Génesis 31:1-55

  • Ta̱ Jacob ku̱a̱ʼa̱n-se̱ʼéra chí Canaán (1-18)

  • Ta̱ Labán nda̱ni̱ʼí-táʼanra xíʼin ta̱ Jacob (19-35)

  • Trato ña̱ ki̱ndoo ta̱ Jacob xíʼin ta̱ Labán (36-55)

31  Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ku̱ndaa̱-ini ta̱ Jacob ña̱ xi̱kaʼa̱n na̱ se̱ʼe ta̱ Labán ña̱yóʼo: “Ta̱ Jacob, ki̱ndoora xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuu kuenta yiváyó ta ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kúúmiíra ndaʼa̱ yiváyó ki̱ndaaraña”.  Ta tá xi̱xito ta̱ Jacob nu̱ú ta̱ Labán, xi̱kiʼinra kuenta ña̱ va̱ása va̱ʼaka kúnira xínirara.  Tándi̱ʼi, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jacob: “Ndikó ñuu na̱ yiváún, nu̱ú ndóo na̱ táʼún. Ta yi̱ʼi̱ va̱ása sandákoi̱ yóʼó”.  Tasaá, ta̱ Jacob chi̱ndaʼára tu̱ʼun ku̱a̱ʼa̱n nu̱ú ñá Raquel xíʼin ñá Lea ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nná chí yuku̱ nu̱ú ndíkaa̱ra ndáara kití sa̱na̱ra.  Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinná: “Xa̱a̱ ki̱ʼii̱n kuenta ña̱ va̱ása va̱ʼaka kúni yivándó xínira yi̱ʼi̱. Soo Ndióxi̱ yivái̱, íyovara xíʼi̱n.  Kúnda̱a̱va-inindó ña̱ ndeéní káchíñui̱ nu̱ú yivándó.  Ta ni xi̱kuni̱ yivándó sandáʼvira yi̱ʼi̱, ta saátu ni xa̱a̱ 10 yichi̱ násamara ña̱ cháʼvira yi̱ʼi̱, kǒo nítaxi Ndióxi̱ ña̱ ixandi̱va̱ʼara xíʼi̱n.  Tá xi̱kaʼa̱nra xíʼi̱n ‘Chaʼvii̱ yóʼó xíʼin kití tí kúúmií mancha náʼnu’, ndiʼi kití tí xi̱kaku xi̱kuumiírí mancha náʼnu. Soo tá xi̱kaʼa̱nra xíʼi̱n ‘Chaʼvii̱ yóʼó xíʼin kití tí kúúmií raya’, ndiʼi kití tí xi̱kaku xi̱kuumiírí raya.  Soo Ndióxi̱ kúú ta̱ chi̱ndeétáʼan xíʼi̱n, saáchi ki̱ndaara kití sa̱na̱ yivándó ta ta̱xirarí ndaʼíi̱. 10  Iin yichi̱, tá ki̱xáʼa tí kití yóʼo kúni̱rí ku̱i̱nrí, ni̱xa̱níi̱ ña̱yóʼo: xi̱nii̱ ña̱ tí ti̱xúʼú* che̱e tí xi̱xii̱n, xi̱kuumiírí raya ta saátu xi̱kuumiírí mancha náʼnu. 11  Tasaá, iin ángel ta̱ káchíñu nu̱ú Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n tá ni̱xa̱níi̱: ‘Jacob’, ta nda̱kuii̱n: ‘Yóʼo íyoi̱’. 12  Ta ni̱ka̱ʼa̱nra: ‘Ixaún ña̱ ma̱ní, ndaniʼi nu̱ún ta koto, ndiʼi ti̱xúʼú che̱e tí xíi̱n kúúmiírí raya ta kúúmiírí mancha náʼnu. Saáchi xítoi̱ ndiʼi ña̱ kéʼé ta̱ Labán xíʼún. 13  Yi̱ʼi̱ kúú Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ta̱ ki̱ta nu̱ún chí Betel, nu̱ú chi̱ndúʼún iin yu̱u̱ ta sa̱káún aceite sa̱táña, ta ke̱ʼún iin voto nu̱úi̱. Ta vitin xíniñúʼu koo tu̱ʼvaún ña̱ va̱ʼa sandákoún ñuu yóʼo ta ndikóún ñuu nu̱ú ka̱kún’”. 14  Tasaá, ñá Raquel xíʼin ñá Lea ni̱ka̱ʼa̱nná xíʼinra: “Kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa ña̱ kivi taxi yivándi̱ ndaʼa̱ndi̱. 15  Táki̱ʼva kéʼéra xíʼin ná inka ñuu saá kéʼéra xíʼinndi̱. Ta ni̱xi̱íkora* ndi̱ʼi̱ nu̱ún, ta miíra kúú ta̱ xíniñúʼu xu̱ʼún ña̱ cha̱ʼviún xa̱ʼa̱ndi̱. 16  Ndiʼi ña̱ʼa ña̱ ki̱ndaa Ndióxi̱ ndaʼa̱ yivándi̱, kuenta miíndi̱ kúúña ta saátu kúúña kuenta se̱ʼendi̱. Ña̱kán, keʼé ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼún”. 17  Tasaá, sa̱ndáa ta̱ Jacob se̱ʼera xíʼin ná síʼira sa̱tá tí camello, 18  ta nda̱kayara ndiʼi kití sa̱na̱ra ta saátu nda̱kiʼinra ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumiíra chí Padán-Aram, ta ku̱a̱ʼa̱nra chí Canaán nu̱ú íyo yivára ta̱ Isaac. 19  Tasaá, ta̱ Labán ku̱a̱ʼa̱nra kaʼndara ixí* sa̱tá tí ndikachi* sa̱na̱ra ta ñá Raquel i̱xakuíʼnáñá ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnu* yiváñá ña̱ ni̱xi̱yo veʼera. 20  Soo listoníka ni̱xi̱yo ta̱ Jacob nu̱ú ta̱ Labán ta̱ arameo, saáchi tá ku̱a̱ʼa̱nra kǒo nínatúʼunra xíʼinra. 21  Ña̱kán nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumiíra. Ni̱ya̱ʼara yu̱ta Éufrates, ta ni̱xa̱a̱ra yuku̱ ña̱ kíndo̱o chí Galaad. 22  Soo tá ni̱ya̱ʼa u̱ni̱ ki̱vi̱, saá na̱túʼunna xíʼin ta̱ Labán ña̱ xi̱nu ta̱ Jacob ku̱a̱ʼa̱nra. 23  Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ta̱ Labán sa̱ndátakara na̱ táʼanra, ta ki̱ʼva u̱xa̱ ki̱vi̱ xi̱ndiku̱nra ni̱xa̱ʼa̱nra sa̱tá ta̱ Jacob. Ta nda̱kutáʼanra xíʼinra nda̱a̱ chí yuku̱ ña̱ Galaad. 24  Soo tá ñuú, ti̱xin iin xa̱ni, Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Labán ta̱ arameo, ta ka̱chira: “Kuenta koún xíʼin tu̱ʼun ña̱ ka̱ʼún xíʼin ta̱ Jacob, kúúña ña̱ va̱ʼa á ña̱ va̱ása va̱ʼa”. 25  Ta̱ Jacob, ka̱nindichira veʼe loʼora chí yuku̱, ta ta̱ Labán xíʼin na̱ táʼanra ni̱xa̱a̱na xi̱kundoona chí nu̱ú íyo yuku̱ ña̱ Galaad. Tasaá, ta̱ Labán ku̱yatinra nu̱ú ta̱ Jacob 26  ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “¿Nda̱chun ke̱ʼún ña̱yóʼo? ¿Nda̱chun sa̱ndáʼviún yi̱ʼi̱? ¿Á na̱ sáa̱-ini xínitáʼan kúúyó ña̱kán i̱xakuíʼnáún se̱ʼi̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼún? 27  ¿Nda̱chun sa̱ndáʼviún yi̱ʼi̱ ta kǒo nínatúʼún xíʼi̱n tá ki̱tase̱ʼún va̱xiún? Tá nínatúʼún xíʼi̱n, keʼíi̱ vikó xa̱ʼún, koo yaa ta saátu sakáʼana pandereta xíʼin arpa ña̱ va̱ʼa nda̱yíi̱ yóʼó. 28  Ni va̱ása nítaxiún nda̱yíi̱ se̱ʼeñánii̱, ni ná se̱ʼi̱. Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé iin ta̱ kíʼví saá ke̱ʼún. 29  Yi̱ʼi̱ kivi ixandi̱va̱ʼi̱ xíʼinndó, soo Ndióxi̱ yivándó ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n tá ñuú: ‘Kuenta koún xíʼin ña̱ ka̱ʼún xíʼin ta̱ Jacob, kúúña ña̱ va̱ʼa á ña̱ va̱ása va̱ʼa’. 30  Kúnda̱a̱va-inii̱ ña̱ ndákaʼánníún xa̱ʼa̱ veʼe yiváún, ta kúni̱ún ndikóún. ¿Soo nda̱chun i̱xakuíʼnáún ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnui̱?”. 31  Tasaá ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Labán: “Ki̱tase̱ʼíi̱ va̱xii̱ saáchi ni̱yi̱ʼvíi̱ ña̱ kindaún ná se̱ʼún ndaʼíi̱. 32  Ta ña̱ káʼún ña̱ i̱xakuíʼnái̱ ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnún, nandukúña ta na̱ yiví na̱ kúúmiíña, kuvina. Ta nu̱ú ndiʼi na̱ táʼanyó nandukú ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnún, ta tá nda̱ni̱ʼún iin ña̱ kúú kuentaún ndakiʼinña”. Soo ta̱ Jacob va̱ása níxi̱kunda̱a̱-inira ña̱ i̱xakuíʼná ñá Raquel ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnu yiváñá. 33  Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ta̱ Labán na̱ndukúra ña̱yóʼo ini veʼe loʼo ta̱ Jacob, saátu ini veʼe loʼo ñá Lea xíʼin ini veʼe loʼo ñá Zilpá xíʼin ñá Bilhá, soo kǒoña níndani̱ʼíra. Tá ki̱tara ini veʼe loʼo ñá Lea, ni̱xa̱ʼa̱nra na̱ndukúra ña̱yóʼo ini veʼe loʼo ñá Raquel. 34  Soo ñá Raquel xa̱a̱ nda̱kiʼinñá ña̱yóʼo, ta ta̱ánse̱ʼéñáña ti̱xin tayi̱* tú xíniñúʼu ná ñaʼá ña̱ kosoná* camello, ta xi̱kooñá* sa̱tá ña̱yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ta̱ Labán na̱ndukúraña ini veʼe loʼoñá, soo kǒoña níndani̱ʼíra. 35  Tasaá ñá Raquel ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin yiváñá: “Va̱ása sa̱ún xíʼi̱n yivá, chi kǒo kívi ndakundichii̱ vitin. Saáchi ndóʼi̱ ña̱ ndóʼo ná síʼi yo̱o̱ tá yo̱o̱”. Soo ni na̱ndukúníra ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnura, kǒo níndani̱ʼíraña. 36  Tasaá ni̱sa̱a̱ní ta̱ Jacob xíʼin ta̱ Labán, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “¿Ndáa ku̱a̱chi ni̱ki̱ʼvii̱ nu̱ún? ¿Ndáa ku̱a̱chi kúú ña̱ ke̱ʼíi̱ ña̱kán kúú ña̱ ndeéní ndíku̱ún va̱xiún sa̱tái̱? 37  Vitin ña̱ xa̱a̱ nda̱kani ndiʼún ña̱ʼi̱, ¿á nda̱ni̱ʼún iin ña̱ kúú kuentaún? Taváña nu̱ú ndiʼi na̱ táʼanyó ta ná kotona ndáana kúú na̱ káʼa̱n ña̱ nda̱a̱. 38  Ti̱xin 20 ku̱i̱ya̱ ña̱ ni̱xi̱yoi̱ xíʼún, nda̱a̱ ni iin ndikachi sa̱na̱ún ni ti̱xúʼú sa̱na̱ún va̱ása nínuu se̱ʼerí. Ta nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása níxixii̱ ni iin ndikachi sa̱na̱ún. 39  Tá iin kití yukú xi̱xaʼnírí kití sa̱na̱ún, va̱ása níxi̱ndataxii̱rí ndaʼún. Miíi̱ kúú ta̱ xi̱chaʼvi xa̱ʼa̱ tíyóʼo. Ta tá xi̱ ixakuíʼnána kití sa̱na̱ún ni káʼñu* kúúña á ni ñuú kúúña, xi̱kaʼún xíʼi̱n ña̱ ná chaʼvii̱ xa̱ʼa̱rí. 40  Tá káʼñu, niʼníkaví xi̱xiʼii̱,* ta tá ñuú, vi̱xinkaví xi̱xiʼii̱.* Ta nda̱a̱ va̱ása níxi̱kivi ku̱su̱i̱n. 41  Xa̱a̱ 20 ku̱i̱ya̱ ka̱chíñui̱ veʼún: 14 ku̱i̱ya̱ ka̱chíñui̱ xa̱ʼa̱ ná se̱ʼún, ta 6 ku̱i̱ya̱ ka̱chíñui̱ xa̱ʼa̱ kití sa̱na̱ún, ta nda̱a̱ 10 yichi̱ na̱samaún ña̱ xi̱chaʼviún yi̱ʼi̱. 42  Tá kǒo Ndióxi̱ xi̱íi̱ ta̱ Abrahán níxi̱yo xíʼi̱n, Ndióxi̱ yivái̱ ta̱ Isaac, kǒo ña̱ʼaví taxiún ndaʼíi̱ ña̱ ndikói̱ vitin. Ndióxi̱ xi̱nira ña̱ ni̱xo̱ʼvi̱i̱* ta saátu ña̱ ndeéní ka̱chíñui̱ nu̱ún. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱nda̱ʼyi̱ra nu̱ún tá ñuú”. 43  Tasaá ta̱ Labán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jacob: “Se̱ʼe yi̱ʼi̱ kúú ná ñaʼá yóʼo ta saátu na̱ va̱lí yóʼo, ta tí kití yóʼo sa̱na̱ yi̱ʼi̱ kúúrí. Ndiʼi ña̱ xítoún yóʼo, kuenta yi̱ʼi̱ xíʼin ná se̱ʼi̱ kúúña. Va̱ása keʼévíi̱ nda̱a̱ ni iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼin náyóʼo ni xíʼin na̱ se̱ʼeñánii̱. 44  Ná chikaa̱yó iin trato, ta ña̱yóʼo kooña testigo xa̱ʼa̱ u̱vi̱ saáyó”. 45  Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta̱ Jacob ki̱ʼinra iin yu̱u̱ ta ka̱nindichiraña ña̱ kooña iin seña ña̱ ndakaʼánna xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱ndoona. 46  Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ táʼanra: “Ndakayandó yu̱u̱”. Ta na̱yóʼo nda̱kayana yu̱u̱ ta chi̱ndoo koʼndonaña. Tándi̱ʼi, xi̱xina sa̱tá yu̱u̱ ña̱ chi̱ndoo koʼndona yóʼo. 47  Ta̱ Labán chi̱naníra lugar kán Jegar-Sahadutá,* soo ta̱ Jacob chi̱naníraña Galeed.* 48  Ta̱ Labán ka̱chira: “Iin koʼndo yu̱u̱ ña̱ ndóo yóʼo kúúña testigo xa̱ʼa̱yó”. Ña̱kán kúú ña̱ xi̱kunaníña Galeed, 49  ta saátu xi̱kunaníña Atalaya, saáchi ta̱ Labán ka̱chira: “Jehová ná kiʼin kuenta xíʼin ña̱ kéʼé yóʼó ta saátu ña̱ kéʼé yi̱ʼi̱ tá ná va̱ása kunitáʼankayó. 50  Tá ná ixandi̱va̱ʼún xíʼin se̱ʼi̱ á tá ná tindaʼún xíʼin inkaka ná ñaʼá, ta kǒo nda̱a̱ ni iin na̱ yiví ná kuni ña̱yóʼo, kuniva Ndióxi̱ ña̱yóʼo saáchi kúúra testigo xa̱ʼa̱yó”. 51  Tasaá ta̱ Labán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jacob: “Yóʼo ndóo iin koʼndo yu̱u̱ yóʼo ta saátu yu̱u̱ ña̱ ka̱nindichii̱ ña̱ kúú testigo xa̱ʼa̱ u̱vi̱ saáyó. 52  Iin koʼndo yu̱u̱ yóʼo xíʼin yu̱u̱ ña̱ ka̱nindichii̱ yóʼo kúúña testigo xa̱ʼa̱yó, ña̱ va̱ása ya̱ʼi̱ chí táʼví nu̱ú íyoún ña̱ ixandi̱va̱ʼi̱ xíʼún, ta saátu yóʼó va̱ása ya̱ʼún chí nu̱ú íyoi̱ ña̱ ixandi̱va̱ʼún xíʼi̱n. 53  Ndióxi̱ ta̱ Abrahán, ta̱ Nacor ta saátu ta̱ Taré ná ndatiin ku̱a̱chi xíʼinyó tá ná va̱ása saxínuyó ña̱ ki̱ndooyó”. Ta ta̱ Jacob chi̱naʼára* xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ta̱ xi̱ndasakáʼnu yivára ta̱ Isaac. 54  Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob ni̱so̱kóra iin kití nu̱ú* Ndióxi̱ chí yuku̱, ta ka̱nara ndiʼi na̱ táʼanra ña̱ kuxuna. Xa̱ʼa̱ ña̱kán xi̱xina ta iníí ñuú xi̱ndoona chí yuku̱ kán. 55  Tá xi̱ta̱a̱n,* nda̱koo ta̱ Labán ta ni̱nda̱yíra se̱ʼeñánira saátu ná se̱ʼera, ta chi̱kaa̱ra bendición na̱yóʼo. Tándi̱ʼi, ndi̱kóra ku̱a̱ʼa̱nra chí veʼera.

Nota

Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Inka variante “ni̱si̱kóra”.
Inka variante “yisi̱”.
Inka variante “levo”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “terafim”. Koto glosario, terafim.
Tú tayi̱ yóʼo xi̱kuumiínú iin bolsa loʼo nu̱ú kivi taánva̱ʼana ña̱ʼa.
Inka variante “kuyósóná”.
Inka variante “xi̱kundúʼuñá”.
Inka variante “ndiví”.
Inka variante “niʼní xi̱nii̱”.
Inka variante “vi̱xi̱n xi̱nii̱”.
Inka variante “ndo̱ʼo-inii̱”.
Ki̱vi̱ arameo kúú ña̱yóʼo ta kúni̱ kachiña ‘iin koʼndo yu̱u̱ ña̱ kúú testigo’.
Ki̱vi̱ hebreo kúú ña̱yóʼo ta kúni̱ kachiña ‘iin koʼndo yu̱u̱ ña̱ kúú testigo’.
Koto glosario, chinaʼá.
Inka variante “ta̱xira iin kití ndaʼa̱”.
Inka variante “ñaʼa”.