Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 2

“Natúʼunndó xa̱ʼíi̱”

“Natúʼunndó xa̱ʼíi̱”

Ta̱ Jesús sa̱náʼa̱ra na̱ apóstol ña̱ va̱ʼa kuniʼina yichi̱ nu̱ú inkana ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱

Ka̱naña nu̱ú Hechos 1:1-26

1-3. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱nda̱yí ta̱ Jesús na̱ apóstolra, ta ndáa pregunta kúú ña̱ kivi ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱?

 TÁ XA̱A̱ kúma̱níka ku̱ʼu̱n ta̱ Jesús chí ndiví ku̱a̱ʼáníña ndo̱ʼo na̱ apóstol. Ña̱ nu̱ú, tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Jesús ku̱suchíní-inina soo tá nda̱takura ni̱kusi̱íní-inina. Ta ti̱xin ña̱ 40 ki̱vi̱ ki̱tara nu̱úna ña̱ va̱ʼa chika̱a̱ra ndee̱ xíʼinna ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ndáaña keʼéna, soo na̱yóʼo xi̱kuni̱na ña̱ ná koora ku̱a̱ʼáka ki̱vi̱ xíʼinna. Ta saá kúú ña̱ ni̱nda̱yírana.

2 Tá nda̱taka ndiʼi na̱ apóstol chí yuku̱ ña̱ Olivo va̱ʼaní xi̱niso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús. Na̱yóʼo ni kǒo níxi̱kuni̱na sandíʼira ka̱ʼa̱nra xíʼinna chi xi̱kuni̱na kuniso̱ʼokanara. Soo tándi̱ʼi na̱túʼunra xíʼinna, nda̱niʼira ndaʼa̱ra ta chi̱kaa̱ra bendición sa̱tána ta ki̱xáʼara nda̱kuitara ku̱a̱ʼa̱nra chí ndiví. Na̱ apóstol xíto káxina chí ndiví ni xa̱a̱ ni̱sa̱ʼvira ku̱a̱ʼa̱nra chí nu̱ú vikó ta kǒokara níxinina (Luc. 24:50; Hech. 1:9, 10).

3 Ndiʼi ña̱ xi̱nina yóʼo nda̱kanda̱ní-inina xíʼinña. ¿Ndáaña keʼéna vitin ña̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n ta̱ maestrona chí ndiví? Xíniñúʼu ndakundeéna natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ chi ña̱yóʼo kúú chiñu ña̱ ki̱xáʼa miíra kéʼéra, ta xa̱a̱ ni̱xi̱yo tu̱ʼvana ña̱ keʼéna ña̱yóʼo. ¿Ndáa ki̱ʼva sa̱náʼa̱ ta̱ Jesús miína ña̱ keʼéna chiñu yóʼo?, ta ¿ndáaña ke̱ʼéna? ¿Ndáa ki̱ʼva chíndeé ña̱yóʼo miíyó vitin? Tá ná kaʼviyó Hechos capítulo 1 ndani̱ʼíyó respuesta ña̱ pregunta yóʼo ta chika̱a̱níña ndee̱ xíʼinyó.

“Ña̱ va̱ʼa ná kunda̱a̱-inina ña̱ ndixa kúú ña̱ tákura” (Hechos 1:1-5)

4. ¿Ndáa ki̱ʼva ki̱xáʼa ta̱ Lucas ka̱ʼyíra tutu ña̱ Hechos?

4 Ta̱ Lucas ki̱xáʼara ka̱ʼyíra tutu ña̱ Hechos nda̱a̱ táki̱ʼva ka̱ʼyíra tutu ña̱ Lucas, chi nu̱ú iin ta̱a ta̱ xi̱naní Teófilo chi̱ndaʼáraña ku̱a̱ʼa̱nña. a Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ ka̱ʼyíra nu̱ú Evangelio ña̱ Lucas ta ña̱yóʼo náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ ndíku̱ntáʼanva tutu yóʼo. Soo nu̱ú tutu ña̱ Hechos síínva tu̱ʼun xi̱niñúʼura ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nkara xa̱ʼa̱ inkaka ña̱ʼa ña̱ xa̱á.

5, 6. a) ¿Ndáaña chi̱ndeétáʼan xíʼin na̱ discípulo ta̱ Jesús ña̱ kǒo nísandakoona ña̱ kandíxanara? b) ¿Nda̱chun káʼa̱nyó ña̱ íyo prueba ña̱ náʼa̱ nu̱úyó ña̱ kivi kandíxayó ta̱ Jesús?

5 Hechos 1:3 káʼa̱nña ña̱ ki̱ta ta̱ Jesús nu̱ú na̱ discípulora ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina ña̱ ndixa kúú ña̱ tákura. Ta cuarenta ki̱vi̱ kúú ña̱ xi̱ninara ña̱ ki̱tara nu̱ú iinna á u̱vi̱na, sava yichi̱ ki̱tara nu̱ú ndiʼi na̱ apóstolra ta iin yichi̱ ki̱tara nu̱ú yáʼaka 500 na̱ discípulora (1 Cor. 15:3-6). Ndiʼi ña̱ xi̱ni na̱ discípulo ta̱ Jesús chi̱ndeétáʼanña xíʼinna ña̱ va̱ʼaníka xa̱a̱na kandíxanara.

6 Saátu tiempo vitin íyo ku̱a̱ʼá prueba ña̱ chíndeétáʼan xíʼinyó ña̱ kivi kandíxayó ta̱ Jesús. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: ¿á íyo prueba ña̱ náʼa̱ ña̱ ndixa ni̱xi̱yo ta̱ Jesús nu̱ú ñuʼú yóʼo, ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ra xa̱ʼa̱ ku̱a̱chiyó ta tándi̱ʼi nda̱takura? Íyovaña. Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ xi̱ni ña̱ ku̱u tiempo saá. Ña̱kán kándíxaníyó ña̱ ndixa ku̱u ña̱yóʼo. Ná ka̱ʼa̱nyó xíʼin Jehová ña̱ chindeétáʼanra xíʼinyó kunda̱a̱-iniyó xíʼin relato yóʼo tasaá kandíxaníkayóra. Ná ndakaʼányó chi ña̱ va̱ʼa kandíxayó iin ña̱ʼa xíniñúʼu koo prueba ña̱ na̱ʼa̱ nu̱úyó ña̱ ndixa ku̱u ña̱yóʼo. Ta saátu ña̱ va̱ʼa ni̱ʼiyó ña̱ kutakuyó ndiʼi tiempo xíniñúʼu kandíxaníyó Ndióxi̱ (Juan 3:16).

7. ¿Ndáa ki̱ʼva kivi kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús tá nátúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱?

7 Ña̱ tutu Hechos káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús ña̱ xi̱natúʼunníra xíʼin na̱ discípulora “xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱”. Tá kúú, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna xa̱ʼa̱ profecía ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ ta̱ Mesías ña̱ xi̱niñúʼu xo̱ʼvi̱ra ta kuvira (Luc. 24:13-32, 46, 47). Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna xa̱ʼa̱ chiñu ña̱ kuumií ta̱ Mesías, chi ta̱yóʼo kúú ta̱ koo rey ti̱xin Reino Ndióxi̱. Ta nina xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ kúú ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ yiví ta saátu xíniñúʼu keʼé miíyó (Mat. 24:14; Luc. 4:43).

“Iníísaá nu̱ú ñuʼú” (Hechos 1:6-12)

8, 9. a) ¿Ndáa u̱vi̱ ña̱ʼa kúú ña̱ kǒo níxi̱kunda̱a̱-ini na̱ apóstol xíʼin? b) ¿Ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ta̱ Jesús xíʼin na̱ apóstolra, ta ndáaña sákuaʼayó xíʼin ki̱ʼva ña̱ nda̱kuiinra yuʼúna?

8 Tá na̱túʼun ta̱ Jesús xíʼin na̱ apóstolra chí yuku̱ ña̱ Olivo, ña̱yóʼo kúú yichi̱ ña̱ so̱ndíʼi ña̱ na̱túʼunra xíʼinna nu̱ú ñuʼú yóʼo. Na̱yóʼo xi̱kuni̱kavína kunda̱a̱-inina ña̱kán ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunnara: “Táta, ¿á xa̱a̱ ndasaviún reino ña̱ ñuu Israel tiempo vitin?” (Hech. 1:6). Xíʼin ña̱ ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunna yóʼo ni̱na̱ʼa̱na ña̱ ni̱xi̱yo u̱vi̱ ña̱ʼa ña̱ kǒo níxi̱kunda̱a̱-inina xíʼin. Ña̱ nu̱ú, xi̱ndakanixi̱nína ña̱ ndaka̱xin tuku Ndióxi̱ iin ta̱ rey ta̱ kaʼndachíñu nu̱ú na̱ ñuu Israel nu̱ú ñuʼú yóʼo. Ña̱ u̱vi̱, ta ndi̱ku̱n xi̱kuni̱na ña̱ ná kixáʼara kaʼndachíñura nu̱úna, ña̱kán xi̱niñúʼuna tu̱ʼun “tiempo vitin”. ¿Ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ta̱ Jesús xíʼinna ña̱ kunda̱a̱-inina xíʼin ña̱yóʼo?

9 Ta̱ Jesús xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ kunda̱a̱va-inina xíʼin pregunta ña̱ nu̱ú ña̱ ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunnara, ña̱kán kǒo níndakaniraña nu̱úna chi tá ni̱ya̱ʼa u̱xu̱ ki̱vi̱ xi̱ní nu̱úvana ña̱ ki̱xáʼa íyo iin ñuu xa̱á, ña̱ kúú Israel espiritual. Nani saá na̱ ñuu Israel va̱ása níxi̱yokana na̱ ñuu Ndióxi̱. Soo ña̱ u̱vi̱ ña̱ kǒo níxi̱kunda̱a̱-inina xíʼin, ni̱ka̱ʼa̱nva ta̱ Jesús xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Viíní ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ta ka̱chira: “Iinlá yivái̱ ta̱ íyo chí ndiví kúú ta̱ kivi ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ tiempo ña̱ kuu ña̱yóʼo, ta ndóʼó va̱ása xíniñúʼu kunda̱a̱-inindó xa̱ʼa̱ tiempo yóʼo” (Hech. 1:7). Iinlá Jehová kúú ta̱ kivi ka̱ʼa̱n ama kúú ña̱ xi̱nu ña̱ kúni̱ra. Tá xa̱a̱ ku̱nu̱mí kuvi ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra, ña̱ ni miíra kǒo níxi̱kunda̱a̱-ini ndáa hora á ndáa ki̱vi̱ kúú ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví yóʼo. Chi tiempo saá iinlá yivávara kúú ta̱ xi̱kunda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo (Mat. 24:36). Ña̱yóʼo sánáʼa̱ña miíyó ña̱ va̱ása xíniñúʼu kundi̱ʼi̱ní-iniyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó ndáa fecha kúú ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví yóʼo. Saáchi kǒo xíniñúʼuví kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.

10. ¿Ndáaña va̱ʼa xi̱kuumií na̱ apóstol kivi kundiku̱nyó, ta nda̱chun?

10 Ña̱kán ná kǒo ndi̱ku̱n kamaní ka̱ʼa̱n kúáchiyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé na̱ apóstol. Saáchi na̱yóʼo va̱ʼaní xi̱kandíxana Ndióxi̱ ta vitání ni̱xi̱yo inina chi tá ta̱xi ta̱ Jesús consejo ndaʼa̱na kǒo nísa̱a̱na. Ni va̱ása vií níxi̱yo ña̱ xi̱ndakanixi̱nína soo xi̱kuni̱vana keʼéna ña̱ va̱ʼa. Mií ta̱ Jesús ku̱a̱ʼá yichi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼinna: “Ndiʼi tiempo kundito va̱ʼa nu̱úndó” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41). Mií ña̱ nda̱a̱, na̱yóʼo va̱ʼaní xi̱ndito nu̱úna xíʼin tu̱ʼun Ndióxi̱, saáchi na̱yóʼo xi̱kuni̱nína kunina señal ña̱ koo tá ná kixaa̱ ki̱vi̱ Jehová. Saátu miíyó xíniñúʼu kundiku̱nyó yichi̱ ña̱ sa̱ndákoo na̱ apóstol ña̱ kundito va̱ʼa nu̱úyó. Ña̱kán vitinka xíniñúʼu kundito va̱ʼa nu̱úyó chi ndóoyó tiempo ña̱ naní “ki̱vi̱ nu̱ú ndíʼi” (2 Tim. 3:1-5).

11, 12. a) ¿Ndáa chiñu ta̱xi ta̱ Jesús ndaʼa̱ na̱ discípulora? b) ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús taxira ndaʼa̱ na̱ discípulora?

11 Soo xi̱niñúʼu koo tu̱ʼvaní na̱ apóstol ña̱ ndakiʼinna iin ña̱ ndáyáʼviní. Ta̱ Jesús sa̱ndákaʼánrana: “Ndakiʼinndó ndee̱ tá ná kixaa̱ espíritu santo sa̱tándó. Ta natúʼunndó xa̱ʼíi̱ chí ñuu Jerusalén, xíʼin iníí chí Judea xíʼin Samaria, ta nda̱a̱ iníísaá nu̱ú ñuʼú” (Hech. 1:8). Na̱yóʼo xi̱niñúʼu natúʼunna xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱taku ta̱ Cristo ku̱a̱ʼáka ñuu ña̱ íyo xíka, siʼna ñuu Jerusalén xi̱niñúʼu natúʼunna chi yóʼo kúú nu̱ú xa̱ʼnína ta̱ Jesús, tándi̱ʼi iníí Judea xíʼin Samaria ta saátu inkaka ñuu ña̱ kíndo̱o xíká.

12 Tá kúma̱níka taxi ta̱ Jesús chiñu yóʼo ndaʼa̱na, sa̱ndákaʼánrana ña̱ chindaʼára espíritu santo ña̱ chindeétáʼan xíʼinna. Ta tu̱ʼun “espíritu santo” yáʼaka 40 yichi̱ va̱xiña nu̱ú tutu ña̱ Hechos. Saáchi tutu ña̱ Hechos káʼa̱nña xíʼinyó ña̱ va̱ása kivi keʼéyó ña̱ kúni̱ Jehová tá kǒo espíritu santora chíndeétáʼan xíʼinyó. Ta tiempo vitin xíniñúʼuníkayó ña̱yóʼo, ña̱kán ndáyáʼviní ná ndukúyó ña̱yóʼo nu̱ú Ndióxi̱ ndiʼi ki̱vi̱ (Luc. 11:13).

13. ¿Nda̱saa na̱ yiví xíniñúʼu natúʼunyó xíʼin xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, ta nda̱chun xíniñúʼu ndinuʼu-iniyó keʼéyó chiñu yóʼo?

13 Miíyó na̱ cristiano na̱ ndóo tiempo vitin, xíniñúʼu natúʼunyó xíʼin na̱ yiví na̱ ndóo iníísaá nu̱ú ñuʼú, ta ku̱a̱ʼáníva kúú na̱yóʼo. Táki̱ʼva na̱kunda̱a̱-iniyó nu̱ú capítulo ña̱ ni̱ya̱ʼa, kúsi̱í-iniyó ña̱ nda̱kaxin Ndióxi̱ miíyó ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ra, saáchi kúni̱ra ña̱ ndiʼi na̱ yiví ná kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa ña̱ káʼa̱nra (1 Tim. 2:3, 4). ¿Á xíʼin ndinuʼu-iniún nátúʼun xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa ka̱kuna? Tá káchíñuyó nu̱ú Jehová kúsi̱íní-iniyó, saáchi miíra kúú ta̱ chíndeétáʼan xíʼinyó ña̱ va̱ʼa keʼéyó chiñu yóʼo. Nu̱ú tutu Hechos va̱xi ku̱a̱ʼáníka ña̱ʼa ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱.

14, 15. a) ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n na̱ ángel xa̱ʼa̱ ña̱ ndikó ta̱ Cristo? (Koto nota). b) ¿Nda̱chun va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó ña̱ xa̱a̱ ndi̱kóva ta̱ Cristo?

14 Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó, tá ndi̱ʼi xi̱ni na̱ 11 apóstol ña̱ ku̱a̱ndaa ta̱ Jesús chí ndiví ta nda̱ñúʼura nu̱úna, ki̱ndookana xítona tasaá ki̱xaa̱ u̱vi̱ na̱ ángel ta ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱yóʼo xíʼinna: “Ndóʼó na̱ ta̱a na̱ ñuu Galilea, ¿nda̱chun ndítandó yóʼo ña̱ xítondó chí ndiví? Ta̱ Jesús ta̱ ni̱xi̱yo xíʼinndó ta̱ nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱n chí ndiví, nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱nindó ku̱a̱ʼa̱nra chí ndiví saátu kunindó ndikóra” (Hech. 1:11). Sava na̱ veʼe-ñu̱ʼu káʼa̱nna ña̱ kixi túvi tuku ta̱ Jesús tiempo vitin. Soo, ¿á ndixa saá kooña? Va̱ása. ¿Nda̱chun va̱ʼa xíni̱yó ña̱yóʼo?

15 Saáchi va̱ása níka̱ʼa̱nna ña̱ ndikó túvira chí ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna kúú ña̱ ndikóra nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin espíritu. b Ña̱kán loʼo kuitíva kúú na̱ ta̱a na̱ xi̱ni tá sa̱ndákoo ta̱ Jesús ñuʼú yóʼo ta nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra chí nu̱ú íyo yivára. Nda̱saa na̱ yiví na̱ kúnda̱a̱-ini ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ ndikó ta̱ Cristo kúú na̱ xíni̱ ña̱ xa̱a̱ ndi̱kóvara ta xa̱a̱ kúúra rey ti̱xin Reino Ndióxi̱ (Luc. 17:20). Ña̱kán, íyova ña̱ náʼa̱ nu̱úyó ña̱ xa̱a̱ ndi̱kóva ta̱ Jesús. Vitinka xíniñúʼu sanáʼa̱yó na̱ yiví ña̱ ná kunda̱a̱-inina ña̱ xíniñúʼu ndasakáʼnuna Ndióxi̱ chi kǒoka tiempo kíndo̱o.

Na̱ʼa̱ nu̱úndi̱ ndáana kúú na̱ nda̱kaxiún (Hechos 1:13-26)

16-18. a) ¿Ndáaña sánáʼa̱ Hechos 1:13, 14 miíyó xa̱ʼa̱ reunión ña̱ xi̱kuumiíyó? b) ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ñá María? c) ¿Nda̱chun ndáyáʼviní ku̱ʼu̱nyó reunión?

16 Na̱ apóstol “ni̱kusi̱íkaví-inina ndi̱kóna chí ñuu Jerusalén” (Luc. 24:52). Káxiní ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼin na̱ apóstol ndáaña keʼéna. Soo, ¿á saxínuna ña̱yóʼo? Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n Hechos 1:13, 14 chi ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ndáa ki̱ʼva xi̱xiyo reunión tiempo saá, nu̱ú texto yóʼo káʼa̱nña ña̱ xi̱ndatakana ini iin cuarto ña̱ ni̱xi̱yo chí ni̱nu. Chí Palestina xi̱xiyo ku̱a̱ʼání veʼe ña̱ xi̱kuumií iin cuarto chí ni̱nu ta chí sa̱tá veʼena xi̱ndichi iin escalera nu̱ú xi̱ndaana. Táki̱ʼva káʼa̱n Hechos 12:12 sana veʼe siʼí ta̱ Marcos kúú nu̱ú nda̱kutáʼanna, sana ndáʼvi xi̱na̱ʼa̱ veʼe yóʼo. Soo, ¿ndáana nda̱kutáʼan iniña ta ndáaña ke̱ʼéna?

17 Su̱ví kuití na̱ apóstol níndakutáʼan veʼe yóʼo chi saátu ni̱xi̱yo inkaka na̱ ta̱a ta saátu sava ná ñaʼá, tá kúú ñá María siʼí ta̱ Jesús. Ña̱yóʼo kúú yichi̱ so̱ndíʼi ña̱ va̱xi ki̱vi̱ ñá María nu̱ú Biblia. Vitání ni̱xi̱yo ini ñá María, ta va̱ása níxindakanixi̱níñá ña̱ xi̱ndayáʼviníkañá nu̱ú inkana tá xi̱ndasakáʼnuñá Ndióxi̱ xíʼin na̱ hermano. Tá xi̱niñá ku̱mí se̱ʼéñá ña̱ ndóona xíʼinña ni̱kusi̱íní-iniñá. Ná ndakaʼányó chi tá ni̱xi̱yo ta̱ Jesús nu̱ú ñuʼú yóʼo na̱ ñani ndáʼvira kǒo níkandíxana ña̱ sánáʼa̱ra, soo tá ni̱xi̱ʼi̱ra ta nda̱takura ki̱xáʼana kándíxanara (Mat. 13:55; Juan 7:5; 1 Cor. 15:7).

18 Ta̱ ¿nda̱chun nda̱kutáʼan na̱ discípulo? Hechos 1:14 káchiña: “Inkáchi nda̱kutáʼan ndiʼina ña̱ ka̱ʼa̱nna xíʼin Ndióxi̱”. Tá xáʼa̱nyó reunión saá kúú ña̱ ndásakáʼnuyó Ndióxi̱. Ndákutáʼanyó ña̱ va̱ʼa chikaa̱yó ndee̱ xíʼin táʼanyó, ña̱ sakúaʼayó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ta saátu ña̱ ndakiʼinyó consejo. Soo mií ña̱ ndáyáʼvika kúú ña̱ ndásakáʼnuyó yiváyó Jehová. Tá kéʼéyó oración, tá xítayó nu̱ú Ndióxi̱ ña̱yóʼo sákusi̱íña-inira ta saátu miíyó kúsi̱íní-iniyó. Kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndáyáʼviní ku̱ʼu̱nyó reunión chi chíka̱a̱ña ndee̱ xíʼinyó, xa̱ʼa̱ ña̱kán ná kǒo sandákooyó ña̱ ndatakayó (Heb. 10:24, 25).

19-21. a) ¿Ndáaña sákuaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo nísandákoo Jehová ña̱ kuniñúʼura ta̱ Pedro? b) ¿Nda̱chun xi̱niñúʼu ndaka̱xinna inka na̱ ndi̱ʼvi nu̱ú ta̱ Judas, ta ndáaña sákuaʼayó xíʼin ki̱ʼva ña̱ ke̱ʼéna ña̱yóʼo?

19 Tiempo saá na̱ xi̱ndiku̱n sa̱tá ta̱ Jesús xi̱xiniñúʼu ndaka̱xinna keʼéna iin ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼviní ta ña̱yóʼo na̱samaña ki̱ʼva ña̱ xi̱keʼéna chiñu, ta ta̱ Pedro kúú ta̱ nu̱ú ta̱ ki̱xáʼa ke̱ʼé ña̱yóʼo (Hech. 1:15-26). Ndakanixi̱ní xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ni xa̱a̱ íyo sava semana chí sa̱tá ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ va̱ása xíni̱ra ta̱ Jesús, soo Jehová xi̱niñúʼukavara ta̱yóʼo (Mar. 14:72). ¿Á va̱ása sándi̱ko ña̱yóʼo iniyó? Xa̱ʼa̱ ña̱ kúúyó na̱ yiví ku̱a̱chi xíniñúʼuyó ña̱ sándakaʼánna miíyó ña̱ va̱ʼaní-ini Jehová, ta íyo tu̱ʼvara ña̱ ixakáʼnu-inira xa̱ʼa̱yó tá ndándikó-iniyó xíʼin ndiʼi níma̱yó (Sal. 86:5).

20 Ta̱ Pedro xi̱kunda̱a̱-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱kó ta̱ Judas ta̱ Jesús, xi̱niñúʼu ndukúna inka na̱ ndakiʼin chiñu nu̱úra. Soo, ¿ndáana ndakiʼin chiñu yóʼo? Xi̱niñúʼu koona iin na̱ xi̱xika xíʼin ta̱ Jesús tá xi̱natúʼunra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ta xi̱nina tá nda̱takura (Hech. 1:21, 22). Va̱ʼaní kítáʼan ña̱yóʼo xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús: “Ndóʼó na̱ ndíku̱n yi̱ʼi̱ kundúʼundó nu̱ú 12 tayi̱ nu̱ú tiinndó ku̱a̱chi xíʼin na̱ 12 tribu na̱ ñuu Israel” (Mat. 19:28). Jehová xi̱kuni̱ra ña̱ na̱ 12 apóstol na̱ ni̱xi̱ka xíʼin ta̱ Jesús koona “12 yu̱u̱”, nu̱ú kana xa̱ʼa̱ nama̱ Jerusalén ña̱ xa̱á (Apoc. 21:2, 14). Ña̱kán, mií Jehová chi̱ndeétáʼan xíʼin ta̱ Pedro ña̱ na̱kunda̱a̱-inira xíʼin profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Salmo 109:8, nu̱ú káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ta̱ Judas. Ña̱ texto yóʼo káchiña: “Chiñu ña̱ xi̱kuumiíra ná ndakiʼin inkanaña”.

21 ¿Ndáa ki̱ʼva nda̱kaxinna ta̱ ndakiʼin chiñu ña̱ xi̱kuumií ta̱ Judas? Chi̱kaa̱na suerte xa̱ʼa̱ra (Prov. 16:33). Tá tiempo xi̱naʼá ña̱yóʼo kúú ña̱ xi̱xiniñúʼuna ña̱ va̱ʼa ndaka̱xinna iin ña̱ keʼéna, soo ña̱yóʼo kúú yichi̱ ña̱ so̱ndíʼi ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱na ña̱ chi̱ka̱a̱na suerte. Va̱ása níchika̱a̱kana suerte tá xa̱a̱ nda̱kiʼinna espíritu santo. Soo, ¿nda̱chun xi̱niñúʼuna suerte tá nda̱kaxinna ta̱ ndakiʼin chiñu ña̱ xi̱kuumií ta̱ Judas? Na̱ apóstol ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin Ndióxi̱: “Jehová, yóʼó kúú ta̱ xíni̱ ndáa ki̱ʼva íyo níma̱ ndiʼi na̱ yiví, na̱ʼa̱ nu̱úndi̱ ndáa u̱vi̱ ta̱a yóʼo kúú na̱ nda̱kaxiún” (Hech. 1:23, 24). Na̱yóʼo xi̱kuni̱na ña̱ mií Jehová ndaka̱xin ta̱ ndakiʼin chiñu ña̱ xi̱kuumií ta̱ Judas. Ta, ¿ndáa ta̱ kúú ta̱ nda̱kaxin Jehová? Ta̱ Matías, chi sana ta̱yóʼo xi̱ndika̱a̱ra ti̱xin na̱ 70 discípulo na̱ chi̱ndaʼá ta̱ Jesús ña̱ ku̱ʼu̱nna natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Hech. 6:2). c

22, 23. ¿Nda̱chun xíniñúʼu ixato̱ʼóyó ta kéʼéyó ña̱ káʼa̱n na̱ níʼi yichi̱ nu̱úyó ti̱xin congregación?

22 Ña̱yóʼo sánáʼa̱ña miíyó ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ kúú ña̱ viíní ná koo ña̱ keʼé na̱ ñuura. Tiempo vitin ndáka̱xinna na̱ hermano na̱ va̱ʼaní ndásakáʼnu Ndióxi̱ ña̱ koona superintendente ti̱xin ña̱ congregación. Soo tá kúma̱níka taxina chiñu ndaʼa̱na, na̱ anciano káʼa̱nna xíʼin Jehová ña̱ ná taxira espíritu santo ndaʼa̱na, ña̱ va̱ʼa kiʼinna kuenta á ndixa sáxi̱nu na̱ hermano yóʼo ña̱ káʼa̱n Biblia tasaá va̱ʼa ndakiʼinna chiñu yóʼo. Xíʼin ña̱yóʼo kíʼinyó kuenta ña̱ xíʼin espíritu santo ndáka̱xinna na̱ kuumií iin chiñu ti̱xin ña̱ congregación. Ña̱kán íxato̱ʼóyóna ta kéʼéyó ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó. Tá kéʼéyó ña̱yóʼo va̱ʼaní kítáʼan ndiʼiyó ti̱xin congregación (Heb. 13:17).

Íxato̱ʼóyó na̱ níʼi yichi̱ nu̱úyó ti̱xin congregación ta xíniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó.

23 Nda̱a̱ táki̱ʼva sa̱kúaʼayó na̱ discípulo ta̱ Jesús ni̱kusi̱íní-inina tá nda̱kutáʼan tukuna xíʼinra tá xa̱a̱ ndi̱ʼi nda̱takura, ta saátu ni̱kusi̱íní-inina tá na̱sama ki̱ʼva ña̱ xi̱keʼéna sava ña̱ʼa. Ta vitin xa̱a̱ ni̱xi̱yo tu̱ʼvana ña̱ ndakiʼinna iin ña̱ ndáyáʼviní, nu̱ú inka capítulo sakúaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.

a Nu̱ú tutu ña̱ ka̱ʼyí ta̱ Lucas xi̱niñúʼura tu̱ʼun “ta̱ íxato̱ʼíi̱” ña̱ ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Teófilo, xíʼin ña̱yóʼo náʼa̱ra ña̱ iin ta̱a ta̱ ndáyáʼviní xi̱kuu ta̱yóʼo ta ta̱ʼán xa̱a̱ra koora discípulo ta̱ Jesús (Luc. 1:3). Soo nu̱ú tutu ña̱ Hechos ki̱vi̱ kuitíva ta̱ Teófilo káʼa̱nra. Sava na̱ xíni̱ va̱ʼa káʼa̱nna xa̱ʼa̱ ta̱ Teófilo ña̱ ni̱xa̱a̱ra ndu̱ura cristiano tá ndi̱ʼi ka̱ʼvira tutu ña̱ Lucas. Xa̱ʼa̱ ña̱kán tá ka̱ʼyí ta̱ Lucas tutu ña̱ Hechos ki̱vi̱vara xi̱nuñúʼura ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra chi xa̱a̱ ñanivara ndu̱ura.

b Nu̱ú versículo yóʼo kǒo xíniñúʼuña tu̱ʼun griego morfḗ (“ndikó túvira”), chi ña̱ xíniñúʼuña kúú tu̱ʼun trópos (“nda̱a̱ táki̱ʼva”).

c Tá ni̱ya̱ʼa tiempo ta̱ Pablo ni̱xa̱a̱ra ndu̱ura “apóstol nu̱ú na̱ ñuu”, soo va̱ása níxa̱a̱ra kuura táʼan na̱ doce apóstol na̱ nda̱kaxin mií ta̱ Jesús (Rom. 11:13; 1 Cor. 15:4-8). Saáchi tá ni̱xi̱yo ta̱ Jesús nu̱ú ñuʼú yóʼo ta̱ Pablo va̱ása níxi̱kara xíʼin ta̱ Jesús ña̱ natúʼunra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱.