Deuteronomio 28:1-68

  • Bendición ña̱ ndakiʼinna tá ná kuniso̱ʼona (1-14)

  • Chiʼña ña̱ ndakiʼinna tá ná va̱ása kuniso̱ʼona (15-68)

28  ”Tá kándíxandó ña̱ káʼa̱n Jehová Ndióxi̱ndó ta kéʼéndó ndiʼi chiñu ña̱ xáʼndara nu̱úndó ña̱ káʼi̱n xíʼinndó vitin, Jehová Ndióxi̱ndó chindeétáʼanra xíʼinndó ña̱ kundayáʼvikandó nu̱ú inka na̱ ñuu na̱ íyo nu̱ú ñuʼú.  Ndakiʼinndó ndiʼi bendición yóʼo tá ndiʼi ki̱vi̱ kándíxandó ña̱ káʼa̱n Jehová:  ”Ndakiʼinndó bendición tá íyondó chí ñuu ta saátu ndakiʼinndó bendición tá íyondó chí yuku̱.  ”Na̱ se̱ʼendó ndakiʼinna bendición, ña̱ chíʼindó ndakiʼinña bendición, ta saátu si̱ndi̱ki̱ válí sa̱na̱ndó xíʼin ndikachi* válí sa̱na̱ndó ndakiʼinrí bendición.  ”Ndakiʼinndó bendición tá ná kutú canastandó xíʼin xikóʼóndó* nu̱ú ndákavandó yuxa̱n.  ”Ndakiʼinndó bendición tá ná keʼéndó nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa.  ”Jehová chindeétáʼanra xíʼinndó ña̱ kuchiñundó kanitáʼanndó xíʼin na̱ sáa̱-ini xíni ndóʼó. Ndatakana ña̱ kanitáʼanna xíʼinndó soo xa̱a̱ síín síín kununa ku̱ʼu̱nna nu̱úndó.  Jehová chikaa̱ra bendición nu̱ú ndátaánva̱ʼandó* ña̱ kuxundó ta saátu taxira bendición ndaʼa̱ndó ña̱ vií kana ña̱ keʼéndó. Taxiva Jehová Ndióxi̱ndó bendición ndaʼa̱ndó nu̱ú ñuʼú ña̱ taxira ndaʼa̱ndó.  Tá ná keʼéndó ndiʼi chiñu ña̱ xáʼnda Jehová Ndióxi̱ndó nu̱úndó ta xíkandó yichi̱ra, Jehová ndasara ndóʼó iin ñuu ña̱ yi̱i̱ní nda̱a̱ táki̱ʼva ki̱ndoora xíʼinndó. 10  Ndiʼi na̱ ñuu na̱ íyo nu̱ú ñuʼú kunda̱a̱-inina ña̱ níʼindó ki̱vi̱ Jehová ta yi̱ʼvína kunina ndóʼó. 11  ”Jehová taxira ña̱ ná koo ku̱a̱ʼání se̱ʼendó, ña̱ ná koo ku̱a̱ʼání kití sa̱na̱ndó ta va̱ʼaní kana ña̱ʼa nu̱ú ñuʼú ña̱ taxi Jehová ndaʼa̱ndó, ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ xíʼin na̱ táʼanndó na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá. 12  Nda̱a̱ tá kéʼé iin ta̱a tá xúnara nu̱ú táanva̱ʼara ña̱ʼa ta távára mií ña̱ va̱ʼaka, ki̱ʼva saá keʼé Jehová ta kunára ndiví ña̱ va̱ʼa ná kuun sa̱vi̱ mií tiempo ña̱ xíniñúʼu kuunrá, ta taxira bendición ndaʼa̱ndó ña̱ vií kana ndiʼi ña̱ keʼéndó. Ndóʼó taxi tóondó* ña̱ kúúmiíndó ndaʼa̱ ku̱a̱ʼání na̱ inka ñuu, soo miíndó va̱ása kakavíndó ndukú tóondóña nu̱ú inkana. 13  Jehová taxira ná kuniʼindó yichi̱ nu̱ú inkana ta su̱ví miíndó kuniʼina yichi̱ nu̱ú, ta miíndó kúú na̱ kundayáʼvika... tá ná keʼéndó ndiʼi chiñu ña̱ xáʼnda Jehová Ndióxi̱ndó nu̱úndó, ña̱ káʼi̱n xíʼinndó kandíxandó ta saxínundóña. 14  Viíní keʼéndó ndiʼi chiñu ña̱ xáʼndai̱ nu̱úndó vitin ta va̱ása ku̱ʼu̱nndó ni chí ndaʼa̱ kúáʼa ni chí ndaʼa̱ yitin ña̱ kundiku̱nndó inka na̱ ndióxi̱ ta ndasakáʼnundóna. 15  ”Soo tá va̱ása xíniso̱ʼondó ña̱ káʼa̱n Jehová Ndióxi̱ndó ta va̱ása kéʼéndó ndiʼi chiñu ña̱ xáʼndara nu̱úndó ni va̱ása ndíku̱nndó ley ña̱ káʼa̱nra xíʼinndó ña̱ káʼi̱n xa̱ʼa̱ xíʼinndó vitin, saá kúú ña̱ ndakiʼinndó ndiʼi chiʼña yóʼo: 16  ”Ndakiʼinndó chiʼña tá íyondó chí ñuu ta ndakiʼinndó chiʼña tá íyondó chí yuku̱. 17  ”Ndakiʼinndó chiʼña tá ná kuvichí* ini canastandó xíʼin xikóʼóndó nu̱ú ndákavandó yuxa̱n. 18  ”Na̱ se̱ʼendó ndakiʼinna chiʼña, ña̱ chíʼindó ndakiʼinña chiʼña ta saátu si̱ndi̱ki̱ válí sa̱na̱ndó xíʼin ndikachi válí sa̱na̱ndó, ndakiʼinrí chiʼña. 19  ”Ndakiʼinndó chiʼña tá ná keʼéndó nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa. 20  ”Jehová sakúisochiʼñara* ndóʼó, taxira ña̱ ndeéní ná yi̱ʼvíndó ta taxira castigo ndaʼa̱ndó nda̱a̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ndó, xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ kéʼéndó ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱ndákoondóra.* 21  Jehová taxira ña̱ ná kiʼin kue̱ʼe̱ ndóʼó nda̱a̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ndó nu̱ú ñuʼú ña̱ ndakiʼinndó. 22  Jehová taxira castigo ndaʼa̱ndó, taxira ná kiʼinndó kue̱ʼe̱ tuberculosis, kue̱ʼe̱ kaʼní, kaa kuiñu ndóʼó, taxira ná kixi kaʼní sa̱tándó, taxira ná kanitáʼanna xíʼinndó, taxira ña̱ ndeéní kani ta̱chí niʼní ta taxira ná kiʼin kue̱ʼe̱ ndaʼa̱ ña̱ chiʼindó. Kundoʼondó ndiʼi ña̱yóʼo nda̱a̱ ná kuvindó. 23  Ndasi ndiví ta va̱ása kuunka sa̱vi̱ ta saátu va̱ása kana ña̱ʼa nu̱ú ñuʼú. 24  Yu̱ti ndasa Jehová sa̱vi̱ ta nda̱a̱ chí ndiví ko̱yo ña̱yóʼo sa̱tándó nda̱a̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ndó. 25  Tá ná kanitáʼan na̱ sáa̱-ini xíni ndóʼó xíʼinndó, Jehová taxira ña̱ kuchiñuna xíʼinndó. Ndatakandó ña̱ kanitáʼanndó xíʼinna soo xa̱a̱ síín síín nu̱ú kunundó ku̱ʼu̱nndó, ndiʼi na̱ ñuu na̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo ndeéní yi̱ʼvína tá ná kunina ndóʼó. 26  Kití tí ndáchí xíʼin kití tí íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo, kaxírí ku̱ñundó tá ná kuvindó ta kǒo na̱ taxínrí. 27  ”Jehová taxira castigo ndaʼa̱ndó ta kana ndi̱ʼi náʼnu ña̱ táʼyi ñii̱ndó nda̱a̱ táki̱ʼva ndo̱ʼo na̱ ñuu Egipto, kiʼinndó kue̱ʼe̱ hemorroide, kana ndi̱ʼi kúáʼa ñii̱ndó ta saátu kana inkaka kue̱ʼe̱ ñii̱ndó ta va̱ása kivi ndaʼandó xíʼin ña̱yóʼo. 28  Jehová sasánara ndóʼó, sakúkúara ndóʼó ta ni kǒo kunda̱a̱-inindó ndáaña keʼéndó. 29  Nda̱a̱ táki̱ʼva xíka na̱ kúáa saá kakandó tá káʼñu,* nda̱a̱ táki̱ʼva xíka ndaʼa̱ na̱ kúáa* tá naa saá kaka ndaʼa̱ndó, ta ndiʼi ña̱ keʼéndó va̱ása vií kanaña; sandáʼvina ndóʼó ta ixakuíʼnana ña̱ kúúmiíndó ta kǒo na̱ chindeétáʼan xíʼinndó. 30  Kindo̱ondó ña̱ tindaʼa̱ndó xíʼin iin ñaʼá soo inka ta̱a tiin tuúnrañá* ta ku̱su̱nra xíʼinñá. Ixava̱ʼandó iin veʼe soo va̱ása koondó iniña, chiʼindó tú uva soo va̱ása kaxíndó ku̱i̱ʼi ndaʼa̱nú. 31  Kuninu̱úndó kaʼnína si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱ndó ta va̱ása kuxundó ku̱ñurí. Kuninu̱úndó ixakuíʼnana burro sa̱na̱ndó ta va̱ása kivi ndakiʼinndórí. Ndataxina ndikachi sa̱na̱ndó ndaʼa̱ na̱ sáa̱-ini xíni ndóʼó ta kǒo na̱ chindeétáʼan xíʼinndó. 32  Kuninu̱úndó ndataxina se̱ʼeta̱andó xíʼin se̱ʼe-síʼindó ndaʼa̱ na̱ inka ñuu, ta ndakaʼánkavíndó xa̱ʼa̱na soo kǒo ña̱ kivi keʼéndó. 33  Na̱ ñuu na̱ va̱ása xíni̱ndó kúú na̱ kuxu ndiʼi ña̱ chíʼindó xíʼin ndiʼika ña̱ xíxindó. Ndiʼi tiempo sandáʼvina ndóʼó ta saxóʼvi̱na* ndóʼó. 34  Sanandó tá ná kunindó ndiʼi ña̱yóʼo. 35  ”Jehová taxira castigo ndaʼa̱ndó chi kana ndi̱ʼi táʼyi ña̱ náʼnu ñii̱ndó, ña̱ va̱ása kivi ndaʼandó nu̱ú, kanaña koʼndondó xíʼin xa̱ʼa̱-si̱ʼinndó, kanaña ini xa̱ʼa̱ndó iinsaá nda̱a̱ xa̱ʼñundó. 36  Jehová kuniʼira ndóʼó ta saátu ta̱ rey ta̱ nda̱kaxinndó kaʼndachíñu nu̱úndó, ta ku̱ʼu̱nra xíʼinndó iin ñuu ña̱ va̱ása xíni̱ndó, ta ni na̱ táʼanndó na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá va̱ása níxi̱xini̱naña. Kán ndasakáʼnundó inka ndióxi̱, ndióxi̱ ña̱ ku̱vaʼa xíʼin yitu̱n, xíʼin ndióxi̱ ña̱ ku̱vaʼa xíʼin yu̱u̱. 37  Tá ná xa̱a̱ndó ñuu nu̱ú ná chindaʼá Jehová ndóʼó, na̱kán yi̱ʼvína tá ná kuniso̱ʼona xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ndo̱ʼondó ta saátu kusi̱kindaana ndóʼó ta kundasína kunina ndóʼó. 38  ”Ku̱a̱ʼání si̱ʼva̱ chiʼindó soo loʼovaña ndakayandó, saáchi kaxí tí ti̱ka náʼnu ña̱yóʼo. 39  Chiʼindó tú uva soo va̱ása koʼondó vino ta ni va̱ása ndakayandó uva ndaʼa̱nú, saáchi ti̱kuxí* kúú tí kaxí ndiʼi tíyóʼo. 40  Koo tú olivo iníísaá ñuu nu̱ú kundoondó soo va̱ása koo aceite tá chikaa̱ndó ñii̱ndó, saáchi ko̱yo ndiʼi tí aceituna ndaʼa̱ túyóʼo. 41  Koo se̱ʼeta̱andó xíʼin se̱ʼe-síʼindó, soo ndakiʼinna na̱yóʼo ku̱ʼu̱n xíʼinna. 42  Kití válí tí xíka tiʼvi, kaxírí ndiʼi yitu̱n tú íyo nu̱ú ñuʼúndó ta saátu ndiʼi ña̱ kána nu̱ú ñuʼúndó. 43  Na̱ inka ñuu na̱ ndóo xíʼinndó, ndakúka koona nu̱úndó, soo ndóʼó va̱ása ndakúka koondó. 44  Na̱kán taxi tóona ña̱ʼa ndaʼa̱ndó soo miíndó kǒo ña̱ kivi taxi tóondó ndaʼa̱na. Na̱kán kúú na̱ kuniʼi yichi̱ nu̱úndó ta su̱ví miíndó kúú na̱ kuniʼi yichi̱ nu̱úna. 45  ”Ndakiʼinndó ndiʼi chiʼña yóʼo nda̱a̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ndó, saáchi va̱ása níxiniso̱ʼondó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová Ndióxi̱ndó ta ni va̱ása níkeʼéndó ndiʼi chiñu ña̱ xa̱ʼndara nu̱úndó ta saátu va̱ása níxi̱ndiku̱nndó ndiʼi ley ña̱ ta̱xira ndaʼa̱ndó. 46  Ndiʼi tiempo koo ña̱yóʼo sa̱tándó ta saátu sa̱tá na̱ se̱ʼendó na̱ kaku chí nu̱únínu, ta kooña iin señal nu̱úna ña̱ kǒo keʼéna nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé miíndó, 47  saáchi va̱ása níkusi̱í-inindó kachíñundó nu̱ú Jehová Ndióxi̱ndó ta saátu va̱ása níkusi̱í-inindó tá ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼání ña̱ʼa nu̱úndó. 48  Jehová chindaʼára na̱ sáa̱-ini xíni ndóʼó ña̱ kanitáʼanna xíʼinndó ta tá ná kachíñundó nu̱úna, kuni̱kavíndó kuxundó ta kuni̱kavíndó koʼondó ti̱kui̱í, kuma̱ní ti̱ko̱to̱ kundixindó ta kuma̱ní ña̱ʼa nu̱úndó. Chinúura iin yókó* tú ka̱a su̱kúnndó nda̱a̱ ná sandíʼi-xa̱ʼa̱ra ndóʼó. 49  ”Jehová chindaʼára iin ñuu ña̱ íyo xíkání, ña̱ íyo nda̱a̱ inka táʼví nu̱ú ñuʼú ña̱ xa̱a̱ña kanitáʼanña xíʼinndó. Va̱ása kunda̱a̱-inindó tu̱ʼunna ta xa̱a̱na sa̱tándó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé tí ta̱sú,* 50  kue̱ʼe̱ní koo na̱ ñuu yóʼo ta va̱ása ixato̱ʼóna na̱ chée ni va̱ása kundáʼvi-inina kunina na̱ va̱lí. 51  Na̱kán kuxuna se̱ʼe kití sa̱na̱ndó xíʼin ña̱ kana nu̱ú ñuʼúndó nda̱a̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ndó. Kuxuna ndiʼi trigondó, sandíʼina vino xa̱ándó xíʼin aceitendó, kuxuna se̱ʼe si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱ndó xíʼin se̱ʼe ndikachi sa̱na̱ndó nda̱a̱ ná sandíʼi-xa̱ʼa̱na ndóʼó. 52  Ndakasina sa̱tá ndiʼi ñuundó ta va̱ása kivika keendó nda̱a̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ ndiʼi nama̱ súkun ña̱ íyo sa̱táña, ña̱ ndáaní-inindó. Ndakasina sa̱tá ndiʼi ñuu ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú ña̱ ta̱xi Jehová Ndióxi̱ndó ndaʼa̱ndó. 53  Tasaá kuxundó se̱ʼendó, kuxundó ku̱ñu se̱ʼeta̱andó xíʼin se̱ʼe-síʼindó na̱ ta̱xi Jehová Ndióxi̱ndó ndaʼa̱ndó, xa̱ʼa̱ ña̱ ndakasi na̱ sáa̱-ini xíni ndóʼó sa̱tá ñuundó ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ ndeéní ndi̱ʼi-inindó. 54  ”Nda̱a̱ ta̱a ta̱ va̱ʼaní ni̱xi̱yo ini ta̱ va̱ása níxi̱kuma̱ní ña̱ʼa nu̱ú, va̱ása kundáʼvi-inira kunira ñanira ni ñá síʼira ñá xi̱kuʼvi̱ní-inira xi̱xinira ni na̱ va̱lí se̱ʼera na̱ ná kindo̱o, 55  tá ná kuxura ku̱ñu se̱ʼera va̱ása taxiraña ña̱ kuxunaña xíʼinra saáchi va̱ása koo inkaka ña̱ kuxura, xa̱ʼa̱ ña̱ ndakasi na̱ sáa̱-ini xíni ndóʼó sa̱tá ñuundó ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ ndeéní ndi̱ʼi-inindó. 56  Ta ñaʼá ñá yi̱i̱ní ñá kǒo níxi̱kuma̱ní nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa nu̱ú, ñá kǒo níndakanixi̱ní ña̱ kaka xáʼáñá xa̱ʼa̱ ña̱ yi̱i̱níñá, va̱ása kundáʼvi-iniñá kuniñá yii̱ñá ta̱ xi̱kuʼvi̱ní-iniñá xi̱xiniñá ni va̱ása kundáʼvi-iniñá kuniñá se̱ʼeta̱añá ni se̱ʼe-síʼiñá, 57  ni va̱ása kundáʼvi-iniñá kuniñá sókó ña̱ kita ti̱xinñá chi kuxu se̱ʼéñáña ta saátu va̱ása kundáʼvi-iniñá kuniñá na̱ va̱lí na̱ sakákuñá chi kuxu se̱ʼéñána, xa̱ʼa̱ ña̱ ndakasi na̱ sáa̱-ini xíni ndóʼó sa̱tá ñuundó ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ ndeéní ndi̱ʼi-inindó. 58  ”Tá va̱ása ndíku̱nndó Ley ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ nu̱ú libro yóʼo ta va̱ása íxato̱ʼóndó ki̱vi̱ Jehová Ndióxi̱ndó ña̱ ndáyáʼviní ña̱ káʼnuní, 59  Jehová taxira castigo ndaʼa̱ndó ta saátu ndaʼa̱ na̱ se̱ʼendó na̱ kaku chí nu̱únínu, taxira castigo ña̱ náʼnuní ta naʼání kooña nu̱úndó ta saátu taxira kue̱ʼe̱ ña̱ xo̱ʼvi̱níndó xíʼin ta naʼání koo kue̱ʼe̱ yóʼo nu̱úndó. 60  Taxira ña̱ ná xo̱ʼvi̱ tukundó xíʼin kue̱ʼe̱ ña̱ xi̱yiʼvíníndó xi̱xinindó chí Egipto ta va̱ása ndaʼandó xíʼinña. 61  Soo su̱ví nda̱saa ña̱yóʼo, chi Jehová taxira inkaka kue̱ʼe̱ nu̱úndó á inkaka castigo ña̱ kǒo va̱xi nu̱ú Ley yóʼo nda̱a̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ndó. 62  Ni ku̱a̱ʼání ná xa̱a̱ndó koondó nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼání kúú ki̱mi tí íyo chí ndiví, loʼonívandó kindo̱o saáchi va̱ása níxiniso̱ʼondó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová Ndióxi̱ndó. 63  ”Ta nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé Jehová ña̱ chi̱ndeétáʼanra xíʼinndó ña̱ va̱ʼa xi̱ndoondó ta ndu̱ku̱a̱ʼándó, saátu keʼé Jehová ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱ra ndóʼó, ta va̱ása kundookandó nu̱ú ñuʼú ña̱ xa̱a̱ ku̱nu̱mí ndakiʼinndó chi na̱ ndiʼi-xa̱ʼa̱va koondó. 64  ”Jehová taxira ña̱ xa̱a̱ síín síín ñuu ku̱ʼu̱nndó kundoondó, chí nu̱ú kíxáʼa ñuʼú iinsaá nda̱a̱ nu̱ú ndíʼiña, kán ndasakáʼnundó inka ndióxi̱, ndióxi̱ ña̱ ku̱vaʼa xíʼin yitu̱n xíʼin ndióxi̱ ña̱ ku̱vaʼa xíʼin yu̱u̱ ña̱ va̱ása níxi̱xini̱ndó ta ni na̱ táʼanndó na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá va̱ása níxi̱xini̱naña. 65  Va̱ása kivi koo táxi̱nndó xíʼin na̱ ñuu kán ta ni va̱ása koo nu̱ú kivi ndakindee̱ndó, Jehová taxira ña̱ ndi̱ʼiní-inindó ta kunaa nduchúnu̱úndó. 66  Nina na̱ kaka i̱yo koondó chi kuni̱ na̱ yiví kaʼnína ndóʼó. Ñuú xíʼin káʼñu yi̱ʼvíndó, ta kǒo kunda̱a̱-inindó á na̱ kutaku kúúndó á na̱ kuvi kúúndó. 67  Xa̱ʼa̱ ña̱ yi̱ʼvíníndó ta saátu xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ kunindó kuu, ka̱ʼa̱nndó ña̱yóʼo tá xi̱ta̱a̱n* ‘Á va̱ʼakaví xi̱kuaá ná kooña’ ta tá xi̱kuaá ka̱ʼa̱nndó ña̱yóʼo ‘Á va̱ʼakaví xi̱ta̱a̱n ná kooña’. 68  Xíʼin barco sandándikó Jehová ndóʼó chí Egipto, ta ndikóndó chí yichi̱ ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinndó va̱ása ndikóndó. Kán xi̱íkondó* miíndó ña̱ kachíñundáʼvindó nu̱ú na̱ sáa̱-ini xíni ndóʼó soo nda̱a̱ ni iinna va̱ása kandíxana satána* ndóʼó”.

Nota

Inka variante “levo”.
Inka variante “teʼe̱ndó”.
Inka variante “ndáchiva̱ʼandó”.
Inka variante “satátundó”.
Inka variante “kuyuchí”.
Inka variante “chikaa̱ra chiʼña”, “satávi̱chiʼñara”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “ta sa̱ndákoondó yi̱ʼi̱”.
Inka variante “kóʼo no̱o̱”.
Inka variante “ñúú káʼñu”.
Inka variante “tiin kúítírañá”, “tiin u̱ʼvi̱rañá”.
Inka variante “sandóʼona”.
Inka variante “mpelo̱”, “ti̱ku̱sú”.
Inka variante “íku”, “yúkú”.
Á “águila”. Inka variante “síʼñá”.
Inka variante “ñaʼa”.
Inka variante “si̱kóndó”.
Inka variante “kueenna”.