Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 1

“Kúáʼanndó [...] ta sanáʼa̱ndóna ña̱ ná kundiku̱nna yi̱ʼi̱”

“Kúáʼanndó [...] ta sanáʼa̱ndóna ña̱ ná kundiku̱nna yi̱ʼi̱”

Ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ tutu Hechos ña̱ ke̱ʼé na̱ apóstol ta ndáa ki̱ʼva chindeétáʼanña xíʼinyó

1-6. Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ sava experiencia ña̱ náʼa̱ ndáa ki̱ʼva nátúʼun na̱ testigo Jehová xíʼin na̱ yiví.

 IIN ñá loʼo ñá naní Rebecca ñá íyo chí Ghana, ti̱xin escuela kúú ña̱ nátúʼunñá xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Ña̱kán ndiʼi tiempo ñúʼu tutu ña̱ tává na̱ ñuu Ndióxi̱ ini mochilañá ña̱ va̱ʼa natúʼunñá xíʼin na̱ yiví tá xa̱a̱ kéena xíxina. Ta xa̱a̱ káʼviñá Biblia xíʼin sava na̱ va̱lí na̱ xá’a̱n xíʼinñá escuela.

2 Iin matrimonio na̱ kúú precursor na̱ íyo chí isla ña̱ Madagascar ña̱ ndíkaa̱ chí este ña̱ continente africano, xáʼa̱n xáʼana ki̱ʼva 25 kilómetro á 15 milla iin ñuu loʼo nu̱ú niʼníní ña̱ xíkání ndíkaa̱, ña̱ va̱ʼa kaʼvina xíʼin ku̱a̱ʼá na̱ yiví.

3 Ña̱ va̱ʼa natúʼunna xíʼin ku̱a̱ʼá na̱ yiví na̱ ndóo chí síi̱n yu̱ta̱ Paraguay xíʼin Paraná, iin tiʼvi na̱ hermano na̱ ñuu Paraguay xíʼin inkaka na̱ ke̱e 15 ñuu i̱xava̱ʼana iin barco nu̱ú kivi ku̱ʼu̱n 12 na̱ yiví. Chi ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼá na̱ yiví na̱ xi̱ndoo xíká na̱ va̱ása níxi̱kuchiñuna natúʼunna xíʼin xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ña̱kán xi̱xiniñúʼuna túyóʼo ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nna natúʼunna xíʼinna.

4 Chí táʼví norte ña̱ continente Americano, na̱ hermano na̱ íyo chí Alaska ki̱ʼinna kuenta ña̱ va̱ʼaní natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, chi tá kíxáʼa tiempo ña̱ niʼní ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ kée inka país kíxaa̱na ñuu yóʼo xíʼin barco tú náʼnuní. Ña̱kán na̱ hermano ni̱xa̱ʼa̱nna nu̱ú kíxaa̱ tú barco yóʼo xíʼin tú carro válí nu̱ú ñúʼu tutu ña̱ tává na̱ ñuu Ndióxi̱ ña̱ íyo ku̱a̱ʼání nu̱ú tu̱ʼun. Chí ñuu yóʼo xíʼin tú avioneta xáʼa̱n na̱ hermano nátúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, tá kúú chí ñuu válí ña̱ nani: aleutiana, atabascana, chimesiana xíʼin tlingit.

5 Iin ta̱ hermano ta̱ ñuu Texas (Estados Unidos) ta̱ naní Larry, xi̱natúʼunra xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ veʼe nu̱ú íyo na̱ xi̱ku̱a̱ʼa̱ nu̱ú ni̱xi̱yora. Ni ndo̱ʼora iin tu̱ndóʼo ta va̱ásaka níkivi kakara. Soo ni saá xi̱natúʼunra xíʼin ndiʼi na̱ yiví xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱, ta xi̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ndikó tukura kakara tá ná koora nu̱ú ñuyǐví xa̱á (Is. 35:5, 6).

6 Iin tiʼvi na̱ testigo Jehová na̱ íyo chí ñuu Myanmar (tá ya̱chi̱ xi̱naníña Birmania), ke̱ena chí ñuu Mandalay ta ni̱xa̱ʼa̱nna u̱ni̱ ki̱vi̱ xíʼin tú barco ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nna iin asamblea ña̱ ni̱xi̱yo chí norte ña̱ país kán. Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuni̱nína natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Biblia xi̱niʼina tutu ña̱ tává na̱ ñuu Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa taxinaña ndaʼa̱ na̱ yiví na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna. Ta tá xi̱xaa̱ barco xi̱kundichinú iin ñuu, na̱ hermano xi̱nuuna ta iin kama xi̱xa̱ʼa̱nna xi̱taxina tutu ndaʼa̱ na̱ yiví. Ta tá xi̱ndikó tuku na̱ hermano yóʼo ti̱xin tú barco, xi̱ndaa tuku inka na̱ yiví na̱ kivi natúʼunna xíʼin xa̱ʼa̱ Ndióxi̱.

7. ¿Ndáa ki̱ʼva nátúʼunyó xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví, ta nda̱chun kéʼéyóña?

7 Ña̱yóʼo kúú sava ejemplo ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ na̱ ndásakáʼnu Jehová na̱ íyo iníísaá ñuyǐví, na̱ chíka̱a̱ní ndee̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví (Hech. 28:23). Nátúʼunna xíʼin na̱ yiví veʼe tá veʼe, chí calle xíʼin carta ta saátu xíʼin teléfono. Ta saátu tá ku̱a̱ʼa̱nna xíʼin autobús ndúkúna ki̱ʼva ña̱ natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, saátu tá xáʼa̱n si̱ína á tá ndákindeéna nu̱ú káchíñuna. Ku̱a̱ʼání ña̱ʼa xíniñúʼu na̱ hermano ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví nda̱a̱ ndáaka nu̱ú xíkana (Mat. 10:11).

8, 9. a) ¿Nda̱chun va̱ʼa nátúʼun miíyó na̱ testigo Jehová xíʼin na̱ yiví iníísaá ñuyǐví? b) ¿Ndáa pregunta kivi ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ta ndáaña kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa ndakuiinyóña?

8 Xa̱a̱ yáʼaka 235 país nátúʼun na̱ testigo Jehová xíʼin na̱ yiví. Ta miíún, ¿á nátúʼún xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví? Tá saá kéʼún iin ña̱ va̱ʼaní kúúña, saáchi chíka̱ún ndee̱ ña̱ natúʼún xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví na̱ íyo iníísaá ñuyǐví. Kivi kusi̱íní-iniún saáchi mií Jehová kúú ta̱ chíndeétáʼan xíʼin miíyó na̱ testigo Jehová ña̱ kéʼéyó chiñura. Ni íyo tu̱ndóʼo nu̱úyó á sava na̱ chíñu íxandi̱va̱ʼana xíʼinyó á sásina nu̱úyó ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ yiví, soo chíka̱a̱yó ndee̱ ña̱ ndiʼi na̱ yiví na̱ íyo iníísaá nu̱ú ñuʼú ná xa̱a̱na kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱.

9 Sana ndákanixi̱níyó: ¿nda̱chun kǒo kívi kasi ta̱ Ndi̱va̱ʼa nu̱úyó á inkaka ña̱ʼa ña̱ saxínuyó chiñu yóʼo? Ña̱ ku̱u tá siglo nu̱ú chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ʼa ndakuiinyó pregunta yóʼo. Saáchi miíyó na̱ testigo Jehová kéʼéyó chiñu ña̱ ki̱xáʼana kéʼéna tá siglo nu̱ú.

Iin chiñu ña̱ káʼnuní

10. ¿Ndáa chiñu xi̱keʼé ta̱ Jesús, ta ndáaña xi̱kunda̱a̱ káxi inira xa̱ʼa̱?

10 Ta̱ Jesucristo kúú ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n ndáa ki̱ʼva ndasakáʼnuyó Ndióxi̱, ta ndiʼi tiempo na̱túʼunra xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa. Ta chiñu yóʼo xi̱ndayáʼviníña nu̱úra chi miíra ni̱ka̱ʼa̱n: “Xíniñúʼu natúʼi̱n tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ chí inka ñuu, saáchi xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chi̱ndaʼá Ndióxi̱ yi̱ʼi̱” (Luc. 4:43). Soo ta̱ Jesús xi̱kunda̱a̱ káxi inira ña̱ va̱ása kivi sandíʼira chiñu ña̱ ki̱xáʼara kéʼéra. Tá si̱ló’o kúma̱ní kuvira ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ iníísaá ñuyǐví (Mar. 13:10). Tá su̱ví miíra keʼé ña̱yóʼo, ¿ndáana keʼéña ta ndáa ki̱ʼva keʼénaña?

“Kúáʼanndó nu̱ú ndiʼi na̱ yiví ña̱ iníísaá ñuyǐví ta sanáʼa̱ndóna ña̱ ná kundiku̱nna yi̱ʼi̱” (Mateo 28:19).

11. ¿Ndáa chiñu ña̱ ndáyáʼviní sa̱ndákoo ta̱ Jesús ndaʼa̱ na̱ discípulora, ta ndáaña ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna?

11 Tá xa̱a̱ nda̱taku ta̱ Jesús saá ki̱tara nu̱ú na̱ discípulora ta ta̱xira iin chiñu ña̱ ndáyáʼviní ndaʼa̱na, ta nika̱ʼa̱nra xíʼinna: “Kúáʼanndó nu̱ú ndiʼi na̱ yiví ña̱ iníísaá ñuyǐví ta sanáʼa̱ndóna ña̱ ná kundiku̱nna yi̱ʼi̱. Ta sandákuchindóna xíʼin ki̱vi̱ yivái̱ xíʼin ki̱vi̱ se̱ʼera ta saátu xíʼin ki̱vi̱ espíritu santo. Sanáʼa̱ndóna ná keʼéna ndiʼi ña̱ʼa ña̱ sa̱náʼi̱ ndóʼó. Ta ndakaʼánndó ña̱ íyoi̱ xíʼinndó ndiʼi ki̱vi̱ nda̱a̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví” (Mat. 28:19, 20). Tá ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ tu̱ʼun “íyoi̱ xíʼinndó”, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ chindeétáʼanra xíʼinna ña̱ va̱ʼa natúʼunna xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱. Chi xíni̱ra ña̱ ndiʼi na̱ ñuu sa̱a̱-inina kuninana (Mat. 24:9). Ta saátu tá kúma̱níka ku̱ʼu̱nra chí ndiví ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ koo iin ña̱ chindeétáʼan xíʼinna: ña̱yóʼo kúú ña̱ espíritu santo ña̱ taxi ndee̱ ndaʼa̱na ña̱ natúʼunna xíʼin na̱ yiví “iníísaá nu̱ú ñuʼú” (Hech. 1:8).

12. ¿Ndáa pregunta xíniñúʼu ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱, ta nda̱chun ndáyáʼviní kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ña?

12 Tá saá, ¿ndáaña ke̱ʼé na̱ apóstol xíʼin inkaka na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo tá siglo nu̱ú? ¿Á xíʼin ndinuʼu-inina na̱túʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱? Ni loʼoní xi̱kuuna ta i̱xandi̱va̱ʼanína xíʼinna, ¿á ku̱chiñuna sa̱xínuna chiñu yóʼo? ¿Á ndixa chi̱ndeétáʼan Jehová xíʼinna? ¿Á ta̱xira espíritu santora ndaʼa̱na? Tutu ña̱ Hechos ndákuiinña ndiʼi pregunta yóʼo, ta ndáyáʼviní ña̱ kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ña. ¿Nda̱chun? Saáchi nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús, na̱ ndíku̱n miíra xíniñúʼu natúʼunna xíʼin na̱ yiví ña̱ va̱ʼa kundiku̱nnara, ta ndakundeéna keʼéna ña̱yóʼo nda̱a̱ ná kixaa̱ ki̱vi̱ ña̱ “ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví”. Ña̱kán ndiʼi na̱ ndixa ndíku̱n ta̱ Cristo xíniñúʼu keʼéna chiñu yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ndáyáʼviní kaʼviyó ña̱ káʼa̱n tutu Hechos.

Ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ tutu Hechos

13, 14. a) ¿Ndáana ka̱ʼyí tutu ña̱ Hechos, ta ndáa mií ta̱vána ña̱ ka̱ʼyína? b) ¿Ndáaña káʼa̱n tutu ña̱ Hechos xa̱ʼa̱?

13 ¿Ndáana ka̱ʼyí libro yóʼo? Nu̱ú libro yóʼo kǒo ki̱vi̱ na̱ ka̱ʼyíña va̱xi. Soo tu̱ʼun ña̱ va̱xi nu̱ú kíxáʼa tutu yóʼo náʼa̱ káxiña ña̱ iin kúú na̱ yiví na̱ ka̱ʼyí tutu Hechos xíʼin evangelio ña̱ Lucas (Luc. 1:1-4; Hech. 1:1, 2). Ta̱ ka̱ʼyí libro yóʼo kúú ta̱ Lucas ta médico xi̱kuura, ta va̱ʼaní xi̱nandukúra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa (Col. 4:14). Tutu yóʼo nátúʼunña xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u ki̱ʼva 28 ku̱i̱ya̱: kíxáʼaña nátúʼunña xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús ña̱ ndi̱kóra chí ndiví tá ku̱i̱ya̱ 33 ña̱ tiempo vitin ta ndíʼiña ku̱i̱ya̱ 61 tá nda̱kasina ta̱ Pablo ini iin veʼe. Ku̱a̱ʼání ña̱ʼa xi̱ni nu̱ú ta̱ Lucas chi tá tiempo ña̱ ni̱xi̱yora ku̱uña, kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chi saátu ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ miíra nu̱ú ña̱ ka̱ʼyíra. Ta saátu na̱samara tu̱ʼun ña̱ ka̱ʼyíra, chi nu̱úka ña̱ ka̱ʼa̱nra na̱kán, ni̱ka̱ʼa̱nra miíndi̱ (Hech. 16:8-10; 20:5; 27:1). Ta xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní xi̱nandukúra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa, tá kúma̱ní kaʼyíra ña̱ va̱xi nu̱ú tutu Hechos sana ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱ Pablo, ta̱ Bernabé, ta̱ Felipe xíʼin inkakana.

14 ¿Ndáaña káʼa̱n tutu Hechos xa̱ʼa̱? Tá ka̱ʼyí ta̱ Lucas tutu ña̱ kúúmií ki̱vi̱ra ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼin ña̱ ke̱ʼéra. Soo tá ka̱ʼyíra tutu ña̱ Hechos ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé na̱ discípulo ta̱ Jesús. Libro yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ yiví na̱ xi̱niñúʼu Ndióxi̱ ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ra, ni na̱ yiví xi̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱na ña̱ su̱ví na̱ ndíchi níxi̱kuuna ta ni va̱ása níkaʼvi va̱ʼana (Hech. 4:13). Tutu ña̱ Hechos káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ndáa ki̱ʼva ki̱xáʼa íyo congregación tá siglo nu̱ú ta ndáa ki̱ʼva xa̱ʼnuña. Káʼa̱ntuña ndáaña xi̱keʼé na̱ cristiano tá xi̱natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Hech. 4:31; 5:42). Saátu káʼa̱nña ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan espíritu santo xíʼinna ña̱ va̱ʼa na̱túʼunna tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví (Hech. 8:29, 39, 40; 13:1-3; 16:6; 18:24, 25). Libro yóʼo va̱ʼaní kítáʼanña xíʼin ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ ña̱ nduyi̱i̱ ki̱vi̱ Ndióxi̱ ti̱xin Reino ña̱ kaʼndachíñu ta̱ Cristo. Ta saátu káʼa̱nña ña̱ ku̱chiñuna na̱túʼunna xíʼin na̱ yiví ni sa̱sina nu̱úna ta i̱xandi̱va̱ʼanína xíʼinna ña̱ keʼéna chiñu yóʼo (Hech. 8:12; 19:8; 28:30, 31).

15. ¿Ndáa ki̱ʼva chindeétáʼan tutu yóʼo xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n tutu Hechos?

15 ¿Á va̱ása kúsi̱í-inindó ña̱ sakúaʼayó xa̱ʼa̱ tutu Hechos? Ña̱ ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ na̱ hermano na̱ ni̱xi̱yo tá siglo nu̱ú chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kandíxakayó Ndióxi̱. Chi na̱kán va̱ʼaní xi̱kandíxana Ndióxi̱, ndakúní ni̱xi̱yo inina ta va̱ʼaní ke̱ʼéna chiñu yóʼo. Ta ná keʼéyó táki̱ʼva ke̱ʼéna, saá kúú ña̱ koo tu̱ʼvayó ña̱ saxínuyó chiñu ña̱ sa̱ndákoo ta̱ Jesús: ña̱ ku̱ʼu̱nyó sanáʼa̱yó na̱ yiví ña̱ kundiku̱nnara. Tutu yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ viíní kaʼviyó ta kunda̱a̱-iniyó xíʼin ña̱ káʼa̱n tutu Hechos, ná kotoyó ndáa ki̱ʼva keʼéyóña.

Ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kaʼviyó tutu Hechos

16. ¿Ndáa u̱ni̱ ña̱ʼa sanáʼa̱ tutu yóʼo miíyó?

16 Libro yóʼo sanáʼa̱ña miíyó u̱ni̱ ña̱ʼa. Ña̱ nu̱ú: Káʼa̱nña ña̱ mií Jehová kúú ta̱ chíndeétáʼan xíʼinyó xíʼin espíritu santora ña̱ va̱ʼa natúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Reinora, ta saátu ña̱ xa̱a̱na koona discípulora. Ña̱ u̱vi̱: Chika̱a̱ña ndeé xíʼinyó ña̱ kusi̱í-iniyó natúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼé na̱ cristiano na̱ ni̱xi̱yo tá siglo nu̱ú. Ña̱ u̱ni̱: Chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ ixato̱ʼóníyó na̱ ñuu Jehová xíʼin na̱ hermano na̱ kíʼin kuenta xíʼin ña̱ predicación, ta saátu na̱ níʼi yichi̱ ti̱xin congregación.

17, 18. ¿Ndáa ki̱ʼva íyo ña̱ va̱xi nu̱ú tutu yóʼo, ta ndáa ki̱ʼva chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ viíní kaʼviyó tutu Hechos?

17 Ná kotoyó ndáa ki̱ʼva na̱kuva̱ʼa tutu yóʼo. U̱na̱ sección ndátaʼví ña̱yóʼo ta iin tá iin sección kítáʼanña xíʼin iin táʼví ña̱ tutu Hechos. Va̱ása káʼa̱nña xa̱ʼa̱ iin tá iin versículo ña̱ va̱xi nu̱ú tutu Hechos, soo va̱ʼaní chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ sakúaʼayó xíʼin relato ña̱ va̱xi nu̱úña. Nu̱ú kíxáʼa iin tá iin capítulo va̱xi iin ña̱ ndáyáʼvi sakúaʼayó, ta saátu va̱xi texto nu̱ú ka̱na ña̱ káʼa̱n capítulo kán.

18 Saátu nu̱ú tutu yóʼo va̱xi ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó xíʼin tutu Hechos. Va̱xi ku̱a̱ʼání na̱ʼná ña̱ liviní ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó kunda̱a̱-iniyó xíʼin ña̱ ku̱u tiempo saá. Nu̱ú sava capítulo va̱xi recuadro nu̱ú káʼa̱nkaña xa̱ʼa̱ ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó. Sava ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱ sava na̱ xi̱ndasakáʼnu Ndióxi̱ na̱ nda̱kúní ni̱xi̱yo ini xíʼinra ta va̱ʼaní yichi̱ sa̱ndákoona nu̱úyó. Ta saátu káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u tiempo saá, xa̱ʼa̱ costumbre ña̱ xi̱kuumiína xíʼin xa̱ʼa̱ na̱ yiví na̱ va̱xi nu̱ú tutu Hechos.

Ná chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví ñuu nu̱ú ndóoyó á territorio ña̱ kúúmiíyó.

19. ¿Ndáa pregunta kivi ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱?

19 Tutu yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó ndáa ki̱ʼva íyo ña̱ kéʼéyó. Ni sa̱kán loʼo á xa̱a̱ ku̱a̱ʼá tiempo nátúʼunyó xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱, iin ña̱ va̱ʼaníka kúúña ná ndakanixi̱níyó ndáaña ndáyáʼvika nu̱úyó ta ndáaña kéʼéyó ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanyó xíʼin na̱ yiví ña̱ koona discípulo ta̱ Jesús (2 Cor. 13:5). Kivi ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ pregunta yóʼo: “¿Á ndíʼi̱-inii̱ ña̱ natúʼi̱n xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼíi̱ tá ya̱chi̱?” (1 Cor. 7:29-31). “¿Á chíkai̱ ndee̱ ña̱ nátúʼi̱n xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ta á kúsi̱í-ini ña̱ keʼíi̱ ña̱yóʼo?” (1 Tes. 1:5, 6). “¿Á chíka̱i̱ ndee̱ ña̱ ku̱a̱ʼáka tiempo natúʼi̱n xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱?” (Col. 3:23).

20, 21. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní chiñu ña̱ kúúmiíyó, ta ndáaña xíniñúʼu keʼéyó?

20 Ná kǒo nandósóyó ña̱ ndáyáʼviní chiñu ña̱ nda̱kiʼinyó. Ndáyáʼviní ña̱ keʼéyó chiñu yóʼo chi xa̱a̱ ku̱nu̱míní ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví yóʼo ta íyo ku̱a̱ʼáka na̱ yiví na̱ kúma̱ní kunda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Va̱ása xíni̱yó nda̱saa na̱ yiví kuni̱ sakúaʼa xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ tasaá ni̱ʼína ña̱ kutakuna (Hech. 13:48). Kúnda̱a̱-iniyó ña̱ iin chiñu ndáyáʼviní kúúmiíyó, ña̱ chindeétáʼanyó xíʼin na̱ yiví chi si̱lóʼoní kúma̱ní ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví yóʼo (1 Tim. 4:16).

21 Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ sa̱kúaʼayó ndáyáʼviní ña̱ ná kundiku̱nyó yichi̱ ña̱ sa̱ndákoo na̱ xi̱natúʼun xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ tá siglo nu̱ú. Ña̱ viíní kaʼviyó tutu yóʼo, chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kusi̱í-iniyó natúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ xíʼin ña̱ ndakú koo iniyó. Ta ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ (Hech. 28:23).