Uzye pe yo-o impindi mutalisile ukwikala vino mutikalanga ku nsizi pa mulandu wa kuti indalama zitalisile ukusyupa? Izya ndwala, amasanso, ivimvulunganya, ni nkondo vingalenga uwulonsi wansi ukunyocela pansi. Ivya musango wo-o nga vyacitika tungatalika ukusakamikwa nkaninye. Lelo kwawa vimwi vino Baibolo yalandapo vino vingamyavwa pano indalama zyatalika ukusyupa.

Icisinka ca mu Baibolo: “Namanya . . . ukuwotoka nu kusowelwa.”—Wafilipi 4:12. Itestamento Lipya

Mungasambilila ivya kwikala na vino vilipo nanti aca kuti indalama zino mukulema pe yo-o impindi zitalisile ukucepa ndi vino calinji ku nsizi. Nga mwapiluka zuwa apano mwemwe nu lupwa lwinu mungatwalilila ukwikala ukulingana na vino ivintu vili.

Mungavwambilizya nga ca kuti uwuteko nanti utuwungwe tumwi tukwavwilizyako awantu wano wakusowezya. Nga mwamanya ukuti wakwavwilizya, mungapitisya ukuyako amuno impindi mvule wakapavye iciputulwa ca mpindi yitici iya kwizuzya ivipepala vino vingalenga wawapeko uwavwilizyo.

Icisinka ca mu Baibolo: “Awantu nga wasakulanzyanya amapange yakavulungana, lelo pano pali awakupanda amano awavule amapange yakaficiliswa.”—Imilumbe 15:22.

Lanzyanyani ponga ne wakwinu na wana winu pe vino ivintu vili. Ukulanzyanya icete kungalenga wonsinye mu lupwa ukuwombela ponga namwe nga kwawa vimwi vino wafwile ukupilukamo. Nga ca kuti wonsinye pa ng’anda wakuwomvya icete vino vili penepo swinya wasi nu wononi, cingamyavwa ukuwomvya icete indalama zino mukulema.

Icisinka ca mu Baibolo: “Akatela ayikala pansi awazye indalama alole ndi zingakwila umulimo wonsi.”—Luka 14:28.

Nga ca kuti indalama zyatalika ukusyupa, apano cacindama na sana ukumanya kuno mukuwomvya indalama zinu. Mungatalika ukulemba indalama zino mukulola ukuti azino mulilema pa nsilo ya mwezi ukulingana na vino ivintu vili. Apano nomba mulembe vino mukawomvya indalama umwezi wonsinye na kuno zikuwomba nkani nanti aca kuti mumanyile ukuti icipendo cikapiluka piluka ukulingana na vino ivintu vili. Pa cipendo cino mwawikako ica ndalama zino mwandi mwawomvya cila mwezi, mufwile ukulundapo ni cipendo ca ndalama zino mungawomvya nga kwacitika vino mutenecelenga nanti kwacitika cimwi mukupimicizya.

Icisinka: Pano mukulemba vino mukawomvya indalama, mutakwiwilila nu kulemba utuntu ututici tuno mukakala. Mungazunguka ukulola vino mukawomvya indalama kwe tonye utuntu ututici. Ku cakulolelako, umonsi wumwi pansizi ya kupituluka mu ndalama zino wasumbanga ukukala babugamu, wizile azana ukuti wawomvyanga indalama imvule kwe babugamu mutupunye!

Icisinka ca mu Baibolo: “Mwamanya icete cete vino vicizilepo ukucindama.”—Wafilipi 1:10.

Linganyani indalama zino mukalema kwe zino mukawomvya. Nu kulola ivintu vimwi vino mungaleka ukusumbako sana indalama nanti vino mungaleka vye ukukala pa kuti mwawa ni ndalama zyakukala ivicindame. Mulole vino vyakonkapo:

• Imipitile. Nga mwawa na wamotoka ukucila pe wenga, uzye mungakazyapo wenga? Nga mwawa ne motoka wino akalya nkani amafuta, uzye mungatalika ukuwomvya wino asikonona nkani amafuta? Uzye mungasolapo ukupita ne motoka ya cintuwavule nanti injinga nanti ukupita vye pansi?

• Ivya Kumalilamo Icitendwe. Uzye mungafumyako vimwi, pa mpindi yimwi, ndi vino ukuleka ukusumba indalama mukulipila ku maprogramu yamwi aya kutamba? Uzye mungelezya ukulola amaprogramu yamwi yano yasisenda indalama imvule?

• Amalaiti, Aminzi ni Vyakulya. Lanzyanyani nu lupwa lwinu vino mwandi mwacita pa kuti mucefyanyeko indalama zino mukawomvya ku minzi, amalaiti, na mafuta ya mwe motoka. Ukuzimya amalaiti nga yasakulondekwa nanti ukusamba vye pa mpindi intici kungamyavwa ukucefyanyako indalama nanti aca kuti ukucita wo-o kukaloleka nge kutacindama.

• Ivya kulya. Ukucila ukulya ivya kulya vyakukala, cingazipa ukuyitendela ivya kulya pa ng’anda. Mwatantika vino mukulonda ukutenda, mwatendela nu kukalila pa muku wonga, swinya ivya kulya ndi vyasyala, mutasumba. Pano mukuya mukukala vimwi, mwalemba vino mukulonda ukukala pa kuti mutakala na cino mutate mupekinye. Mwakala ivikomwa ni misalu, vilyanye vino wakalima kuno mwikalila. Ilivule visisumba ni ndalama imvule. Mutakala ivya kulya vino vingonona uwumi winu. Pamwi mungalimako nu tumusalu pa ng’anda.

• Ivizwalo. Mwakala vye ivizwalo nga mwalola ukuti vino mwawa navyo visizile, asa apa mulandu wa kuti acino cifumile. Mwaya mukukala mu mashopu muno vyacipako umutengo nanti ivya pe salawula. Nga mwacapa ivizwalo, mwakwanika pa musanya, ukucila ukuvisumbila mwe mashini ya kukazya.

• Vino Mukulonda Ukukala. Pano mutani mukale cimwi, mwayiwuzya ukuti: ‘Uzye ningacikwanisya? Uzye kweni cikulondekwa sana?’ Uzye mungatwalilila vye ukuwomvya vino mukweti ukucila ukukalilapo na cinji icipya? Uzye mungasolapo ukukazya vimwi vino musiwomvya? Ukucita wo-o kungamyavwa ukuwa ni ndalama zino zikulondekwa swinya kungamyavwa nu kupepusya imikaliile yinu.

Icisinka: Indalama zino mukalema nga zyacepa mukupumicizya, co-o cingalenga musolepo ukuleka ukucita ivintu vino vitazipa ndi vino, ukupepa fwaka, ukuteya injuka, nanti ukumwa ipaala. Ukucita wo-o kutalilenga vye mwawomvya icete indalama lelo kulilenga nu wumi winu ukuzipila kweneko.

Icisinka ca mu Baibolo: “Awalongo wano wamanya kuno wasaluka mwe myezo.”—Mateyu 5:3.

E Baibolo ikatunena na ko-o ukupanda amano ukuzima nkaninye: “Amuno amano yangakusunga ichete ndivino indalama zingakusunga. Amano yakachinjilila—Lonye aluli longo.” (Ekawizya 7:12) Ya-a amano yakazanwa mwe Baibolo, swinya awavule wazana ukuti ukukonka ukupanda amano kwa mu Baibolo kukawavwa nkaninye ukuleka ukusakamikwa pa ndalama.—Mateyu 6:31, 32.