Uzye e Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya Wapiliwulwa Icete?
Iciputulwa cakutalicilapo ica Amalembo ya Calo Cipya cafumile mu 1950. Ukufumilila peyilyanye impindi, awantu wamwi wakalandapo swinya wakavwilika ngacakuti e baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya a yapiliwulwa icete, amuno vino yikalanda vikapusana na vino AmaBaibolo yanji yakalanda. Katulande pavintu vitatu muno yo-o e Baibolo yapusana nabaibolo yanji.
Yasuwilwa. Vino vyawa mwe Baibolo ye Amalembo ya Calo Cipya avyewo vino wano wasambilila sana wakavwambilizyapo swinya vino vyafumile mumanyuskripti ayakali muno mwawa ivyewo vilyanyene vino vyalinji mumawaliko yakutalicilapo. Lelo pano wapiliwulanga e Baibolo ye King James Version iya mu 1611 wa wovwizye ivyewo ivya mu manyuskripti yano yatalinji ayakalinkani ngati ayayo yano wawonvizye pakupiliwula e Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya.
Yikalanda ivyacisinka. Mwe Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya mwawa ivyewo vilyanyene vino vyalinji mumawaliko yano yafumile kwe Leza. (2 Timoti 3:16) Wakapiliwula wa maBaibolo awavule wakakonka nkaninye intambi zya wantu pa kupiliwula mu mucifulo cakuti wakonka amazwi yakwe Leza. Kucakulolelako, muma Baibolo yamwi wafumyamo izina lya kwe Leza ilya ukuti Yehova nu kuwapyanizyapo amalumbo ponga ngati tatakulu nanti e Leza.
Wakakonka amazwi yalyanye yano wawomvizye pakutalika. AmaBaibolo yanji yakapilula ivyewo vimwi. lelo mwe Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya wapiliwula amazwi ukulingana navino yapiliwulwa mwe coco icitundu, cikuluvye amazwi yakwivwika swinya vitapilusile. Wakapiliwula wano wakalondolola ivyewo vino vyawa mu Baibolo pano wapiliwulanga, wangawikano nivyewo vino wakulonda nanti ukufunyamo ivyewo ivicindame.
Vino e Baibolo ya malembo ya calo cipya yapusana na ma baibolo yanji
Mutawa amabuku yamwi. Mu maBaibolo ya katolika na wa Eastern Orthodox mwawa amabuku yamwi yano wakakwita ukuti Apocrypha. Lelo ya-a amabuku yatalinjimo mu mawaliko yawaYuda, swinya ndi wulyanye vino mwamanya, e Baibolo ikalanda ukuti e Leza wasuwizile awaYuda “awano awapa amazwi yakwe.” (Waroma 3:1, 2) Awuli umulandu wuno e Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya na maBaibolo yanji ayamwe ya-a amanda mutawela amabuku ye Apocrypha.
Mutawa ivipandwa vimwi. Muma Baibolo yamwi mukawa ivipandwa ni vyewo vimwi vino vitalinjimo mu mamanyuskripti ya Baibolo ayakali nkaninye, lelo mwe Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya wataviwikamo. Mu maBaibolo amavule ayamwe ya-a amanda watawikamo vyo-o ivipandwa ni vyewo, ne mumwi walembavye amazwi yakudrowa ukuti vitawamo mu manyuskripti aya kali ayacisinka. b
Yawomvya amazwi ayapusane. Mpindi zimwi amazwi nga mwayapiliwula wulyanyene vino yali kucitundu cino mukupiliwulako, cino cikulandwapo citange civwike. Kucakulolelako, amazwi yano Yesu walanzile pe Mateyu 5:3 mu maBaibolo amavule wayapiliwula ukuti “awalongo wano wayimanya kuno wasaluka mumyezo.” (Diocese of mbala na izwi lya kwe Leza) Awavule wakati amazwi yano yakati “awasaluke mumwezo” yakalenga awavilwa ukwivwa cino cikulandwapo apano wanji wakakwelenganya ukuti e Yesu walandanga pawuzima wuno wawa mukuyicefya nu wupina. Lelo, cino Yesu walandapo acakuti umuntu pakuti awe ninsansa kano akutungululwa ne Leza. E Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya yalondololwa icete nuno mwasula amazwi yano yesu walanzile. Yawovwa amazwi yakati “wano wamanya ukuti wakalonda ivya kwe Leza.”[NWT]—Mateyu 5:3. c
Ivizima vino awasambilile sana wano asa Nte zya kwe Yehova walandapo pe Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya
E Edger J. Goodspeed e kapiliwula we Baibolo wino wasambilila sana, walemvile pe Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya aya ciGriki mwe kalata pa 8 December 1950 ukuti: “Natemilwe umulimo wuno awantu winu wakawomba munsi yonsinye uwakupiliwula e Baibolo. E Baibolo yinu yapiliwulwa icete sana navino vyawamo vikakwivwika. Nalola ukuti mwawa ivintu ivivule vino awantu wangasambilila.”
Allen Wikgren uwa ku University of Chicago swinya wino wasambilila sana walanzile pe Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya ukuti, wayipiliwula ukuwomvya amazwi yano tukawomvya mwe ya-a amanda, wasikonkavye amazwi yano yawa mu maBaibolo yanji. walanzile nukuti “yo-o e Baibolo yawomvya amazwi amazima swinya ayayiwele.”—The Interpreter’s Bible, Volume I, ifwa 99.
Alexander Thomson uwaku Britain wino walandapo pe Baibolo Amalembo ya Calo Cipya aya ciGriki watili: “wano wapiliwula yo-o e Baibolo wamanya nkaninye wo-o umulimo swinya wacenjela. Amawaliko yano wapiliwula ukufuma mu ciGriki yakakwivwika icete nkaninye mu cizungu ngati awulyanye vino aya ciGriki yakakwivwikwa.”—The Differentiator, April 1952, ifwa 52.
Nanti acakuti mwawa tumwi tuno ativwicisya, E Charles Franci Potter walanzile ukuti: “wano wapiliwula yo-o Baibolo wano watamanyikwa wayipiliwula icete sana, amazwi yano yawa mu manyuskripti yamu mawaliko ya ciGririki ni ciHebere, swinya wakonka wulyanye vino amamanyuskripti yalanda.”—The Faiths Men Live By, ifwa 300.
Nanti watili mwe Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya mwawa vino vikakwivwika icete sana na vino visikwivwika icete, e Robert M. McCoy watili: “vino Itestamento Lipya lyapiliwulwa vikalanjizyavye ukuti kwawa iwumba lye wano wasambilila sana [Inte zya kwe Yehova] wano wamanyicisya ukupiliwula ivyewo iviwome.”—Andover Newton Quarterly, January 1963, ifwa 31.
Nanti acakuti e S. MacLean Gilmour, umusambilile sana asizumilizyako vimwi vino vyawa mwe Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya, wazumizile ukuti wano wapiliwuzile yo-o e Baibolo “wamanyile sana iciGriki.”—Andover Newton Quarterly, September 1966, ifwa 26.
Pano e Thomas N. Winter wino wasambilila sana wapitulusile mwe Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya, muno wafumya amawaliko ya ciGriki yano wawika mwe Baibolo ye Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures, watili: “Yo-o e Baibolo yino yapiliwulwa ne komiti yino yitamanyikwa, yawa namazwi yalwanyene yano tukawomvya mweya amanda, swinya amazwi yano yawamo yonsinye yapiliwulwa icete.”—The Classical Journal, April-May 1974, ifwa 37.
E Benjamin Kedar, uwa ku Israel, wino wasambilila sana iciHeberi walanzile mu 1989 ukuti: “Nga nkuvwambilizya vimwi pa citundu ca ciHebere, ilivule nkalola mwe Baibolo ya mu cizungu iya Amalembo ya Calo Cipya. Lyonsinye nganawazya yo-o Baibolo nkalola ukuti wano wayipiliwuzile wawisileko sana amano kukupiliwula ivyacisinka swinya ivivwike.”
Ukulingana na vino e Jason David BeDuhn, umusambilila sana pavya mipepele wazanile pano walinganyanga ama Baibolo ya cizungu 9 ayapiliwulwe yano wakayawomvya sana, walenvile ukuti: “E Baibolo ya [Amalembo ya Calo Cipya] ayili e Baibolo yino yapiliwulwa icete sana pe yonsinye.” Nanti acakuti awantu na wano wasambilila e Baibolo, wakalola ukuti wakapiliwula awano walenga ukuti vino vyawa mwe Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya vipusana nivya mu maBaibolo yanji, e BeDuhn weni watili: “Cino calenga nkani ukuti yo-o Baibolo ipusane mumwi nama Baibolo yanji, apamulandu wakuti yapiliwulwa icete, swinya ivyewo vino vyawamo avilyanye vino wakalemba Wilayano Pya walemvile.”—Truth in Translation, amafwa 163, 165.
a Vino walanzile pe Baibolo ya cizungu iya Amalembo ya Calo Cipya iyipitulukwemo iya mu 2013.
b Kucakulolelako, lolani the New International Version ne the Catholic New Jerusalem Bible. Amawaliko yanji yano walundako we Mateyu 17:21; 18:11; 23:14; Marko 7:16; 9:44, 46; 11:26; 15:28; Luka 17:36; 23:17; Yohani 5:4; Imilimo 8:37; 15:34; 24:7; 28:29; Waroma 16:24. E King James Version ne the Douay-Rheims Version yalundamo icisambilizyo ca wa Leza watatu pe 1 Yohani 5:7, 8, wawisilemo lyo papita imyaka imivule ukufumilila pano walembezile e Baibolo.
c Mukukolanako e Bibolo yino e J. B. Phillips’ wapiliwuzile yalanda pa mazwi yano Yesu walanzile ukuti “wano wamanya ukuti wakalonda Leza,” ne The Translator’s New Testament yawomvya amazwi yakuti “wano wamanya ukuti wakalondekwa ivya kwe Leza.”