Levítico 13:1-59

  • Ley ña̱ kundiku̱n na̱ kúúmií lepra (1-46)

  • Lepra ña̱ kána nu̱ú ti̱ko̱to̱ (47-59)

13  Jehová ni̱ka̱ʼa̱nkara xíʼin ta̱ Moisés ta saátu xíʼin ta̱ Aarón, ta ka̱chira:  “Tá iin na̱ yiví ka̱a kuiñu ñii̱na á ka̱na iin ta̱ʼyi̱* á iin ndi̱ʼi ña̱ kivi koo kue̱ʼe̱ lepra* ña̱ kána ñii̱na. Xíniñúʼu ku̱ʼu̱nna xíʼin na̱ yiví yóʼo nu̱ú ta̱ su̱tu̱ Aarón á nu̱ú iin na̱ se̱ʼera na̱ kúú su̱tu̱.  Ta̱ su̱tu̱ kotora ña̱ ka̱na ñii̱ na̱ yiví yóʼo. Tá ndu̱yaa ixí* ña̱ íyo nu̱ú ka̱na ña̱yóʼo ta náʼa̱ ña̱ kúnúka* ki̱xáʼaña kíʼviña ku̱ñuna, ña̱yóʼo kúúña kue̱ʼe̱ ña̱ lepra. Ta̱ su̱tu̱ kotora ña̱yóʼo ta ka̱ʼa̱nra ña̱ kúú na̱ yiví yóʼo na̱ yaku̱a̱*.  Soo, tá ña̱ yaa kúú ndi̱ʼi ña̱ ka̱na ñii̱na ta va̱ása náʼa̱ ña̱ kúnúva̱ʼa níki̱ʼviña ku̱ñuna, ni va̱ása nínduyaa ixí ña̱ íyo nu̱ú ka̱na ña̱yóʼo, ta̱ su̱tu̱ tavá xíkára na̱yóʼo nu̱ú ndóo ndiʼi na̱ ñuu ta u̱xa̱ ki̱vi̱ xíniñúʼu koo xíkána.  Tá ná ya̱ʼa u̱xa̱ ki̱vi̱, ta̱ su̱tu̱ koto tukura ñii̱ na̱yóʼo, tá va̱ása níta̱ʼyi̱ka ña̱yóʼo ta va̱ása níka̱a̱kaña ñii̱na, ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ inka u̱xa̱ ki̱vi̱ xíniñúʼu koo xíkána nu̱ú ndóo ndiʼi na̱ ñuu.  ”Tá ná ya̱ʼa u̱xa̱ ki̱vi̱, ta̱ su̱tu̱ koto tukura ñii̱ na̱yóʼo. Tá va̱ása níta̱ʼyi̱ka ñii̱na ta va̱ása níka̱a̱ña ku̱ñuna, ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ xa̱a̱ ndu̱ndiina.* Iin ta̱ʼyi̱ kuití xi̱kuuña. Tasaá, na̱yóʼo ndakatana ti̱ko̱to̱na ta ka̱ʼa̱nra ña̱ xa̱a̱ ndu̱ndiina.  Soo, tá iníí ku̱ñuna ka̱na ña̱ táʼyi yóʼo ni xa̱a̱ ni̱xa̱ʼa̱nna nu̱ú ta̱ su̱tu̱ ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ xa̱a̱ ndu̱ndiina, xíniñúʼu ku̱ʼu̱n tukuna nu̱ú ta̱ su̱tu̱.  Ta̱ su̱tu̱ kotora ñii̱na. Tá iníí ku̱ñuna ka̱na ña̱ táʼyi, ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ kúúna na̱ yaku̱a̱. Lepra kúúmiína.  ”Tá ki̱ʼin kue̱ʼe̱ lepra iin na̱ yiví, xíniñúʼu ku̱ʼu̱nna xíʼinna nu̱ú ta̱ su̱tu̱. 10  Ta̱ su̱tu̱ kotora ñii̱na. Tá ña̱ yaa kúú kuiñu ña̱ ka̱na ñii̱na, ta ndu̱yaa ixí ña̱ íyo nu̱ú ka̱na ña̱yóʼo, ta ni̱ka̱a̱n nu̱ú kuiñu yóʼo, 11  lepra kúúmiína ta naʼání kooña ñii̱na. Ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ kúúna na̱ yaku̱a̱, ta va̱ása xíniñúʼu tavá xíkárana nu̱ú na̱ ñuu loʼo kuití ki̱vi̱ chi xa̱a̱ na̱ yaku̱a̱ kúúvana. 12  Soo tá iníí ku̱ñuna ni̱ka̱a̱ lepra yóʼo, ta ndiʼi saá ku̱ñuna nu̱ú xíto ta̱ su̱tu̱ ka̱na kue̱ʼe̱ yóʼo, 13  ta xítora ñii̱ na̱yóʼo ta iníísaá ñii̱na ka̱na ña̱ lepra, ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ kue̱ʼe̱ yóʼo va̱ása kúúkaña iin kue̱ʼe̱ xíkun. Tá ku̱yaa ndiʼi ña̱yóʼo, na̱yóʼo va̱ása kúúkana na̱ yiví yaku̱a̱. 14  Soo tá ni̱ka̱a̱n nu̱ú ña̱ ka̱na ku̱ñuna, na̱ yaku̱a̱ kúúna. 15  Tá ná kuni ta̱ su̱tu̱ ña̱ ni̱ka̱a̱n nu̱ú ña̱yóʼo, ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ kúúna na̱ yaku̱a̱. Ña̱ ni̱ka̱a̱n nu̱ú ña̱ ka̱na ñii̱na ña̱ yaku̱a̱ kúúña. Lepra kúúmiína. 16  Soo tá ndu̱yaa tuku nu̱ú ña̱ ni̱ka̱a̱n ñii̱na yóʼo, xíniñúʼu ku̱ʼu̱nna nu̱ú ta̱ su̱tu̱, 17  ta̱ su̱tu̱ kotora ña̱yóʼo ta tá ndu̱yaaña, ka̱ʼa̱nra ña̱ kue̱ʼe̱ yóʼo va̱ása kúúkaña iin kue̱ʼe̱ xíkun. Na̱yóʼo xa̱a̱ ndu̱ndiina. 18  ”Tá ka̱na iin ndi̱ʼi táʼyi ku̱ñu iin na̱ yiví ta nda̱ʼana 19  soo nu̱ú ka̱na ndi̱ʼi yóʼo ka̱na iin kuiñu ña̱ yaa á iin ndi̱ʼi ña̱ yaa ta saátu kúáʼaña, na̱yóʼo xíniñúʼu ku̱ʼu̱nna nu̱ú ta̱ su̱tu̱. 20  Ta̱ su̱tu̱ kotoraña. Ta tá xi̱nira ña̱ náʼa̱ ña̱ kúnú ni̱ki̱ʼviña ñii̱na ta ixí ña̱ íyo nu̱ú ka̱naña ndu̱yaaña, ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ kúúna na̱ yaku̱a̱. Chi kue̱ʼe̱ ña̱ lepra kúú ña̱ ka̱na nu̱ú ka̱na ndi̱ʼi táʼyi. 21  Soo tá ta̱ su̱tu̱ xítora ñii̱na, ta xítora ña̱ va̱ása nínduyaa ixí nu̱ú ka̱naña ta va̱ása kúnú níki̱ʼviña ñii̱na ta náʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n ndíʼiña, ta̱ su̱tu̱ tavá xíkára na̱yóʼo nu̱ú ndóo ndiʼi na̱ ñuu ta u̱xa̱ ki̱vi̱ xíniñúʼu koo xíkána. 22  Soo tá iníí ku̱ñuna ni̱ka̱a̱ kue̱ʼe̱ yóʼo ku̱a̱ʼa̱nña, ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ kúúna na̱ yaku̱a̱. Iin kue̱ʼe̱ kúúmiína. 23  Soo tá va̱ása xáʼnu ndi̱ʼi yóʼo ta va̱ása káa̱ña ku̱a̱ʼa̱nña* saáchi iin kuiñu kuití kúúña xa̱ʼa̱ ña̱ ka̱na iin ndi̱ʼi táʼyi ñii̱na, ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ xa̱a̱ nda̱ʼava na̱yóʼo. 24  ”Tá nu̱ú ni̱ndi̱i̱* ku̱ñu iin na̱ yiví ka̱na iin ndi̱ʼi ña̱ yaa ta saátu kúáʼaña, á ña̱ yaa kuití kúúña, 25  xíniñúʼu koto ta̱ su̱tu̱ ña̱yóʼo. Tá ndu̱yaa ixí nu̱ú ka̱na ña̱yóʼo ta náʼa̱ ña̱ kúnúka ni̱ki̱ʼviña ku̱ñuna, lepra kúú ña̱ ka̱na nu̱ú ni̱ndi̱i̱ ku̱ñuna, ta ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ kúúna iin na̱ yiví na̱ yaku̱a̱. Kue̱ʼe̱ ña̱ lepra kúúmiína. 26  Soo tá ta̱ su̱tu̱ xítora ñii̱na ta xítora ña̱ va̱ása nínduyaa ixí nu̱ú ka̱naña ta va̱ása kúnú níki̱ʼviña ñii̱na ta náʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n ndíʼiña, ta̱ su̱tu̱ tavá xíkára na̱yóʼo nu̱ú ndóo ndiʼi na̱ ñuu ta u̱xa̱ ki̱vi̱ xíniñúʼu koo xíkána. 27  Tá ná ya̱ʼa u̱xa̱ ki̱vi̱, ta̱ su̱tu̱ koto tukura ñii̱ na̱yóʼo. Soo tá iníí ku̱ñuna ni̱ka̱a̱ ndi̱ʼi yóʼo ku̱a̱ʼa̱nña, ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ kúúna na̱ yaku̱a̱. Kue̱ʼe̱ lepra kúúmiína. 28  Soo tá va̱ása xáʼnu ndi̱ʼi yóʼo ta va̱ása káa̱ña ku̱a̱ʼa̱nña ta ki̱xáʼa ku̱a̱ʼa̱n ndíʼiña saáchi iin kuiñu kuití kúúña xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ndi̱i̱na. Ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ xa̱a̱ nda̱ʼava na̱yóʼo saáchi iin kuiñu kuití kúúña xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ndi̱i̱na. 29  ”Tá iin ta̱a á iin ñaʼá ka̱na iin ndi̱ʼi xi̱nína á ta̱ʼya̱-yuʼu̱na,* 30  ta̱ su̱tu̱ xíniñúʼu kotora ña̱yóʼo. Tá náʼa̱ ña̱ kúnúka ni̱ki̱ʼviña ñii̱na á ndu̱kúáan ixí ña̱ íyo nu̱ú ka̱na ña̱yóʼo á loʼonítu ixí íyo nu̱ú ña̱yóʼo, ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ iin na̱ yaku̱a̱ kúú na̱ yiví yóʼo, iin kue̱ʼe̱ kúú ña̱ ki̱ʼin ñii̱ xi̱nína á ta̱ʼya̱-yuʼu̱na. Lepra ña̱ kána xi̱nína á ta̱ʼya̱-yúʼu̱na kúú ña̱yóʼo. 31  Soo tá xíto ta̱ su̱tu̱ ña̱ va̱ása náʼa̱ kúnú níki̱ʼvi kue̱ʼe̱ yóʼo ñii̱na ta kǒo ixí tu̱ún íyo nu̱ú ka̱naña, ta̱ su̱tu̱ tavá xíkára na̱yóʼo nu̱ú ndóo ndiʼi na̱ ñuu ta u̱xa̱ ki̱vi̱ xíniñúʼu koo xíkána. 32  Tá ná ya̱ʼa u̱xa̱ ki̱vi̱, ta̱ su̱tu̱ koto tukura ñii̱ na̱yóʼo. Tá va̱ása níka̱a̱ ña̱yóʼo ta kǒo ixí kúáan níkana nu̱ú íyoña ta va̱ása kúnúka níki̱ʼviña ñii̱na, 33  na̱ yiví yóʼo xíniñúʼu xa̱tána xi̱nína á ta̱ʼya̱-yuʼu̱na soo va̱ása xa̱tána nu̱ú ka̱na ndi̱ʼi yóʼo. Ta̱ su̱tu̱ tavá xíkára na̱yóʼo nu̱ú ndóo ndiʼi na̱ ñuu ta u̱xa̱ ki̱vi̱ xíniñúʼu koo xíkána. 34  ”Tá ná ya̱ʼa u̱xa̱ ki̱vi̱, ta̱ su̱tu̱ koto tukura na̱yóʼo, tá va̱ása níka̱a̱ ndi̱ʼi yóʼo ñii̱ xi̱nína xíʼin ta̱ʼya̱-yuʼu̱na ta va̱ása náʼa̱ ña̱ kúnúka níki̱ʼviña, ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ xa̱a̱ nda̱ʼa na̱yóʼo ta xíniñúʼu ndakatana ti̱ko̱to̱na tasaá ndundiina. 35  Soo tá iníí ku̱ñuna ka̱na ña̱ táʼyi yóʼo ni xa̱a̱ ni̱xa̱ʼa̱nna nu̱ú ta̱ su̱tu̱ ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ xa̱a̱ ndu̱ndiina, 36  ta̱ su̱tu̱ kotorana. Tá iníí ku̱ñuna ka̱na ña̱yóʼo, ta̱ su̱tu̱ va̱ása xíniñúʼu kotokara á íyo ixí kúáan nu̱ú ka̱na ña̱yóʼo, na̱ yiví yóʼo na̱ yaku̱a̱ kúúna. 37  Soo tá xi̱nira ña̱ va̱ása níka̱a̱ kue̱ʼe̱ yóʼo ta xa̱ʼnu ixí tu̱ún nu̱ú íyoña, xa̱a̱ nda̱ʼavana. Va̱ása kúúkana na̱ yiví yaku̱a̱, ta ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ xa̱a̱ nda̱ʼavana. 38  ”Tá iin ta̱a á iin ñaʼá ka̱na ndi̱ʼi ñii̱na ta ña̱ yaa kúú ña̱yóʼo, 39  ta̱ su̱tu̱ kotoraña. Tá ña̱ yaa ña̱ ndáʼvi náʼa̱ kúú ndi̱ʼi yóʼo iin ña̱ ka̱na miíva kúúña, su̱ví kue̱ʼe̱ ndeéví kúúña. Na̱ yiví yóʼo xa̱a̱ ndu̱ndiina. 40  ”Tá iin ta̱a ni̱ko̱yo ixí xi̱níra ta ki̱ndoo chálá ndiʼi xi̱níra, su̱ví ta̱ yaku̱a̱ kúúra. 41  Tá chí ta̱ʼya̱ra* kúú ña̱ ni̱ko̱yo ixí ta ki̱ndoo cháláña, su̱ví ta̱ yaku̱a̱ kúúra. 42  Soo tá chí ñii̱ xi̱níra á chí ta̱ʼya̱ra ná kana iin ndi̱ʼi táʼyi ña̱ yaa ta saátu kúáʼaña, lepra kúú ña̱ ki̱xáʼa kána ñii̱ xi̱níra á ta̱ʼya̱ra. 43  Ta̱ su̱tu̱ kotora ña̱yóʼo. Tá kuiñu ña̱ ka̱na nu̱ú ndi̱ʼi yóʼo ña̱ yaa kúúña ta saátu kúáʼaña ta ka̱naña xa̱ʼñura nu̱ú ni̱ko̱yo ixí á ka̱naña ta̱ʼya̱ra ta náʼa̱ña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo lepra ña̱ kána ñii̱na, 44  lepra ki̱ʼin ta̱yóʼo. Ta̱ yaku̱a̱ kúúra ta ta̱ su̱tu̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱nra ña̱ kúúra ta̱ yaku̱a̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱ʼin kue̱ʼe̱ xi̱níra. 45  Ta ta̱ kúúmií kue̱ʼe̱ ña̱ lepra yóʼo xíniñúʼu kundixira ti̱ko̱to̱ ña̱ ni̱nda̱ta̱ ta va̱ása xíniñúʼu ndachuʼunra xi̱níra. Ta saátu xíniñúʼu ndakasira yuʼúra ta ndeé va̱ʼa ka̱ʼa̱nra: ‘Ta̱ yaku̱a̱ kúi̱, ta̱ yaku̱a̱ kúi̱’. 46  Ndiʼi ki̱vi̱ ña̱ ná kuumiíra kue̱ʼe̱ yóʼo koora ta̱ yaku̱a̱. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ kúúra ta̱ yaku̱a̱ xíniñúʼu koo xíkára. Chí sa̱tá nu̱ú ndóo ndiʼi na̱ ñuu koora. 47  ”Tá kue̱ʼe̱ ña̱ lepra ka̱naña sa̱tá iin ti̱ko̱to̱ ña̱ ku̱vaʼa xíʼin ixí ndikachi* á lino, 48  ni kúúña ti̱ko̱to̱ ña̱ ni̱ku̱kuna* xíʼin lino á ixí ndikachi á iin ñii̱ kití á nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ ku̱vaʼa xíʼin ñii̱ kití, 49  tá sa̱tá ti̱ko̱to̱ ña̱ ndíxina ka̱na iin kusu* kúii̱ ta saátu kúáanña á kúáʼaña á ka̱natuña sa̱tá ñii̱ kití, á ti̱ko̱to̱ ña̱ ni̱ku̱kuna xíʼin lino á nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ ku̱vaʼa xíʼin ñii̱ kití, kue̱ʼe̱ ña̱ lepra kúúmiíña ta xíniñúʼu na̱ʼa̱naña nu̱ú ta̱ su̱tu̱. 50  Ta̱ su̱tu̱ kotora kue̱ʼe̱ yóʼo, ta u̱xa̱ ki̱vi̱ xíniñúʼu chindúʼu xíkára ña̱ʼa yóʼo. 51  Tá ná ya̱ʼa u̱xa̱ ki̱vi̱, kotora kue̱ʼe̱ yóʼo. Tá ni̱ka̱a̱ña nu̱ú iníísaá ti̱ko̱to̱ ni kúúña ti̱ko̱to̱ ña̱ ni̱ku̱kuna xíʼin lino á ñii̱ kití ni nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ku̱vaʼa xíʼin ñii̱ tí kití yóʼo, kue̱ʼe̱ lepra ña̱ ndeé kúúmiíña. Ta ña̱ yaku̱a̱ kúú ña̱ʼa yóʼo vitin. 52  Xíniñúʼu kaʼmira ti̱ko̱to̱ yóʼo ni xíʼin ixí ndikachi ni̱ku̱kunaña á xíʼin lino á ni nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ke̱ʼéna xíʼin ñii̱ tí kití nu̱ú ka̱na kue̱ʼe̱ yóʼo, lepra ña̱ ndeé kúú ña̱ kúúmiíña. Ta xíniñúʼu kaʼminaña. 53  ”Soo tá ta̱ su̱tu̱ xi̱tora ti̱ko̱to̱ yóʼo ta ki̱ʼinra kuenta ña̱ va̱ása níka̱a̱ kusu yóʼo nu̱ú ti̱ko̱to̱ ni nu̱ú ña̱ ni̱ku̱kuna xíʼin lino á nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ ku̱vaʼa xíʼin ñii̱ kití, 54  ta̱ su̱tu̱ ka̱ʼa̱nra ña̱ ná ndakatana ña̱yóʼo ta u̱xa̱ ki̱vi̱ chindúʼu xíkáraña. 55  Tándi̱ʼi, ta̱ su̱tu̱ kotora ña̱yóʼo tá xa̱a̱ ndi̱ʼi ndo̱ova̱ʼaña. Tá va̱ása nínasa̱ma ki̱ʼva ña̱ náʼa̱ kusu yóʼo ni va̱ása níka̱a̱ kue̱ʼe̱ yóʼo, ña̱ yaku̱a̱ kúú ña̱yóʼo. Xíniñúʼu kaʼmindóña saáchi ña̱ ku̱a̱ʼa̱n ndíʼi-xa̱ʼa̱ kúú chí iniña á chí sa̱táña. 56  ”Soo tá xa̱a̱ xi̱tova̱ʼa ta̱ su̱tu̱ ña̱yóʼo, ta xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n ndíʼi kusu chi xa̱a̱ nda̱katava̱ʼanaña, ta̱yóʼo kaʼndara nu̱ú ka̱na kusu sa̱tá ti̱ko̱to̱, ñii̱ kití á ti̱ko̱to̱ ña̱ ni̱ku̱kuna xíʼin lino. 57  Soo tá tuku kána kusu yóʼo nu̱ú inka táʼví ti̱ko̱to̱ ña̱ ndíxina, ti̱ko̱to̱ ña̱ ni̱ku̱kuna xíʼin lino á nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ ku̱vaʼa xíʼin ñii̱ kití, ña̱ káa̱ ku̱a̱ʼa̱n kúúña. Xíniñúʼu kaʼmindó ña̱yóʼo. 58  Soo tá kǒoka kusu yóʼo nu̱ú ti̱ko̱to̱ ña̱ ndíxindó, ti̱ko̱to̱ ña̱ ni̱ku̱kuna xíʼin lino á nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ ku̱vaʼa xíʼin ñii̱ kití ña̱ xa̱a̱ nda̱katandó, xíniñúʼu ndakata tukundóña tasaá ndundiiña. 59  ”Ña̱yóʼo kúú ley ña̱ xíniñúʼu kundiku̱nndó xíʼin lepra ña̱ kána nu̱ú ti̱ko̱to̱ ña̱ ku̱vaʼa xíʼin ixí ndikachi ña̱ ku̱vaʼa xíʼin lino, ña̱ ni̱ku̱kuna xíʼin lino á nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ ku̱vaʼa xíʼin ñii̱ kití, ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nndó á ña̱ yaku̱a̱ kúúña á ña̱ va̱ása yaku̱a̱ kúúña”.

Nota

Inka variante “chompi”.
Tu̱ʼun hebreo ña̱ xíniñúʼuna tá káʼa̱nna xa̱ʼa̱ lepra, ku̱a̱ʼá ña̱ʼa kúni̱ kachiña. Kivi ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa̱ ku̱a̱ʼá nu̱ú kue̱ʼe̱ xíkun ña̱ kána ñii̱na ta saátu inkaka kue̱ʼe̱ xíkun ña̱ kána ti̱ko̱to̱na á veʼena.
Inka variante “yisi̱”.
Inka variante “kóno”, “tuun va̱ʼa”.
Koto glosario, ña̱ yaku̱a̱.
Inka variante “ndu̱yii̱na”, “ndu̱yaana”. Koto glosario, ña̱ va̱ása yaku̱a̱.
Inka variante “ndéeña ku̱a̱ʼa̱nña”, “xáʼnuña ku̱a̱ʼa̱nña”.
Inka variante “ni̱ka̱yu̱”.
Inka variante “xa̱ana”, “leke yuʼu̱na”.
Inka variante “tie̱ʼéra”, “taanra”.
Inka variante “levo”.
Inka variante “ni̱ki̱kuna”.
Inka variante “ku̱xi”.