Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 17

“Chi̱ndeétáʼanra xíʼinna ña̱ ná kunda̱a̱ va̱ʼa inina xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱”

“Chi̱ndeétáʼanra xíʼinna ña̱ ná kunda̱a̱ va̱ʼa inina xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱”

Ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ vií sanáʼa̱yó; ña̱ ke̱ʼé na̱ ñuu Berea

Ka̱naña nu̱ú Hechos 17:1-15

1, 2. ¿Ndáana ke̱e chí ñuu Filipos ta ku̱a̱ʼa̱nna chí Tesalónica, ta ndáaña sana nda̱kanixi̱nína xa̱ʼa̱ tá ku̱a̱ʼa̱nna chí yichi̱?

 VA̱ʼANÍ i̱xava̱ʼana yichi̱ chí ñuu Roma. Nu̱ú ña̱yóʼo yáʼa carreta ta táku̱ ku̱a̱yaʼanú nu̱ú yu̱u̱ náʼnu ña̱ i̱xava̱ʼana yichi̱ yóʼo, táku̱ tá xáku tí burro, táku̱ tá nátúʼun na̱ soldado na̱ yáʼa yichi̱ kán, ña̱ nátúʼun na̱ íxi̱kó ta saátu ña̱ káʼa̱n inkaka na̱ yiví na̱ xíka yichi̱ kán. Ta yóʼo ku̱a̱ʼa̱n ta̱ Pablo, ta̱ Silas xíʼin ta̱ Timoteo, ke̱ena ñuu Filipos ta ku̱a̱ʼa̱nna chí Tesalónica, ta ña̱yóʼo ki̱ʼva 130 kilómetro káni̱ ndíkaa̱ña ta íyoní xi̱kí. I̱xayo̱ʼvi̱níña xíʼin ta̱ Pablo ta saátu ta̱ Silas ña̱ kakana, saáchi ka̱ninínana chí ñuu Filipos (Hech. 16:22, 23).

2 Soo sana ña̱ nátúʼunna ku̱a̱ʼa̱nna chíndeétáʼanníña xíʼinna. Sana ndákaʼánna xa̱ʼa̱ ta̱ ndáa veʼeka̱a ña̱ sa̱kán loʼo kuití ki̱vi̱ ndu̱ura cristiano xíʼin ndiʼi na̱ veʼera chí ñuu Filipos. Ña̱ ku̱u yóʼo chi̱kaa̱ña ndee̱ xíʼinna ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Soo ni saá, tá xa̱a̱ ku̱yatin xa̱a̱na chí ñuu Tesalónica, sana nda̱kanixi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: “¿Á vií ndakiʼin na̱ judío miíyó? ¿Á keʼéna nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé na̱ ñuu Filipos ta kanina miíyó?”

3. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní kaʼviyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Pablo?

3 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo, ta̱ Pablo ka̱ʼyira carta ku̱a̱ʼa̱n nu̱ú na̱ cristiano na̱ ñuu Tesalónica, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ndáaña ndo̱ʼora: “Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ kúnda̱a̱-inindó, ni̱xo̱ʼvi̱níndi̱ ta i̱xandi̱va̱ʼanína xíʼinndi̱ chí ñuu Filipos, soo Ndióxi̱ ta̱xira ña̱ ndakú koo inindi̱ ña̱ va̱ʼa natúʼunndi̱ xíʼinndó tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ra ni ni̱xi̱yoní tu̱ndóʼo nu̱úndi̱” (1 Tes. 2:2). Xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼora chí ñuu Filipos sana xi̱yiʼví loʼora ña̱ ku̱ʼu̱nra natúʼunra xíʼin na̱ yiví chí ñuu Tesalónica. ¿Á xa̱a̱ ndóʼo miíún saá? ¿Á xa̱a̱ yíʼviún ña̱ ku̱ʼún natúʼún xíʼin na̱ yiví? Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kandíxaní ta̱ Pablo Jehová, kǒo níyi̱ʼvíra. Ña̱ sakúaʼayó xa̱ʼa̱ ta̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ ndakú koo iniyó (1 Cor. 4:16).

“Chi̱ndeétáʼanra xíʼinna ña̱ ná kunda̱a̱ va̱ʼa inina xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱” (Hechos 17:1-3)

4. ¿Nda̱chun va̱ʼa xíni̱yó ña̱ sana ku̱a̱ʼákava tiempo ni̱xi̱yo ta̱ Pablo chí Tesalónica?

4 Relato káʼa̱nña ña̱ nani ni̱xi̱yo ta̱ Pablo chí Tesalónica, na̱túʼunra xíʼin na̱ yiví u̱ni̱ sábado chí sinagoga. ¿Á kúni̱ kachi ña̱yóʼo ña̱ u̱ni̱ semana ni̱xi̱yora kán? Va̱ásaví. Va̱ása kúnda̱a̱-iniyó nda̱saa ki̱vi̱ ni̱xi̱yora chí Tesalónica ta saáví ni̱xa̱ʼa̱nra chí sinagoga. Saáchi nu̱ú carta ña̱ ka̱ʼyira ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ miíra ta saátu na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra, xi̱niñúʼu kachíñuna chí ñuu Tesalónica ña̱ va̱ʼa ni̱ʼína ña̱ kuxuna, ta u̱vi̱ yichi̱ chi̱ndaʼá na̱ ñuu Filipos ña̱ʼa ndaʼa̱na (Filip. 4:16; 1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8). Xa̱ʼa̱ ña̱kán, sana ku̱a̱ʼákava tiempo ni̱xi̱yo ta̱ Pablo chí Tesalónica.

5. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Pablo ña̱ va̱ʼa kuniso̱ʼonara?

5 Táki̱ʼva xítoyó, ta̱ Pablo ndakúní ni̱xi̱yo inira ta ni̱xa̱ʼa̱nra na̱túʼunra xíʼin na̱ yiví chí sinagoga. Ta̱ Pablo, “chi̱ndeétáʼanra xíʼinna ña̱ ná kunda̱a̱ va̱ʼa inina xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱, chi ña̱yóʼo kúú ña̱ xi̱kutóoníra keʼéra. Xi̱ndakanira nu̱úna ta xi̱sanáʼa̱rana ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ ta̱ Cristo ña̱ xíniñúʼu kundoʼoníra ta kuvira tasaá ndatakura. Ta xi̱kachira xíʼinna: ‘Ta̱yóʼo kúú ta̱ Cristo: ta̱ Jesús, ta̱ nátúʼi̱n xa̱ʼa̱ xíʼinndó’” (Hech. 17:2, 3). Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ xa̱a̱ xi̱kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱. Xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ na̱ yiví kán xi̱xini̱na tu̱ʼun Ndióxi̱ ta xi̱ ixato̱ʼónaña, soo xi̱niñúʼu viíka kunda̱a̱-inina xíʼin ña̱yóʼo. Ña̱kán, xi̱niñúʼura tu̱ʼun Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱kanira nu̱úna, ta xi̱sanáʼa̱rana ña̱ ta̱ Jesús ta̱ ñuu Nazaret kúú ta̱ Cristo, ta̱ nda̱kaxin Ndióxi̱ ña̱ koora ta̱ Mesías.

6. ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu ta̱ Jesús tu̱ʼun Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa natúʼunra xíʼinna, ta ndáaña ndo̱ʼo na̱ discípulo xíʼin ña̱yóʼo?

6 Ta̱ Pablo ke̱ʼéra nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús chi nina tu̱ʼun Ndióxi̱ xi̱niñúʼura ña̱ va̱ʼa sa̱náʼa̱ra. Tá kúú, iin yichi̱ ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulora ña̱ xi̱niñúʼu xo̱ʼvi̱ ta̱ kúú se̱ʼe ta̱a, kuvira ta ndatakura nda̱a̱ táki̱ʼva káʼa̱n profecía (Mat. 16:21). Tá nda̱takura ki̱tara nu̱ú na̱ xi̱ndiku̱nñaʼá. Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱nina ta̱ Jesús ña̱ nda̱takura ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ ni̱xi̱nuva profecía, soo ta̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱ra ku̱a̱ʼáka ña̱ʼa nu̱ú na̱ discípulora. Tá kúú, iin yichi̱ ki̱tara nu̱ú u̱vi̱ na̱yóʼo ta “na̱túʼunra xíʼinna xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ra, ña̱ ka̱ʼyí ta̱ Moisés xíʼin ña̱ ka̱ʼyí ndiʼika na̱ profeta”. Na̱yóʼo nda̱kanda̱ní-inina ta ni̱ka̱ʼa̱nna: “¿Á su̱ví nda̱a̱ níma̱yó ni̱xa̱a̱ tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinyó tá va̱xiyó chí yichi̱, tá nda̱kani káxira nu̱úyó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱?” (Luc. 24:13, 27, 32).

7. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní kuniñúʼuyó tu̱ʼun Ndióxi̱ tá nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví?

7 Tu̱ʼun Ndióxi̱ kúúmiíníña ndee̱ (Heb. 4:12). Ña̱kán miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ tiempo vitin xíniñúʼuyó ña̱yóʼo ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ yiví nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús, ta̱ Pablo xíʼin inkaka na̱ apóstol. Tá nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví, káʼviyó ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina xíʼinña, ndákaniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta náʼa̱yó nu̱úna ña̱ ndiʼi ña̱ káʼa̱nyó nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱ va̱xiña. Tá xíniñúʼu ni̱ʼiyóña, na̱ yiví kotona ña̱ va̱ása sánáʼa̱yóna ña̱ xíni̱ miíyó chi sánáʼa̱yóna ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱. Ña̱kán ndáyáʼviní ndakaʼányó ña̱ ndiʼi ña̱ sánáʼa̱yó nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱ va̱xiña, xa̱ʼa̱ ña̱kán kándíxayóña. Ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ ndakú koo iniyó tá ná natúʼunyó xíʼin na̱ yiví nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Pablo.

“Savana ni̱xa̱a̱na ka̱ndíxana” (Hechos 17:4-9)

8-10. a) ¿Ndáaña ke̱ʼé na̱ ñuu Tesalónica tá na̱túʼunna xíʼinna? b) ¿Nda̱chun ni̱sa̱a̱ní na̱ judío xíʼin ta̱ Pablo? c) ¿Ndáaña ke̱ʼé sava na̱ judío na̱ va̱ása níxi̱kandíxa?

8 Ta̱ Pablo xa̱a̱ ndo̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús: “Na̱ kúú esclavo va̱ása káʼnukana nu̱ú na̱ káchíñuna nu̱ú. Chi tá na̱kán i̱xandi̱va̱ʼana xíʼi̱n xa̱ʼa̱ ña̱ sáa̱-inina xínina yi̱ʼi̱, saátu keʼéna xíʼin ndóʼó; soo tá na̱kán xi̱niso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n saátu kuniso̱ʼona ña̱ káʼa̱n ndóʼó” (Juan 15:20). Chí Tesalónica, ta̱ Pablo ndo̱ʼora u̱vi̱ saá ña̱yóʼo: savana xi̱niso̱ʼona ta savana va̱ása. Ta̱ Lucas ka̱ʼyira ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ na̱ judío na̱ xi̱niso̱ʼo: “Savana ni̱xa̱a̱na ka̱ndíxana ta nda̱kutáʼanna xíʼin ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Silas”. Ta ka̱chikara: “Ta saátu ke̱ʼé ku̱a̱ʼání na̱ káʼa̱n tu̱ʼun griego na̱ xi̱ndasakáʼnu Ndióxi̱ ta saátu ku̱a̱ʼání ná ñaʼá ná xi̱kuumií chiñu náʼnu” (Hech. 17:4). Ta sana na̱ sa̱kán ni̱xa̱a̱ ndu̱u discípulo xi̱kusi̱íní-inina tá xi̱ndakanina tu̱ʼun Ndióxi̱ nu̱úna.

9 Soo su̱ví ndiʼina níkutóo ña̱ sa̱náʼa̱ ta̱ Pablo saáchi savana ni̱sa̱a̱nína. Sava na̱ judío na̱ ñuu Tesalónica ni̱sa̱a̱nína xíʼin ta̱ Pablo saáchi ku̱a̱ʼání na̱ káʼa̱n tu̱ʼun griego xi̱niso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. Na̱ judío kán xi̱kuni̱na ná xa̱a̱ na̱ griego kán kandíxana ña̱ judaísmo ta sa̱náʼa̱nana ña̱ káʼa̱n ña̱ Escrituras Hebreas. Ña̱kán xi̱kuni̱na ña̱ iinlá ña̱ káʼa̱n miína ná kandíxana. Soo tá ni̱xa̱a̱ ta̱ Pablo chí sinagoga ta ka̱ndíxanara, ni̱sa̱a̱ní na̱kán.

Na̱ndukúna “ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Silas ña̱ ndataxina na̱yóʼo ndaʼa̱ na̱ yiví kán” (Hechos 17:5).

10 Ta̱ Lucas káʼa̱nkara ndáaña ku̱u: “Soo na̱ judío ni̱sa̱a̱nína ta sa̱ndátakana sava na̱ ta̱a na̱ ndi̱va̱ʼa-ini na̱ xíka chí nu̱ú ya̱ʼvi, ta ndu̱ku̱a̱ʼání na̱ yiví kán ta sa̱sáa̱na na̱ ñuu. Tasaá ni̱ki̱ʼvina veʼe ta̱ Jasón ña̱ nandukúna ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Silas ña̱ ndataxina na̱yóʼo ndaʼa̱ na̱ yiví kán. Soo xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo níndani̱ʼínana, nda̱kiʼinna ta̱ Jasón xíʼin sava na̱ hermano ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna nu̱ú na̱ chíñu ñuu kán ta káñuunana ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna, ta xi̱ndaʼyi̱ kóʼóna: ‘Na̱ ta̱a na̱ sákaku ku̱a̱chi ndiʼi ñuu, nda̱a̱ yóʼo ki̱xaa̱na, ta ta̱ Jasón nda̱kiʼinrana ndóona veʼera. Ta ndiʼi na̱ ta̱a yóʼo kǒo ndíku̱nna ña̱ káʼa̱n ta̱ César ta káchina ña̱ íyo inka rey: ta̱ Jesús’” (Hech. 17:5-7). ¿Ndáaña kivi kundoʼo ta̱ Pablo xíʼin na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra?

11. ¿Ndáa ku̱a̱chi chi̱kaa̱na ta̱ Pablo xíʼin na̱ kítáʼan xíʼinra, ta ndáa ley kúú ña̱ xi̱kunda̱a̱-ini na̱ judío xa̱ʼa̱? (Koto nota).

11 Ndakanixi̱ní xa̱ʼa̱ na̱ yiví na̱ kue̱ʼe̱ní ta sáa̱nína. I̱yoní ña̱yóʼo. Tá ku̱a̱ʼání na̱ yiví sáa̱na íyona nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin yu̱ta tá ndeéní ku̱a̱ʼa̱n ta sándiʼi-xa̱ʼa̱rá ndiʼi ña̱ʼa. Tasaá kúú ña̱ ke̱ʼé na̱ judío kán ña̱ va̱ʼa kǒo natúʼunka ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Silas xíʼin na̱ yiví. Miína kúú na̱ ki̱xáʼa kini kéʼé ta sa̱sáa̱na na̱ ñuu, tasaá ni̱xa̱ʼa̱nna nu̱ú na̱ chíñu ña̱ chikaa̱na ku̱a̱chi ta̱ Pablo xíʼin na̱ kítáʼan xíʼinra. Ña̱ nu̱ú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱na kúú ña̱ sákakuna ku̱a̱chi ndiʼi ñuu, soo su̱ví na̱yóʼoví kúú na̱ níkixáʼa xíʼin ku̱a̱chi chí ñuu Tesalónica. Ta ña̱ u̱vi̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱ yiví kán ndeéka ni̱xi̱yoña, saáchi chi̱kaa̱na ku̱a̱china ña̱ xi̱yaʼandosóna ley ña̱ ta̱xi ta̱ emperador: xi̱kaʼa̱nna ña̱ kixaa̱ inka ta̱ rey, ta̱ Jesucristo. a

12. ¿Nda̱chun kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ku̱a̱ʼání tu̱ndóʼo kivi kixi nu̱ú na̱ cristiano na̱ ñuu Tesalónica xa̱ʼa̱ ña̱ vatá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱na?

12 Ná ndakaʼányó chi na̱ escriba xíʼin na̱ fariseo ni̱ka̱ʼa̱nna táʼan ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús. Ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Pilato: “Nda̱ni̱ʼíndi̱ ta̱ ta̱a yóʼo ña̱ káʼa̱nra xíʼin na̱ ñuu ña̱ ná koona contra xíʼin na̱ chíñu [...] ta káʼa̱nra ña̱ kúúra ta̱ Cristo, iin rey” (Luc. 23:2). Sana, ta̱ Pilato ni̱yi̱ʼvíra ña̱ ndakanixi̱ní ta̱ emperador ña̱ va̱ása íxato̱ʼórara, ta xa̱ʼa̱ ña̱kán xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná kaʼnína ta̱ Jesús. Ta sana saátu kivi kundoʼo na̱ cristiano na̱ ñuu Tesalónica. Iin tutu káchiña: “I̱yoní ña̱ ni̱ya̱ʼa na̱yóʼo nu̱ú saáchi tá iinna káʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ na̱ emperador ku̱a̱ʼání tu̱ndóʼo kivi kixi nu̱ú na̱ chi̱kaa̱na ku̱a̱chi”. ¿Á vií ka̱na ña̱ xi̱kuni̱ na̱ judío keʼéna?

13, 14. a) ¿Nda̱chun kǒo níkuchiñu na̱ yiví kasina ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱? b) ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱ndiku̱n ta̱ Pablo consejo ta̱ Jesús, ta ndáaña kivi keʼé miíyó?

13 Ni kininí ke̱ʼé na̱ yiví yóʼo soo kǒo níkuchiñuna kasina nu̱úna ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ chí Tesalónica. ¿Nda̱chun? Saáchi ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Silas kǒo níkeena nu̱ú na̱ yiví kán. Ta sana, na̱ chíñu kán kǒo níkandíxavína ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱ yiví kán xíʼinna. Xa̱ʼa̱ ña̱kán sana ndu̱kúna xu̱ʼún nu̱ú ta̱ Jasón xíʼin inkaka na̱ hermano ña̱ va̱ʼa sa̱ñána, tasaá ta̱xina ku̱a̱ʼa̱nna (Hech. 17:8, 9). ¿Soo ndáaña ku̱u xíʼin ta̱ Pablo? Ke̱ʼéra ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús: “Kuentaní koondó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo tí ko̱o̱, ta saátu vitání ná koo inindó táki̱ʼva íyo tí paloma” (Mat. 10:16). Ña̱kán ku̱xíkára nu̱ú tu̱ndóʼo yóʼo ta nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra inka ñuu. Ndakú ni̱xi̱yo inira, soo ki̱ʼinra kuenta ama kúú ña̱ xíniñúʼu kuxíkára nu̱ú tu̱ndóʼo. ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ra?

14 Tiempo vitin ku̱a̱ʼání na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá káʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ na̱ testigo Jehová, tasaá íxandi̱va̱ʼana xíʼinna. Káʼa̱nna xíʼin na̱ chíñu ña̱ va̱ása taxina ña̱ keʼéna chiñu ñuuna saáchi va̱ása íxato̱ʼónana. Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé na̱ ni̱xi̱yo siglo nu̱ú, kéʼéna ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ ña̱ sáa̱-inina xínina miíyó. Soo, ¿ndáaña kéʼé miíyó? Miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱, va̱ása náʼa̱yó ña̱ ndakú iniyó nu̱ú na̱ yiví. Tá kúú, kǒo nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví tá sáa̱nína ta kǒo xíínna kuniso̱ʼona. Saáchi, ndúkúyó ki̱ʼva ña̱ vií natúʼunyó xíʼinna. Ta sava yichi̱ ndákiʼinyó ku̱a̱ʼa̱nyó tasaá ndíkóyó inka ki̱vi̱.

Na̱yóʼo “va̱ʼaníka xi̱kuni̱na sakúaʼana” (Hechos 17:10-15)

15. ¿Ndáaña ke̱ʼé na̱ ñuu Berea tá xi̱niso̱ʼona tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ Ndióxi̱?

15 Ña̱ va̱ʼa kundaana ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Silas, na̱ hermano chi̱ndaʼánana chí ñuu Berea, ña̱ kíndo̱o 65 kilómetro. Tá ni̱xa̱a̱ ta̱ Pablo, ni̱xa̱ʼa̱nra chí sinagoga ta na̱túʼunra xíʼin na̱ íyo kán. Sana ku̱si̱íníva-inira ña̱ nda̱ni̱ʼíra na̱ yiví na̱ va̱ʼaní xíniso̱ʼo. Ña̱kán ta̱ Lucas ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ na̱ judío na̱ ñuu Berea “va̱ʼaníka xi̱kuni̱na sakúaʼana nu̱ú na̱ ñuu Tesalónica, saáchi va̱ʼaní xi̱niso̱ʼona tu̱ʼun Ndióxi̱ ta ni̱ndi̱ʼi̱ní-inina xa̱ʼa̱ña, ta ndiʼi ki̱vi̱ xi̱kaʼvikavína tu̱ʼun Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina á ndixa táki̱ʼva káchina xíʼinna saá íyoña” (Hech. 17:10, 11). Va̱ása kúni̱ kachi ña̱yóʼo ña̱ na̱ ñuu Tesalónica na̱ va̱ʼaní xi̱niso̱ʼo va̱ása kúni̱kana sakúaʼana. Saáchi ta̱ Pablo ka̱ʼyíra ña̱yóʼo ku̱a̱ʼa̱n nu̱úna: “Ndiʼi tiempo táxindi̱ tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ndó, saáchi tá na̱kunda̱a̱-inindó xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ ña̱ na̱túʼunndi̱ xíʼinndó, va̱ása níndakanixi̱níndó ña̱ kúúña tu̱ʼun na̱ yiví, chi ka̱ndíxandó ña̱ ndixa tu̱ʼun Ndióxi̱ kúúña ta ña̱yóʼo kúú ña̱ chíndeétáʼan xíʼin ndóʼó na̱ kándíxa Ndióxi̱” (1 Tes. 2:13). Tá saá, ¿nda̱chun xi̱kaʼa̱nna xa̱ʼa̱ na̱ judío na̱ ñuu Berea ña̱ xi̱kuni̱nína sakúaʼana?

16. ¿Nda̱chun kivi ka̱ʼa̱nyó ña̱ na̱ ñuu Berea xi̱kuni̱nína sakúaʼana?

16 Iin ña̱ xa̱á xi̱kuu tu̱ʼun Ndióxi̱ nu̱ú na̱ ñuu Berea. Soo na̱yóʼo va̱ása níka̱ʼa̱nkúáchina xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱kúaʼana ta saátu va̱ása kamaní níkandíxana ndiʼiña. Chi ña̱ siʼna ke̱ʼéna kúú ña̱ viíní xi̱niso̱ʼona ta̱ Pablo tá nda̱kanira ña̱ va̱xi nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱ nu̱úna. Ta ña̱ va̱ʼa kandíxana ndiʼi ña̱ xi̱niso̱ʼona, na̱ndukú va̱ʼana xa̱ʼa̱ña nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱. Ta su̱ví kuití sábado níkeʼéna ña̱yóʼo chi ndiʼi ki̱vi̱ xi̱keʼénaña. Ta saátu chi̱kaa̱nína ndee̱ ña̱ nandukú va̱ʼana xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱kúaʼana tasaá kunda̱a̱-inina á kítáʼanña xíʼin ña̱ va̱xi nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱. Vitá ni̱xi̱yo inina, na̱samana ña̱ xi̱keʼéna ta “ku̱a̱ʼánína ni̱xa̱a̱ ka̱ndíxa Ndióxi̱” (Hech. 17:12). Ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Lucas ña̱ xi̱kuni̱nína sakúaʼana.

17. ¿Nda̱chun iin ña̱ va̱ʼa kúú ña̱ kundiku̱nyó yichi̱ na̱ ñuu Berea, ta ndáa ki̱ʼva keʼéyó ña̱yóʼo ni xa̱a̱ ku̱a̱ʼá tiempo ñúʼuyó ti̱xin ñuu Ndióxi̱?

17 Na̱ ñuu Berea kǒo níndakanixi̱nína ña̱ ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱na nu̱ú Biblia. Xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní xi̱niso̱ʼona ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna, va̱ʼaní yichi̱ sa̱ndákoona nu̱úyó. Ke̱ʼéna ña̱ xi̱kuni̱ mií Jehová ta ka̱ndíxana ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo. Saátu tiempo vitin káʼa̱nyó xíʼin na̱ yiví ña̱ ná kaʼvina Biblia tasaá kandíxakana Ndióxi̱. Ni xa̱a̱ nda̱kuchiyó, xíniñúʼuka keʼéyó táʼan ña̱ ke̱ʼé na̱ ñuu Berea. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ndáyáʼviní ña̱ sakúaʼakayó xa̱ʼa̱ Jehová ta keʼéyó ña̱ sákuaʼayó. Ná taxiyó ña̱ nasamara ki̱ʼva ña̱ íyoyó tasaá kúú ña̱ xa̱a̱yó kooyó táki̱ʼva kúni̱ miíra (Is. 64:8). Tá ná keʼéyó ña̱yóʼo, ndakundeéyó kachíñuyó nu̱ú yiváyó ta sakusi̱íníyó inira.

18, 19. a) ¿Nda̱chun ki̱ta ta̱ Pablo ñuu Berea? ¿Ndáaña ke̱ʼéra, ta ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ra? b) ¿Ndáa na̱ yiví kúú na̱ xi̱niñúʼu natúʼunra xíʼin ñuu nu̱ú ku̱ʼu̱nra?

18 Relato káʼa̱nña ña̱ va̱ása naʼá níxi̱yo ta̱ Pablo ñuu Berea. Káchiña: “Tá na̱kunda̱a̱-ini na̱ judío na̱ ñuu Tesalónica xa̱ʼa̱ ta̱ Pablo ña̱ xíkara nátúʼunra xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ chí ñuu Berea, ni̱xa̱ʼa̱nna sa̱sáa̱na ndiʼi na̱ yiví ñuu kán. Na̱ hermano kamaní ta̱vána ta̱ Pablo ña̱ ku̱ʼu̱nra chí nu̱ú mar, soo ta̱ Silas xíʼin ta̱ Timoteo ni̱ndo̱ona ñuu kán. Soo na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼin ta̱ Pablo, nda̱a̱ ñuu Atenas ni̱xa̱ʼa̱nna xíʼinra. Tá ndi̱kóna ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ kamaní ná ku̱ʼu̱n ta̱ Silas xíʼin ta̱ Timoteo ndakutáʼanna xíʼin ta̱ Pablo” (Hech. 17:13-15). Na̱ yiví kán xi̱kuni̱nína ixandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ cristiano. Ni ta̱vána ta̱ Pablo chí ñuu Tesalónica soo va̱ása níkindo̱o-inina xíʼin ña̱yóʼo, chi ni̱xa̱ʼa̱nna nda̱a̱ ñuu Berea ña̱ keʼékana ña̱ va̱ása va̱ʼa. Soo kǒo níkuchiñuna kasina ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Ta̱ Pablo xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ yiví xi̱niñúʼu natúʼunra xíʼin, ña̱kán nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra inka ñuu. Saátu miíyó va̱ása taxiyó ña̱ kasi nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa nu̱úyó ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱.

19 Tá xa̱a̱ ndi̱ʼi na̱túʼunra xíʼin na̱ judío na̱ ñuu Tesalónica ta saátu xíʼin na̱ Berea, ta̱ Pablo ni̱xa̱a̱ra ku̱ndaa̱-inira ña̱ ndáyáʼviní ndakú koo inira ta kuniñúʼura tu̱ʼun Ndióxi̱ ña̱ sanáʼa̱ra na̱ yiví. Saátu miíyó kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndáyáʼviní ña̱yóʼo. Ta̱ Pablo xi̱niñúʼu ku̱ʼu̱nra inka ñuu ña̱ natúʼunra xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ta na̱ xi̱niñúʼu ku̱ʼu̱nra nu̱ú kúú: na̱ yiví na̱ ñuu Atenas na̱ va̱ása níxi̱kuu judío. ¿Á kandíxana kuniso̱ʼonara? Ná kotoyóña nu̱ú inka capítulo.

a Iin ta̱ xíni̱ va̱ʼa káchira: “Tiempo saá ni̱xi̱yo iin ley ña̱ xi̱kaʼa̱n ña̱ va̱ása xíniñúʼu ka̱ʼa̱nna ña̱ kixaa̱ iin rey ta̱ xa̱á á iin reino ña̱ ndakiʼin kaʼndachíñu á ña̱ ndatiin ku̱a̱chi xíʼin ta̱ emperador”. Na̱ judío na̱samana tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo, xi̱niñúʼuna ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nna ña̱ ni̱ya̱ʼandosóra ley (koto recuadro “ Na̱ César xíʼin tutu ña̱ Hechos”).