1. Amulandu ci wuno mukasalifizya pe Baibolo?

 TUKASALIFYA nkaninye e Yehova pakutupa e Baibolo. Amuno alili ibuku lino akawomvya pakutupa ukusunda kuno kukatwavwa ukusipicizya pano tukupita mu ntazi mwe ya-a amanda. Swinya akatupa ni suwilo lyakunkolelo ilizima. Nicicindamisye acakuti, wawomvya e Baibolo pakutusokololela imiwele yakwe. Nga twelenganya pa miwele yakwe imizima, cikatufika sana pa mwezo swinya tukavwambisya ukumupalamila ukupitila mukuwa na wuciwuza uwuzima na weliwe.​—Amalu. 25:14.

2. Anzila ci izilekane lekane zino Yehova wawomvya pakuyilondolola ku wantu?

² E Yehova akalonda tumumanye. Kaali wayilondololanga umweneco ukupitila mu viloto, muvilolwa, na muwangeli. (Impe. 12:6; Imili. 10:3, 4) Lelo vyanga vitalembwa, nga tutamanyapo ivili vyonsinye pa mazwi yano yawanga mu viloto, muvilolwa, na yano wanenanga awangeli. Wo-o awuli umulandu wuno Yehova wanenezile awonsi ukuti ‘wawalike mwe kalata’ vino walondanga ukuti tumanye. (Jere. 30:2) Pamulandu wakuti “amutele swinya amuyane mumiwele yakwe yonsi,” tungasuwila ukuti yo-o inzila yino akawomvya pakulanzyanya na sweswe yazipa nkaninye swinya ayakutwavwa.​—Amasu. 32:4.

3. Uzye e Yehova wacisile wuli pakusinincizya ukuti e Baibolo yatwalilila ukuwako? (Ayizeya 40:8)

³ Wazyani Ayizeya 40:8. Pa myaka imivule, Izwi lya kwe Leza lyatungulula icete nkaninye awonsi na wanaci awacisinka. Uzye cingawa acipepuke ukuti icamusango wo-o cicitike? Amuno ukufumilila pano Baibolo yalembezilwe papita imyaka imivule nkaninye. Yalembezilwe pa vintu vino vikakononeka zuwa, swinya vino vitazimvile nukononeka. Pe yo-o impindi tutakwatapo icili consinye pe vyo-o vino walemvilepo e Baibolo pa muku wakutalicila. Lelo icisinka acakuti, e Yehova wasinincizizye ukuti awantu wakopolola  ya-a amazwi amatele. Nanti acakuti wano wakopololanga watalinji awapwililike, wawisileko sana amano pakukopolola. Ku cakulolelako, umusambilile wumwi walanzile pa Mawaliko ya ciHeberi ukuti: “Kutawapo ibuku ilili lyonsinye pa mabuku yakaali lino lyawa na mazwi ya cisinka ngati avino wakopolola ya-a amawaliko.” Fwandi asamulandu ni mpindi yino yapitapo, ivintu vino walembezilepo, nanti ukukanapwililika kwa wantu wano wakopololanga, tungasuwila ukuti vyonsinye vino tukawazya mu Baibolo, vikalanda pamelenganyo ye Kalemba, wino we Yehova.

4. Avyani vino twandi tusambilile mwe co-o icipande?

⁴ E Yehova awino akatupa “ivyawila vyonsi ivizima nivilambu.” (Jemu. 1:17) E Baibolo yawa pa vyawila ivizima vino Yehova watupa. Nga cakuti umuntu watupa icawila, cikalanjizya vino weyo umuntu watumanya na vino amanyile vino tukulondekwa. Wonye avino cawa na kwe Kapa we Baibolo. Nga twelenganya pe co-o icawila, tukasambilila ivintu ivivule pe Yehova. Tukasambililako ukuti watumanya swinya wamanya na vino tukalondekwa. Mwe co-o icipande, twalanda pa miwele ya kwe Yehova yitatu yino tukasambilila ukupitila mwe Baibolo, akuli ukuti: amano, umulinganya nu lukundo. Lekani tutalicile ukulanda pe vino e Baibolo yikalanjizya ukuti e Yehova awa mano.

5. Anzila ci yonga yino Baibolo yikalanjizizyamo ukuti e Leza wawa na mano?

⁵ E Yehova wamanya ukuti tukalondekwa ukupanda amano ukufuma kwe weliwe. Swinya mwe Baibolo icawila cino watupa, mwizula amano yakwe. Awantu wakazanamo ivizima mukusunda kuno kwawamo. E Baibolo yikapilula amawumi ya wantu. Pano Musa walemvile amabuku ya mu Baibolo ayakutalicilako, wanenile awina Israeli ukuti: “Yaa yasi amazwi yawuwelewele; awuli wumi winunye.” (Amasu. 32:47) Wano wivwizile vino amawaliko yalandanga, walinji nukutunguluka swinya walinji nukuwa ni nsansa mu wumi. (Amalu. 1:2, 3) Nanti acakuti e Babolo yalemvilwe kaali nkaninye, yicili yawa na maka yakupilula amawumi ya wantu. Ku cakulolelako, nga mwaya pa jw.org, pa cipande cakuti “Baibolo Ikacinja Awantu,” mulizana ivyakulolelako vya wantu awalekane lekane vino vikulanjizya vyo Baibolo yawa na maka yano “yakuwomba mwe mwemwe nanti mwakapepa wakwe” mwe ya-a amanda.​—1 Tes. 2:13.

6. Amulandu ci wuno e Baibolo yapusanako na mabuku yanji?

⁶ Kutawa ibuku ili lyonsinye lino lyawa ngati Alizwi lya kwe Leza. Amulandu ci wuno e Baibolo yapusanilako? Amuno e Kalemba we lyo ibuku e Yehova, we Leza wa maka yonsi, awamuyayaya swinya wawa na mano ukucila awantu wonsinye. Amabuku amavule yakazimbako ukucila na pe wino wayalemvile, lelo mukupita kwa mpindi, ukupanda amano kuno kukawamo kukakwiza mukuleka ukuwomba. Cinji acakuti, amasundo ya mu Baibolo yeni aya muyayaya, swinya yakakwavwa awantu impindi iyili yonsinye. Pano tukuwazya Baibolo nu kwelenganyapo, e Kalemba we lyo-o ibuku akawomvya umuzimu wakwe uwutele pakutwavwa ukulola vino tungawomvya koko ukusunda mu wumi witu. (Amalu. 119:27; Mala. 3:16; Hebe. 4:12) Ukwasowa nukuvwilika e Kalemba we Baibolo akalondesya sana ukumyavwa. Co-o cizipizile ukulenga twavwambisya ukuwazya Baibolo lyonsinye.

7. Uzye e Baibolo yalemenkinye wuli awantu wa kwe Leza awa ku nsizi?

⁷ Cinji cino cikalanjizya ukuti mu Baibolo mwawa amano ya kwe Leza, apamulandu na vino yikalenga awantu ukuwa awalemenkane. Pano awina Israeli winjizile Munsi ya Wulayo, watalisile ukwikala mu ncende izilekane lekane. Wamwi walinji awalondo wanswi, wamwi walinji awakacema wa ng’ombe, ing’onzi ni mbuzi ne wanji walinji awalimi. Wo-o vino awina Israeli wikalanga mu ncende izipusane pusane, calinji nukuwa acipepuke ukuleka ukusakamala awina Israeli  wawuye wano walinji mu ncende zinji. Lelo e Yehova watantisile ukuti awina Israeli walongana ponga kukwivwa pano wakuwazya Izwi lya kwe Leza nu kulilondolola. (Amasu. 31:10-13; Nehe. 8:2, 8, 18) Yelenganyani vino umwina Israeli uwacisinka afwile wayivwanga pano wafika mu Yerusalemu swinya ncepamwi walola na mamilioni ya kapepa wawuye ukufuma mu vipya vya nsi yonsinye. Wo-o vino Yehova wacisile, wavwizye awantu wakwe ukutwalilila ukuwa awalemenkane. Mukupita kwa mpindi, iwungwe lya wina Klistu lyapanzilwe. Swinya mwalinji awonsi na wanaci wano walandanga ivitundu ivilekane lekane. Wamwi pe wa-a, walinji awacindame, wamwi walinji awayicefye, ne wamwi walinji awapina ne wanji walinji awakankala. Lelo pamulandu wakuti wakunzile Amawaliko, walinji awalemenkane mukupepa Leza wacisinka. Wonsinye wano wizile awawa awina Klistu, wasambililanga Izwi lya kwe Leza ukupitila mukuwavwa ku wina Klistu wawuye apano nu kuzanwa mukulongana.​—Imili. 2:42; 8:30, 31.

8. Uzye e Baibolo yikalemenkanya wuli awawomvi wa kwe Yehova mwe ya-a amanda?

⁸ E Leza witu uwa mano watwalilila ukusambilizya nukulemenkanya awantu wakwe ukuwomvya e Baibolo. Mu Baibolo mwawa ivisinka vyonsinye pe Yehova vino tuzipizile ukumanya. Lyonsinye tukasunkana ponga pakulongana kwa pi wungwe, ukwa muputule nu kwa citungu, mu kwivwa kuno wakuwazya Amawaliko, ukuyalondolola apano nu kulanzyanya. Fwandi e Baibolo aciwombelo icicindame nkaninye cino e Yehova akawomvya pakwavwa awantu wakwe pakuti ‘wonsinye wamutontela.’​—Zefa. 3:9.

9. Amiwele ci yino tuzipizile ukuwa nayo pakuti twakwivwicisya vino Baibolo yikalanda? (Luka 10:21)

 ⁹ Katulandeko na pecinji cino cikalanjizya ukuti e Yehova wawa na mano. E Yehova walemba iviputulwa ivivule ivya Mawaliko ya mu Baibolo mu nzila yakuti awantu awayicefye awano wangavivwicisyavye. (Wazyani Luka 10:21.) Awantu ukuzinguluka insi yonsinye wakawazya Baibolo. Umusambilile sana wumwi walanzile ukuti, e Baibolo “asa libuku vye lino awantu wakawazya ukuzinguluka insi yonsinye, lelo alili ibuku lino awantu wakawikako sana amano pakuwazya ukucila pa mabuku yonsinye.” Lelo nanti ciwe wo-o, awayicefye awano wakakwivwicisya vino yikalanda nukuviwomvya.​—2 Kor. 3:15, 16.

10. Anzila ci yinji yino yikalanjizya ukuti e Yehova wawa na mano?

¹⁰ Kwawa inzila nayinjinye yino e Baibolo yikatusambilizizyamo ukuti e Yehova wawa na mano. E Yehova asiwomvyavye Amawaliko pakutusambilizya ngati aliwumba, lelo akayawomvya napakutusambilizya nu kutusansamusya wenga na wenga. Swensinye pano tukuwazya e Baibolo tungalola vino e Yehova watuwikako amano palwitu. (Ayize. 30:21) Nga cakuti mukupita mu ntazi, amiku yinga pano mwawazizyepo Iwaliko nanti e vesi yimwi apano mwalola ngati walembezile mwemwenye? Kweni nanti acakuti mwaweni ngati walembezile mwemwe, icisinka acakuti e Baibolo yikakwavwa awantu awavule. Nomba cani calenga muwe amazwi yano yakawomba na peyonye impindi swinya yano yakalanda pevilyanye vino mukulondekwa? Cino calenga apamulandu wakuti, e Kalemba we Baibolo awino wawa na mano nkaninye pa wantu wonsi munsi.​—2 Tim. 3:16, 17.

11. Uzye e Yehova walanjizizye wuli ukuti atawa nakapatulula pano e Baibolo yalembwanga?

¹¹ Umulinganya wawa pamiwele yino Yehova wakwata. (Amasu. 32:4) Umulinganya vyalemenkana nkaninye nizwi lya kukanawa nakapatulula, swinya e Yehova atawa nakapatulula. (Imili. 10:34, 35; Roma. 2:11) Cinji acakuti, wowo vino walenzile e Baibolo yalembwa mu citundu cino awantu walandanga sana peyoyo impindi, cikalanjizya ukuti atawa nakapatulula. Amabuku ya mu Baibolo aya kutalicilako 39 yalemvilwe mu ciHeberi, icitundu cino awantu wa kwe Leza wivwicisyanga sana peyoyo impindi. Lelo nanti ciwe wo-o, mu mpindi zya wina Klistu wakutalicila, awantu awavule walandanga iciGriki, acino amabuku ya mu Baibolo ayakulecelezyako 27 yalemvilwe mu ciGriki. E Yehova atapinguzilepo ukuti Izwi lyakwe lilembwevye mu citundu conga. Peyo-o impindi awantu mupipi ne 8 bilioni wakalanda ivitundu ivivule. Nomba uzye vwilani awantu awavula wo-o wangasambilila wuli pe Yehova?

12. Anzila ci yonga yino yikulanjizya vino Daniel 12:4 yikuficiliswa mwe ya-a amanda yakulecelezya?

¹² E Yehova walayile ukupitila mwe kasesema Daniel ukuti mu manda ya kulecelezya “ukumanya kweneco kweneco” kuno kwawa mu Baibolo, “kulivula.” [NWT] Akuli ukuti awantu awavule waliyivwicisya vino vyawa mu Baibolo. (Wazyani Daniel 12:4.) Inzila yonga yino ukumanya kweneco kwavulilamo, akupitila mu kupiliwula, ukufumya nga nu kusalanganya ama Baibolo na mabuku yanji yano yakalanda pe Baibolo. E Baibolo ayino yapiliwulwa nukusalangana insi yonsinye ukucila pa mabuku yanji. Manda yamwi ama Baibolo yano wakakazya, yakawa nu mutengo nkaninye. Nomba ukufika peyo-o impindi, awantu wa kwe Yehova wapiliwula e Baibolo iyipuma nanti iviputulwa ukucila muvitundu 240, swinya uwili wensinye angapokako ukwasowa nukumukazya. Naco-o calenga awantu awa mu nko zyonsinye wasambilila ‘ilandwe zima ilya Wufumu’ pano insilo ya kwe yo-o insi imbipe yitani yize. (Mat. 24:14) E Leza witu uwa mulinganya wapa awantu awavule ulongo lwakumumanya ukupitila mukuwazya Izwi lyakwe Baibolo. Wacita wo-o pamulandu wakuti watukunda nkaninye.

13. Amulandu ci wuno tungalandila ukuti vino vyawa mu Baibolo vikalanjizya ukuti e Yehova wawa nu lukundo? (Yohani 21:25)

¹³ E Baibolo yikatwavwa ukusinincizya ukuti, pamiwele yonsinye yino e Yehova wakwata, ulukundo aluno lwapulamo. (1 Yoh. 4:8) Lekani tulande pevino e Yehova walemba mu Baibolo na vino atalembamo. Wawikamo vino vikalondekwa pakuwa na wuciwuza na weliwe, vino vingalenga tuwe ninsansa peyo-o impindi napevino vingalenga twize tuwe nu wumi wamuyayaya ku nkolelo. Lelo pamulandu wakuti watukunda, atawikamo ivyewo ivivule vino visilondekwa nukulondekwa pakuti twamuwombela.​—Wazyani Yohani 21:25.

14. Acani cinji cino cikalenga tusuwile ukuti vino vyawa mu Baibolo vikalanjizya ukuti e Yehova watukunda?

¹⁴ E Yehova walanjizya ukuti watukunda wo-o vino atatuwicila mu Baibolo imintapendwa ya masundo yano yakatunena mukulungatika vino tuzipizile ukucita na vino tutazipizile ukucita pa vintu ivili vyonsinye mu wumi. Lelo akawomvya amalyasi yano yakalanda pa mawumi ya wantu, amawusesemo apano nukusunda kwa mukulungatika pakutwavwa ukupingula icete pa vintu. Zyo-o inzila zikalenga atumukunda nukumwivwila ukufuma pansi ya mwezo.

15. (a) Uzye e Yehova akalanjizya wuli ukuti wawikako sana amano kwe wano wakawazya Izwi lyakwe? (b) Ukulingana ni cikope, avyakulolelako ci ivya mu Baibolo vino umwana, umwanawitu, ne nkazi uwacisongo wakwelenganyapo? (Inta. 39:1, 10-12; 2 Izya. 5:1-3; Luk. 2:25-38)

¹⁵ E Baibolo yikatulanjizya ukuti e Yehova watuwikako amano. Amunzila ci? Mu Baibolo mwawa amalyasi yano yakalanda pe vino awantu wamwi wayivwanga. Tungivwicisya vino wa-a wantu wayivwanga, amuno nawonye walinji awantu “ndivino sweswenye.” (Jemu. 5:17) Ni cicindamisye acakuti, nga twelenganya pe vino e Yehova  wawomvile nawantu wano walinji ngati asweswenye, apano tukakwivwicisya ukuti e Yehova “awili wankumbu nkumbu nuluse.”​—Jemu. 5:11.

16. Avyani vino tukasambililako pe Yehova nga twawazya amalyasi ya mu Baibolo yano yakalanda pa wantu wano waluvinye? (Ayizeya 55:7)

¹⁶ E Baibolo yikatunena na panzila na yinji yino yikalanjizya ukuti e Yehova watukunda. Amawaliko yakatwavwa ukusuwila ukuti e Yehova atalitela atusye pa mulandu vye wakuti twaluvyanya cimwi. Awina Israeli wapondocelanga e Yehova imiku ni miku. Lelo nga cakuti walapila ukufuma pansi ya myezo yawo, wawatetelanga. (Wazyani Ayizeya 55:7.) Awina Klistu wakutalicila, nawonye wamanyile ukuti e Yehova wawakunzile nkaninye. Umutumwa Paulo wapusilwemo ukuwomelezya awina Klistu wawuye ukuti ‘watetele nukusimpisya’ umonsi wino wacisile uluwembu ulukulu lelo wino walapizile. (2 Kor. 2:6, 7; 1 Kor. 5:1-5) Tukakwivwa icete nkaninye ukumanya ukuti e Yehova atasile wakapepa wakwe pamulandu vye wakuti waluvinye. Lelo wawavwizye mu lukundo, wawalunjisile nukuwavwa ukuti wawe aviwuza vyakwe na swinya. Wonye avino walaya ukucitila awawembu wonsinye wano walapila mwe ya-a amanda.​—Jemu. 4:8-10.

17. Amulandu ci wuno e Baibolo yawela acawila icizima?

¹⁷ E Yehova watupa icawila icizima nkaninye. Amulandu ci wuno Izwi lya kwe Leza lyazipila? Ndi vino tusambilizile, e Baibolo ayino yikalanjizya vino e Yehova wawa na mano, umulinganya nu lukundo. Fwandi lyo-o ibuku likalanjizya apatiswenye ukuti e Yehova akalonda tumumanye. Swinya akalonda tuwe swe viwuza vyakwe.

18. Tungalanjizya wuli ukuti tukasalifya Yehova pe Baibolo ‘icawila icizima’ cino watupa?

¹⁸ Tutazipizile ukwiwilila nanti katicinye ukuti Izwi lya kwe Leza ‘acawila icizima.’ (Jemu. 1:17) Lekani tutwalilile ukulanjizya ukusalifya pe co-o icawila. Tungacita wo-o ukupitila mukupepa pano tutani tutalike ukuwazya amazwi amatele nukwelenganya pe vino tukuwazya. Nga twacita wo-o, tungasuwila ukuti e Yehova e Kalemba mukulu alitupaala pakuwombesya kwitu swinya tuliwa “ichete pakusambilila ivyakwe Leza.”​—Imilu. 2:5.