•  Uzye ukakwanisya kucitila ivintu ivivule pa muku wonga?

•  Ivya wufi vino awantu wamanya

•  Inzila inzima

•  Vino awacitici wawuyo wakavwanga

 Uzye cikakupepucila ukucita ivintu ivivule pa muku wonga? Awavule wakakwelenganya ukuti awana wano wakukwatwa nomba cikawapepucila nkaninye ukuwomba ivintu ivivule pa muku wonga amuno wakukwatwa pa mpindi pano ivyakupangapanga vivuzile. Watayine na wasongo awakula kaali wano wakwiza mukusambilila mu wusongo ivyakuwomvya ivyakupangapanga. Uzye kweni molimonye co-o acisinka?

 ACISINKA nanti AWUFI?

•   Ukucitila ivintu pa muku wonga kukalenga uwomba zuwa imilimo.

•   Nga ukucitila ivintu ivivule pa muku wonga lyo cikuya cikuwelela ukucita na vinji ivivule.

•   Awacitici awano wangawomba ivivule pa muku wonga ukucila wasongo.

 Nga tewasuka wati ”acisinka” ku cili consinye pe vyo-o vino tetwalanda, lyo umanye ukuti wawipwa na melenganyo yakuti ungacita ivintu ivivule pa muku wonga.

 Uzye ukwelenganya ukuti ungacita ivintu viwili pa muku wonga? Ungakwanisya vye nga cakuti conga pe vyo-o cisakupinda ukuwikako amano. Ku cakulolelako, nga cakuti pano ukupyela muno ukalala ko-o ukwivwa ni ndwimbo, ungawomba icete sana.

 Nomba nga welezya ukuwomba ivintu viwili vino vikupinda ukusumbako amano, lyo umanye ukuti vyonsinye vyandi vilale. Utandi ukwanisye. Pamwi awuli umulandu wuno umukazyana uwi zina lyakuti Katherine wavwanjizile wo-o pakuwomba ivintu ivivule pa muku wonga watili “Ukucila ukuti nawomba icete ivintu ivivule pa muku wonga, nkazana ukuti nkonona vyonsinye pa muku wonga.”

 “Wanda wumwi nalandanga nawumwi, nomba pano tukusimika wumwi antumila meseji pa foni yino yapitanga ukunyosya. Navwambanga ukuwomba vyonsinyene pa muku wonga. Ntivwile nanti cimwinye pe vino walandanga, swinya nazanile nduvinye imilembele mwe meseji yonsinye.”​—Caleb.

 E Sherry Turkle, wino wasambilila vino ivyakupangapanga vyalemenkana na wantu, walemvile ukuti: “Nga twelenganya ukuti tukucita ivintu viwili pa muku wonga, tukaleka ukuwikako sana amano kwe vyonsinye vyowili, cino cikafumamo acakuti vyonsinye vino twacita visizipa. Ukuwomba ivintu ivivule pa muku wonga kukapa uwonga amaka yakulenga twalola ngati tukuwomba icete sana fwe lyo tukunona ivintu.” a

 “Impindi zimwi nga tukusimika na wumwi, nkalanga ko-o tukulanda ne ko-o nkutumila wumwi e meseji. Nomba nkazana ukuti vino nkulemba mwe meseji avyo nkwasuka wino tukulanda nawe!”​—Tamara.

 Awantu wano wakacita ivintu ivivule pa muku wonga, wakayiwomezya uwikalo aweneconye. Ku cakulolelako, wakapotwa ukumala zuwa e home work yino wapilwe ku sukulu. Nanti wakazana ukuti watalika ukunyocelela mwe vilyanye vino tewakwelenga ukuti wawomba icete. Asa mulandu na vyo vyafumamo mukucita ivintu ivivule pa mpindi yonga, wakatalika ukusamazyanya ukumala vino wafwile ukucita amuno lyo impindi isizile!

 E Thomasi Kersting wino sambilila sana vino uwongo wukawomba swinya wino akapanda wakasukulu amano walemvile ukuti: “Wumwi ndi wati acita ivintu ivivule pa muku wonga, uwongo wakwe wukawa ngati amwe failo ya mapepala yano yatalonzilwe icete.” b

 “Nga wati uwawomba ivintu ivivule pa muku wonga, lyo utandi uwawika amano ku tuntu ututici tuno tuli mwe vino ukuwombelapo. Cikalenga uyipa incito nkaninye, swinya kukawa nukusumba impindi inkulu pakumala vino ukucita. Fwe ukucila ukuwomvya icete impindi, ikatalika ukononeka.”​—Teresa.

•   Sambilila ukucita icintu conga pa muku wonga. Kweni ukucita wo-o kutapepuka, nga cakuti wawelela ukucita ivintu ivivule pa muku wonga, ndivino ukutuma ama meseji pano ukuzana ivyakusukulu vino wakupile. Nomba e Baibolo ikatunena ukuti “mumanye icete cete ivicilepo ukucindama.” (Wafilipi 1:10, NWT) Asa we vyonsinye vino tukacita vino vyacindama. Acino uwapingulapo cino cicizile iviwuye ukucindama, nukuwika amano pakuwomba wowo umulimo mpaka uwumale.

   “Uwongo wuno wutawisile amano pe conga, wawa ngati amwana wino akulilila cimwi, ufwile vye ukuwomapo nukumukanya. Uzipizile ukuwoma pakuti uwike vye amano pe conga.”​—Maria.

•   Fumyapo vyonsinye vino vingakupumvyanya. Uzye lyonsinye ukacewela pe foni pano ukuwazya? Lyo ufwile ukuyiwika kunji. Zimya TV, swinya utakwelenganya na pakuya pa intaneti! E Baibolo ikati: “Muwawomvya icete impindi yinu yonsinye.”​—Wakolose 4:5, NWT.

   “Nazana ukuti cikanzipila nga nate nawika vye amano pa cintu conga. Nga nacita wo-o, nkawa ni nsansa pano nkuconga ukuti co-o namala, nomba akuselela pe cinji. Co-o cikanjivwisya sana icete.”​—Onya.

•   Uwawikako sana amano pano ukusimika na wumwi. Nga ukulolecesya pa foni pano mukusimika na wumwi, cikalanjizya ukuti utamucindisile swinya mukulanzyanya musifuma ivizima. E Baibolo ikatunena ukuti tuwacitila wanji vino tungakunda watucitile.​—Mateyu 7:12.

   “Impindi zimwi nga nkulanda nu muzuna wane umukazyana apano akulemba meseji nanti vinji pano nkumunena vimwi. Cikanduma mukwivwavye! Nomba wonye wo-o avino naninye nkacita impindi zimwi!”​—David.