1-2. Ukulingana na Amalumbo 40:5, avya wupe ci vino e Yehova watupa, swinya amulandu ci wuno twandi tusambililile pe vyo-o ivya wupe?

E YEHOVA atawa ni caami. Teyelenganyani katici pa vya wupe vino watupa pano pawa insi umwa kwikala, uwongo uwa kuzungusya, ne Baibolo. Pa mulandu wakuti e Yehova watupa vyo-o ivya wupe vitatu, twawa ni cifulo umwa kwikala, twawa na maka ya kulanda nu kwelenganya swinya twawa ni vyasuko ku mawuzyo amacindame yano tukawuzya.​—Wazyani Amalumbo 40:5.

² Mwe co-o icipande twandi tusambilile katici pe vyo-o ivya wupe vitatu. Ukwelenganya sana pe vyo-o ivya wupe kwandi kutwavwe ukuwa nu mwezo wakusalifya swinya tuliwavwamba ukucita ivya kusecelesya e Kelewula witu e Yehova. (Ukuwu. 4:11) Asa co-o conga, twandi tumanye ni vya kulondololela icete wano wazumila mu cisambilizyo ca kuti kutawa e kelewula.

3. Acani calenga ukuti insi yipusaneko na maplaneti yanji?

³ Nga twalola vino e Yehova wapanga insi, tukakwiza mukulola ukuti awa mano nkaninye. (Roma. 1:20; Hebe. 3:4) Kwawa ama planeti na yanji yano yakazinguluka ilanzi, lelo insi ayino yayiwela nkaninye pa mulandu wakuti amuno ivya wumi vyonsinye vikakwikala.

4. Amulandu ci wuno tungalandila ukuti insi yapusana nkaninye na mawato?

⁴ Insi tungayikolanya ku ci wato cino cikwelela pe sumbi muno mwizwile awantu. Lelo pawa uwupusano pa ciwato muno mwizwile awantu ni nsi yitu. Teyelenganyani katici, tuti wano wali mu wato awano wakuyivwambila ivya kulya, umuza wakufuta, aminzi, nu kwakusumbila iviko, uzye wangikala imyaka yinga?  Ukwasowa nu kuvwilika watanga wazimbe nu kuzimba wangafwa zuwa nye. Lelo insi yasunga ivya wumi ivivule ukusanzyako na wantu. Yikatupa umuza, ivya kulya, aminzi, na vyonsinye vino tukalonda pa kutwalilila ukuwa nu wumi swinya visitela visilepo nanti awanda wonganye. Yikatwalilila ukuwa iya wusaka asa mulandu ni viko vino vikasumbwamo. Co-o calenga ivya wumi vyonsinye ukutwalilila ukuwako. Uzye acani cino calenga? E Yehova welewula insi mu musango wa kuti iviko vino tukasumba nga vyononeka avipanga vimwi vino vikawomba kwe vinji ivicindame. Twandi tusambilile vino tungalola amano ya kwe Yehova mwe vino umuza na minzi vikapangwa.

5. Amulandu ci wuno umuza wuno tukafuuta wusisilila swinya vyo-o vikatwavwa ukusinincizya cani?

⁵ Pa kuti awantu ni vinyama watwalilile ukuwa nu wumi wakafuuta umuza wuno wakakwita ukuti Oxygen. Ivya wumi vikafuuta umuza uwuvule nkaninye cila mwaka. Pano vikufuuta vikafumya nu muza wuno wusilondekwa mu muwili. Lelo nanti ciwe wo-o kutawa uwanda nanti wonga wuno tukatela atwivwa ukuti umuza wusizile kusyazile vye wuno tewukufuma mu muwili. Amulandu ci? Amuno e Yehova wapanga ivimelwa ivivule nkaninye vino vikafumya umuza wuno sweswe tukafuta, nu kusenda umuza wuno tukafumya. Nga twalola vyonsinye vyo-o vino e Yehova wacita pa kuti twawa nu muza wakufuuta tutanga tuvwilike amazwi yano yawa pa Imilimo 17:24, 25 yano ya kati: ‘E Leza. . . awino akapa awantu wonsinye uwumi nu kufuta.’

6. Amulandu ci wuno aminzi yasisilila, swinya co-o cikatwavwa ukusinincizya vyani? (Lolani akambokosi ka kuti “ Aminzi aca Wupe Cino Yehova Watupa”)

⁶ Aminzi yakatwalilila ukuwako pa mulandu wakuti insi yawela palyanye pano yifwile ukuwa. Ayipalamila vye katici kwi lanzi, munsi nga mutawa aminzi swinya nga mutawa ni cawumi icili consinye, swinya ayifuntunka vye katicinye kwi lanzi, aminzi yonsinye nga yapanga vye iciliwe pa mulandu wakutalala. Nomba pa mulandu wakuti e Yehova wawika insi palyanye pano yifwile ukuwa, nanti aminzi yangapwela wulinye mu nduzi yasitwalilila ukuwa wowonye. Ilanzi nga lyawala likakoca umusili na minzi ya mwasumbi icakuti yakatalika ukuya mupela muno yakaya mukupanga amawingo. Cila mwaka aminzi yano yakaya mu peela yakavula nkaninye ukucila yano yawa mu nduzi zyonsinye intici izya munsi. Ya-a aminzi nga yaya mupela yakakwikala amanda 10 pa kuti yapange imvula yino yikatalika ukutonya. Ndi yatonya yakanyocela munduzinye muno yafumile. Wonye avino yakatwalilila ukucita. Imipanjilwe ya minzi yikalanjizya apatiswenye ukuti e Yehova awa mano swinya awa maka. ​—Job 36:27, 28; Ekawi. 1:7.

7. Anzila ci zimwi zino tungalanjizizyamo ukuti tukasalifya pa ca wupe cino calondololwa pa Amalumbo 115:16?

⁷ Avyani vino vingatwavwa ukusalifya pa nsi yino e Yehova watupa ukuwikako na pe vyonsinye vino vyawamo? (Wazyani Amalumbo 115:16.) Cimwi cino cingatwavwa akuwa ni mpindi yakwelenganya sana pa vintu vino wapanga. Ukucita wo-o kulilenga twamusalifya pe vyonsinye vino akatucitila. Cinji cino cingalanjizya ukuti tukasalifya akusunga icete kuno twikala.

8. Amulandu ci wuno tungalandila ukuti uwongo witu wapangwa mu musango wakuzungusya?

⁸ Uwongo welewulwa mu musango wa kuzungusya. Pano mwacilinji muli mwi fumo, uwongo winu wapanzilwe mu muyano ukulingana ne pulani. Insande nsande zya wongo zino zyapangwangwa pe mineti wenga insande zyawanga imintapendwa! Wano wakavwambilizya  pa vintu wazana ukuti uwongo we songo wawa ni nsande nsande iziyiwele mupipi na ma bilioni 100 zino zikatuma ivyewo mu muwili wonsinye. Zyo-o insande nsande azino zikapanga uwongo wuno wang’wama vye amakilogramu 1.5. Mulole vimwi vino uwongo wukacita.

9. Acani cino calenga musinincizye ukuti ukulanda aca wupe cino Leza watupa?

⁹ Ukulanda acizungusyo. Teyelenganyani katici vino cikawa nga tukulanda. Pa kuti tulande izwi lyonganye, uwongo wukalenga inkoole ukufika kwe 100 zino zyawa pa lulimi, pa munkolomilo, mu vyamvu, na mucifuwa ukuwombela ponga. Pa kuti vino tukulanda vivwike icete kwe wanji, zyonsinye zyo-o inkole zizipizile ukuwombela ponga mu musango wonganye. Ibuku limwi lino wafumizye mu 2019 lyalanzile vino cikawa pa kulanda ivintu ivipusane pusane ukuti, umwana wino wakwatwa ilelo nye angivwa amazwi yamwi yano yakulandilwa mu citundu cinji. Co-o icisinka cikakwivwana na vino wano wakavwambilizya wazana ukuti swensinye tukakwatwa na maka ya kumanya nu kusambilila ivitundu ivipusane pusane. Ukwasowa nu kuvwilika, ukulanda acawupe cino e Leza watupa.​—Ukufu. 4:11.

10. Uzye tungalanjizya wuli ukuti tukasalifya pa cawupe ca kulanda cino e Leza watupa?

¹⁰ Tungalanjizya ukuti tukasalifya pa cawupe ca kulanda cino e Leza watupa, nga tukunenako wanji umulandu wuno twazumilila ukuti e Leza awino welewuzile ivintu vyonsinye. (Amalu. 9:1; 1 Pet. 3:15) Wano wazumila mu kuti ivintu vyapilusile vye wakalanda ukuti kutawa e Kelewula. Nga tukuwomvya e Baibolo ni visinka vimwi vino vili mwe co-o icipande, tungalanda ivizima pa Mukwasi witu nu kulondololela wano wawa nu mwezo wakwivwa umulandu wuno twazumilila ukuti e Yehova we Kelewula wi yulu ni nsi.​—Amalu. 102:25; Ayize. 40:25, 26.

11. Amulandu ci wuno uwongo witu wawela awakuzungusya?

¹¹ Amaka ya kwizuka yano twakwata aya kuzungusya. Umonsi wumwi wino wasambilila sana watili uwongo witu wungizuka ivyewo vino vingizula amabuku amamillioni 20. Lelo nanti cingawa wo-o, uwongo wutanga wizule. Tungasunga imintapendwa ya vintu ukwasowa ukwizula. Pa mulandu na vino uwongo wapangwa, kwawa na vinjinye vino twawa na maka ya kucita. Avyani vyovyonye?

12. Uzye amaka yano twakwata aya kusambilila imiwele imizima yatupusanya wuli ku vinyama?

¹² Pa vintu vyonsinye vino vyawa mu nsi, awantu awano wawa na maka yakusambililako vimwi kwe vino vyawaciticizile ku nsizi. Co-o cikalenga wazifyako mumwi pakuti wawe awantu awazima. (1 Kor. 6:9-11; Kolo. 3:9, 10) Tungasambilizya ne kampingu yitu ukuwa na maka ya kumanya icizima ni ciwipe. (Hebe. 5:14) Tungasambilila ivya kuwa nu lukundo, icikuku, nu luse. Swinya tungatalika nu kukolanya e Yehova wino wawa nu mulinganya.

13. Ukulingana na Amalumbo 77:11, 12, tungalanjizya wuli ukusalifya pa cawupe ca kwizuka cino e Yehova watupa?

 ¹³ Tungalanjizya ukuti tukasalifya pa cawupe ca kwizuka cino e Yehova watupa nga tukwelezya na maka ukwizuka vino e Yehova watwavwizye ku nsizi nu kutusansamusya. Ukucita wo-o kulitwavwa ukumusuwila. (Wazyani Amalumbo 77:11, 12; 78:4, 7) Nga tukwizuka ivizima vino wanji wakatucitila swinya tukuwasalifya lyo tukulanjizya ukuti tukasalifya pe co-o icawupe ca kwizuka cino e Yehova watupa. Wano wasambilila sana wazana ukuti wano wakasalifya awano wakawa sana ni nsansa. Ku ca kulolelako, kutawa nanti wenga wino wawa na maka ya kwizuka ndi vino e Yehova, lelo nga twalapila, akatutetela nu kwiwililako ku viluwo vitu vyonsinye. (Amalu. 25:7; 130:3, 4) Wonye avino akalonda nasweswe twacita kwe wanji nga cakuti walenga ukuti tuwatetele pe vino watuluvinye.​—Mat. 6:14; Luka. 17:3, 4.

14. Uzye tungalanjizya wuli ukuti tukasalifya pa wongo wuno e Yehova watupa?

¹⁴ Tungalanjizya ukuti tukasalifya pa wongo wuno Yehova watupa nga ca kuti tukumwivwila. Wamwi wakawomvya uwongo mukucita vino aweneco wakulonda. Nomba pa mulandu wakuti e Yehova awino watwelewuzile, wamanya vino vingatuzipila, wo-o awuli mulandu wuno tuzipizile ukuleka awatutungulula ukucila ukucita vino sweweneco tukulonda. (Roma. 12:1, 2) Nga tukwivwila Yehova tusisakamala nanti cimwi tukawa nu mutende. ( Ayize. 48:17, 18) Tukamanya umulandu wuno e Yehova watwelewulizile ukuti akumucindika nu kucita ivya kumusecelesya.​—Imilu. 27:11.

15. Uzye wo-o vino e Yehova watupa Baibolo cikalanjizya wuli ukuti watutemwa?

¹⁵ E Baibolo aca wupe icizima cino cafuma kwe Leza. Umukwasi witu uwa kwi yulu wawomvizye umuzimu wakwe uwutele ukutungulula awonsi ukulemba Baibolo pa mulandu wa kuti akasakamala awana wakwe. E Yehova akawomvya Baibolo pa kwasuka amawuzyo amacindame yano tukawuzya ndi vino: Akwinye  kuno twafumile? Acani cino twawela mu nsi? Avyani vino vilicitika ku nkolelo? E Yehova akalonda awana wakwe wonsinye ukumanya ivyasuko kwe ya-a amawuzyo, awuli umulandu wuno pa myaka imivule e Yehova walenga e Baibolo ukupiliwulwa mu vitundu ivivule. Pe yo-o impindi e Baibolo yapiliwulwa yonsinye nanti mu viputulwa mu ndimi ukucila pe 3,000! Kutawa ibuku ilili lyonsinye lino lyapiliwulwa swinya lino lyasalangana insi yonsinye ndi vino e Baibolo. Asa mulandu na kuno awantu wangikala nu lulimi luno wakavwanga, wawa nu longo lwa kwivwa ilyasi ilizima mu lulimi lwawo.​—Lolani akambokosi ka kuti “ Ukupiliwula Baibolo mu Vitundu vya mu Africa.”

16. Ukulingana ne Mateyu 28:19, 20, tungalanjizya wuli ukuti tukasalifya pe Baibolo yino e Yehova watupa?

¹⁶ Tungalanjizya ukuti tukasalifya Yehova pe Baibolo yino watupa nga ca kuti tukuyiwazya cila wanda, ukwelenganyapo sana, ukusambilizyako wanji nu kukonka vino tukusambilila mwenemo. Asa co-o conga, nga cakuti tukuwombesya ukunenako wanji pe vino e Baibolo yikasambilizya lyo tukulanjizya sana ukuti tukasalifya pe wo-o uwupe.​—Amalu. 1:1-3; Mat. 24:14; wazyani Mateyu 28:19, 20.

17. Avya wupe vya musango ci vino tusambilizile mwe co-o icipande, swinya avyani vino tulisambilila mu cipande cino cikonsilepo?

¹⁷ Ukufika pa-a tusambilizile pa vya wupe vino e Leza watupa ndi vino insi, uwongo uwa kuzungusya, Izwi lya kwe Leza e Baibolo. Lelo kwawa na vinji nye ivya wupe vino tusilola vino e Yehova watupa. Tuliyiza tuvisambilile mu cipande cino cikonsilepo.