Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 13

¿Á kútóo Ndióxi̱ ndiʼi vikó?

¿Á kútóo Ndióxi̱ ndiʼi vikó?

“Kǒo sandákoondó keʼéndó míí ña̱ kúni̱ tátayó” (EFESIOS 5:10).

1. ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼéyó na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱, ta nda̱chun?

TA̱ JESÚS ni̱ka̱ʼa̱nra: “Na̱ ndixa ndásakáʼnu Ndióxi̱, xíniñúʼu ndasakáʼnunara xíʼin ndinuʼu-inina saátu xíʼin ña̱ nda̱a̱, saáchi táʼan na̱yóʼo ndúkú yiváyó ndasakáʼnu-ñaʼá” (Juan 4:23; 6:44). Ndiʼiyó xíniñúʼu kotoyó ndáaña kúú ña̱ kútóo Ndióxi̱ ta ña̱kán keʼéyó (Efesios 5:10). Sava yichi̱ ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó, chi ta̱ Ndi̱va̱ʼa ndúkúra ki̱ʼva ña̱ sandáʼvira miíyó ña̱ va̱ʼa ná keʼéyó ña̱ʼa ña̱ kǒo kútóo Jehová (Revelación [Apocalipsis] 12:9).

2. Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u yatin chí yuku̱ Sinaí.

2 ¿Ndáaña kéʼé ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱ sándaʼvira miíyó? Iin ña̱ kéʼéra kúú ña̱ sásanara xi̱níyó ña̱ ná kǒo ndakuniyó ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa ta ndáaña kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa. Ndakanixi̱ní xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u xíʼin na̱ ñuu Israel tá ni̱xi̱yona yatin chí yuku̱ Sinaí. Ta̱ Moisés ni̱xa̱ʼa̱nra chí yuku̱ Sinaí, ta na̱ ñuu Israel ni̱ndo̱ona ndátunara. Tándi̱ʼi ku̱naána ña̱ xi̱ndatunara tasaá ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Aarón ña̱ ná ixava̱ʼara iin ndióxi̱ ña̱ ndasakáʼnuna, ta ta̱yóʼo i̱xava̱ʼara iin si̱ndi̱ki̱ tí oro. Tasaá ke̱ʼéna iin vikó. Ni̱kavanduuna ta ti̱xáʼana sa̱tá tí si̱ndi̱ki̱ yóʼo ta xi̱kuxítína nu̱úrí. Ni nda̱kanixi̱nína ña̱ vikó Jehová ke̱ʼéna, su̱ví ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ ndu̱uña iin vikó va̱ʼa. Nu̱ú Jehová inka ndióxi̱va nda̱sakáʼnuna ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ku̱a̱ʼánína ni̱xi̱ʼi̱ (Éxodo 32:1-6, 10, 28). Ña̱yóʼo sánáʼa̱ña miíyó ña̱ va̱ása va̱ʼa sandáʼviyó miíyó. Jehová káʼa̱nra xíʼinyó: “Kǒo tiinndó ña̱ yaku̱a̱”. Ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ va̱ása va̱ʼa kutáʼanyó xíʼin na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá. Xíniñúʼu taxiyó ña̱ ná sanáʼa̱ Jehová miíyó ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa ta ndáaña va̱ása va̱ʼa (Isaías 52:11; Ezequiel 44:23; Gálatas 5:9).

3, 4. ¿Nda̱chun xíniñúʼu nandukú va̱ʼayó xa̱ʼa̱ sava vikó ndáa míí ka̱na xa̱ʼa̱ña?

3 Tá ni̱xi̱yo ta̱ Jesús nu̱ú ñuʼú, sa̱náʼa̱ra na̱ apóstolra ña̱ xíniñúʼu chinúuna iin yichi̱ va̱ʼa nu̱ú inkana ña̱ ndasakáʼnuna Ndióxi̱ táki̱ʼva kúni̱ miíra. Tándi̱ʼi ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Jesús na̱ apóstolra nda̱kundeéna sa̱náʼa̱na yichi̱ Jehová na̱ sa̱kán ki̱xáʼa sákuaʼa xa̱ʼa̱ra. Soo tándi̱ʼi ni̱xi̱ʼi̱ na̱ apóstol yóʼo, savana ki̱xáʼana sánáʼa̱na ña̱ vatá ti̱xin congregación, ki̱xáʼana ndíku̱nna costumbre á ki̱xáʼana kéʼéna vikó ña̱ kéʼé na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá. Nda̱a̱ na̱samana ki̱vi̱ sava vikó yóʼo ña̱ va̱ʼa ná ndakanixi̱ní na̱ yiví ña̱ kúúña iin vikó ña̱ va̱ʼa (2 Tesalonicenses 2:7, 10; 2 Juan 6, 7). Ku̱a̱ʼání vikó táʼan ña̱yóʼo kéʼékavanaña nda̱a̱ vitin. Ta ña̱yóʼo nina ña̱ vatá kúúña ta nda̱a̱ ndásakáʼnuña na̱ ta̱chí ndi̱va̱ʼa (Revelación 18:2-4, 23). *

4 Iníísaá ñuyǐví nina vikó kútóo na̱ yiví keʼéna. Soo tá sákuaʼún ku̱a̱ʼún xa̱ʼa̱ ña̱ ndákanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ sava ña̱ʼa, sana kiʼún kuenta ña̱ xíniñúʼu nasamaún ña̱ ndákanixi̱níún xa̱ʼa̱ sava vikó. Sana ixayo̱ʼvi̱ña xíʼún, soo Jehová chindeétáʼan xíʼún. Yóʼo sakuaʼayó ndáa míí ka̱na xa̱ʼa̱ sava vikó ña̱ ndeéní kéʼé na̱ yiví tasaá kunda̱a̱-iniyó ndáaña ndákanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.

¿NDÁA MIÍ KI̱XÁʼA XA̱ʼA̱ ÑA̱ NAVIDAD?

5. ¿Nda̱chun va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó ña̱ kǒo níkaku ta̱ Jesús 25 tí diciembre?

5 Ku̱a̱ʼání ñuu, na̱ yiví kéʼéna vikó ña̱ navidad tá 25 tí diciembre, ku̱a̱ʼánína ndákanixi̱ní ña̱ saá kúú ña̱ ka̱ku ta̱ Jesús. Ña̱ Biblia va̱ása káʼa̱nña xíʼinyó ndáa ki̱vi̱ ka̱ku ta̱ Jesús, ni va̱ása káʼa̱nña xíʼinyó ndáa yo̱o̱ ka̱kura. Soo káʼa̱nva loʼoña xíʼinyó ndáa ki̱ʼva ni̱xi̱yo tiempo ña̱ ka̱kura. Ta̱ Lucas ni̱ka̱ʼa̱nra tá ka̱ku ta̱ Jesús chí ñuu Belén, na̱ pastor “chi yuku̱va xi̱ndoona” ña̱ xi̱ndaana ndikachi sa̱na̱na (Lucas 2:8-11). Tá yo̱o̱ diciembre chí ñuu Belén ndeéní vi̱xin, kóon sa̱vi̱ ta sava nda̱a̱ kóon nieve, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kǒo kívi kuñuʼu na̱ pastor xíʼin kití sa̱na̱na chí yuku̱. Ña̱kán ta̱ Jesús kǒo níkakura yo̱o̱ diciembre, iin yo̱o̱ ña̱ niʼníka loʼo ka̱kura. Ña̱ Biblia xíʼin inkaka ña̱ káʼa̱n ña̱ historia náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ sana yo̱o̱ septiembre á octubreva ka̱ku ta̱ Jesús.

6, 7. a) ¿Ndáa míí ka̱na xa̱ʼa̱ sava ña̱ kéʼéna ti̱xin vikó ña̱ navidad? b) ¿Nda̱chun va̱ʼa-iniyó na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱?

6 Tá saá, ¿ndáa míí ki̱xáʼa xa̱ʼa̱ ña̱ navidad? Ti̱xin vikó na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá va̱xiña, tá kúú vikó ña̱ xi̱keʼéna nu̱ú ndióxi̱na ña̱ Saturno, ña̱yóʼo kúú ndióxi̱ ña̱ chíʼina ña̱ʼa. Ña̱ enciclopedia Gran Referencia Anaya káchiña ña̱ vikó yóʼo xi̱keʼénaña ma̱ʼñú yo̱o̱ diciembre ta xi̱xiniñúʼuna “tíma xíʼin yití tá xi̱keʼénaña, ta xi̱xiʼina ta xi̱taxina regalo ndaʼa̱ táʼanna”. Ta tutu yóʼo káʼa̱nkatuña ndiʼi costumbre ña̱ xi̱keʼéna kán “nda̱yaʼaña ti̱xin vikó ña̱ navidad”. Ta inkatu ña̱ xi̱keʼéna tá 25 tí diciembre kúú ña̱ cumpleaño ndióxi̱na ña̱ naní Mitra, ña̱yóʼo kúú ndióxi̱ ña̱ ñu̱ʼu á ña̱ ka̱ndii.

7 Ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ kéʼé vikó ña̱ navidad kǒo xíni̱na ña̱ va̱xiña ti̱xin ña̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá. Nu̱ú na̱yóʼo iin ki̱vi̱ ña̱ ndákutáʼanna xíʼin na̱ veʼena ña̱ va̱ʼa kuxuna ta taxina regalo ndaʼa̱ táʼanna kúúña. Miíyó na̱ ndásakáʼnu Jehová kúʼvi̱va-iniyó xíniyó na̱ veʼeyó xíʼin na̱ migoyó, ta Jehová kúni̱ra ña̱ va̱ʼa ná koo iniyó xíʼinna. Táki̱ʼva káchi 2 Corintios 9:7, “Ndióxi̱ kúʼvi̱-inira xínira na̱ ndinuʼu-ini táxi ña̱ʼa” ndaʼa̱ inkana. Jehová va̱ása kúni̱ra ña̱ iinlá ki̱vi̱ saá va̱ʼa koo iniyó xíʼin táʼanyó. Nda̱a̱ ndáaka ki̱vi̱ kúúña, miíyó na̱ ñuu Ndióxi̱ kútóoyó kooyó iin rato xíʼin na̱ migoyó á na̱ veʼeyó ta taxiyó regalo ndaʼa̱ táʼanyó. Ta va̱ása ndátuyó ña̱ taxina iin ña̱ʼa ndaʼa̱yó xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéyó. Va̱ʼa-iniyó xíʼin inkana chi kúʼvi̱-iniyó xíniyóna (Lucas 14:12-14).

Tá ná kunda̱a̱-iniyó ndáa míí ka̱na xa̱ʼa̱ sava vikó chindeéña miíyó ndaka̱xinyó ndáaña va̱ása keʼéyó

8. ¿Á ni̱xa̱ʼa̱n na̱ káʼvi xíʼin tí ki̱mi ta̱xina regalo ndaʼa̱ ta̱ Jesús tá sa̱kán ka̱kura? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ña.

8 Ku̱a̱ʼá na̱ yiví káchina ña̱ táxina regalo ndaʼa̱ táʼanna tá navidad chi saá ke̱ʼé u̱ni̱ saá na̱ rey mago na̱ ni̱xa̱ʼa̱n ta̱xi regalo ndaʼa̱ ta̱ Jesús tá sa̱kán ka̱kura. Ña̱ nda̱a̱ kúúña ni̱xa̱ʼa̱n sava na̱ ta̱a xi̱tona ta̱ Jesús ta ta̱xina regalo ndaʼa̱ra. Tá tiempo xi̱naʼá iin costumbrena xi̱kuuña ña̱ xi̱taxina regalo ndaʼa̱ na̱ yiví na̱ xi̱kuumií iin chiñu káʼnu (1 Reyes 10:1, 2, 10, 13). Soo, ¿á kúnda̱a̱-iniún ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ na̱ ta̱a yóʼo ña̱ xi̱kaʼvina xíʼin tí ki̱mi ta xi̱keʼéna ña̱ magia ta su̱ví na̱ ndásakáʼnu Jehová níxikuuna? Ta saátu va̱ása níxa̱ʼa̱nna kotona ta̱ Jesús tá sa̱kán ka̱kura. Xa̱a̱ ku̱a̱ʼáva tiempo ni̱ya̱ʼa saáví ni̱xa̱ʼa̱nna xi̱tonara tá xa̱a̱ íyora iin veʼe xíʼin na̱ yivára (Mateo 2:1, 2, 11).

¿NDÁAÑA KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA̱ CUMPLEAÑO?

9. ¿Ndáana káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ ke̱ʼé cumpleaño?

9 Ki̱vi̱ káku iin na̱ lée loʼo kúsi̱íní-iniyó (Salmo 127:3). Soo ña̱yóʼo va̱ása kúni̱ kachiña ña̱ xíniñúʼu keʼéyó vikó tá xínuna ku̱i̱ya̱na. Ndakanixi̱ní xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ña̱ Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ u̱vi̱ kuití na̱ yiví na̱ ke̱ʼé vikó xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱nu ku̱i̱ya̱na: ta̱ rey ñuu Egipto xíʼin ta̱ rey Herodes Antipas (kaʼvi Génesis 40:20-22; Marcos 6:21-29). Ta u̱vi̱ saá na̱ chíñu yóʼo su̱ví Jehová níxindasakáʼnuna. Ña̱ Biblia va̱ása káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ni iin na̱ xi̱ndasakáʼnu Jehová tiempo xi̱naʼá ña̱ níxikeʼéna vikó ña̱ cumpleaño.

10. ¿Ndáaña xi̱ndakanixi̱ní na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá xa̱ʼa̱ vikó ña̱ cumpleaño?

10 Tutu ña̱ naní Las cosas nuestras de cada día káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ cristiano na̱ xi̱ndoo tá xi̱naʼá ña̱ nu̱ú na̱yóʼo “costumbre ña̱ ka̱na ti̱xin veʼe-ñu̱ʼu vatá” xi̱kuu ña̱ cumpleaño. Tá kúú na̱ ñuu Grecia xi̱ndakanixi̱nína ña̱ ndiʼi na̱ yiví nani tá kákuna íyo iin espíritu ña̱ ndáa miína. Ta xi̱ndakanituxi̱nína ña̱ espíritu yóʼo kítáʼanna xíʼin iin ndióxi̱ ña̱ ka̱ku mií ki̱vi̱ ka̱ku na̱ yiví yóʼo, ña̱kán xíniñúʼu keʼéna cumpleaño ña̱ va̱ʼa kundaañana. Ña̱ cumpleaño iin kúúña xíʼin ña̱ kéʼé na̱ xíto tí ki̱mi ña̱ ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ kuu chí nu̱únínu chi na̱ ta̱chí ndi̱va̱ʼa chíndeétáʼan xíʼinna.

11. ¿Ama kúú ña̱ kúni̱ Jehová va̱ʼa koo iniyó?

11 Ku̱a̱ʼání na̱ yiví ndákanixi̱nína tá ki̱vi̱ xínu ku̱i̱ya̱na saá kúú ña̱ xíniñúʼu na̱ʼa̱na ña̱ kúʼvi̱-inina xíninana. Soo ndiʼiva yichi̱ kivi na̱ʼa̱yó nu̱ú na̱ veʼeyó á na̱ migoyó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyóna su̱ví iinlá kuití ki̱vi̱ xíniñúʼu keʼéyóña. Jehová kúni̱ra ña̱ ndiʼiva yichi̱ va̱ʼa koo iniyó (ka̱ʼvi Hechos 20:35). Ta ndiʼi ki̱vi̱ táxiyó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ra xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xira ña̱ tákuyó, su̱ví tá xínu kuitíyó ku̱i̱ya̱yó (Salmo 8:3, 4; 36:9).

Miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ va̱ʼa-iniyó xíʼin inkana chi kúʼvi̱-iniyó xíniyóna.

12. ¿Ndáaña kúni̱ kachiña tá káʼa̱nña ña̱ va̱ʼaka ki̱vi̱ ña̱ xíʼi̱yó nu̱úka ki̱vi̱ kákuyó?

12 Eclesiastés 7:1 káchiña: “Va̱ʼaka ná ka̱ʼa̱n va̱ʼana xa̱ʼa̱yó nu̱úka perfume tá támi xáʼa̱n, va̱ʼaka ki̱vi̱ xíʼi̱yó nu̱úka ki̱vi̱ kákuyó”. ¿Ndáaña kúni̱ kachiña tá káʼa̱nña ña̱ va̱ʼaka ki̱vi̱ ña̱ xíʼi̱yó nu̱úka ki̱vi̱ kákuyó? Tá sa̱kán kákuyó kúma̱ní keʼéyó ku̱a̱ʼá ña̱ʼa, á ña̱ va̱ʼa kooña á ña̱ va̱ása va̱ʼa kooña. Soo tá ná kachíñu va̱ʼayó nu̱ú Jehová ta chindeéyó inkana, ka̱ʼa̱n va̱ʼana xa̱ʼa̱yó á va̱ʼaní kindo̱oyó nu̱úra ta ndakaʼánra xa̱ʼa̱yó ni ná kuviyó (Job 14:14, 15). Miíyó na̱ ñuu Jehová kǒo ndásakáʼnuyó ki̱vi̱ ka̱kuyó ni ki̱vi̱ ka̱ku ta̱ Jesús. Iinlá chiñu ña̱ xa̱ʼnda ta̱ Jesús nu̱úyó kúú ña̱ ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ra (Lucas 22:17-20; Hebreos 1:3, 4).

ÑA̱ PASCUA Á ÑA̱ KI̱VI̱ YI̱I̱

13, 14. ¿Á va̱ʼa ndasakáʼnuyó ña̱ pascua á ña̱ ki̱vi̱ yi̱i̱?

13 Tá ndákaʼánna ki̱vi̱ ña̱ nda̱taku ta̱ Jesús ña̱ káʼa̱nna pascua á ña̱ ki̱vi̱ yi̱i̱ xíʼin, ña̱yóʼo ti̱xin ña̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá va̱xiña. Tá kéʼéna vikó yóʼo, ki̱vi̱ saá va̱ása xíxina ku̱ñu ta ku̱a̱ʼáka ña̱ʼa kéʼéna. ¿Ndáa míí ki̱xáʼa xa̱ʼa̱ costumbre yóʼo? Ni káʼa̱nva ña̱ Biblia ña̱ ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Jesús, soo ni iin táʼví nu̱ú ña̱ Biblia va̱ása káʼa̱nña ña̱ xíniñúʼu ndasakáʼnuyó ña̱ pascua á ña̱ ki̱vi̱ yi̱i̱. Ndiʼi ña̱ kéʼéna tá távána vikó yóʼo va̱ása va̱xiña nu̱ú Biblia.

14 ¿Á kútóo Jehová ña̱ sakáyó costumbre veʼe-ñu̱ʼu vatá xíʼin ña̱ nda̱taku se̱ʼera? Va̱ása kútóora keʼéyó saá (2 Corintios 6:17, 18). Jehová nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása níka̱ʼa̱nra ña̱ ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱taku ta̱ Jesús.

VIKÓ NDI̱I

15. ¿Nda̱chun va̱ása va̱ʼa keʼéyó vikó ndi̱i?

15 Íyo ku̱a̱ʼání vikó kéʼéna ña̱ ndásakáʼnuna na̱ ni̱xi̱ʼi̱. Iin ña̱yóʼo kúú ña̱ naní vikó ndi̱i. Vikó yóʼo kíxáʼaña tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n ndíʼi yo̱o̱ octubre ta ndíʼiña nda̱a̱ 2 tí noviembre. Ki̱vi̱ saá xáʼa̱nna chíndoona yita á ña̱ kuxuna á ña̱ koʼona nu̱ú ni̱ndu̱xu̱n na̱ ni̱xi̱ʼi̱, ta saátu kéʼéna chí veʼena ku̱a̱ʼá ña̱ʼa chíndoona. Kéʼéna ña̱yóʼo chi ndákanixi̱nína ña̱ va̱xi na̱ níma̱ kotona na̱ táʼanna. Inka tuku vikó na̱ ni̱xi̱ʼi̱ ña̱ kéʼéna inka ñuu kúú ña̱ naní Halloween. Ña̱yóʼo ki̱xáʼa xa̱ʼa̱ña tiempo xi̱naʼá xíʼin na̱ religión naní celta, na̱yóʼo xi̱ndakanixi̱nína ña̱ iin yichi̱ nu̱ú ku̱i̱ya̱ va̱xi na̱ níma̱, ta xi̱taxina ña̱ʼa ña̱ kuxuna xíʼin ña̱ koʼona ña̱ va̱ʼa ná kǒo keʼéna ni iin ña̱ʼa xíʼinna. Ndiʼi vikó ña̱ kéʼéna ña̱ ndásakáʼnuna na̱ ni̱xi̱ʼi̱ ti̱xin ña̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá va̱xiña ta su̱ví ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ kúúña.

VIKÓ TÍNDAʼA̱ ÑA̱ KÚTÓO NDIÓXI̱ XÍNIRA

16, 17. Na̱ keʼé iin vikó ña̱ tindaʼa̱na, ¿ndáaña xíniñúʼu kiʼinna kuenta xíʼin?

16 Tá íyo vikó tíndaʼa̱na iin ki̱vi̱ ña̱ si̱íní kúúña. Iníísaá ñuyǐví xa̱a̱ síín síín kéʼéna vikó yóʼo. Ta na̱ yiví va̱ása ndáka̱tu̱ʼunna ndáa míí ka̱na xa̱ʼa̱ costumbre ña̱ kéʼéna. Ta sana kǒo kúnda̱a̱-inina ña̱ savaña va̱xiña ti̱xin ña̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá. Soo na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱ tá keʼéna vikóna ña̱ tindaʼa̱na xíniñúʼu kotona á ña̱ kútóo Jehová kúúña. Tá kúnda̱a̱-inina ndáa míí ka̱na xa̱ʼa̱ sava costumbre ña̱ kéʼéna tá íyo iin vikó tíndaʼa̱na, kivi chindeétáʼanña xíʼinna ña̱ ndaka̱xin viína ndáaña keʼéna (Marcos 10:6-9).

17 Sava na̱ yiví ndíku̱nna sava costumbre tá íyo iin vikó tíndaʼa̱na chi ndákanixi̱nína ña̱ taxiña suerte ndaʼa̱ na̱ sa̱kán tíndaʼa̱ (Isaías 65:11). Sava ñuu sákanana arroz sa̱tá na̱ ti̱ndaʼa̱ chi ndákanixi̱nína ña̱ saá va̱ʼaní koo se̱ʼena, si̱íka koona, ta ku̱a̱ʼá tiempo kundoona ta va̱ása ki̱xi tu̱ndóʼo nu̱úna. Na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱ kǒo ndíku̱nna ni iin costumbre ña̱ va̱xi ti̱xin veʼe-ñu̱ʼu vatá (kaʼvi 2 Corintios 6:14-18).

18. Na̱ kúni̱ keʼé iin vikó tíndaʼa̱, ¿ndáa texto kúú ña̱ xíniñúʼu kiʼinna kuenta xíʼin?

18 Na̱ sa̱kán tindaʼa̱ kúni̱na ña̱ viíní ná kana vikóna ta ndiʼi na̱ ku̱ʼu̱n kán ná kusi̱í-inina. Na̱ ku̱ʼu̱n vikó kán tá kúni̱na ka̱ʼa̱nna nu̱ú ndiʼina xa̱ʼa̱ na̱ tíndaʼa̱, va̱ása va̱ʼa ka̱ʼa̱nna tu̱ʼun kini á ña̱ na̱ʼa̱na ña̱ kǒo íxato̱ʼóna na̱ sa̱kán ti̱ndaʼa̱ á inkaka na̱ ndóo kán (Proverbios 26:18, 19; Lucas 6:31; 10:27). Iin na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱ tá keʼéna vikóna ña̱ tindaʼa̱na, kǒo keʼénaña xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa ná kuni inkana ña̱ íyoní xu̱ʼúnna á ña̱ʼana (1 Juan 2:16). Tá xa̱a̱ ki̱xáʼún ndákanixi̱níún xa̱ʼa̱ vikó ña̱ tindaʼún, kiʼin va̱ʼún kuenta ña̱ vií ná kanaña (koto nota 28).

NU̱Ú KI̱XÁʼA XA̱ʼA̱ ÑA̱ BRINDI

19, 20. ¿Ndáa míí ki̱xáʼa xa̱ʼa̱ ña̱ brindi?

19 Iin costumbre ña̱ kéʼéna tá xíyo vikó tíndaʼa̱ kúú ña̱ brindi. Tá xíyo ña̱ brindi, iin na̱ yiví kíxáʼana káʼa̱nna iin tu̱ʼun ta ndiʼina ndániʼina copa ña̱ xíʼina. Soo, ¿á va̱ʼa keʼé na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱ ña̱yóʼo?

20 Iin tutu ña̱ naní International Handbook on Alcohol and Culture [Manual internacional sobre alcohol y cultura] káchiña ña̱ va̱xiña ti̱xin iin costumbre ña̱ xi̱keʼé na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá tá tiempo xi̱naʼá nu̱ú xi̱taxina ni̱i̱ á vino ndaʼa̱ ndióxi̱na. Xi̱keʼéna ña̱yóʼo “ña̱ va̱ʼa ndukúna iin ña̱ʼa ña̱ kúni̱na ta xi̱ka̱ʼa̱nna tu̱ʼun yóʼo, ‘ku̱a̱ʼá ku̱i̱ya̱ ná kutakúnʼ á ‘ná kǒo kiʼin kue̱ʼe̱ yóʼóʼ”. Tá tiempo xi̱naʼá costumbrena xi̱kuu ña̱ ndaniʼina iin vaso ta ndukúna bendición nu̱ú ndióxi̱na. Soo su̱ví saá kúú ña̱ xíniñúʼu keʼéyó tá ndúkúyó iin bendición nu̱ú Jehová (Juan 14:6; 16:23).

NA̱ KÚʼVI̱-INI XÍNI JEHOVÁ KÚNDASÍNA ÑA̱ KINI

21. ¿Ndáa inka vikó kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa ku̱ʼu̱nyó?

21 Tá kúma̱níka ndaka̱xiún á ku̱ʼún iin vikó á va̱ása ku̱ʼún, siʼna xíniñúʼu ndakanixi̱níún ndáaña keʼéna vikó kán. Tá kúú sava vikó á nu̱ú kéʼéna carnaval, na̱ yiví kininí tíxáʼana, ku̱a̱ʼání ndixi xíʼina ta kéʼékana ña̱ kini. Savatu ña̱ kéʼéna kúú ña̱yóʼo: na̱ ta̱a ndásasíʼína miína ta ná ñaʼá ndásata̱aná miíná, á inkatuna ndeéní káʼa̱nna xa̱ʼa̱ ñuu nu̱ú ke̱ena. Tá ná ku̱ʼu̱nyó vikó yóʼo, ¿á na̱ʼa̱yó ña̱ kúndasíyó xíniyó ña̱ kúndasí Jehová xínira? (Salmo 1:1, 2; 97:10; 119:37).

22. ¿Ndáaña kivi chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ ndaka̱xinyó á ku̱ʼu̱nyó iin vikó á va̱ása ku̱ʼu̱nyó?

22 Miíyó na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱ va̱ása va̱ʼa ku̱ʼu̱nyó vikó nu̱ú kéʼéna ña̱ kǒo kútóo Ndióxi̱. Ta̱ apóstol Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra: “Á na̱ ndóo xíxi kúúndó, á na̱ ndóo xíʼi kúúndó, á ndáaka ña̱ʼa kéʼéndó, ndiʼi ña̱ kéʼéndó keʼéndóña xa̱ʼa̱ ña̱ ndasakáʼnundó Ndióxi̱” (1 Corintios 10:31; koto nota 29). Ña̱ nda̱a̱ kúúña su̱ví nu̱ú ndiʼiví vikó kéʼéna ña̱ kini á kéʼéna ña̱ va̱xi ti̱xin veʼe-ñu̱ʼu vatá á ña̱ ndeéní ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ñuuna. Tá iin vikó ña̱ keʼéna va̱ása yáʼandosóña ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱, tá iin iinyó xíniñúʼu ndakani vií xi̱níyó á ku̱ʼu̱nyó á va̱ása ku̱ʼu̱nyó. Saátu xíniñúʼu ndakanixi̱níyó nda̱saa kuni inkana xíʼin ña̱ keʼéyó.

NDASAKÁʼNU JEHOVÁ XÍʼIN TU̱ʼUN ÑA̱ KÁʼÚN Á ÑA̱ KÉʼÚN

23, 24. ¿Ndáa ki̱ʼva ka̱ʼa̱nyó xíʼin na̱ veʼeyó nda̱chun va̱ása kéʼékayó sava vikó?

23 Sana kǒo kéʼékaún vikó ña̱ kǒo kútóo Jehová. Ña̱kán sava na̱ táʼún na̱ kǒo kúú testigo Jehová sana ndákanixi̱nína ña̱ va̱ása kúni̱kaún xíniúnna á kǒo kúni̱kaún kutáʼún xíʼinna. Sana ndákanixi̱nína tá íyo vikó saá kuití kúú ña̱ va̱ʼa ndákutáʼan ndiʼindó. Soo íyo ku̱a̱ʼá ña̱ kivi keʼún ña̱ va̱ʼa na̱ʼún nu̱úna ña̱ kúni̱ún xíniúnna ta ndíʼi̱-iniún xa̱ʼa̱na. Kivi taváún tiempo ña̱ koún xíʼinna nda̱a̱ ndáaka inka ki̱vi̱ (Proverbios 11:25; Eclesiastés 3:12, 13).

24 Tá kúni̱ na̱ veʼún kunda̱a̱-inina nda̱chun kǒo kéʼékaún sava vikó, kivi ndani̱ʼún tutu ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo nu̱ú jw.org. Va̱ása na̱ʼún xíʼin ña̱ kéʼún ña̱ kúni̱ún kanitáʼún xíʼinna á ña̱ kúni̱ún ixandúxaún xíʼinna ña̱ ndakanixi̱nína táki̱ʼva ndákanixi̱ní miíún. Chindeétáʼan xíʼinna ña̱ ná kunda̱a̱-inina ña̱ xa̱a̱ nda̱kani va̱ʼa xi̱níún xíʼin ña̱ nda̱ka̱xiún keʼún vitin. Kǒo sa̱a̱ kamaún ta chika̱a̱ ndee̱ ña̱ vií ka̱ʼún xíʼinna (Colosenses 4:6).

25, 26. Na̱ íyo se̱ʼe, ¿nda̱saa kivi chindeétáʼanna xíʼin se̱ʼena ña̱ ná kutóona keʼéna ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱?

25 Xíniñúʼu kunda̱a̱ va̱ʼa iniyó nda̱chun va̱ása kéʼéyó sava vikó (Hebreos 5:14). Ña̱ kúni̱yó kúúña sakusi̱íyó-ini Jehová. Tá íyo se̱ʼeyó xíniñúʼu taváyó tiempo ña̱ chindeétáʼanyó xíʼinna ña̱ ná kunda̱a̱-inina xíʼin ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ ta kutóona keʼéna ña̱ káʼa̱nña. Chindeétáʼan xíʼin se̱ʼún ña̱ ná kandíxana ña̱ ndixa íyo Jehová ta va̱ʼa xa̱a̱na koona migora, tasaá kutóona keʼéna ña̱ kúni̱ra (Isaías 48:17, 18; 1 Pedro 3:15).

26 Jehová kúsi̱íní-inira tá xítora ña̱ chíka̱a̱níyó ndee̱ ña̱ ndasakáʼnuyóra táki̱ʼva kúni̱ miíra. Soo saátu kúni̱ra ña̱ xíʼin ndinuʼu-iniyó ná ndasakáʼnuyóra (Juan 4:23). Ku̱a̱ʼání na̱ yiví ndákanixi̱nína ña̱ kǒo kívi koo nda̱kú-iniyó nu̱ú iin ñuyǐví ña̱ kininí káa. ¿Á ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ káʼa̱nna? Nu̱ú inka capítulo sakuaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.

^ párr. 3 Tá kúni̱kaún kunda̱a̱-iniún xa̱ʼa̱ iin vikó, nandukú xa̱ʼa̱ña nu̱ú Índice de las publicaciones Watch Tower, á nu̱ú Guía de estudio para los testigos de Jehová á ki̱ʼvi nu̱ú jw.org.