Ukuya kwe vino vilimo

Ukuya kuno walanjizizye vino vilimo

ILYASI LYA PA NKUPO

Ukutamba ivyamisiku—Uzye ukutamba ivyamisiku kwawipa?

Ukutamba ivyamisiku—Uzye ukutamba ivyamisiku kwawipa?

Awantu awavule mwe ya-a amanda wakatamba ivyamisiku ukucila navino calinji kali. a Wakavitamba mu vyawukazi vino wakasalanganyga, amafashoni,pa ma TV mu ndwimbo, mu ndizyo zya ma vidyo, muvyakwivwanilamo vinji vino wakapit anavyo na pa ma Internenti pano awantu ilivule wakatumizyanya ivikope. Swinya wano wakutamba ivyamisiku mu ncende indekane ndekane wakuvu.​—Lolani akambokosi kano kakuti  “Vino walandapo pa vya misiku.”

Ivyamisiku vino awantu wakutamba mwe ya-a amanda viwifile nkaninye. Wino wasambilila nkaninye e Professor Gail Dines walemvile ukuti: “Ivikope vino awantu kali walolanga ukuti avyansoni nkaninye, avino awavule mwe ya-a amanda watemwa nkaninye ukutamba swinya wakavilola ngati vyazipa nkaninye.”

Uzye mukayivwa wuli nga mwalola vino awantu watemwa ivyamisiku? Uzye umuntu azipizile ukulola viyamisiku ukuti avyakulesezyamovye icitenwe, vitawia kani nanti wuzye azipizile ukuvilola ukuti vyawipa nkaninye? E Yesu watili: “Every good tree produces fine fruit, but every rotten tree produces worthless fruit.” (Matthew 7:17) Antazi ci zino umuntu wino akatamba ivya misiku akawwa nazyo? Pakuti tumanye intazi zino akawa nazyo, lekani tetulande pa mawuzyo yatatu.

Antazi ci zino umuntu angakwata nga cakuti akutamba ivyamisiku?

VINO WANO WASAMBILILA WALANDAPO: Umuntu nga cakuti akutamba ivyamisiku akakunkuma nkaninye, awuli umulandu wuno wa dokota na wano wasambilila sana pa vya misiku wakalanda ukuti, ndi wulyanye vino umuntu wino akapepa imiti yiono yikakola akakunkuma, avino nawino akatamba ivya misiku akawa.

Wa Brian, b wano wakunzile nkaninye ukutamba ivya misiku watili: “Nga cakuti kutamba ivya misiku nasendwanga nkaninye icakuti ntalondanga nu wakundesya. Vino natambanga vyalenganga nazakaza swinya nalwalanga nu mutwe. Nalondesyanga pa myaka imivule ukulea ukutamba vyo-o ivintu lelo naposilwe.”

Ilivule wano wakatamba ivya misiku wakawa nu wumbi munda, wasilonda ukuti wanji wamanye vino wakacita. Awavule wasilonda ukuwa nawantu wanji, wakalwala amasakamika wakawa ni nsoni swinya wawa awakali. Ne wanji nawo wakalonda nukuyikoma. Wa Serge wano wawikanga ivya misiku mwe foni cila mpindi watili. “Nayivwanga uwavye ngati ntacindama swinya ntalondanga ukuwa na wanji,” Nalolanga ngati ntalitela ndeke ukutamba ivya misiku swinya e kapingu yancuzyanga. “Nalondanga ukuti awantu wanji wanjavwe lelo nivwanga insoni swinya nivwanga intete ukuwanena pe vino nacitanga.”

Umuntu winowatamba ivyamisiku katicivye nanti ukwasowa nu kwenecela, angawa muntazi. Pano wa Judith Reisman wano wasambilila sana pa vya misiku walandanga ku kawungwe ka U.S. Senate committee, pa vino umuntu angononeka nga cakuti akutamba ivyamisiku, watili: “Nga cakuti umuntu watamba ivikope vya misiku, vyovyo ivikope vikakwikalilila ku wongo icakuti akalanga akuvyelenganyapo na pa mpindi yino atakulondanye.” E Susan uwa myaka 19 wino watambanga ivya misiku pa internenti walanzile ukuti: “Ntiwilila ivikope vyavya misiku vino natambanga. Mpindi zimwi nkazanavye ukuti nkuvyelenganyapo. Nelezya na maka ukuleka ukuvyelenganyapo lelo nkalola ukuti vitalitela vifumepo mu mutwe.”

CINO MUZIPIZILE UKUMANYA: Umuntu nga akutamba ivya misiku, akawa amuzya swinya vino akutamba vingamuletela intazi.​—2 Peter 2:19.

Antazi ci zino zingawa mu lupwa nga cakuti umuntu akutanba ivya misiku?

VINO WANO WASAMBILILA WALANDAPO: “Ukutamba ivya misiku kukalenga awatwalane ukulekana ni ndupwa ukononeka.”​—avino ibuku lyakuti The Porn Trap lino lyalembwa na wa Wendy na wa Larry Maltz lyalanzile.

Ukutamba ivya misiku kukakonona amatwala ni ndupwa pa mulandu wakuti

  • Kungalenga umulume nu muci ukukana suwilana nu kukundana.​—Imilumbe 2:12-17.

  • Kungalenga wumwi ukuyikunda, ukukana wika amano kwe wakwakwe apano nu kukana mukunda.​—Waefeso 5:28, 29.

  • Kungalenga umutu ukuwa nu lunkumbwa nu kwelenganya pakupanga icupo na wino asawewakwakwe.​—2 Peter 2:14.

  • Kungalenga umuntu ukupaticizya e wakwakwe ukupanga icupo munzila yino yisi ayamucikwatilwa.​—Waefeso 5:3, 4.

  • Kukalenga umuntu ukuwakumbwa wanji nu kukanawa ni cisinka kwe wakwakwe.​—Mateyu 5:28.

E Baibolo yikasunda awatwalane ukuti ‘watazipizile ukufyengana.’ (Malakayi 2:16) Nga cakuti wumwi asi ni cisinka kwe wakwakwe angalenga itwala lyawo ukuwa mu ntazi swinya wangapatukana nu kupatukana. Ukupatukana nanti ukulekana kukalenga awana ukuculilamo.

Nga cakuti umukwasi akutamba ivyamisiku, angalenga na wananye ukutalika ukutamba. Wa Brian wano tulanzilepo kali watili: “Pano nalinji ni myaka 10, twizyanga ulwizyo lwa kuvwama, nomba muno nayile mvwama nazanile wamagazini aw kwe tata muno mwalinji ivya misiku. Natalisile ukutamba wa-a wamagazini icakuti ntamanyile na cino calenzile ukuti njatemwe. Pe yonye impindi apano natalisile ukutamba ivya misiku mpaka pano nakuzile.” Wano wasambilila nkani pa vya misiku wakati ukutamba ivya misiku kungalenga uwacitici ukuwacita uwuzelele, ukucenda awantu pa maka, ukuwa nu wukali apano nu kanawa nawanji.

CINO MUZIPIZILE UKUMANYA: Ukutamba ivya misiku kungalenga awa mu ndupwa ukuleka ukwivwana swinya wangawa ni ntazi.​—Imilumbe 6:27.

Avyani vino Baibolo yikalanda pakutamba ivya misiku?

VINO IZWI LYA KWE LEZA LIKALANDA: E Baibolo yikati “Achaleka fwandi, mule muwakoma ukulonda konsi. . . kuno kuli mwakwe mwemwe, uwuzelele, ikombezya, ichilaka chiwipe, ukulonda kuwipe, ukumilichisya (amuno ukumilichisya akulumbula amakolania).”​—Wakolose 3:5.

Fwandi e Yehoha c Leza wapata ivya misiku, lelo co-o citakusula mukuti walesya awatwalane ukupanga icupo. Wapanzile ivilundwa vyawukwasi pakuti awatwalane walanjizya ulukundo nu kukwata awana.​—Jemusi 1:17.

Amulandu ci wuno tungalandila ukuti e Yehova wapata nkaninye ivyamisiku, lekani tulande pavintu vimwi vino vikalanjizya ukuti wapata ivya misiku.

  • Wamanya ukuti ukutamba ivya misiku kungonona umuntu.​—Waefeso 4:17-19.

  • Watukunda swinya akalonda ukutucinjilila kwe vino vingatuletela intazi.​—Ayizeya 48:17, 18.

  • E Yehova asilonda amatwala ni ndupwa ukononeka.​—Mateyu.

  • Akalonda twawa ni miwele mizima swinya tutati twafyenga wanji.​—1 Watesalonika 4:3-6.

  • Akalonda tutawomvya ivilundwa vya wukwasi ciwomvye womvye.​—Waheberi 13:4.

  • Wamanya ukuti ivyamisiku vingalenga umuntu ukuyikunda nukuwacita ivyamisiku ivilekane lekane ndi vino e satana akalonda.​—Intaliko 6:2; Yuda 6, 7.

CINO MUZIPIZILE UKUMANYA: Umuntu nga cakuti akutamba ivyamisiku asiwa we ciwuza wa kwe Leza.​—Waroma 1:24.

Nanti ciwe wo-o e Yehova angatetela umuntu uwili wensinye wino akulonda ukuleka ukutamba ivya misiku. E Baibolo yikati: “Imfumu e Leza Jawaluse nu lukundo asikalawuchila ukuvitwa swinya ali nulukundo luno lusisila. Wamanya vino twelewulwa, akakwizuka kuno swelitukumbu.” (Amalumbo 103:8, 14) Akalondesya wano wayicefya “ukupocelela uluse nukuzana ichikuku chakwe Leza pakuti awavwe pampindi yino wakuloinda uwavwilizyo.”​—Waheberi 4:16; lolani akambokosi kakuti  “Vino Umuntu Azipizile Ukucita Pakuti Aleke Ukutamba Ivya Misiku.”

E Leza wavwa awantu awavule ukuleka ukucita iviwipe. Uzye wano Leza wavwa waleka ukucita iviwipe? Wazyani vino Baibolo yikalanda pa wantu wamwi wano walesile ukucita iviwipe, yikati: “Mwapwizwa, . . . Mwimichililwa Leza, . . . Mwalunganikwa nu Leza mwi zina lyamwana wa Mfumu Yesu Klistu na mwakwe muzimu wakwe Leza witu.” (1 Wakorinte 6:11) Ndi vino calinji ku mutumwa Paulo, nawonye wangalanda amazwi ndi yano walanzile ayakuti: “Mwe vyonsinye ndi namaka amuno kuli wino akumbomya.”​—Wafilipi 4:13.

E Susan, wino wakunzile nkaninye ukutamba ivyamisiku watili: “E Yehova mutupunye awino angavwa umuntu ukuleka ukutamba ivya misiku. Nga mwalenga ukuti amyavwe apano nukukonka vino Baibolo yikalanda, alimyavwa ukwasowa nukuvwilika swinya muliwa e ciwuza wakwe.”

a Izwi lya kuti “ivyamisiku” likasula kwe vyonsinye vino wapanjila wino akutamba, akwivwa nanti ukuwazya ukuvwambisya ukulala nu muntu. Mwe vyoo mungawa ivikope, amabuku ni vyakwivwako vyenye.

b Amazina mwe co-o icipande wayapiluzile.

c Yehova alizina lya kwe Leza ukulingana ne Baibolo.