1. Avyani vino Yehova wanenile e Abrahamu vino vya musansamusizye?

 KWAWA amazwi yamwi yano e Abrahamu asitela ayiwilile, yano Yehova wamunenile. Walanzile nawe ukupitila mu mungeli ukuti walinji nu konona umusumba wa Sodomu ne Gomora. Pano Abrahamu wivwile ya-a amazwi, wacuzile nkaninye nu mwezo. Acino wakolowozizye e Yehova ukuti: “Uzye nachawuzimanye uliyonona awalungamane apaliponga na wawipe? . . . Uzye Kapanzya wansi yonsi atalichita ichete?” E Yehova watekanizizye e ciwuza wakwe umukundikwe nu kumunena ukuti atalitela ayonone awantu awalungamane. Vino wamunenile vya musansamusizye nkaninye swinya vyalenzile ayivwe icete. Cinji acakuti, vikatusansamusya na sweswenye mwe ya-a amanda.—Inta. 18:​23-33.

2. Acani cino calenga tusinincizye ukuti vyonsinye vino Yehova akapingulapo ukucita vikawa icete?

² Acani cino calenga tusinincizye ukuti vyonsinye vino Yehova akapingulapo ukucita vikawa icete? Amuno e Yehova ‘akalola mumwezo’ wa muntu. (1 Sam. 16:7) Mukufupizya tungalandavye ukuti “wamanya imyezo yawana wawantu wonsi.” (1 Izya. 8:39; 1 Imila. 28:9) Co-o icisinka cikatuzungusya nkaninye. E Yehova wawa na mano nkaninye, ukucila na pe vino tungelenganya. Fwandi awuli umulandu wuno mpindi zimwi tukapotelwa ukwivwicisya vino akapingulapo. Umutumwa Paulo walanzile pe Yehova ukuti: kutawa wino “angiluka inzila zyakwe.”—Roma. 11:33.

3-4. Amawuzyo ci yano mpindi zimwi tungayikolowozya, swinya avyani vino twandi tusambilile mwe co-o icipande? (Yohani 5:​28, 29)

³ Mpindi zimwi tungayikolowozya amawuzyo amakolaneko na yano e Abrahamu wakolowozizye. Tungayikolowozya ukuti: ‘Uzye awantu wano Yehova wononile, ponga ngati awawo wano wafwile mu Sodomu ne Gomora walizyulupuka? Uzye wamwi pe wa-a wangiza ‘wazyulupuke . . . pe wano wasa walungamane’?’—Imili. 24:15.

 ⁴ Katulande pe vino twamanya pa kuzyulupuka. Nombanye twivwicisizye uwulondolozi uwupya wuno walandanga pa ‘kuzyulupucila ku wumi’ nu ‘kuzyulupucila kwi panzyo.’ a (Wazyani Yohani 5:​28, 29.) Wo-o uwulondolozi wulenzile kuwe ukupiluka na kunji kuno twandi tulandepo mwe co-o icipande namwe cino cikonsilepo. Mwe co-o icipande, twandi tutalicile ukusambilila pe vino tutamanya na vino twamanya pe vino e Yehova akapingula mu wulungamane.

VINO TUTAMANYA

5. Avyani vino twamanyile pa wantu wano Yehova wononile mu Sodomu ne Gomora?

⁵ Amabuku yitu yalandapo sana pa kuzyulupuka kwe wano Yehova akalola ukuti watalungamana. Twalondololanga ukuti awantu wano Yehova wononile, ponga ngati awa mu Sodomu ne Gomora, watalizyulupuka. Lelo pano umuzya wa cisinka wavwambilizizye ivyewo na vinji nu kupepelapo, wizile awazana ukuti tutazipizile ukusinincizya ukuti watalizyulupuka. Amulandu ci?

6. Awaweni wamwi wano watalinji awalungamane wano Yehova wononile, swinya avyani vino e Baibolo yitatunenapo?

⁶ Lekani tulandeko na pe wanji wano twalolanga ngati watalizyulupuka. E Baibolo yalandapo pa wantu awavule wano Yehova wononile, wo walolanga ukuti watalinji awalungamane. Pe wa-a, pawa wawo wano wafwile pano kwalinji intalala mu mpindi ya kwe Nowa, apano ni nko 7 zino Yehova wanenile awantu wakwe ukuti wazilovye, zino zyalinji Munsi ya Wulayo. Ne wanji, awasilika awina Asiria awali 185,000 wano umungeli wenganye wakomile uwusiku. (Inta. 7:23; Amasu. 7:​1-3; Ayize. 37:​36, 37) Kutawa ivisinka vimwi mu Baibolo vino vikatupa uwusinincizyo wakuti calala casila e Yehova wonona wa-a awantu swinya watalitela wazyulupuke. Amulandu ci wuno tungalandila wo-o?

7. Avyani vino tutamanya pe wano wononilwe pa ntalala na pa nko zino zikalanga mu Kenani? (Lolani ni cikope pa nkupo.)

⁷ Tutamanya vino Yehova wapinguzile umuntu wenga na wenga swinya tutamanya nga cakuti wawo awantu wano wakomile wakatela awawapo nu longo lwa kusambilila pe Leza nu kulapila. Ku cakulolelako, mu mpindi ya ntalala, e Baibolo yalanda pe Nowa ukuti “wawizyanga ivyawulungamane.” (2 Pet. 2:5) Lelo yitalanda ukuti pano Nowa wazenganga iciwato, wayanga na mukuwizizya umuntu wenga na wenga pe wano wononesile. Wonye avino calinji na ku nko zino zikalanga mu Kenani. Tutamanya nga cakuti awantu wa mwe zyo-o inko wakatela awawapo nu longo lwa kusambilila pe Yehova nu kupilula imiwele yawo.

8. Avyani vino tutamanya pa wantu wano walinji mu Sodomu ne Gomora?

⁸ Nga kuwa mu Sodomu ne Gomora weni calinji wuli? Mu Sodomu ne Gomora, amuno mwikalanga umonsi umulungamane e Loti. Lelo tutamanya nga cakuti wakumanisizye ukuwizizya wonsinye. Tusivwilika nanti katicinye ukuti awantu kwe yo-o incende walinji ni miwele imiwipe. Nomba uzye wonsinye wamanyile icizima ni ciwipe? Nga mukwizuka, impindi yimwi iwumba lya wonsi wamwe wowo umusumba walondanga ukucita uwuzelele na wano watandalizile e Loti. E Baibolo yikalanda ukuti pe lyo-o iwumba palinji “awatichi na wasongo.” (Inta. 19:4; 2 Pet. 2:7) Co-o cikulanjizya ukuti, wonsinye wano wakulizile kwe yo-o incende wasitela wasambilile pa Masundo ya kwe Yehova yano yakalanda pa cizima ni ciwipe swinya wafwile watamanyile nu kuti vino wacitanga vyalinji aviwipe. Nomba uzye twasinincizya ukuti wo-o vino e Yehova awino wawononile, atalizyulupula nanti wamwinye pe wa-a? Awe. Nga mukwizuka, e Yehova wanenile  e Abrahamu ukuti mu musumba mutalinjipo na wantu ukufika kwe 10 wano walinji awalungamane. (Inta. 18:32) Fwandi wa-a awantu watalinji awalungamane swinya conye acino calenzile e Yehova awonone. Uzye nomba vwilani tungalanda ukuti pe wa-a pataliwa nanti wamwi wano ‘walizyulupucila . . . pe wano wasa walungamane’? Kweni tutanga tusinincizye ukuti avino ciliwa!

9. Avyani vino tutamanya pe Solomoni?

⁹ E Baibolo yalanda na pa wantu wano walinji awalungamane pa kutalika lelo wano wizile awawa asa walungamane. Ku cakulolelako, yalandapo pa Mfumu Solomoni. Yo-o imfumu yamanyile nkaninye e Yehova na vino akalonda twamupepa. Swinya e Yehova nawe wayipaalanga. Lelo nanti ciwe wo-o, yizile ayipondoka nu kutalika ukupepa twa leza twawufi. E Yehova wafuzilwe nkaninye pe wo-o vino yacisile swinya awina Israeli wacuzile pa myaka imivule pa mulandu vye na vino yawembusile. Kweni molimonye, amawaliko yakalanda ukuti e Solomoni ‘walazile apaliponga ni vikolwe vyakwe,’ pano pawa na wantu wacisinka ndi vino Imfumu Davidi. (1 Izya. 11:​5-9, 43; 2 Izya. 23:13) Nomba uzye angiza azyulupuke pa mulandu vye wakuti wamuzisile kuno wazisile ivikolwe vyakwe? E Baibolo yitalandapo ukuti avino ciliwa. Wamwi wangakwelenganya ukuti e Solomoni alizyulupuka, amuno e Baibolo yikalanda ukuti “umuntu ndi wafwa atela wafuma kuluwembu.” (Roma. 6:7) Kweni co-o acisinka, lelo cisisula mukuti wonsinye wano wafwa walizyulupuka. Imfwa asa yino yingalenga umuntu ukwiza mukuwa ni nsambu zya kuwa nu wumi naswinya. Amuno ukuzyulupuka acawila ukufuma kwe Leza. Swinya akapa co-o icawila ku wantu wano wakalonda ukumuwombela umuyayaya. (Job 14:​13, 14; Yoha. 6:44) Uzye Solomoni alipocelela co-o icawila? Sweswe tutamanya, e Yehova mutupunye awino wamanya icasuko kwe lyo-o iwuzyo. Cino twamanyavye acakuti e Yehova alicita cino alilola ukuti acili icizima.

VINO TWAMANYA

10. Avyani vino Yehova asilonda ukucita ku wantu? (Ezekiel 33:11) (Lolani ni cikope.)

¹⁰ Wazyani Ezekiel 33:11. E Yehova atatufisa vino akayivwa ukulola kuno awantu wakwe wakononeka. Umutumwa Peter wapusilwemo ukulemba amazwi ayali yonga na yano e kasesema Ezekiel walemvile aya kuti “Imfumu [e Yehova] . . . asilonda ukuti wumwi ayize alowe.” (2 Pet. 3:9) Ya-a mazwi yakatuwomelezya nkaninye. Yalenga tumanye ukuti e Yehova atanga ayonone umuntu umuyayaya ukwasowa nu kuti ayize amuzyulupule, kano vye nga pali umulandu uwukulu wuno walenga. E Yehova wavulisya inkumbu, swinya akazilanjizya ponsinye pano cayana.

11. Awaweni wano watalizyulupuka, swinya twamanya wuli co-o?

¹¹ Avyani vino twamanya pe wano watalizyulupuka? E Baibolo yalandapo pa wantu wamwi wano watalizyulupuka. b Vino Yesu walanzile vikalanjizya ukuti e Yuda Iskarioti atalizyulupuka. (Mar. 14:21; lolani ne Yohani 17:12) c E Yuda Iskarioti wawembusile kumufulonye, amuno wamanyile ukuti vino wacitanga vitalinji nu kusecelesya e Yehova ne Yesu. (Lolani Marko 3:29) d E Yesu walanzile ukuti wonye avino ni ntunguluzi zya simapepo wano wakanile ukumwivwila watalizyulupuka. (Mat. 23:33; lolani Yohani 19:11) e Umutumwa Paulo nawe wasosile  awasangu ukuti nga watalapizile watalizyulupuka.—Hebe. 6:​4-8; 10:29.

12. Avyani vino twamanya pa luse lwa kwe Yehova? Landani pa vyakulolelako.

¹² Avyani vino twamanya pa luse lwa kwe Yehova? Uzye e Yehova walanjizizye wuli ukuti “asilonda ukuti wumwi ayize alowe”? Lekani tulande pe vino walanjizizye uluse kwe wano wawembusile nkaninye. Imfumu Davidi yacisile iciluwo icikulu nkaniye pano palinji wucikoma nu wuzelele. Lelo nanti ciwe wo-o, yizile ayilapila swinya e Yehova wayitetezile. (2 Sam. 12:​1-13) Winji, amfumu Manase wino wacisile iviwipe ivivule. Asa mulandu na vyonsinye vino wacisile, watili walapila, e Yehova wamwivwizile uluse swinya wamutetezile. (2 Imila. 33:​9-16) Vyo-o ivya kulolelako, vikulanjizya ukuti e Yehova akatwivwila uluse nga cakuti kuli imilandu imicindame yino yikulenga ukuti atutetele. Fwandi alizyulupula wa-a awantu, amuno wizile awiluka ukuti vino wacisile vitazifile swinya walapizile.

13. (a) Amulandu ci wuno Yehova wivwizile awina Ninive uluse? (b) Avyani vino Yesu walanzile pa wina Ninive?

¹³ Wanji wano Yehova wivwizile uluse, awina Ninive. E Leza wanenile e Yona ukuti: “Nivwa namuno awantu wamwenemo wati awawipa.” Lelo pano walapizile, e Yehova wizile awatetela. E Yehova walanjizizye ukuti walinjipo nu luse ukucila Yona. E Yehova wizusizyeko we-e e kasesema wakwe e Yona wino wafuzilwe ukuti awina Ninive “watamanyile ukupawunkanya icizima ku ciwipe.” [NWT] (Yona 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11) Swinya mukupita kwa mpindi e Yesu wizile awomvya co-o icakulolelako pa kusambilizya pe vino e Yehova wawa nu mulinganya nu luse. Walanzile nu kuti ‘Pawanda wipanzyo awantu wa ku Ninive walikatuka.’—Mat. 12:41.

14. Uzye ‘ukuzyulupucila kwi panzyo’ kwasula mwinye ku wina Ninive?

¹⁴ Uzye amazwi ya kuti ‘pawanda wipanzyo awantu wa ku Ninive walikatuka’ yakasula mwinye? E Yesu wasambilizizye ukuti ku nkolelo kuliwa ‘ukuzyulupucila kwi panzyo.’ (Yoha. 5:29) Walandanga pa ‘kuzyulupuka kwa walungamane na wano wasa walungamane’ kuno kulicitika pa myaka 1,000 pano aliwateka. (Imili. 24:15) Kwe wano asa walungamane, ko-o kuliwa ‘akuzyulupucila kwi panzyo.’ Co-o cikusula mu kuti, nga wazyulupuka e Yehova ne Yesu waliwawikako sana amano kwe wa-a awantu, ukulola nga cakuti wakwivwila nu kukonka vino waliwasambilila. Nga cakuti umwina Ninive uwili wensinye wakana ukutalika ukupepa  Yehova, e Yehova nawe atalimuzumilizya ukutwalilila ukuwa nu wumi. (Ayize. 65:20) Lelo wano walizumila ukuwapepa Yehova ni cisinka, walitwalilila ukuwa nu wumi umuyayaya!—Dan. 12:2.

15. (a) Amulandu ci wuno tutazipizile ukulanda ukuti pa wa mu Sodomu ne Gomora pasi nanti wumwinye wino alizyulupuka? (b) Uzye amazwi yano yawa pe Yuda 7 yangalanga yakasula mwinye? (Lolani akambokosi ka kuti “ Uzye e Yuda Wasuzile Mwinye?”)

¹⁵ E Yesu walanzile ukuti awa mu Sodomu ne Gomora ciliwapepucilako “pawanda wipanzyo” ukucila awantu wano wamukanile nu kukana vino wasambilizyanga. (Mat. 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luk. 10:12) Uzye wasuzile mwinye pano walanzile wo-o? Ncepamwi mungakwelenganya ukuti pano walandanga wo-o, wawomvizye vye umulumbe. Nomba icisinka acakuti asa wuno wawomvizye. Lelo wasuzile mukuti avino ciliwa ku wa mu Sodomu ne Gomora. ‘Uwanda wipanzyo’ wuno walandangapo pa-a, awuli wonganye na wuno walanzilepo ku wina Ninive. Awina Ninive wacitanga ivintu iviwipe ngati awantu wa mu Sodomu ne Gomora. Lelo awina Ninive weni wapusineko, amuno wizile awawa nu longo lwa kulapila. Nga mukwizuka, e Yesu walanzile nu kuti ‘wano wakachita iviwipe,’ ‘walizyulupucila kwi panzyo.’ (Yoha. 5:29) Fwandi wamwi wano walinji mu musumba wa Sodomu ne Gomora wafwile walizyulupuka. Nga wiza wazyulupuka, ncepamwi tungiza tuwe nu longo lwa kuwasambilizya pe Yehova ne Yesu.

16. Avyani vino twamanya pe vino e Yehova alicita pa kuzyulupula wano wafwa? (Jeremiya 17:10)

¹⁶ Wazyani Jeremiya 17:10. Yo-o e vesi yikatwavwa ukwivwicisya vino twamanya ukuti: e Yehova lyonsinye akamanya ‘amelenganyo yonsi nu kwelezya umwezo.’ Fwandi pano aliwazyulupula awantu, alicita wo-o “ukulingana ni miwele” yawo. E Yehova ataliwazyulupula cizyulupule zyulupule na pano patayine, lelo aliwalanjizya uluse pano pakulondekwa. Fwandi tutazipizile ukulanda ukuti we-e umuntu atalizyulupuka, kanovye nga cakuti tusinincizizye ukuti avino Baibolo yalanda.

E KAPINGULA WANSI YONSI ALICITA IVILUNGAMANE

17. Avyani vino vilicitika kwe wonsinye wano wafwa?

¹⁷ Awantu awavule wafwa ukufumilila pano e Adamu ne Eva wivwizile e Satana nu kupondocela  Yehova. E Baibolo yikalanda ukuti “umulwani” umuwipisye amfwa. (1 Kor. 15:26) Avyani vino vilicitika kwe wonsinye wano wafwa? Wa 144,000 wonsinye wano waliwateka ponga ne Yesu, walizyulupucila kwi yulu. (Ukuwu. 14:1) Ne iwumba kulu ilya wonsi na wanaci awa cisinka swinya wano wakunda e Yehova, waliwa pe wano ‘walizyulupucila kuwulungamane.’ Swinya waliyikala umuyayaya munsi nga cakuti watwalilila ukuwa ni cisinka pa myaka 1,000 iya kuteka kwa kwe Yesu, na pa welezyo wakulecelezya. (Dan. 12:13; Hebe. 12:1) Cinji acakuti, mwe yo-o imyaka 1,000 wano “wasa walungamane”—ukuwikako na wano wasitela wawombelepo e Yehova nanti wano ‘wakacita iviwipe’—waliwapa impindi ya kusambilila nu kupiluka, pakuti wawe awawomvi wakwe Yehova awa cisinka. (Luk. 23:​42, 43) Lelo kwawa wamwi wano Yehova wapingula ukuti watalitela wazyulupuke, wano walinji ni miwele imiwipe swinya wano wasozilepo ukumupondocela nu kukana ukulonda kwakwe.—Luk. 12:​4, 5.

18-19. (a) Avyani vino tuzipizile ukusuwila pe vino Yehova alipingula wano wafwa? (Ayizeya 55:​8, 9) (b) Aliwuzyo ci lino tuliyasuka mu cipande cino cikonsilepo?

¹⁸ Tuzipizile ukusuwila ukuti lyonsinye e Yehova akapingulapo icete pa vintu. E Abrahamu wivwicisizye co-o icisinka icakuti, e Yehova walungamana, awa mano swinya we “kapanzya wansi yonsi” uwa luse. Wasambilizya nu mwana wakwe ukuwa ngati weliwe nu kumupa umulimo wakupingula awantu wonsinye. (Yoha. 5:22) Wonsinye wawili, wakamanya vino vili mu myezo ya wantu. (Mat. 9:4) Fwandi pano waliwapingula umuntu wenga na wenga “walichita ichete”!

¹⁹ Lekani tutwalilile ukusuwila Yehova na vyonsinye vino akapingulapo. Twakwizuka lyonsinye ukuti tutawapo na maka yakupingula wanji, kanovye e Yehova awino wakwata! (Wazyani Ayizeya 55:​8, 9.) Awuli umulandu wuno tuzipizile ukulecela e Yehova nu Mwana wakwe ukupingula. Amuno twamanya ukuti e Yesu alikolanya Umukwasi wakwe vino wawa nu mulinganya nu luse. (Ayize. 11:​3, 4) Avyani vino twamanya swinya avyani vino tutamanya pe vino e Yehova ne Yesu waliwapingula awantu mu wucuzi wukulu? Lyo-o alili iwuzyo lino tuliyasuka mu cipande cino cikonsilepo.