Nakwasilwe mu 1948 mukaya akatici kano kawela ku southwest mu Nigeria. Mwewonye umwaka apano e tata muzuna e Moustapha, nu mukulu wane e Wahabi wabatizizwe. Swinya nivwile uwuwi nkaninye pano e tata wafwile lyo ndi vye ni myaka 9. E Wahabi wanenile ukuti tulimulola naswinyanye nga wiza wazyulupuka. Ya-a mazwi yambomelezizye nkaninye, icakuti yalenzile ntalike ukuvwambisya ukusambilila Baibolo. Acino mu 1963 nizile mbatizwa. Swinya patazimvile awanyina wane watatu nawo wizile awabatizwa.

Mu 1965, nizile inja kumukulu wane e Wilson ku Lagos kuno nayile injitopwa nkaninye ukuwombela ponga na wapayiniya wa mpindi zyonsi awa mwi wungwe lya Igbobi. Ukulola vino wawombesyanga na vino walinji ni nsansa, calenzile nanene mpingulepo ukutalika wu payiniya mu January 1968.

Umwanawitu e Albert Olugbebi wino wawombelanga pa Bethel, wapekinye ukusunkana ukuyiwele ukwa kuti swe wacitici swensinye tulongane nu kulazyanya pe wano wangakunda ukuya mu kuwomba wupayiniya uwuyiwele ku northern Nigeria. Ncili nkakwizuka amazwi yakuwomelezya yano we-e umwanawitu walanzile ayakuti: “Mucili mwe watici, mungawomvya amaka ni mpindi yinu kukuwombela Yehova. Kwe yo-o incende kuli umulimo uwukulu wuno wukulondekwa ukuwombwa.” Acino pa mulandu wakuvwambisya ukukolanya e kasesema Ayizeya nu kuyikundila ukuya ukuli konsinye kuno Yehova akulonda ukuti inje, nalemvile  e kalata yakukolowozezyapo ukuya mukuwombela kwe yo-o incende.—Ayize. 6:8.

Mu May 1968, wizile awanzumilizya ukuya mukuwomba wu payiniya uwuyiwele mu musumba wa Kano ku northern Nigeria. Pe yoyo impindi lyo kucili kuli ni nkondo yino witanga ukuti Biafran War yo yatalisile mu 1967 nu kufika mu 1970. Yo-o inkondo yalenzile awantu wayimbe nkaninye swinya awavule wafwile mu northern Nigeria. Cinji acakuti yitapelezile vye pa-a, yafisile na ku east mu Nigeria. Umwanawitu wumwi welezizye na maka ukundesya ukuti ntakayeko pa mulandu wakuti atalondanga iviwipe vize vinciticile. Nomba namunenile vye ukuti: “Nasalifya sana pakumbikako amano. Lelo ntakuvwilika ukuti e Yehova wandi awawa nani amuno awino akulonda nkawombe wo-o umulimo.”

Ivintu mu Kano vyawifile nkaninye. Inkondo yino yalinjiko yalenzile ivintu ivivule ukononeka mwe wo-o umusumba. Ku cakulolelako, mpindi zimwi pano tuli mu mulimo twazananga ni vitumbi vya wantu wano wakomile. Swinya nanti acakuti mwe wo-o umusumba wa Kano mwalinji ama wungwe amavule, awanawitu na wankazi awavule wasamazile. Wakawizya mupipi vye ne 15 awano wasyazile. Walinji ni ntete nkaninye swinya wafupusile. Wa-a awanawitu na wankazi wivwile icete pano swe wapayiniya awayiwele 6 twafisile kwe yo-o incende. Cinji acakuti, wasecelezile sana pe vino twawawomelezizye. Asa vyo-o vitupu, twawavwizye nu kutalika ukulongana na swinya nu kuya mukuwizya, ukulemba amalipoti ye vino wawomvile mu mulino apano nu kulenga ku musambo ukuti wawatumila amabuku ya kuwomvya.

Pano twafisile vye, swensinye swe wapayiniya awayiwele, twatalisile ukusambilila icitundu caci Hausa. Awavule wivwanga icete ukuwawizizya mu citundu cawo. Lelo nanti ciwe wo-o, awamumipepele mu Kano weni wativwanga icete ukulola tukuwizya. Acino twalondekwanga ukuwa awacenjele nkaninye. Wanda wumwi pano twawizyanga, umonsi wumwi watusamazizye lyo alemile nu mupeni. Ku calongo twizile atusamala! Asa mulandu na wo-o vino ivintu vyawifile, e Yehova ‘watusunzile umutende’ swinya impendwa ya kawizya yayanga yikukulilako. (Amalu. 4:8) Pe yo-o impindi mu musumba wa Kano mwawa ama wungwe 11 na wakawizya ukucila pe 500.

Twawomvile vye imyezi mitici mu Kano. Mu 1968 wizile awatutuma ukuya mukuwombela ku Niamey mu  musumba uwukulu awa Niger ponga na payiniya wawili awayiwele. Icakutalicila co capusineko pe vino twaweni pano twafisile vye ku Niger mu West Africa, acakuti kwe yo-o insi kwalungula nkaninye. Swinya tutapelezile vye pakusipicizya ku cilungula, lelo twalondekwanga nu kusambilila icitundu icipya ica ci French. Asa mulandu na vyonsinye vyo-o, twasuwizile e Yehova swinya twawombelanga ponga na wakawizya awa kwe yo-o insi. Patazimvile nu kuzimba, mupipi na wonsinye ku Niamey wano wamanyile ukuwazya, wizile awawapa ibuku lya kuwomvya pa kusambilila Baibolo lino lyatinji Icine Icitungulula ku Bumi bwa Ciyayaya. Awantu wizanga na mukulenga ama buku kwe sweswe!

Patazimvile, twizile atumanya ukuti awa mu wuteko watatemilwe Inte zya kwe Yehova. Mu July 1969 twizile atulongana umuputule pa muku wakutalicila kwe yo-o insi. Swensinye swe wano twazanilwe pe ko-o ukulongana twalinji 20. Twavwambisyanga nkaninye ukulolako kuno awasambi we Baibolo wawili wakubatizwa. Lelo ku cawulanda, pa wanda wakutalicilanye wakapokola wizile kuno twalonganilanga nu kulesya ama programu. Swinya wizile awatulema swensinye swe wa payiniya awayiwele ne kangalila wa muputule nu kututwala ku polisi. Pa nsizi yakutuluwulusya wizile awatunena ukuti twize tunyoke uwanda wuno wakonsilepo. Twatili twalola ukuti awa muwuteko watandi watuleke nga watulola tukulongana, ilyasi lya lubatizyo lizile alilandilwavye mu ng’anda lyo tuvwamile swinya kwalinji vye ukusopelela pakuya mukuwabatizya ku luzi lumwi.

Pa nsizi ya ma sabata vye matici, wizile awambinga ponga na wa payiniya wanji 5 awayiwele. Watupile vye amanda yawili ukuti tufume kwe yo-o insi swinya twalinji nu kuyimanyila ivyakucita pakupita. Acino twivwizile vino watunenile swinya twapitilizile vye ku musambo wa ku Nigeria kuno wayile awatupa imilimo yinji iyakuwomba.

Wantumile ukuya mukuwombela mukaya kano wakakwita ukuti Orisunbare ku Nigeria, kuno nayile njitopwa ukuwombela ponga ni wumba lya kawizya wano walinjiko. Nomba patili papita vye imyezi 6, awa ku musambo wanenile ukuti nyocele ku Niger. Pakutalika nivwile intete swinya nasakamile lelo nanti ciwe wo-o navwambisyanga sana ukulolana naswinya na wanawitu na wankazi awa kwe co-o icifulo.

Nayile mficilila ku Niamey. Patili papita vye uwanda wonga ukufuma pano naficizile, umonsi wumwi umwina Nigeria wo wawombanga ivya wukazi wizile amanya ukuti ne Nte ya kwe Yehova swinya watalisile nu kunkolowozya amawuzyo pe Baibolo. Natalisile ukusambilila nawe Baibolo. Mu kupita kwa mpindi wizile aleka ukupepa e fwaka nu kumwesya ipala. Ni cizima nkani acakuti, wizile ayipa nu kubatizwa. Cinji acakuti, nivwanga icete nkaninye ukuwombela ponga na wanawitu na wankazi awalekane lekane ku Niger nu kulola vino awantu wivwanga icete ukuteyelezya kwi lyasi lizima. Ku cakulolelako, pano nayilevye nazanile kuli wakawizya 31 lelo pano nafumangako nasile kuli awali 69.

Ku kusila kwa mwaka wa 1977, nanyocezile ku Nigeria mukusambilila. Pa nsizi ya ma sabata yatatu ukufuma pano twamazile ukusambilila, umwanawitu Malcolm Vigo, wino walinji we kampanya wa wamwe  Komiti ya Musambo wambazizizye e kalata yino yafumile ku Musambo wa ku Sierra Leone. Awanawitu kwe wo-o umusambo walondanga e payiniya umuyiwele, umusimbe, uwa wumi uwuzima swinya wino wamanya ukulanda icizungu ni ci French, wino angaya awombe wukangalila wa muputule mu Guinea. Umwanawitu Vigo wanenile ukuti nasambilizile ivyakuwomba wo-o umulimo. Swinya atapisile na mumbali pano wandondololelanga ukuti umulimo weni walinji awuwomenye. Walanzile ukuti “Uyelenganyepo sana pano utani uzumile ukuyako,” Ne nani namunenile ukuti, “Wo-o vino we Yehova awino akuntuma, nandi inje.”

Nizile inja ku Sierra Leone swinya twayile atulolana na wanawitu wano wawombelanga pi ofesi lya musambo. Umwanawitu wumwi wino walinji mwe komiti ya musambo wanenile ukuti, “Tutamanya ivivule pe vino umulimo wukawombwa mu Guinea.” Nanti acakuti awa pa musambo awano wapile ukulolecesya pa mulimo wakuwizya mu Guinea, wapotwanga ukulanzyanya na kawizya pa mulandu wakuti kwalinji nkaninye ivyongo ku wamuvikanza vya nsi. Welezyanga imiku ni miku ukutumako umwanawitu uwakuya mukutandalila awanawitu na wankazi kwe yo-o incende, lelo wapotwanga. Acino wantumile ukuya ku musumba uwukulu mu Guinea ku Conakry, mukwelezya ukulenga ku wuteko ukuti njikale kulyanye.

Pano nafisile ku Conakry nizile inja ku Nigeria mukulola wumwi uwa muwuteko wino wafumile ku nsi yinji wo wakakwita ukuti ambassador. Namulondololezile ukuti nkoncezile ukuwomba umulimo wakuwizya ku Guinea. Wanenile ukuti ntakelezye nu kwikala nga cakuti acino inkoncezile, amuno wandi wanyepe nanti ukuncita cimwi icikulu icicile na pakunyepa. Watili, “Nyocela vye ku Nigeria nye ako uye mukuwizya.” Nani namwasusile ukuti, “Njipelesizye ukwikala konye.” Acino walemvile e kalata kwe minisita wa mu wuteko wa Guinea ukuti anjavweko swinya nawe wazumizile ukunjavwa.

Patazimvile nizile inyocela ku musambo wa ku Sierra Leone, mukumanyisya awanawitu vino awa mu wuteko wanenile. Awanawitu wivwile icete nkaninye ukulola vino Yehova wapaazile uwulendo wane. Amuno awa mu wuteko wanzumilizizye ukwikala mu Guinea, icintu cino tutenecelangapo ukuti cingacitika!

Nawomvile wukangalila wa muputule mu Guinea ku Sierra Leone swinya ngati we kangalila wakulemelela mu Liberia ukutalika mu 1978 ukufika mu 1989. Pakutalika nalwalililanga nkaninye maka maka nga cakuti injile mukuwombela mutwaya twamukasi. Lelo nanti ciwe wo-o, awanawitu wawombesyanga sana ukuntwala ku cipatala nga cakuti nalwalavye.

Impindi yimwi nalwile nkaninye e malelya ni nzokanda. Nomba pano nizile impola, awanawitu wanenile ukuti walolanga ngati nandi imfwe swinya walanzyanyanga nu kwakuya mukunzika! Asa mulandu na vyonsinye vyo-o, nsitela njelenganyepo pa kuleka nanti ukusya umulimo wuno Yehova wampile. Cinji acakuti, nasuwila kuno ukucinjililwa kwa cisinka swinya ukwa muyayaya kukafuma kwe Yehova wino alituzyulupula ndi twafwa.

Mu 1988, natalisile ukulanzya Dorcas e payiniya wa mpindi zyonsi umuyicefye swinya wino wawombesyanga. Acino twizile atutwalana nu kutwalilila ukuwomba caponga mu muputule. E Dorcas wawombesyanga nkaninye swinya wayikundilanga ukuwomba ivili vyonsinye mu mulimo wa kwe Yehova. Twapitanga  amakilomita mupipi ne 25 ukufuma kwi wungwe lyo tulipo ukuya kwe yanji ko-o lyo tunyamuzile ni viya. Ku ma wungwe yakutali, twawomvyanga iviwombelo ivili vyonsinye ivyakupitilapo vino twazana wakawomvya. Kwawanga ukupita mu misewo muno mwalinji amatipa ni vizinji.

E wakwane Dorcas wawa amusipe nkaninye. Ku cakulolelako, mpindi zimwi twalambanga ni nduzi muno mwawanga ni ngw’ina nanti wa mung’amba. Wanda wumwi twapisilepo uwulendo wa manda 5. Nomba pano twafisile pa luzi, twazanile ilalo limongosile. Acino twawomvizye vye utuwato ututici utwakuwaza. Pano e Dorcas wakatusile akuti afume mu wato, wizile aponela muluzi pano palinji apataali. Swinya ni ciwipisye acakuti, swensinye tutamanyile ukucowa. Ne muluzi namo mwalinji ingw’ina. Ku calongo utulumendo tumwi ututicinye atuno twizile atumuzuwula. Twelenganyangapo lyonsinye pe co-o cino cacitisile, ica kuti mpindi zimwi twapampamucilanga na mutulo. Lelo nanti ciwe wo-o, twatwalilizile vye ukuwombela kwe co-o icifulo.

Ku kutalika kwa mwaka wa 1992, e Dorcas wizile awa pawukulu. Acino twatalisile ukuyikolowozya nga cakuti twalinji nu kutwalilila ukuwomba umulimo wa mpindi zyonsi uwuyiwele. Twizile atulanzyanya ukuti, “E Yehova atupile icawila!” Acino twasozilepo ukwinika we-e umwana wino wakwasilwe ukuti we Jahgift, co cikasula mukuti icawila ukufuma kwe Yehova. Swinya pa nsizi ya myaka 4 twizile atukwata umwana na winji e Eric. Awana witu wonsinye wawili wiza wawa avyawila ukufuma kwe Yehova. E Jahgift wawomvileko pi ofesi lya kapiliwula mu Conakry, ne e Eric amuwomvi wino akatumicila.

Nanti acakuti e Dorcas watezile walekako ukuwomba wupayiniya uwuyiwele pa kuti awasakamala awana, watwalilizile ukuwomba wupayiniya wa mpindi zyonsi. Nenani e Yehova wanjavwizye ukutwalilila ukuwomba umulimo wa mpindi zyonsi uwuyiwele. Pano awana wakuzile, e Dorcas watalisile naswinya ukuwomba wu payiniya uwuyiwele. Pe yo-o impindi swensinye wawili tukawomba wumisionari ku Conakry.

Nkazumila ukuya ukuli konsinye kuno Yehova wantuma. Imiku imivule nene ne wakwane twalola vino Yehova akatusakamala nu kutupaala. Ukusuwila Yehova kwatwavwa ukukana sakamikwa ndi vino cikawa kwe wano wakavwambisya ukuwa ni vintu ivivule mwe yo-o insi. Nene ne wakwane twasinincizya ukuti ukucinjililwa kwa cisinka kukafuma kwe Yehova ‘Leza e kapususya witu.’ (1 Imila. 16:35) Swinya nasuwila ukuti wonsinye wano wakasuwila ‘imfumu e Leza, wandi awawasunga.’—1 Sam. 25:29.