Ña̱ ka̱ʼyí ta̱ Lucas 1:1-80

  • Tu̱ʼun ña̱ ku̱a̱ʼa̱n nu̱ú ta̱ Teófilo (1-4)

  • Ta̱ Gabriel káʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ kaku ta̱ Juan ta̱ sandákuchi na̱ yiví (5-25)

  • Ta̱ Gabriel káʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ kaku ta̱ Jesús (26-38)

  • Ñá María ku̱a̱ʼa̱nñá kotoñá ñá Elisabet (39-45)

  • Ñá María ndásakáʼnuñá Jehová (46-56)

  • Káku ta̱ Juan ta chínúuna ki̱vi̱ra (57-66)

  • Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Zacarías kuu (67-80)

1  Ku̱a̱ʼání na̱ yiví chi̱ka̱a̱nína ndee̱ ña̱ na̱ndukú va̱ʼana xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ku̱u ta ka̱ʼyínaña, ta ña̱yóʼo kándíxatu miíyóña  ta inkatu na̱ xi̱ni ña̱yóʼo na̱túʼunna xíʼinyó xa̱ʼa̱ña chi na̱yóʼo kúú na̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱.  Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo táta Teófilo ta̱ íxato̱ʼíi̱, nda̱kanixi̱níi̱ ña̱ kaʼyíi̱ña xa̱a̱ña nu̱ún, ña̱kán na̱ndukú va̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ña nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱u ndiʼi ña̱yóʼo tá ya̱chi̱,  ke̱ʼíi̱ ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa kandíxaún ña̱ ndixava kúú ndiʼi ña̱ sa̱náʼa̱na yóʼó.  Tá tiempo ta̱ Herodes, ta̱ kúú rey chí Judea, ni̱xi̱yo iin su̱tu̱ ta̱ xi̱naní Zacarías, ta̱ xi̱ndika̱a̱ xíʼin na̱ su̱tu̱ na̱ xi̱naní Abías. Ta ñá síʼira xi̱kuuñá ñá veʼe ta̱ Aarón ta Elisabet xi̱naníñá.  Ta u̱vi̱ saána na̱ va̱ʼa xi̱kuuna nu̱ú Ndióxi̱, ta viíní xi̱keʼéna ndiʼi ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n ley Jehová* xíʼinna.  Soo kǒo ni iin se̱ʼena níxi̱yo saáchi ñá Elisabet kǒo níkivi koo se̱ʼeñá,* ta u̱vi̱ saána na̱ xa̱a̱ chéeva xi̱kuuna.  Ta̱ Zacarías xi̱kachíñura nu̱ú Ndióxi̱ ña̱ xi̱kuura su̱tu̱ tá ki̱xaa̱ tiempo ña̱ kachíñu na̱ kítáʼan xíʼinra ini templo  nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo costumbre ña̱ xi̱keʼé na̱ su̱tu̱, ki̱xaa̱ hora ña̱ ki̱ʼvira ini templo Jehová* ña̱ chiʼmára. 10  Ta mií hora ña̱ chiʼmára, ndiʼi na̱ ñuu ndítana chí yéʼé ña̱ káʼa̱nna xíʼin Ndióxi̱. 11  Tasaá iin ángel Jehová* ki̱tara nu̱úra. Ta xi̱ndichira chí ndaʼa̱ kúaʼa ña̱ altar nu̱ú chíʼmána. 12  Tá xi̱ni ta̱ Zacarías ta̱yóʼo, iin ku̱a̱ʼa̱n-inira ta ndeéní ni̱yi̱ʼvíra. 13  Soo ta̱ ángel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Va̱ása yi̱ʼvíún Zacarías, saáchi xi̱niso̱ʼova Ndióxi̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n-ndáʼviún xíʼinra. Ta ñá síʼún ñá Elisabet kaku iin se̱ʼeñá ta Juan chinúún ki̱vi̱ra. 14  Ta kusi̱í-iniún, ta ku̱a̱ʼánína kusi̱í-ini tá ná kakura; 15  saáchi ta̱kán koora iin ta̱ káʼnu nu̱ú Jehová.* Soo ni iin yichi̱ va̱ása koʼora vino ni inka ndixi. Nda̱a̱ tá kúma̱ní kakura, Ndióxi̱ taxi espíritu santo ndaʼa̱ra. 16  Ta chindeétáʼanra xíʼin ku̱a̱ʼání na̱ se̱ʼe na̱ ñuu Israel ña̱ ndikóna nu̱ú Jehová* Ndióxi̱na. 17  Ta ku̱ʼu̱nra chí nu̱ú Ndióxi̱ xíʼin espíritu ta saátu xíʼin ndee̱ ña̱ íyo táki̱ʼva ni̱xi̱yo ndee̱ ta̱ Elías, ña̱ va̱ʼa ná ndikó níma̱ na̱ íyo se̱ʼe ta kooña táki̱ʼva íyo na̱ va̱lí ta chindeéra na̱ kǒo xíín kuniso̱ʼo ña̱ va̱ʼa ndíchi koona ta keʼéna ña̱ va̱ʼa, ña̱kán va̱ʼa ná koo tu̱ʼva iin ñuu ña̱ kachíñu nu̱ú Jehová”.* 18  Ta̱ Zacarías ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ ángel: “¿Ndáaña keʼíi̱ ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inii̱ á ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ káʼún xíʼi̱n? Saáchi yi̱ʼi̱ xa̱a̱ chéevai̱ ta ñá síʼi̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼáva ku̱i̱ya̱ñá”. 19  Ta ta̱ ángel nda̱kuiinra yuʼúra: “Yi̱ʼi̱ kúú ta̱ Gabriel, ta̱ níndichi nu̱ú Ndióxi̱, ta chi̱ndaʼára yi̱ʼi̱ ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼún ta natúʼi̱n xíʼún xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa yóʼo. 20  Soo, va̱ása kivi ka̱ʼún nda̱a̱ ná xi̱nu ndiʼi ña̱yóʼo, saáchi kǒo níkandíxaún tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼún, ta xi̱nuña nda̱a̱ ná kixaa̱ tiempo xi̱nuña”. 21  Ta na̱ ñuu ndátuna ta̱ Zacarías ta ki̱xáʼana xíka-inina xa̱ʼa̱ra nda̱chun kúáchi̱níra ini templo. 22  Tá ki̱tara, ni kǒo kívi ka̱ʼa̱nra iin ku̱a̱ʼa̱n va̱ʼa tu̱ʼunra, ta ki̱xáʼa xíka ndaʼa̱ra ña̱ káʼa̱nra xíʼinna, tá xi̱nina ña̱yóʼo na̱kunda̱a̱-inina ña̱ íyo iin milagro káʼnu xi̱nira ini templo. 23  Tasaá, tá ni̱xi̱nu ki̱vi̱ ña̱ ka̱chíñura ini templo, nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra chí veʼera. 24  Tá ni̱ya̱ʼa loʼo ki̱vi̱, ñá Elisabet ñá síʼira ni̱ke̱e se̱ʼeñá, ta u̱ʼu̱n yo̱o̱ kǒo níkitañá veʼeñá. Ta xi̱ka̱ʼa̱nñá: 25  “Ña̱yóʼo kúú ña̱ ke̱ʼé Jehová* xa̱ʼíi̱. Chi nda̱kaʼánra xa̱ʼíi̱ ña̱ va̱ʼa ta̱vára yi̱ʼi̱ ndaʼa̱ ña̱ kaʼan nu̱ú ña̱ xi̱ndika̱i̱”. 26  Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n i̱ñu̱ yo̱o̱ ñúʼu se̱ʼeñá, Ndióxi̱ chi̱ndaʼára ta̱ ángel Gabriel iin ñuu ña̱ naní Nazaret ña̱ ndíka̱a̱ chí Galilea 27  ta ni̱xa̱ʼa̱nra xi̱nira iin ñá loʼo kúa̱an ñá xa̱a̱ íyo tu̱ʼun xa̱ʼa̱ ña̱ tindaʼa̱ñá xíʼin iin ta̱a ta̱ naní José, ta ta̱yóʼo ta̱ ke̱e ti̱xin na̱ veʼe ta̱ David xi̱kuura. Ta ñá loʼo kúa̱an yóʼo María xi̱naníñá. 28  Tá ni̱ki̱ʼvi ta̱ ángel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “Chíndeéi̱ yóʼó,* ñaʼá ñá kúsi̱íní-ini Ndióxi̱ xíʼin; Jehová* íyora xíʼún”. 29  Soo ñákán iin ku̱a̱ʼa̱n-iniñá xíʼin tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ta xi̱kuni̱ñá kunda̱a̱-iniñá ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá. 30  Ña̱kán ta̱ ángel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “Va̱ása yi̱ʼvíún María, saáchi kúsi̱íní-ini Ndióxi̱ xíʼún. 31  Ke̱e se̱ʼún, ta kaku iin ta̱ loʼo se̱ʼún ta xíniñúʼu chinúún ki̱vi̱ra ña̱ kunaníra Jesús. 32  Ta ta̱kán káʼnuní koora ta kunaníra se̱ʼe Ndióxi̱ ta̱ káʼnuní. Ta Jehová* Ndióxi̱ ndasarara rey nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo yivára ta̱ David, 33  ta kaʼndachíñura nu̱ú na̱ veʼe ta̱ Jacob ndiʼi tiempo. Ta va̱ása ndiʼi-xa̱ʼa̱ Reinora”. 34  Soo ñá María ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunñá ta̱ ángel: “¿Ndáa ki̱ʼva koo ña̱yóʼo, chi kǒo ni iin ta̱a kísi̱ xíʼi̱n?”. 35  Ta̱ ángel nda̱kuiinra yuʼúñá: “Espíritu santo kixi sa̱táún, ta ndee̱ Ndióxi̱ ta̱ káʼnuní kundaa yóʼó. Ña̱kán ta̱ kaku kunaníra ta̱ yi̱i̱, se̱ʼe Ndióxi̱. 36  Ta ñá táʼún Elisabet ñá xa̱a̱ chée kúúñá, saátu ñáyóʼo ni̱ke̱e iin se̱ʼeñá. Ñá xi̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ña̱ kǒo kívi koo se̱ʼeñá,* ñáyóʼo xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n i̱ñu̱ yo̱o̱ ñúʼu se̱ʼeñá, 37  saáchi ndiʼi ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ xínuña”. 38  Tasaá ñá María ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Yóʼo íyo ñá káchíñu nu̱ú Jehová,* ná koo nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼún”. Ta xíʼin ña̱yóʼo sa̱ndákoo ta̱ ángel miíñá ta nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra. 39  Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo, ñá María kamaní nda̱kiʼinñá ku̱a̱ʼa̱nñá chí yuku̱,* iin ñuu ña̱ ndíka̱a̱ chí Judá, 40  ta ni̱ki̱ʼviñá veʼe ta̱ Zacarías ta chi̱ndeéñá* ñá Elisabet. 41  Tá xi̱niso̱ʼo ñá Elisabet ña̱ chi̱ndeé ñá María, ña̱ loʼo ña̱ ndíka̱a̱ ti̱xinñá iin ka̱nditaña. Tasaá nda̱kiʼin ñá Elisabet espíritu santo 42  ta ndeéní ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Yóʼó kúú ñá ndákiʼin ña̱ va̱ʼa nu̱ú ndiʼi ná ñaʼá ta Ndióxi̱ ná taxi ña̱ va̱ʼa ndaʼa̱ ña̱ loʼo ndíka̱a̱ ti̱xiún. 43  ¿Ndáa ñaʼá kúi̱ ña̱ va̱ʼa ki̱xaa̱ siʼí ta̱ tátai̱ ña̱ kotoñá yi̱ʼi̱? 44  Saáchi ndi̱ku̱n tá xi̱niso̱ʼi̱ ña̱ chi̱ndeún yi̱ʼi̱, ña̱ loʼo ña̱ ndíka̱a̱ ti̱xii̱n iin ka̱nditaña xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱kusi̱í-iniña. 45  Si̱íní íyo ñá ka̱ndíxa ña̱yóʼo, saáchi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová* xa̱ʼa̱ñá xi̱nu ndiʼiña”. 46  Ta ñá María ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Yi̱ʼi̱* ndásakáʼnui̱ Jehová,* 47  ta níma̱i̱ ndeéní kúsi̱í-iniña xíʼin Ndióxi̱, ta̱ sakǎku yi̱ʼi̱, 48  saáchi ni ñá ndáʼvi kúi̱ xi̱tora nu̱úi̱. Ta ndiʼi tiempo ka̱ʼa̱nna xa̱ʼíi̱ ñá kúi̱ ñá si̱í-ini. 49  Saáchi ta̱ íyoní ndee̱ kéʼéra ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa xa̱ʼíi̱, ta ki̱vi̱ra ña̱ yi̱i̱ kúúña. 50  Ta ndiʼi tiempo kúndáʼvi-inira xínira na̱ ndásakáʼnu miíra. 51  Ta xíniñúʼura ndee̱ra ña̱ keʼéra ku̱a̱ʼání ña̱ʼa; ta ndátaʼvíra ndiʼi na̱ kúta̱a-ini.* 52  Ta na̱ ta̱a na̱ kúúmií chiñu náʼnu távárana nu̱ú xáʼndachíñuna ta táxira ña̱ ndukáʼnu na̱ vitá-ini; 53  ta na̱ xíʼi̱ so̱ko sánduva̱ʼara-inina xíʼin ña̱ʼa va̱ʼa, ta na̱ ku̱i̱ká kǒo ni iin ña̱ʼa táxira ku̱ʼu̱n xíʼinna. 54  Ta̱kán ki̱xira ña̱ chi̱ndeéra na̱ káchíñu nu̱úra, na̱ ñuu Israel, tá ke̱ʼéra ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ ndákaʼánra xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. 55  Ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ kundáʼvi-inira kunira ta̱ Abrahán ta saátu na̱ se̱ʼe ta̱yóʼo ndiʼi tiempo, ta ña̱yóʼo kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ táʼanyó na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá”. 56  Ñá María ni̱xi̱yoñá xíʼinñá u̱ni̱ yo̱o̱ tasaá ndi̱kóñá veʼeñá. 57  Tasaá ñá Elisabet ki̱xaa̱ tiempo ña̱ kaku se̱ʼeñá, ta iin ta̱a loʼo kúú ta̱ ka̱ku. 58  Tá na̱kunda̱a̱-ini na̱ ndóo yatin xíʼinñá saátu na̱ veʼeñá xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱ndáʼvi-ini Jehová* xi̱nirañá ni̱kusi̱íní-inina xíʼinñá. 59  Tá ni̱ya̱ʼa u̱na̱ ki̱vi̱ ni̱xa̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ loʼo ña̱ kaʼndana nu̱ú yi̱i̱ra,* ta xi̱kuni̱na chinúuna ki̱vi̱ra táki̱ʼva naní yivára: Zacarías. 60  Soo siʼíra ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Kǒo kunaníra saá, Juan kunaníra”. 61  Ta na̱kán ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinñá: “Kǒo ni iin na̱ veʼún naní saá”. 62  Tasaá, iin xíka ndaʼa̱na nu̱ú yivára ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra ndáa ki̱ʼva kúni̱ra kunaní ta̱ loʼo se̱ʼera. 63  Ta̱kán ndu̱kúra iin tabla loʼo nu̱úna ta ka̱ʼyíra: “Juan kunaníra”. Ta ndiʼina iin ku̱a̱ʼa̱n-inina. 64  Ta ndi̱ku̱n va̱ʼa ki̱xáʼa tuku ta̱ Zacarías káʼa̱nra ta ki̱xáʼara ndásakáʼnura Ndióxi̱. 65  Ta ndiʼi na̱ xi̱ndoo yatin kán iin nda̱kanda̱-inina;* ta iníí chí Judea ki̱xáʼana káʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. 66  Ta ndiʼi na̱ xi̱xiniso̱ʼo xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xi̱ndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ña ta xi̱ka̱ʼa̱nna: “¿Ndáaña keʼé ta̱ loʼo yóʼo tá ná kuchéera?”. Saáchi xi̱na̱ʼa̱ káxi ña̱ ni̱xi̱yo Jehová* xíʼin ta̱ loʼo yóʼo. 67  Ndióxi̱ ta̱xira espíritu santo ndaʼa̱ ta̱ Zacarías, yivá ta̱ loʼo yóʼo, ta ni̱ka̱ʼa̱nra: 68  “Ná ndukáʼnu Jehová,* Ndióxi̱ na̱ ñuu Israel, saáchi ku̱ndáʼvi-inira xi̱nira na̱ ñuura ta sa̱kǎkurana. 69  Ta ta̱xira iin ta̱ kúúmií ndee̱ ña̱ sakǎkura miíyó ta ti̱xin na̱ veʼe ta̱ David ke̱e ta̱yóʼo, 70  nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ profeta na̱ yi̱i̱ na̱ xi̱ndoo tá ya̱chi̱ 71  ña̱ va̱ʼa sakǎkura miíyó nu̱ú na̱ sáa̱-ini xíni miíyó ta saátu nu̱ú na̱ kúndasí xíni miíyó, 72  ña̱ va̱ʼa kundáʼvi-inira kunira miíyó xa̱ʼa̱ na̱ táʼanyó na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá ta saátu ña̱ va̱ʼa ndakaʼánra xa̱ʼa̱ trato ña̱ ki̱ndoora xíʼinna, 73  ña̱ ki̱ndoora xíʼin yiváyó ta̱ Abrahán ta̱ ni̱xi̱yo tiempo xi̱naʼá 74  ña̱ tá ná ndiʼi sakǎkura miíyó ndaʼa̱ na̱ sáa̱-ini xíni miíyó, taxira iin chiñu káʼnu ndaʼa̱yó ña̱ ndasakáʼnuyóra ta va̱ása yi̱ʼvíyó 75  ta saátu ña̱ va̱ʼa nda̱kú koo iniyó ta kooyó na̱ va̱ʼa nu̱úra ndiʼi ki̱vi̱ ña̱ tákuyó. 76  Ta yóʼó ta̱ loʼo, kunaníún profeta Ndióxi̱ ta̱ káʼnuní, saáchi ku̱ʼún chí nu̱ú Jehová* ña̱ ndasaviún yichi̱ra, 77  ña̱ va̱ʼa natúʼún xíʼin na̱ ñuura ña̱ sakǎkurana tá ná koo káʼnu-inira xa̱ʼa̱ ku̱a̱china 78  xa̱ʼa̱ ña̱ kúndáʼvi-ini Ndióxi̱ xínira miíyó, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo iin ñuʼu̱ ña̱ ndáye̱ʼe̱ tá túvi nda̱a̱ nu̱ú súkun kixiña nu̱úyó 79  ña̱ va̱ʼa ndaye̱ʼe̱ña nu̱ú na̱ ndóo nu̱ú naá ta saátu nu̱ú na̱ ndóo nu̱ú ku̱nda̱tí ña̱ xáʼní, ña̱ va̱ʼa kuniʼiña miíyó ku̱ʼu̱nyó nu̱ú iin yichi̱ va̱ʼa”. 80  Ta ta̱ loʼo yóʼo xa̱ʼnura ta ndu̱ndakúra xíʼin espíritu Ndióxi̱,* ta ki̱ndoora chí ñuʼú yi̱chí nda̱a̱ tá ki̱xaa̱ ki̱vi̱ ña̱ ku̱ʼu̱nra nu̱ú na̱ ñuu Israel.

Nota

Á “ñá núma̱ ni̱xi̱yoñá”.
Inka variante “káʼa̱n to̱ʼíi̱ xíʼún”, “káʼa̱n ndióxi̱i̱ xíʼún”.
Á “ñá núma̱”.
Inka variante “xi̱kí”.
Inka variante “ni̱ka̱ʼa̱n to̱ʼóñá xíʼin”, “ni̱ka̱ʼa̱n ndióxi̱ñá xíʼin”.
Koto glosario, alma.
Á “ni̱nu kúni”.
Koto glosario, circuncisión.
Á “ndeéní ni̱yi̱ʼvína”.
Á “ndu̱ura iin ta̱ loʼo xu̱xa”.