Pano ntani imilondololele vino vyakonsilepo, lekani imisimicile vino natalisile ukuwomba umulimo wapindi zyonsi.

Nakwasilwe mu 1942 mu Caribbean island ku Curaçao. E tata kumwawo kwalinji aku Suriname, lelo wacintizile ku island mukuwomba incito. Pa nsizi ya myaka vye mitici lyo ntani nkwatwe, e tata wabatizizwe nukuwa Ante ya kwe Yehova swinya awino walinji awakutalicilapo ukubatizwa mu Curaçao. a Watusambilizyanga e Babolo cila sabata nanti acakuti asa welyonsi pano twalondanga ukusambilila. Pano nalinji ni myaka 14 twizile atucintila ku Suriname pakuti e tata awasakamala e mbuya wa ku consi wino wakosile.

Pano twalinji ku Suriname, nazanwanga sana nawacitici mwiwungwe wano wawombesyanga mu mulimo wa kwe Yehova. Walinji awasongo katici pe nene swinya wawombanga na wupayiniya wa mpindi zyonsi. Nga cakuti wakusimika pe vino wawomvile mu mulimo, pa minso palanjizyangavye ukuti wali ni nsansa ukufuma pansi ya mwezo. Ne pansizi yakulongana twalanzyanyanga ivya mu Baibolo ni viwuza vyane swinya mpindi zimwi twikalangavye palonde tukutamba intanda. Vyo-o iviwuza vyanjavwizye ukumanya cino nalondanga ukucita mu wumi. Akuli ukuti ukuwombela Yehova. Acino nizile imbatizwa lyo indi ni myaka 16. Swinya pano nalinji ni myaka 18 natalisile ukuwomba wupayiniya wa mpindi zyonsi.

Nasambilizile ivivule pano nawombanga wupayiniya. Swinya vyo-o vino nasambilizile vyanjavwizye ukuwomba icete umulimo wa mpindi zyonsi. Ku cakulolelako, conga cino nasambilizile, apawucindami wuno wawa mukusambilizyako wanji imilimo. Pano natalisilevye wupayiniya, e mishonari iwizina lyakuti Willem van Seijl, wambisileko sana amano. Wansambilizizye ivivule pa vyakuwomba imilimo ya mwiwungwe. Peyoyo impindi ntamanyilepo nukuti nalondekanga ukusambilila sana ivyakuwomba imilimo. Umwaka wuno wakonsilepo wizile awansonta ukutalika ukuwomba  wupayiniya uwuyiwele. Swinya pa nsizi ya kwe co-o, natalisile ukutungulula amawumba amatici aya wanawitu na wankazi wano wikalanga mupanga ya miti iya Suriname kuno kwalinji ukutali nkaninye nakuno kwawezile amawungwe yanji. Nkasalifya nkaninye awanawitu wano wansambilizizye ivyakuwomba imilimo pa mpindi yilyanye pano nalondekanga ukusambilila. Ukufumilila palyanye, nkakwelezya na maka ukuwakolanya ukupitila mukusambilizyako wanji imilimo.

Icaciti wili cino nasambilizile acakuti, cazipa nkaninye ukupepusya imikalile nukutantika icete ivyakuwomvya ivintu. Lyonsinye kukutalika kwa mwezi, nene na wino twawombanga nawe wupayiniya uwuyiwele, twatanticilanga lya nkani vino tukulondeka ukuwomvya mu masabata yano yakukonkapo. Nga twacita wo-o, wenga pe sweswe wayanga kuno wakazizyanga ivintu nukukala vino vikulondekwa. Twasinincizyanga ukuti tukuwomvya icete indalama yino watupanga cila mwezi nukuwomvya icete vino twakala pakuti vitukumanisye umwezi wonsinye. Ne nga cakuti ivyakulya vyasila pano tucili tuli kwe yo-o incende, wanji watwavwangako. Nasinincizya ukuti, ukumanya ivyakupepusya imikalile nukumanya ukutantika icete ivyakuwomvya ivintu pano ncili ne mutici, kwanjavwa nkaninye ukuwikavye amano kukuwombela Yehova.

Icaciti tatu cino nasambilizile, uwuzima wuno wawa mukusambilizya wantu mu citundu cawo. Ukufuma ku wutici nalandanga ici Dutch, Icizungu, ici Papiamento apano ni ci Sranantongo (cino camanyikwa nukuti ici Sranan) icitundu cino wakalanda sana ku Suriname. Lelo pano twalinji ku reni foresiti nanti ku mpanga ya miti iya Suriname, nizile inzana ukuti awantu wivwanga sana kwi lyasi lizima nga cakuti twawawizizya mu citundu cawo. Nomba cambomelanga nkaninye ukulanda ivitundu vimwi pe vyo-o, ponga ngati aci Saramaccan cino wakawomvya amazwi ya papela na ya pansi. Lelo nanti ciwe wo-o, namanyile ukuti ukuwombesya kwane kutayanga vye mu minzi. Pa myaka yonsinye yino yapita nasambilizya awantu awavule icisinka ca mu Baibolo pamulandu wakuti nkawawizizya mucitundu cawo.

Lelo nanti ciwe wo-o, kwawanga vimwi vino naluvyanyanga pano nasambililanga icitundu. Impindi yimwi nakolowozizye umusambi we Baibolo wumwi wino walwalanga munda wo walandanga ici Saramaccan pakuti manye vino wivwanga. Lelo iwuzyo lino namukolowozizye lyalinji ngati nkukolowozya wino ali ni fumo. Ukwasowa nukuvwilika, ativwile icete pevino namukolowozizye. Nanti acakuti napanganga iviluwo ndivino co-o, natwalilizile vye ukuwizizya awantu mu citundu cawo.

Mu 1970 wizile awansonta ukutalika ukuwomba wu kangalila wa muputule. Mwewonye umwaka, natambisizye e programu yavikope vitupunye ku tumawumba utuvule tuno twawezile kwe yo-o incende ya kutali. Yo-o programu yatinji, “Ukutandalila Amaofesi Amakulu aya Nte zya kwe Yehova.” Pakufika kuno kwawezile awanawitu na wankazi, twawomvyanga uwato wuno walinji awutali pakupita pa nduzi zino zyawezile kwe yo-o impanga. Twasendanga e jenileta, ama lampi ye petrol ni ciwombelo cakutambilapo e programu. Nga twafika pano twicilanga, twanyamulanga vyonsinye vyo-o iviwombelo nukuvitwala kuno twayanga mukutambila e programu. Cino nkakwizuka sana pevyonsinye, avino awantu wano wikalanga ku ncende zya kutali watemilwe ukutamba ya-a amaprogramu. Nivwile icete nkaninye ukusambilizya awantu pe Yehova na piwungwe lyakwe. Cinji cino calenzile nawa sana ni  nsansa akulola kuno awantu wakupalamila kwe Yehova, swinya co-o calenzile nalola ukuti nawombesyanga.

Nanti acakuti naweni ukuti uwusimbe walenganga ciwampepucila ukuwomba umulimo wa kwe Yehova, nalondanga uwakutwalana nawe. Nizile intalika ukupepa mukulungatika ukuti njize nzane e nkazi wino angakumanisya ukuwomba umulimo wuno wutalinji awupepuke kwe yo-o icende yakutali. Pa nsizi ya mwaka vye wonga twizile atutalika ukuvwambana ne Ethel, e payiniya umuyiwele wino walinji nkaninye nu mwezo wakuwomba. Ukufumulila kuwutici, e Ethel wakumbwanga nkaninye umutumwa Paulo swinya walondesyanga sana ukuwombesya mu mulimo wakuwizya ngati avino e Paulo wacitanga. Acino twatwaline mu September 1971 swinya twatalisile nukuwombela ponga mu mulimo wa muputule.

E Ethel atakulizile mulupwa ulukankala nkani, fwandi citamutalizile nukutalika ukuwomba mwe wo-o umulimo wakupita ukuya ku ncende zyakutali. Ku cakulolelako, nga cakuti tukupekanya ukuya mukundalila amawungwe ya ku ncende ya kutali, tutalonganga ni vivule. Twacapanga nukusamba mu luzi. Twalyanga vyonsinye vino wano tutandalizile watupekanizizye, ponga ngati avimwi ivikole wa lumvwi ninswi zino wakakwita ukuti piranhas nanti ivili vyonsinye vino walemanga mu luzi nanti vino wakomanga mumpanga. Swinya nga cakuti tutakweti imbale twalilanga pa mafwa ya nkombwe. Ne nga cakuti pasi ivyakuwomvya pakulya, twalilanga vye na makasa. E Ethel na nene tukalola ukuti ukuyikundila ukuwomba mu mulimo wa kwe Yehova kwatwavwa ukuwa antambo iyipose ni ntambo zitatu mwitwala litu. (Ekawi. 4:12) Tutalondangapo ivintu vinji mu wumi witu ukucila pe vino twapisilemo.

Vyovyo vino tendanzilepo pakutalika vyacitisile pano twafumanga ku ncende yakutali kuno twayile. Walile uwato wasiwizila vye mu luzi, patazimvile wizile awufuma zuwanye. Ku calongo twazwite ivyakucowelako swinya tutafumile na muwato. Lelo muwato mweni mwizwile aminzi matupunye. Acino twizile atwitila ivyakulya vino vyalinji muzya mpoto  nukutalika ukwela aminzi ukuwomvya zyonye impoto.

Pamulandu wakuti twitizile ivyakulya, twatalisile ukuswela inswi mu nzila pano twapitanga. Lelo tutalemile nanti yimwinye. Acino twapefile kwe Yehova nukumulenga ukuti atupe ivyakulya ivya pe wulyanye uwanda. Twatilivye twapepa, umwanawitu wumwi wizile avwimpula iswelo nukulema icinswi icikulu. Co-o icinswi twayile atulya swensinye nukwikuta pe wowo uwanda uwusiku.

Pa nsinzi ya myaka 5 ukufumilila pano twatalicizile ukuwombela ponga ne Ethel mu mulimo wakupita, twizile atupocelela icawila icasowa ukwenecela. Akuli ukuti twalinji nukuwa swe wakwasi. Natemilwe ukwivwa lyo ilyasi nanti acakuti tutamanyile vino vyalinji nukukonkapo ku nkolelo. E Ethel na nene twavwambisyanga sana ukutwalilila ukuwomba umulimo wa mpindi zyonsi nga cakuti cingacitika. Mu 1976 e Ethniël e katote witu wizile akwatwa. Ne pansizi ya myaka yiwili ne hafu, twizile atukwata umwana nawinji e Giovanni.

Pamulandu wakuti ku Suriname kwalinji ukukawila peyoyo impindi, iofesi lya musambo lyanenile ukuti ntwalilile ukuwomba wukangalila wamuputule kulyanye pano nkukuzya awana. Acino pano awana watani wakule, wanenile ukuwatandalila imiputule yino yalinjivye na mawungwe matici. Na co-o calenzile twawomba vye amasabata yamwi mumwezi wukangalila wakupita, apano ne manda yano yasyala, twawombangavye wupayiniya piwungwe lino watutumilepo. Nga naya mukuwombela amawungwe yano yalinji mupipi napano twikalilanga, e Ethel na wana wankonkanga. Lelo nga cakuti nkutandalila amawungwe nimiputule yino yawezile ukutali mu mpanga ya miti, peni napitanga nenganye.

Natantikanga icete ivintu pakuti nawomba icete imilimo yane yonsinye. Nasinincizyanga ukuti twakwata isambililo lya lupwa cila sabata. Nga cakuti injile mukutandalila amawungwe ya kumpanga yakutali, e Ethel awino wasyalanga akutungulula isambililo lya lupwa. Lelo nanti ciwe wo-o, lyonsinye twelezyanga na maka ukucitila ivintu ponga ngati alupwa. Twayanga mukwizya na wana, ponga ngati akuya mukwizya indwizyo zya kuteya nukutandala ku vifulo ivizima vino vyalinji mupipi nakuno twikalilanga. Ilivule nakatukanga uwusiku mukupekanizizya imilimo ya mwiwungwe. Swinya ngati amuci umuzima wino walumbulwa pa Imilumbe 31:15, e Ethel walawilanga nukusinincizya ukuti twayisambilizya iwaliko lya wanda nukulya ivya kulya vya mutondo tondo caponga pano awana watani waye ku sukulu. Nkasalifya nkaninye pakuwa  ne wakwane wino wawa nu mwezo wakuyikundila ukuwomba swinya wino akanjavwa lyonsinye ukuwomba imilimo yino Yehova wampa.

Ponga ngati awakwasi, twawombesizye ukwavwa awana witu ukukunda Yehova nu mulimo wakuwizya. Twalondanga ukuwavwa ukupanga uwuyo wakuwomba umulimo wa mpindi zyonsi. Tutalondanga ukuti wacite wo-o pamulandu vye wakuti swe wakwasi avino twalondanga, lelo apamulandu wakuti avino wasozilepo aweneco. Lyonsinye twawanenanga pa nsansa zino zyawa mukuwomba umulimo wa mpindi zyonsi. Lelo nanti ciwe wo-o, twawanenanga na pantazi nye zino twakwatanga, navino Yehova watwavwanga nukutupaala ngati alupwa. Swinya twasinincizyanga nukuti wakuzanwa sana na wanawitu na wankazi wano wawika ivya Wufumu inkolelo mu wumi wawo.

E Yehova watwavwanga mwe vyonsinye vino twalondekanga pano twakuzyanga awana witu. Kweni lyonsinye nelezyanga ukufika pano papelezile amaka yane ukusakamala ulupwa. Vino napisilemo pano nalinji ne musimbe po nawombanga wupayiniya uwuyiwele ku mpanga yakutali iya miti, vyansambilizizye ivyakuwomvya icete indalama izyakukalilamo vino vikulondekwa. Lelo nanti acakuti twawombesyanga na maka ukutanticila kucili, mpindi zimwi tutakwatanga vino vyalondekwanga. Mwe zyo-o impindi pano tutakwatanga vino twalondekwanga, nasuwilanga ukuti e Yehova wandi atwavwe. Ku cakulolelako, ukufumilila mu mwaka wa 1986 ukufika mu 1992 kwizile akuwa inkondo mu Suriname. Mwe yoyo imyaka mpindi zimwi catalanga ukukala ivintu navilyanye ivipepuke. Lelo nanti ciwe wo-o, e Yehova watupanga vino twalondekwanga.​—Mat. 6:32.

E Yehova watusakamala mu wumi witu wonsinye. Swinya walenga twawa ni nsansa ukufuma pa nsi ya mwezo nukutima navino tuli navyo. Awana witu walenga twawa ninsansa nkaninye swinya tukakwivwa icete wo-o vino twawakuzizya mu cine. Asa vyo-o vitupu, tusakecelela amuno nawonye wasolapo ukutalika ukuwomba umulimo wa mpindi zyonsi. E Ethniël ne Giovanni wazanwa ku masukulu, yano pe yo-o impindi tukakwita ukuti Isukulu lya Kawizya wa Wufumu swinya peyo-o impindi wonsinye wakuwombela pi ofesi lya musambo ku Suriname ponga na waci.

E Ethel na nene tukuzile nomba, lelo tucili twawa swe wapamviwe ukuwombela Yehova mu wupayiniya uwuyiwele. Kweni twawa swe wapamviwe nkaninye icakuti na nomba ntani nkwatepo impindi ya kusambilila ukucowa. Lelo nanti ciwe wo-o nsilanguluka nanti cimwinye. Nga nelenganya pa wumi wane, ukulanda vye icisinka nkazana ukuti ukupingulapo pano ne mutici ukuwomba umulimo wampindi zyonsi mu wumi wane wonsinye, acili icintu icicindame cino napingulapo ukucita.