Jueces 9:1-57

  • Nda̱sana ta̱ Abimélec rey chí Siquem (1-6)

  • Ta̱ Jotán na̱túʼunra xa̱ʼa̱ iin historia (7-21)

  • Ta̱ Abimélec ndi̱va̱ʼaní ni̱xi̱yo inira (22-33)

  • Ta̱ Abimélec ka̱nitáʼanra xíʼin na̱ ñuu Siquem (34-49)

  • Iin ñá ñaʼá sa̱túkue̱ʼe̱ñá ta̱ Abimélec; ni̱xi̱ʼi̱vara (50-57)

9  Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ta̱ Abimélec se̱ʼe ta̱ Jerubaal ni̱xa̱ʼa̱nra chí Siquem ña̱ va̱ʼa kotora na̱ xitora na̱ xi̱kuu ku̱ʼva siʼíra. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ndiʼi na̱yóʼo ta saátu xíʼin ndiʼi na̱ veʼe xi̱íra ta̱ xi̱kuu yivá siʼíra:  “Ixandó ña̱ ma̱ní, ka̱ʼa̱nndó xíʼin ndiʼi na̱ níʼi yichi̱* nu̱ú na̱ ñuu Siquem: ‘¿Ndáaña kúú ña̱ va̱ʼaka nu̱úndó, ña̱ kaʼndachíñu 70 na̱ se̱ʼe ta̱ Jerubaal nu̱úndó á ña̱ kaʼndachíñu iin kuití ta̱a nu̱úndó? Ta ndakaʼánndó chi táʼan yatinvandó kúi̱’”.*  Ña̱kán na̱ xitora ku̱ʼva siʼíra ni̱xa̱ʼa̱nna ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱yóʼo xíʼin ndiʼi na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem, ta na̱yóʼo nda̱kaxinna ña̱ kundiku̱nna ta̱ Abimélec saáchi xi̱kachina: “Táʼanvayó kúúra”.*  Ta saátu ta̱xina 70 xu̱ʼún ña̱ plata ndaʼa̱ra, ña̱ ta̱vána ini templo ña̱ Baal-Berit. Ta ta̱ Abimélec xi̱niñúʼura ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa ndukúra na̱ ta̱a na̱ kǒo chiñu kúúmií ta ni kǒo ña̱ to̱ʼóna ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nna xíʼinra.  Tándi̱ʼi, nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra veʼe yivára ña̱ ni̱xi̱yo chí Ofrá, ta sa̱tá iin kuití yu̱u̱ káʼnu xa̱ʼníra 70 saá na̱ ñanira na̱ xi̱kuu se̱ʼe yivára ta̱ Jerubaal. Ta iinlá ta̱ Jotán se̱ʼe ta̱ Jerubaal ta̱ loʼoka kúú ta̱ ni̱ka̱ku, saáchi xi̱koose̱ʼéra.*  Ta tándi̱ʼi, ndiʼi na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem ta saátu ndiʼi na̱ xi̱ndoo chí Bet-Miló nda̱kutáʼanna yatin nu̱ú níndichi yitu̱n tú káʼnu, yatin nu̱ú xi̱ndichi nama̱* chí Siquem, ta kán nda̱saana ta̱ Abimélec rey.  Tá na̱túʼunna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Jotán, ndi̱ku̱n nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra chí xi̱ní yuku̱ Guerizim ta kán xi̱ndichira ta ndeéní ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Ndóʼó na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem, kuniso̱ʼondó ña̱ káʼi̱n ta Ndióxi̱ kuniso̱ʼora ndóʼó.  ”Iin ki̱vi̱, ndiʼi tú yitu̱n nda̱kutáʼannú ña̱ va̱ʼa ndaka̱xinnú iin tú koo rey nu̱únú. Ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nnú xíʼin tú olivo: ‘Kúni̱ndi̱ ña̱ ná koún rey nu̱úndi̱’.  Soo tú olivo nda̱kuiinnú: ‘¿Á sandákoovai̱ ña̱ tavái̱ aceite tá xíniñúʼuna ña̱ ndasakáʼnuna Ndióxi̱ ta saátu na̱ yiví, xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱ʼi̱n kaʼndachíñui̱ nu̱ú inka yitu̱n?’. 10  Tasaá ndiʼika tú yitu̱n ni̱ka̱ʼa̱nnú xíʼin tú higo: ‘Naʼa ta kaʼndachíñún nu̱úndi̱’. 11  Soo tú higo nda̱kuiinnú: ‘¿Á sandákoi̱ ña̱ taxii̱ ku̱i̱ʼi tí vi̱si̱ní ta va̱ʼanírí, xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱ʼi̱n kaʼndachíñui̱ nu̱ú inkaka yitu̱n?’. 12  Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nnú xíʼin yitu̱n tú uva: ‘Naʼa ta kaʼndachíñún nu̱úndi̱’. 13  Soo tú uva nda̱kuiinnú: ‘¿Á sandákoovai̱ ña̱ tavái̱ vino tá xa̱á tá sákusi̱í-ini Ndióxi̱ ta saátu na̱ yiví, xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱ʼi̱n kaʼndachíñui̱ nu̱ú inkaka yitu̱n?’. 14  Soo tándi̱ʼi, ndiʼika tú yitu̱n ni̱ka̱ʼa̱nnú xíʼin tú iñú: ‘Naʼa ta kaʼndachíñún nu̱úndi̱’. 15  Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n tú iñú xíʼin ndiʼika yitu̱n: ‘Tá ndixa ndaka̱xinndó yi̱ʼi̱ ña̱ kaʼndachíñui̱ nu̱úndó, naʼandó koondó ku̱nda̱ti̱* xa̱ʼíi̱. Soo tá kǒo, ná kana ñuʼu̱ ndaʼa̱ tú iñú ta ná kaʼmiña ndiʼi tu̱xá tú íyo chí Líbano’. 16  ”Ña̱kán tá nda̱sandó ta̱ Abimélec rey, ¿á ndixa vií íyo ña̱ ke̱ʼéndó túvindó? ¿Á ni̱na̱ʼa̱ndó ña̱ va̱ʼa-inindó xíʼin ta̱ Jerubaal ta saátu xíʼin na̱ veʼera? ¿Á ke̱ʼéndó xíʼinra nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱niñúʼu keʼéndó xíʼinra? 17  Ndáa si̱lóʼo kuvi yivái̱ tá ka̱nitáʼanra xa̱ʼa̱ndó ña̱ va̱ʼa sakǎkura ndóʼó ndaʼa̱ na̱ ñuu Madián. 18  Soo vitin ndu̱undó contra xíʼin na̱ veʼe yivái̱ ta sa̱tá iin kuití yu̱u̱ káʼnu xa̱ʼníndó 70 saá se̱ʼeta̱ara. Ta ta̱ Abimélec se̱ʼera ta̱ ka̱ku xíʼin ñá xi̱kachíñu nu̱úra, nda̱sandóra rey nu̱ú ndiʼi na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem xa̱ʼa̱ ña̱ kúúra táʼanndó. 19  Tá ndixa vií ke̱ʼéndó xíʼin ta̱ Jerubaal túvindó ta saátu xíʼin na̱ veʼera, kusi̱í-inindó xa̱ʼa̱ ta̱ Abimélec ta ná kusi̱ítu-ini miíra xa̱ʼa̱ndó. 20  Soo tá kǒo, ná kuniñúʼu ta̱ Abimélec ñuʼu̱ ña̱ kaʼmira na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem ta saátu na̱ ndóo chí Bet-Miló, ta na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem ta saátu na̱ ndóo chí Bet-Miló ná kuniñúʼuna ñuʼu̱ ña̱ kaʼmina ta̱ Abimélec”. 21  Soo ta̱ Jotán xi̱nura ku̱a̱ʼa̱nra chí Beer, ta kán ki̱ndoora ni̱xi̱yora xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱yiʼvíra xi̱xinira ñanira ta̱ Abimélec. 22  U̱ni̱ ku̱i̱ya̱ xa̱ʼndachíñu ta̱ Abimélec ñuu Israel. 23  Tasaá, Ndióxi̱ ta̱xira ña̱ sa̱a̱-ini na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem kunina ta̱ Abimélec. Ta na̱yóʼo va̱ása níxi̱ndiku̱nkanara. 24  Ña̱yóʼo ku̱uña ña̱ va̱ʼa ndacháʼvi ta̱ Abimélec ta saátu na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem xa̱ʼa̱ ni̱i̱ 70 saá na̱ se̱ʼe ta̱ Jerubaal na̱ kininí xa̱ʼnína. Saáchi mií ta̱ Abimélec xa̱ʼní na̱ ñanira ta na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem chi̱ndeétáʼanna xíʼinra ña̱ xa̱ʼnírana. 25  Xa̱ʼa̱ ña̱kán, na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem chi̱ndoose̱ʼéna na̱ ta̱a chí xi̱ní yuku̱ ña̱ va̱ʼa tiinna ta̱ Abimélec. Ta na̱ ta̱a yóʼo xi̱ ixakuíʼnána ña̱ʼa ndiʼi na̱ xi̱yaʼa yatin yichi̱ nu̱ú xi̱ndoona. Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, saá na̱túʼunna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Abimélec. 26  Tá tiempo saá, ta̱ Gaal se̱ʼe ta̱ Ébed xíʼin na̱ ñanira ni̱xa̱a̱na chí Siquem. Ta na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem nda̱kutáʼanna xíʼinra. 27  Ta na̱kán ke̱ena ku̱a̱ʼa̱nna chí yuku̱, nda̱kayana uva nu̱ú ñuʼúna, ni̱xa̱ñi̱narí* ta ke̱ʼéna iin vikó. Tándi̱ʼi ni̱ki̱ʼvina ini templo ndióxi̱na ta ki̱xáʼana xíxina, xíʼina ta káʼa̱n-ndi̱va̱ʼana xa̱ʼa̱ ta̱ Abimélec. 28  Ta ta̱ Gaal se̱ʼe ta̱ Ébed ni̱ka̱ʼa̱nra: “¿Ndáa ta̱ kúú ta̱ Abimélec ta ndáa ta̱ kúú ta̱ Siquem* ña̱ kachíñuyó nu̱úna? ¿Á su̱ví se̱ʼe ta̱ Jerubaal kúú ta̱ Abimélec ta ta̱ Zebul kúú ta̱ chíndeétáʼan xíʼinra? Va̱ʼaka ná kachíñuyó nu̱ú na̱ ta̱a na̱ veʼe ta̱ Hamor ta̱ xi̱kuu yivá ta̱ Siquem. ¿Soo nda̱chun xíniñúʼu kachíñuyó nu̱ú ta̱ Abimélec? 29  Tá yi̱ʼi̱ kúú ta̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu yóʼo, va̱ása taxivíi̱ ña̱ kaʼndachíñuka ta̱ Abimélec”. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abimélec: “Ndakaya ndiʼi na̱ soldado na̱ kúúmiíún ta kixiún kanitáʼanyó”. 30  Ta ta̱ Zebul ta̱ xi̱xaʼndachíñu nu̱ú na̱ ñuu kán, ni̱sa̱a̱níra tá ku̱ndaa̱-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Gaal se̱ʼe ta̱ Ébed. 31  Ña̱kán chi̱ndaʼá se̱ʼéra na̱ ku̱a̱ʼa̱n natúʼun ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Abimélec: “Ta̱ Gaal se̱ʼe ta̱ Ébed xíʼin na̱ ñanira ki̱xaa̱na Siquem ta káʼa̱nna xíʼin na̱ ñuu ña̱ ná koona contraún. 32  Tá xa̱a̱ ná kuñuú kixiún xíʼin na̱ kítáʼan xíʼún ta koo tu̱ʼvandó kundatundó chí yuku̱. 33  Tá ná tu̱vi, tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n kíta ñu̱ʼu* ndakiʼinndó ku̱ʼu̱nndó chí ñuu ta kanitáʼanndó xíʼinna. Tá ná kita ta̱ Gaal xíʼin na̱ ta̱a na̱ kítáʼan xíʼinra ña̱ kanitáʼanna xíʼún, chikaa̱níún ndee̱ ña̱ kuchiñún xíʼinra”. 34  Ña̱kán ta̱ Abimélec xíʼin ndiʼi na̱ kítáʼan xíʼinra ke̱ena ku̱a̱ʼa̱nna tá ñuú, ta ku̱mí táʼví nda̱taʼvína ta ni̱xa̱a̱na xi̱kundoona yatin ñuu Siquem. 35  Tá ki̱ta ta̱ Gaal se̱ʼe ta̱ Ébed ta ni̱xa̱a̱ra chí yéʼé ñuu kán, ta̱ Abimélec xíʼin na̱ kítáʼan xíʼinra ke̱ena chí nu̱ú ni̱xi̱yo se̱ʼéna. 36  Tá xi̱ni ta̱ Gaal na̱yóʼo, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Zebul: “Koto, chí xi̱ní yuku̱ káa va̱xinuu ku̱a̱ʼání na̱ yiví”. Soo ta̱ Zebul nda̱kuiinra yuʼúra: “Ku̱nda̱ti̱ yuku̱ káava kúú ña̱ xítoún, su̱ví na̱ yivíví kúúna”. 37  Tá ni̱ya̱ʼa loʼo ta̱ Gaal ni̱ka̱ʼa̱nra: “Koto, va̱xi na̱ yiví chí ma̱ʼñú yuku̱, ta iin tiʼvina xa̱a̱ kúyatinna chí nu̱ú níndichi yitu̱n káʼnu chí Meonenim”. 38  Tasaá nda̱kuiin ta̱ Zebul yuʼúra: “¿Á su̱ví yóʼó kúú ta̱ ni̱nuní xi̱kuni? Ta ni̱ka̱ʼún: ‘¿Ndáa ta̱ kúú ta̱ Abimélec ña̱ kachíñuyó nu̱úra?’. ¿Á su̱ví na̱ yiví yóʼo kúú na̱ xi̱kundasíún xi̱xiniún? Ña̱kán, kúáʼan ta kanitáʼún xíʼinna”. 39  Ña̱kán ta̱ Gaal nda̱kunúura ku̱a̱ʼa̱nra nu̱ú na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem ta ka̱nitáʼanra xíʼin ta̱ Abimélec. 40  Ta̱ Abimélec xi̱ndiku̱nra ni̱xa̱ʼa̱nra sa̱tá ta̱ Gaal saáchi ta̱yóʼo xi̱nuvara. Ku̱a̱ʼání kúú na̱ ni̱xi̱ʼi̱, ta nda̱a̱ iníísaá yéʼé ñuu xi̱ndoo na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yóʼo. 41  Ta̱ Abimélec nda̱kundeékara ni̱xi̱yora chí Arumá, ta ta̱ Zebul ta̱vára ta̱ Gaal xíʼin na̱ ñanira chí ñuu Siquem. 42  Tá inka ki̱vi̱, na̱ yiví ke̱ena ku̱a̱ʼa̱nna chí yuku̱, ta ta̱ Abimélec ku̱ndaa̱-inira xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. 43  Tasaá nda̱taʼvíra na̱ ta̱a na̱ kítáʼan xíʼinra u̱ni̱ tiʼvi ta xi̱koose̱ʼéna. Tá xi̱nira ña̱ kée na̱ yiví na̱ ñuu kán, ni̱xa̱ʼa̱nra ka̱nitáʼanra xíʼinna ta xa̱ʼnírana. 44  Ta̱ Abimélec xíʼin na̱ kítáʼan xíʼinra ki̱xáʼana kánitáʼanna xíʼinna ta ku̱chiñuna ni̱xa̱a̱na nda̱a̱ yéʼé ñuu. Ta saátu inka u̱vi̱ tiʼvi na̱ ta̱a na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra ka̱nitáʼanna xíʼin ndiʼi na̱ xi̱ñuʼu chí yuku̱ ta xa̱ʼnínana. 45  Ta̱ Abimélec ka̱nitáʼanra xíʼin na̱ ñuu kán iníísaá ki̱vi̱ ta ku̱chiñura nda̱kiʼinraña. Xa̱ʼníra ndiʼi na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo ñuu kán ta tándi̱ʼi sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱raña, ta xa̱tara ñi̱i̱ nu̱úña. 46  Tá ku̱ndaa̱-ini ndiʼi na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem na̱ ndóo ini veʼe súkun xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ndi̱ku̱n nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna koose̱ʼéna ini templo ña̱ El-Berit.* 47  Tá na̱túʼunna xíʼin ta̱ Abimélec ña̱ ini templo kán nda̱kutáʼan ndiʼi na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Siquem na̱ xi̱ndoo ini veʼe súkun, 48  miíra xíʼin ndiʼi na̱ ta̱a na̱ kítáʼan xíʼinra nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna chí yuku̱ Zalmón. Ta̱ Abimélec ki̱ʼinra iin yácha, xa̱ʼndara ndaʼa̱ iin yitu̱n, chi̱núuranú so̱ko̱ra ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra: “Kamandó, keʼéndó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼíi̱”. 49  Ña̱kán ndiʼina xa̱ʼndana ndaʼa̱ yitu̱n ta nda̱kundiku̱nna ku̱a̱ʼa̱nna sa̱tá ta̱ Abimélec. Chi̱ndoona ndaʼa̱ yitu̱n yóʼo chí nu̱ú ñúʼu-se̱ʼé na̱ yiví kán ta chi̱kaa̱na ñuʼu̱. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ ndiʼi na̱ yiví na̱ xi̱ndoo chí veʼe súkun ña̱ ni̱xi̱yo chí Siquem, ta ndiʼi na̱ ta̱a xíʼin ná ñaʼá na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yóʼo xi̱kuuna 1,000. 50  Tándi̱ʼi, ta̱ Abimélec nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra chí Tebez, ka̱nitáʼanra xíʼin na̱ ndóo ñuu kán ta ku̱chiñura nda̱kiʼinraña. 51  Ma̱ʼñú ñuu kán ni̱xi̱yo iin veʼe súkun, ta kán xi̱nu ndiʼi na̱ ta̱a xíʼin ná ñaʼá na̱ ñuu kán ku̱a̱ʼa̱nna ta saátu na̱ níʼi yichi̱ nu̱úna. Kán nda̱kasina miína ta nda̱ana nda̱a̱ nu̱ú súkun va̱ʼa veʼe kán. 52  Ta ta̱ Abimélec ku̱chiñura ni̱xa̱a̱ra nda̱a̱ nu̱ú níndichi veʼe súkun, ña̱ va̱ʼa sandíʼi-xa̱ʼa̱raña. Tá ku̱yatinra chí yéʼé ña̱yóʼo ña̱ kaʼmiraña, 53  iin ñá ñaʼá sa̱ndákavañá yu̱u̱ ña̱ molino* xi̱ní ta̱ Abimélec, ta yu̱u̱ yóʼo ta̱ʼvíña xi̱níra. 54  Tasaá ndi̱ku̱n ka̱nara ta̱ chíndeétáʼan xíʼinra, ta̱ ndíso ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼura ña̱ kanitáʼanra, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Tavá espadaún ta kaʼníún yi̱ʼi̱ ña̱ va̱ʼa ná kǒo ka̱ʼa̱n nda̱a̱ ni iinna ña̱ iin ñaʼá kúú ñá xa̱ʼní yi̱ʼi̱”. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta̱ chíndeétáʼan xíʼinra ta̱vára espadara ta xa̱ʼnírara. 55  Tá xi̱ni na̱ ta̱a na̱ ñuu Israel ña̱ ni̱xi̱ʼi̱va ta̱ Abimélec, nda̱ndikóna veʼena. 56  Tasaá, ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼé ta̱ Abimélec xíʼin yivára ndi̱kóña nu̱úra i̱xaa Ndióxi̱, saáchi xa̱ʼníra 70 na̱ ñanira. 57  Ndiʼi ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼé na̱ ta̱a na̱ ñuu Siquem nda̱ndikóña nu̱úna i̱xaa Ndióxi̱. Saá kúú ña̱ nda̱kiʼinna chiʼña ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jotán se̱ʼe ta̱ Jerubaal.

Nota

Á sana “na̱ kúúmií ku̱a̱ʼání ñuʼú”.
Á “iin ni̱i̱ kúúvayó”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “Ñanivayó kúúra”.
Inka variante “chi̱se̱ʼéra”.
Koto glosario, columna.
Inka variante “kati̱”, “ndatí”, “ku̱nda̱ʼvi̱”.
Inka variante “xi̱niʼninarí”, “ni̱xa̱ʼninarí”.
Ña̱yóʼo sana káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ta̱ Zebul ta̱ xi̱xaʼndachíñu ñuu Siquem.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Nanítuña Baal-Berit.
Koto glosario, yu̱u̱ molino.