ivisinka vyavwama, vitapepuka ukuvizana.

11. Ukulingana ne 2 Timoti 3:16, 17, mungacita wuli pakuti mwazana Ivyuuma mu Baibolo?

¹¹ Mungazana wuli Ivyuuma pano mukuwazya Baibolo? Lekani tetulande pe vino 2 Timoti 3:16, 17 yikalanda. (Wazyani.) Yo-o e vesi yikati ‘Amawaliko yonsi . . . ayakutwavwa’ ku (1) kusambilizya, (2) ku kukalipila, (3) ku kulunjika ivintu muwulungamane, na (4) ku kusunda. Mungazana vyo-o ivisinka 4 na mu mabuku ya mu Baibolo yano musiwazya na lyonsi. Mwakwelenganya pa malyasi yano mukuwazya pakuti mulole vino yakumisambilizya pe Yehova, pa kulonda kwakwe nanti pa masundo yakwe. Cinji acakuti, mwalola vino yakumyavwa ku kukalipila. Mwacita wo-o ukupitila mukulola vino amavesi yangamyavwa ukumanya nukuleka imisango nanti imiwele miwipe swinya na vino yangamyavwa ukutwalilila awacisinka kwe Yehova. Mwalola vino mungawomvya ilyasi lino mukuwazyapo ku kulunjika ivintu mu wulungamane, nanti pakulanda icisinka pa vyawufi vino awantu wamanya, ponga ngati avino wumwi walanzile pano mwalinji mu mulimo wakuwizya. Mwalola nga cakuti mu ma vesi yano mukuwazya muli ukusunda kuno kungamyavwa ukulola ivintu ndi vino Yehova akavilola. Nga cakuti mukwizuka vyo-o ivisinka 4 vino twalandapo, muliwazana Ivyuuma vino vililenga mwayitopwa ukuwazya Baibolo.

12. Amulandu ci wuno e Yesu wakolowozizye awa Farise ukuti “Uzye mutawazya?”

¹² E Yesu wakolowozizye na wa Farise ukuti “Uzye mutawazya?” pakulanjizya ukuti nawonye wamanyile ivyawufi pe vino wawazyanga mu Mawaliko. (Mat. 12:1-7) e Pe yo-o impindi lyo awa Farise wakulanda ukuti awasambilizi wa kwe Yesu watakonsile Isabata. Apano e Yesu wawomvizye ivyakulolelako viwili ivya mu Mawaliko ne vesi ya mwi buku lya kwe Hosiya pakulanjizya ukuti awa Farise wativwicisizye umulandu wuno kwawezile Isabata, swinya watalinji nu luse. Amulandu ci wuno vino wa-a awonsi wawazyanga mwi Zwi lya kwe Leza vitawavwilanga? Amuno walinji ni milengulula swinya walinji ni cilumba. Yo-o imiwele yalenzile watakwivwicisya vino wawazyanga.​—Mat. 23:23; Yoha. 5:39, 40.

13. Amiwele ci yino tuzipizile ukuwa nayo pano tukuwazya e Baibolo, swinya amulandu ci?

¹³ Ku mazwi ya kwe Yesu tusambilizileko ukuti tuzipizile ukuwakwivwicisya vino tukuwazya. Ukupusanako na wa Farise, sweswe tuzipizile ukuwa awayicefye nukuvwambisya ukusambilila. Tuzipizile ‘ukupocelela nawucimyamya amazwi yano yalembekwa.’ (Jemu. 1:21) Nga cakuti swe wafuke, tulileka Izwi lya kwe Leza litupilule vino twawa. Swinya nga cakuti tusi nimilengulula ni cilumba, apano amasambililo ya mu Baibolo yano yakalanda pa luse, inkumbu nu lukundo yaliwawomba mwe sweswe.

14. Tungamanya wuli nga cakuti tukaleka e Baibolo yatwavwa?(Lolani ni vikope.)

¹⁴ Vino tukacita kwe wanji, avino vingalanjizya nga cakuti tukaleka Izwi lya kwe Leza lyatwavwa. Awa Farise wakanile ukuti Izwi lya kwe Leza lipilule imiwele yawo, na co-o  calenzile wapanzya “wano wasi numulandu.” (Mat. 12:7) Wonye avino cawa na kwe sweswenye, vino tukakwelenganya nu kucita kwe wanji, avino vikalanjizya nga cakuti tukaleka Izwi lya kwe Leza lyatwavwa. Ku cakulolelako, uzye twavulila ukulanda pa vizima vino wanji wakacita nanti tukasamalilavye ukulanda pa viluwo? Uzye twawa nu luse swinya tukatetele wanji, nanti uzye tukalengulula wanji nukupita ni cikonko? Amawuzyo ya musango wo-o yangatwavwa ukumanya nga cakuti tukaleka vino tukuwazya vyatwavwa mwe vino tukakwelenganya, vino tukayivwa na vino tukacita.​—1 Tim. 4:12, 15; Hebe. 4:12.

15. Uzye e Yesu akakwivwa wuli pa Mawaliko Amatele?

¹⁵ E Yesu wakunzile nkaninye Amawaliko Amatele swinya amazwi yano yawa pa Amalumbo 40:8 yakalanjizya vino wayivwanga, pano pakati: “Iye, vino nakunda ukuchita ukulonda kwako Leza wane! Nkasunga imisambilizizye yako mumwezo.” Wo-o vino e Yesu wakunzile Amawaliko calenzile awawa ni nsansa nu kutwalilila ukuwombela e Yehova. Nasweswenye tungawa ni nsansa swinya tungatunguluka nga cakuti tukuwazya Izwi lya kwe Leza nu kulikunda.​—Amalu. 1:1-3.

16. Avyani vino mwandi mwacita pakuti mwayitopwa ukuwazya Izwi lya kwe Leza? (Lolani akambokosi kano kakuti “ Amazwi ya kwe Yesu Yangamyavwa Ukwivwicisya Vino Mukuwazya.”)

¹⁶ Lekani tutwalilile ukuzifyako vino tukawazya e Baibolo, ukupitila mukukolanya e Yesu nukukonka amazwi yakwe. Tungaya tukwivwicisya vino tukuwazya mu Baibolo ukupitila mukupepa, ukutepwa pano tukuwazya, ukuyiwuzya amawuzyo apano nukulembako ivisinka vimwi. Amabuku yano yakalanda pa vya mu Baibolo yangatwavwa ukwelenganyapo nukwiluka vino tukuwazya. Nga cakuti tukuvwamba Ivyuuma pano tukuwazya Baibolo, tulimanya ivyakuwomvya icete Amawaliko ukuwikako, nayalyanye yano tutavulila nukuwazya. Swinya tungaleka e Baibolo yatwavwa ukupitila mukwelezya na maka ukuwa ni miwele imizima pano tukuwazya. Nga cakuti tukwelezya na maka ukuwomvya vyo-o vino twasambilila, tuliwayitopwa ukuwazya e Baibolo swinya tulipalamila kwe Yehova.​—Amalu. 119:17, 18; Jemu. 4:8.