“Nkalola wa kasukulu awanji wamwi nga wali mu kilasi, ukuzana wisile vye ukwasowa ni buku pano ticha akusambilizya, awalanga wawisile na hedifoni mu makutwi wakwivwa kundwimbo. Nga nga wapona amatesiti awatalika ukukolowozya cino waponela! Ne kwawa na wanji wano wakasoma nkaninye, nukulala wasilala, nga tesiti wiza, awakana nukulya nkani ndi vyo cikawa kwe nene. Ntamanya vino vikacitika. Cikanduma nkaninye nga ntapasile nkani, elo lyo kwela nacesyanga ukuwazya cila wanda.”​—Yolanda.

 Uzye nawenye ukayivwa ndi vino Yolanda akayivwa? Kweni ungafupuka nga cakuti wapoona nanti ukapoona lyonsinye kusukulu.

 Awacitici wamwi wakaleka ukuwombesya nga wakupoona cila mpindi. Ne wanji wakasolapo nukuleka isukulu. Kweni umuntu angasolapo ukucita cimwi pa kwe vyo-o, lelo kwawa inzila yinji iyizima iyakuwombelamo na yo-o intazi. Lola vyo-o ivintu 6 vino ungacita pakuti uwapasa ku sukulu.

•  Vino ungacita

•  Vino awacitici wawuyo wakavwanga

•   Utati uwalofwa mu kilasi. Co-o cingaloleka ngati citakweti intazi, nomba uwakwizuka ukuti ngawalofwa nkani ku sukulu, ungiza upone.

   “Pa sukulu pa mwitu, awana wano watawikangako amano kwe vino wakulya ndi walemba tesiti, awano wasolangapo ukulofwa, swinya ivintu vitawapitilanga icete.”​—Matthew.

   Icisinko ca mu Baibolo: “Chino umuntu akatanda nukusinza achino akasinza.”​—Wagalatiya 6:7.

•   Uwawikako sana amano nga wakumisambilizya. Ukuwa mu kilasi acintu ivizima sana, nomba nga uli mu kilasi, uwawikako sana pano wakusambilizya. Uwalemba ivisinka vimwi. Uwakwelezya ukwivwicisya vino e ticha akulandapo nga akumisambilizya. Nga wazumilizya, uwawuzyako na mawuzyo.

   “Nkakolowozya sana nga tukusambilila amuno nkazana ukuti apano e ticha akalondolola icete nga walola ukuti e kasukulu ativwicisizye vino akusambilizya.”​—Olivia.

   Icisinko ca mu Baibolo: “Chenjelani muno mukwivwila.”​—Luka 8:18.

•   Utati uwawipa. Uwufi, akukanawa ni cisinka. Kwawa inzila imvule zino wumwi angawipilamo uwufi pa sukulu. Inzila yonga akukopela vino wanji wakulemba. Ukucita wo-o asa wufi vye, lelo lyo ukuyitumpika amuno lyo pasi vino ungamanya.

   “Ngu tivwicisizye cimwi, utakopela kwe vino awawuyo wakulemba ngamukuzana tesiti. Nga ukuwipa uwufi lyo pasi cino ukusambililako. Ukucila ukusambilila vino uliwacita pakumala intazi zya pa lwako, lyo ukuyisambilizya ukuti wanji awano wize wakumalila intazi.”​—Jonathan.

   Icisinko ca mu Baibolo: “Lekani wilamuntu awayelezya umwenecho imiwele yakwe umwenecho.  . . . Peni apano angayitumvya pe chonsi chino akachita, nanti kukolania vino awawuye wakachita”​—Wagalatiya 6:4.

•   Uwatalicila ukuzana vino wakupile kusukulu pano utani ucite icili consinye. Ngu ngakwanisya, tetalicila ukuzana vino wakupile kusukulu pano utani utalike vinji, ndi vino ukwizya. a Nga watalicila ukuzana ivyasukulu apano ungizya ni cete!

   “Natacilanga ukuzana amahomuweki yano wampanga ku sukulu, ukucita wo-o kwalenganga ntalike ukupasa sana ku sukulu. Nga naya ku ng’anda navwambisyanga sana ukuya vye mukulala nanti ukutalika ukwivwa ku ndwimbo. Nomba natalicilanga inte mbomba ivyakusukulu apano intalika ukupuza.”​—Calvin.

   Icisinko ci sundo: ‘Mumanye icete cete ivicilepo ukucindama.’​—Wafilipi 1:10.

•   Uwalenga ukwavwa. Utati uwakwivwa insoni zyakulenga ukuti wanji wakwavwe. Uwanena awakwasi wako ukuti wakupandeko amano. Uwanenako e ticha wako ukuti akunene vino ungacita pakuti uwapasa ku sukulu. Impindi zimwi ungasolapo nukulola uwa kuti awakusambilizya ku ng’anda nga mwinuka ku sukulu.

   “Yanga vye kwe ticha. Nukumunena ukuti akwavwe ukwivwicisya vino tekusambilizya nukuti akwavwe pakuti uwapasa. E ticha alikunda nkaninye nga walola vino ukulondesya ukuti uwapasa swinya alikwavwa.”​—David.

   Icisinko ci sundo: ‘Kuno kuli awakupanda amano awavule ivintu vikapita icete.’​—Imilumbe 15:22.

•   Uwasyucila ulongo ululi lonsinye luno lwaloleka. Munsi zimwi, kwawa ama tesiti yano wakalundako amawuzyo ayakukwavwavye ukulundako ama makisi. Ungayikundila nukulembako amalipoti nanti icili consinye cino wawisilemo mwe tesiti cino cingalenga ukwate ama makisi amavule. Nga wapoona, ungalenga ukuti ulembulule vino uponile.

   “Nga nkulonda ukuzifyako ama makisi mu cisambililo cimwi, anemuno nzipizile ukucitapo cimwi. Nkakolowozya awasambilizya wane nga kuli vinji vino ningazana nanti nga ningalembulula pakuti nzifyeko ama makisi.”​—Mackenzie.

   Icisinko ca mu Baibolo: ‘Mukuwombesya konsinye mukafuma ivizima.’​—Imilumbe 14:23.