Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 9

Kuxíkandó nu̱ú ña̱ kini

Kuxíkandó nu̱ú ña̱ kini

“Sandiʼi-xa̱ʼa̱ndó ndiʼi ña̱ kútóo ku̱ñundó ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo, tá kúú ña̱ ku̱su̱nndó xíʼin inkana, á ña̱ keʼéndó ña̱ yaku̱a̱, á ña̱ ndeéní kutóondó ku̱su̱nndó xíʼin inkana, á ña̱ kutóondó keʼéndó ndiʼi ña̱ kini, á ña̱ kutóondó ña̱ kúúmií inkana, iin kúú ña̱yóʼo xíʼin ña̱ ndasakáʼnundó inka ndióxi̱” (COLOSENSES 3:5).

1, 2. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Balaam ña̱ sa̱ndákavara na̱ ñuu Jehová?

NDAKANIXI̱NÍ xa̱ʼa̱ iin ta̱ tíin ti̱a̱ká ña̱ ku̱a̱ʼa̱nra tiinrarí nu̱ú xíni̱ra ña̱ kivi ndani̱ʼírarí. Ndáka̱xin va̱ʼara ña̱ʼa ña̱ kútóorí ta chínúuraña nu̱ú iin ka̱a loʼo, ta sákanara yi̱ʼva̱ ini ti̱kui̱í. Kúee kúee ndátura, tá xa̱a̱ xi̱nira ña̱ kíxáʼa tíinrí yi̱ʼva̱, táváraña ti̱xin ti̱kui̱í ña̱ va̱ʼa tiinrarí.

2 Ta ki̱ʼva saá kivi ndoʼo miíyó na̱ yiví. Ná kotoyó ña̱ ndo̱ʼo na̱ ñuu Israel. Tá kúma̱níka ki̱ʼvina nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová taxira ndaʼa̱na, ni̱xa̱a̱na xi̱koona yatin ñuu Moab. Ta̱ rey ñuu Moab ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin iin ta̱ naní Balaam ña̱ ku̱a̱ʼání xu̱ʼún taxira ndaʼa̱ra tá ná ku̱ʼu̱nra chika̱a̱ra chiʼña sa̱tá na̱ ñuu Israel. Tándi̱ʼi ta̱ Balaam viíní nda̱kanixi̱níra ndáaña keʼéra ña̱ va̱ʼa sandákavara na̱ ñuu Israel ta mií Jehová taxi castigo ndaʼa̱na. Ña̱kán viíní nda̱ka̱xinra ña̱ kuniñúʼura xíʼinna: chi̱ndaʼára ná válí ñuu Moab ña̱ va̱ʼa sandáʼviná na̱ ta̱a ñuu Israel ña̱ va̱ʼa ku̱su̱nna xíʼinná (Números 22:1-7; 31:15, 16; Revelación [Apocalipsis] 2:14).

3. ¿Ndáaña ndo̱ʼo na̱ ta̱a ñuu Israel xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Balaam?

3 ¿Á nda̱kava na̱ ta̱a ñuu Israel xíʼin ña̱yóʼo? Nda̱kavavana. Ku̱a̱ʼánína ni̱ki̱si̱na xíʼin ná válí ñuu Moab. Ta ki̱xáʼana ndásakáʼnuna ndióxi̱ vatá, ña̱ naní Baal de Peor, iin ndióxi̱ ña̱ xi̱keʼéna ña̱ kini nu̱ú xi̱kuu ña̱yóʼo. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo 24,000 kúú na̱ ni̱xi̱ʼi̱ tá xa̱a̱ ku̱nu̱mí ki̱ʼvina nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ taxira ndaʼa̱na (Números 25:1-9).

4. ¿Nda̱chun ku̱a̱ʼání na̱ ñuu Israel ke̱ʼé ña̱ kini?

4 ¿Nda̱chun ku̱a̱ʼání na̱ ñuu Israel nda̱kava xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Balaam? Saáchi xa̱ʼa̱ miína ni̱ndi̱ʼi̱ní-inina ta xi̱kuni̱na sákusi̱ína-ini mií kuitína. Ta na̱ndósóna xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ke̱ʼé Jehová xa̱ʼa̱na. Ta̱yóʼo ku̱a̱ʼání ña̱ ke̱ʼéra xa̱ʼa̱na, ña̱kán xi̱niñúʼu nda̱kú koo inina xíʼinra. Ta̱várana ñuu Egipto, ta̱xira ña̱ xi̱xina tá xi̱ñuʼuna chí ñuʼú yi̱chí ta xi̱ndaarana ña̱ va̱ʼa xa̱a̱na nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra taxira ndaʼa̱na (Hebreos 3:12). Ni ke̱ʼéra ndiʼi ña̱yóʼo xa̱ʼa̱na, ni saá ni̱xa̱a̱na ke̱ʼéna ña̱ kini xíʼin ná ñuu Moab. Ta̱ apóstol Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ná kǒo keʼéyó ña̱ kini táki̱ʼva ke̱ʼé savana, ta xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna ña̱kán ni̱xi̱ʼi̱na” (1 Corintios 10:8).

5, 6. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ndo̱ʼo na̱ ñuu Israel chí ñuu Moab?

5 Saátu miíyó xa̱a̱ ku̱nu̱míní xa̱a̱yó kooyó nu̱ú ñuyǐví xa̱á. Íyoyó nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo na̱ ñuu Israel tá xa̱a̱ ku̱yatin ki̱ʼvina nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová taxira ndaʼa̱na (1 Corintios 10:11). Tiempo vitin, na̱ ñuyǐví yóʼo ndeéka ndákanixi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱ keʼéna ña̱ kini nu̱úka ña̱ xi̱keʼé na̱ ñuu Moab. Ta nda̱a̱ na̱ ndásakáʼnu Jehová kivi ndoʼona saá. Chi ña̱ keʼéna ña̱ kini kúú ña̱ xíniñúʼu va̱ʼaka ta̱ Ndi̱va̱ʼa ta kúchiñura sándaʼvira ku̱a̱ʼánína (Números 25:6, 14; 2 Corintios 2:11; Judas 4).

6 Ña̱kán, nda̱ka̱tu̱ʼun miíún: “¿Á kúni̱i̱ sákusi̱íi̱-inii̱ loʼo kuití tiempo, á kúni̱i̱ kutakui̱ ndiʼi tiempo nu̱ú ñuyǐví xa̱á? ¿Á va̱ʼaka ná chika̱i̱ ndee̱ ña̱ kuniso̱ʼi̱ ña̱ káʼa̱n Jehová: ‘Kuxíkandó nu̱ú ña̱ kiniʼ?” (1 Corintios 6:18).

¿NDÁAÑA KÚÚ ÑA̱ KINI ÑA̱ KÉʼÉ SAVANA?

7, 8. a) ¿Ndáaña kúú ña̱ kini ña̱ kéʼé savana? b) ¿Nda̱chun iin ku̱a̱chi káʼnu kúú ña̱ keʼéyó ña̱ kini?

7 Tiempo vitin ku̱a̱ʼání na̱ yiví ni loʼo kǒo kúkaʼan nu̱úna ña̱ keʼéna ña̱ kini, ta kúndasí nu̱úna xínina ley Ndióxi̱ ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo keʼéyó ña̱ kini. Ña̱ Biblia tá káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱ kini ña̱ kéʼé savana, káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ kísi̱ xíʼin táʼan tá kúma̱ní tindaʼa̱na. Saátu káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ yiví na̱ kéʼé ña̱ kini xíʼin kití, á xa̱ʼa̱ na̱ ta̱a na̱ kísi̱ xíʼin ta̱a, á xa̱ʼa̱ ná ñaʼá ná kísi̱ xíʼin ñaʼá. Sana kúkaʼan nu̱úyó ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱xi yóʼo á va̱ása va̱ʼa ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ña túviyó, soo xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ña ña̱ va̱ʼa kǒo keʼéyóña chi Ndióxi̱ kúndasíra xíniraña. Tá kúú ña̱ xíniñúʼuna yuʼúna ña̱ tíʼvindaana kaʼá táʼanna, xíʼin ña̱ xíi̱nna chí sa̱tána nu̱ú tátána, ta saátu ña̱ kusíkí ndaʼa̱na xíʼin kaʼá táʼanna (koto nota 23).

8 Ña̱ Biblia káxiní káʼa̱nña na̱ kéʼé ña̱ kini va̱ása kívi kuñuʼukana ti̱xin congregación (1 Corintios 6:9; Revelación 22:15). Na̱ kéʼé ña̱yóʼo ndákava-inina xíʼin miína ta inka na̱ yiví va̱ása kándíxakanana. Va̱xiní tu̱ndóʼo nu̱úna tá kéʼéna ña̱ kini. Sándi̱ʼi̱níña-inina, kée̱ sáka se̱ʼena, káku ku̱a̱chi xíʼin ñá síʼína á yiína, kíʼin kue̱ʼe̱ miína á nda̱a̱ xáa̱na xíʼi̱na (kaʼvi Gálatas 6:7, 8). Tá xa̱a̱ ya̱chi̱ka ná ndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱ kivi kixi nu̱úna, sana kǒo keʼévína ña̱ kini yóʼo. Soo ku̱a̱ʼánína ndákani kuití xi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱ sákusi̱ína-inina iin rato loʼova. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kíxáʼana kéʼéna ña̱ kini. Ku̱a̱ʼání yichi̱, ña̱ siʼna kíxáʼana kéʼéna kúú ña̱ xítonde̱ʼéna pornografía. *

ÑA̱ SIʼNA KÉʼÉNA KÚÚ ÑA̱ XÍTONA PORNOGRAFÍA

9. ¿Nda̱chun iin ña̱ kininí kúú ña̱ pornografía?

9 Ña̱ íxaa ña̱ pornografía yóʼo kúúña sákusi̱íkaña-inina ña̱ kuni̱nína ku̱su̱nna xíʼin inkana. Tiempo vitin iníí íyo ña̱ pornografía, va̱xiña nu̱ú: revista, libro, yaa, programa ña̱ kána nu̱ú tele saátu va̱xiña nu̱ú Internet. Ku̱a̱ʼání na̱ yiví ndákanixi̱nína kǒo ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ ña̱ kotonde̱ʼénaña, soo ña̱yóʼo iin ña̱ kininí kúúña. Chi kivi ki̱ʼviña xi̱nína ta ndiʼi tiempo ndakanixi̱nína ña̱ ku̱su̱nna xíʼin inkana ta nda̱a̱ kuni̱na keʼéna mií ña̱ kini va̱ʼaka ña̱ kúkini-iniyó xíʼin. Saátu kivi kixáʼana kusíkí ndaʼa̱na xíʼin kaʼána ña̱ sándaku̱i̱nnaña, ta ña̱yóʼo kivi sákakuña ku̱a̱chi xíʼin ñá síʼína á yiína, á nda̱a̱ kivi xa̱a̱na sandákootáʼanna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo (Romanos 1:24-27; Efesios 4:19; koto nota 24).

Xíniñúʼu kiʼinyó kuenta tá xíniñúʼuyó ña̱ Internet.

10. ¿Nda̱saa chíndeé Santiago 1:14, 15 miíyó ña̱ kǒo keʼéyó ña̱ kini?

10 Xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ kivi sandákava miíyó ña̱ keʼéyó ña̱ kini. Ná kotoyó ña̱ káʼa̱n Santiago 1:14, 15: “Tá iin iin miíyó ña̱ ndíka̱a̱-iniyó kúú ña̱ chíndaʼá miíyó keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa, ta sándaʼviña miíyó ña̱ keʼéyó ña̱yóʼo. Tá xa̱a̱ xáʼnu ña̱yóʼo iniyó, xáa̱yó keʼéyó ña̱ kini tasaá kíʼviyó ku̱a̱chi, ta tá xa̱a̱ ni̱ki̱ʼviyó ku̱a̱chi nda̱kavayó ndaʼa̱ ña̱yóʼo ta xíʼi̱vayó”. Ña̱kán tá kíxáʼa ndákanixi̱níyó iin ña̱ va̱ása va̱ʼa, ndi̱ku̱n ná taváyóña xi̱níyó, chi tá kǒo sana ki̱ʼviña níma̱yó. Tá iin sana kuití ki̱ta iin na̱ʼná ña̱ kini nu̱úyó, ndi̱ku̱n ná kotoyó inka xiyo, ná ndaʼvayó computadora, ná nasamayó inka canal ña̱ tele. Chi tá ná kǒo keʼéyó ña̱yóʼo, ki̱ʼviña xi̱níyó ta yo̱ʼvi̱ní sandákooyóña (kaʼvi Mateo 5:29, 30).

11. ¿Nda̱saa kivi chindeé Jehová miíyó ña̱ sandákooyó ña̱ ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ kini?

11 Jehová kúnda̱a̱-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ndákanixi̱níyó xíʼin ña̱ ndóʼoyó nu̱úka miíyó. Ta xíni̱ ndiʼira xa̱ʼa̱ ña̱ kútóoyó á ña̱ kivi sandákava miíyó. Ta kúnda̱a̱tu-inira ña̱ kuchiñuyó sandákooyóña. Miíra káʼa̱n xíʼinyó: “Sandiʼi-xa̱ʼa̱ndó ndiʼi ña̱ kútóo ku̱ñundó ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo, tá kúú ña̱ ku̱su̱nndó xíʼin inkana, á ña̱ keʼéndó ña̱ yaku̱a̱, á ña̱ ndeéní kutóondó ku̱su̱nndó xíʼin inkana, á ña̱ kutóondó keʼéndó ndiʼi ña̱ kini, á ña̱ kutóondó ña̱ kúúmií inkana, iin kúú ña̱yóʼo xíʼin ña̱ ndasakáʼnundó inka ndióxi̱” (Colosenses 3:5). Sana ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ña̱ keʼéyó ña̱ káʼa̱nra, soo mií Jehová kǒo sáa̱ kamara xíʼinyó ta chíndeétáʼanra xíʼinyó (Salmo 68:19). Iin ta̱ hermano, tá ni̱xi̱yo loʼora ki̱xáʼara kútóora kotonde̱ʼéra nu̱ú va̱xi na̱ yiví chálá á ña̱ pornografía xíʼin ña̱ kusíkí ndaʼa̱ra xíʼin kaʼára. Na̱ xi̱kaʼvi xíʼinra escuela xi̱ndakanixi̱nína ña̱ kǒo ku̱a̱chi xa̱ʼa̱víña chi xa̱a̱ saá kéʼé ndiʼiva na̱ válí kúa̱an. Soo miíra káchira: “I̱xayaku̱a̱ña xi̱níi̱ ta ki̱xáʼi̱ kéʼíi̱ ku̱a̱ʼání ña̱ kini”. Na̱kunda̱a̱-inira ña̱ xíniñúʼu nasamara ña̱ kéʼéra ta Jehová chi̱ndeétáʼan xíʼinra ña̱ va̱ʼa sa̱ndákooraña. Tá kíxáʼa ndákanixi̱níún xa̱ʼa̱ ña̱ kini, ka̱ʼa̱n xíʼin Jehová ña̱ ná taxira ndee̱ra ndaʼún ña̱ va̱ʼa ná kǒo ndakanixi̱níún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo (2 Corintios 4:7; 1 Corintios 9:27).

12. ¿Nda̱chun xíniñúʼu kundaayó níma̱yó?

12 Ta̱ Salomón ni̱ka̱ʼa̱nra: “Nu̱úka ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼu kundaún, níma̱ún kúú ña̱ xíniñúʼu kundaa va̱ʼakaún, chi ña̱yóʼo kúú ña̱ taxi kutakún” (Proverbios 4:23). “Níma̱yó” kúni̱ kachiña ña̱ ñúʼu-iniyó á ña̱ ndákanixi̱níyó, ta ña̱kán kúú ña̱ kíʼin Jehová kuenta xíʼin. Ndiʼi ña̱ xítoyó kivi xa̱a̱yó keʼéyóña. Ta̱ Job ni̱ka̱ʼa̱nra: “Xa̱a̱ ke̱ʼíi̱ iin trato xíʼin nduchúnu̱úi̱. Ña̱kán, ¿nda̱chun kúú ña̱ kotoi̱ nu̱ú iin ñá loʼo kúa̱an?” (Job 31:1). Nda̱a̱ táki̱ʼva i̱xaa ta̱ Job saá ná keʼé miíyó, ná kiʼinyó kuenta xíʼin ña̱ xítoyó xíʼin ña̱ ndákanixi̱níyó. Ta saátu ná ka̱ʼa̱nyó xíʼin Jehová xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo táki̱ʼva i̱xaa iin ta̱ ka̱ʼyí libro ña̱ salmo: “Chindeé yi̱ʼi̱ ná kǒo kotoi̱ ña̱ kini” (Salmo 119:37).

VA̱ÁSA VA̱ʼA ÑA̱ KE̱ʼÉ ÑÁ DINA

13. ¿Ndáana xi̱kitáʼan ñá Dina xíʼin?

13 Na̱ migoyó kivi chindeéna miíyó ña̱ keʼéyó ña̱ va̱ʼa á kivitu sandákavana miíyó ña̱ keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa. Tá ná ndaka̱xiún kutáʼún xíʼin na̱ kéʼé ña̱ káʼa̱n Jehová, na̱yóʼo va̱ʼaní chindeéna yóʼó ña̱ keʼún ña̱ kúni̱ra (Proverbios 13:20; kaʼvi 1 Corintios 15:33). Ña̱ ndo̱ʼo ñá Dina sánáʼa̱ña miíyó ña̱ xíniñúʼu viíní ndaka̱xinyó na̱ koo migoyó. Ñáyóʼo se̱ʼe ta̱ Jacob xi̱kuuñá, ndiʼi na̱ veʼeñá Jehová xi̱ndasakáʼnuna. Ñá Dina va̱ása níxikeʼéñá ña̱ kini, soo ki̱xáʼañá kítáʼanñá xíʼin sava ná válí ná ñuu Canaán. Na̱ ñuu Canaán va̱ása níxindasakáʼnuna Jehová ta síínní xi̱ndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱su̱nna xíʼin inkana nu̱ú na̱ ñuu Jehová. Ndiʼina xi̱xini̱ xa̱ʼa̱na ña̱ xi̱keʼéna ña̱ kini (Levítico 18:6-25). Tá ni̱xa̱ʼa̱n ñá Dina xi̱toñá ná migañá, xi̱niñá iin ta̱ loʼo ñuu Canaán ta̱ naní Siquem. Ta̱yóʼo ku̱tóoníra xi̱nirañá. Iin ta̱ loʼo va̱ʼa xi̱kuura nu̱ú na̱ veʼera, soo va̱ása níxindasakáʼnura Jehová (Génesis 34:18, 19).

14. ¿Ndáaña ndo̱ʼo ñá Dina?

14 Ta̱ Siquem xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kutóora ñá Dina ti̱in kuíʼnárañá ta ni̱ki̱si̱ra xíʼinñá (kaʼvi Génesis 34:1-4). Ta xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ku̱u yóʼo ni̱xo̱ʼvi̱ní ñá Dina saátu na̱ veʼeñá (Génesis 34:7, 25-31; Gálatas 6:7, 8).

15, 16. ¿Nda̱saa kivi xa̱a̱yó kooyó na̱ yiví ndíchi?

15 Va̱ása xíniñúʼu ya̱ʼayó nu̱ú ña̱ ndo̱ʼo ñá Dina ta saáví kunda̱a̱-iniyó ndiʼi ña̱ káʼa̱n Jehová xíʼinyó ña̱ va̱ʼa miíyó kúúña. Proverbios 13:20 káchiña: “Na̱ xíka xíʼin na̱ ndíchi ndíchi koona, soo na̱ xíka xíʼin na̱ kíʼvi kǒo ña̱ va̱ʼa ndakiʼinna”. Chika̱a̱ ndee̱ ña̱ kunda̱a̱ va̱ʼa iniún xa̱ʼa̱ ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa nu̱ú Jehová, tasaá kǒo ku̱a̱ʼá tu̱ndóʼo ki̱xi nu̱ún (Proverbios 2:6-9; Salmo 1:1-3).

16 Ña̱ va̱ʼa kuuyó na̱ yiví ndíchi xíniñúʼu kaʼviyó Biblia. Tá kúma̱níka ndaka̱xinyó iin ña̱ keʼéyó siʼnaka ná ka̱ʼa̱nyó xíʼin Jehová, ta ná kundiku̱nyó ndiʼi consejo ña̱ táxi na̱ ñuu Ndióxi̱ ndaʼa̱yó (Mateo 24:45; Santiago 1:5). Va̱ása yo̱ʼvi̱ ka̱ʼa̱nyó ña̱ kúúyó na̱ yiví ku̱a̱chi ta níma̱yó sándaʼviña miíyó (Jeremías 17:9). Soo, ¿ndáaña keʼún tá ná ka̱ʼa̱nna xíʼún ña̱ kuenta koún chi sana kivi xa̱ún ke̱ʼún iin ña̱ kini? ¿Á sa̱ún, á vitá koo iniún ta ndakiʼún consejo ña̱ táxina ndaʼún? (2 Reyes 22:18, 19).

17. ¿Nda̱saa kivi chindeé iin consejo miíyó? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ iin ejemplo.

17 Ndakanixi̱ní xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Iin ta̱ káchíñu xíʼin iin ñá hermana kíxáʼara viíní kéʼéra xíʼinñá ta nda̱a̱ káʼa̱nra xíʼinñá ña̱ ná ku̱ʼu̱n si̱ína iin rato loʼo. Ni su̱ví ta̱ ndásakáʼnu Jehová kúúra, soo náʼa̱ to̱ʼóvara ta si̱íní-inira. Inka ñá hermana xi̱niñá ña̱ kítáʼanna xíkana, ta tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinñá ña̱ kuenta ná kooñá. ¿Ndáaña keʼé ñá hermana yóʼo? ¿Á kixáʼañá ka̱ʼa̱nñá ña̱ su̱ví ña̱ ndeé kúúña á kunda̱a̱-iniñá ña̱ va̱ʼava káʼa̱nna xíʼinñá? Ñáyóʼo sana kúʼvi̱-iniñá xíniñá Jehová ta kúni̱ñá keʼéñá ña̱ va̱ʼa. Soo tá ná kakakañá xíʼin ta̱ ta̱a kán, ¿á kúni̱ kachiña kúxíkañá nu̱ú ña̱ kini, á kéʼéñá ña̱ kúni̱ miívañá? (Proverbios 22:3; 28:26; Mateo 6:13; 26:41).

NÁ SAKUAʼAYÓ XÍʼIN ÑA̱ KE̱ʼÉ TA̱ JOSÉ

18, 19. ¿Ndáaña i̱xaa ta̱ José ña̱ va̱ʼa kǒo níkeʼéra ña̱ kini?

18 Tá ni̱xi̱yo loʼo ta̱ José, xi̱kuura esclavo chí ñuu Egipto. Ndiʼi ki̱vi̱ xi̱ka̱ʼa̱n ñá síʼí ta̱ xi̱kachíñura nu̱ú ña̱ ná ku̱su̱nra xíʼinñá, soo ta̱yóʼo xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱yóʼo. Ta̱ José xi̱kuni̱ra keʼéra ña̱ kútóo Jehová chi xi̱kuʼvi̱-inira xi̱xinirara, ña̱kán ndiʼi yichi̱ ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinra ña̱ ku̱su̱nra xíʼinñá va̱ása níxiinra. Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuura esclavo va̱ása níkivi ku̱ʼu̱nra kachíñura inka veʼe. Iin ki̱vi̱ ñáyóʼo xi̱kuni̱ñá ixandúxañá xíʼinra ña̱ ku̱su̱nra xíʼinñá, ña̱kán va̱ʼaka xi̱nura ku̱a̱ʼa̱nra (kaʼvi Génesis 39:7-12).

19 Sana ku̱su̱nva ta̱ José xíʼinñá tá ndiʼi tiempo níxindakanixi̱níra xa̱ʼa̱ ña̱ kini á níxindakanixi̱níra xa̱ʼa̱ miíñá. Soo ña̱ xi̱ndayáʼvika nu̱úra kúú ña̱ kutáʼanra xíʼin Jehová. Ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ñá ñaʼá yóʼo: “Yiíún [...] ndiʼi ña̱ kúúmiíra ta̱xiraña ndaʼíi̱, iinlá yóʼóva kǒo nítaxira ndaʼíi̱ saáchi ñá síʼíra kúún. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ¿nda̱chun keʼíi̱ ña̱ kini yóʼo ta ki̱ʼvii̱ ku̱a̱chi nu̱ú Ndióxi̱?” (Génesis 39:8, 9).

20. ¿Nda̱chun va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ku̱si̱í-ini Jehová xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ José?

20 Ni xíka ni̱xi̱yo ta̱ José nu̱ú na̱ veʼera, ndiʼi yichi̱ ni̱xi̱yo nda̱kú-inira xíʼin Jehová. Ta Jehová ta̱xira bendición ndaʼa̱ra (Génesis 41:39-49). Jehová ku̱si̱íní-inira tá xi̱nira ña̱ nda̱kúní ni̱xi̱yo ini ta̱ José (Proverbios 27:11). Sana ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó kundasíyó ña̱ kini, soo ná ndakaʼányó xa̱ʼa̱ tu̱ʼun yóʼo: “Ndóʼó na̱ kúʼvi̱-ini xíni Jehová, kundasíndó ña̱ kini. Ta̱yóʼo ndáara na̱ ndixa xíka nda̱kú xíʼinra; sáka̱kurana ndaʼa̱ na̱ ndi̱va̱ʼa-ini” (Salmo 97:10).

21. ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱ndiku̱n iin ta̱ hermano loʼo yichi̱ ta̱ José?

21 Ndiʼi ki̱vi̱, na̱ ndásakáʼnu Jehová náʼa̱na ña̱ kúndasína ña̱ kini ta kútóona keʼéna ña̱ va̱ʼa (Amós 5:15). Ni válíyó á ni chéeyó, kiviva koo nda̱kú-iniyó xíʼin Jehová. Iin ta̱ hermano loʼo ni̱ya̱ʼara nu̱ú iin tu̱ndóʼo ña̱ yo̱ʼvi̱ní ti̱xin escuela. Iin ñá loʼo káʼvi xíʼinra ni̱ka̱ʼa̱nñá ña̱ ku̱su̱nñá xíʼinra tá ná chindeétáʼanra xíʼinñá ña̱ va̱ʼa ya̱ʼañá iin examen ña̱ matemáticas. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ loʼo yóʼo? Ke̱ʼéra táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ José. Ta̱yóʼo káchira: “Ndi̱ku̱n ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinñá ña̱ va̱ása keʼíi̱ saá. Xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱kú ni̱xi̱yo inii̱, va̱ása nísandiʼi-xa̱ʼíi̱ ña̱ va̱ʼa kúúmiíi̱”. Na̱ kéʼé ña̱ kini loʼova tiempo kúsi̱í-inina, soo tándi̱ʼi ku̱a̱ʼání tu̱ndóʼo va̱xi nu̱úna ta sándi̱ʼi̱níña-inina (Hebreos 11:25). Soo tá xíniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱n Jehová ndiʼi tiempo si̱í íyoyó (Proverbios 10:22).

TAXI NÁ CHINDEÉTÁʼAN JEHOVÁ XÍʼÚN

22, 23. ¿Nda̱saa chíndeétáʼan Jehová xíʼinyó tá ni̱ki̱ʼviyó iin ku̱a̱chi ndeé?

22 Ta̱ Ndi̱va̱ʼa kuni̱ra sandákavara miíyó ña̱ keʼéyó ña̱ kini ña̱ ku̱su̱nyó xíʼin inkana ta sana ña̱yóʼo ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó. Ndiʼivayó sava yichi̱ sana va̱xi ña̱ kini xi̱níyó (Romanos 7:21-25). Jehová kúnda̱a̱-inira xíʼin ña̱ ndóʼoyó “ta ndákaʼánra ña̱ xíʼin ñuʼú na̱kuva̱ʼayó” (Salmo 103:14). ¿Ndáaña kivi keʼé iin na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱ tá nda̱kavana ta ke̱ʼéna ña̱ kini? Ni iin ku̱a̱chi ndeé kúúña, íyokava ña̱ kivi keʼéna. Tá ndixa ndíkó-inina xa̱ʼa̱ña, Jehová chindeétáʼanra xíʼinna, chi ta̱kán íyo tu̱ʼvara ña̱ koo káʼnu-inira xa̱ʼa̱ ku̱a̱chiyó (Salmo 86:5; Santiago 5:16; kaʼvi Proverbios 28:13).

23 Jehová ta̱xira na̱ anciano ña̱ kundaana miíyó, na̱yóʼo táki̱ʼva íyo iin regalo ña̱ táxira ndaʼa̱yó saá íyona (Efesios 4:8, 12; Santiago 5:14, 15). Kivi chindeétáʼanna xíʼinyó ña̱ va̱ʼa ndakutáʼan tukuyó xíʼin Jehová (Proverbios 15:32).

VIÍNÍ NÁ NDAKANIXI̱NÍYÓ

24, 25. Tá vií ndákanixi̱níyó, ¿nda̱saa chindeéña miíyó ña̱ kǒo keʼéyó ña̱ kini?

24 Ña̱ va̱ʼa ndaka̱xin viíyó ña̱ keʼéyó, xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó ña̱ va̱ʼa miíyó kúú ña̱ káʼa̱n Jehová xíʼinyó. Va̱ása kúni̱yó kooyó táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ loʼo ta̱ káʼa̱n Proverbios 7:6-23 xa̱ʼa̱. Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuura iin “ta̱ loʼo kíʼvi” va̱ása níndakani vií xi̱níra. Ña̱kán ke̱ʼéra ña̱ kini. Ña̱ vií ndakanixi̱níyó va̱ʼaka ña̱yóʼo nu̱úka ña̱ kuxini̱yó ku̱a̱ʼáka ña̱ʼa, chi xíniñúʼu chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ ndakanixi̱níyó táki̱ʼva ndákanixi̱ní Ndióxi̱ ta keʼéyó ña̱ káʼa̱nra. Ndakaʼán tu̱ʼun yóʼo: “Na̱ viíní ndákanixi̱ní kúʼvi̱-inina xínina miína. Ta na̱ kúúmií ña̱ ndíchi va̱ʼaní xa̱a̱na koona” (Proverbios 19:8).

25 ¿Á kándíxaún ña̱ yichi̱ ña̱ táxi Jehová kúú ña̱ va̱ʼaka? ¿Á kándíxaún ña̱ si̱íní koún tá ná kuniso̱ʼúnña? (Salmo 19:7-10; Isaías 48:17, 18). Tá xíka-iniún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ndakanixi̱ní xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ xa̱a̱ ta̱xi Jehová ndaʼún. Ña̱ Biblia káchiña: “Kotondó chi Jehová va̱ʼaní-inira” (Salmo 34:8). Tá ná ndakanikaxi̱níún xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼún, ndeéka kuʼvi̱-iniún kuniúnra. Keʼé ña̱ kútóora ta kundasí ña̱ kúndasíra xínira. Sákutú xi̱níún xíʼin nina ña̱ va̱ʼa (Filipenses 4:8, 9). Kivi keʼéyó táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ José, chi ta̱yóʼo ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa nda̱kiʼinra xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndiku̱nra yichi̱ Jehová (Isaías 64:8).

26. ¿Ndáaña sakuaʼayó nu̱ú inka u̱vi̱ capítulo?

26 Ni na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ kúúyó á na̱ kúa̱an kúúyó Jehová kúni̱ra ña̱ si̱íní ná koo ndiʼiyó. Nu̱ú inka u̱vi̱ capítulo sakuaʼayó ndáaña kivi chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ si̱í kooyó xíʼin ñá síʼíyó á yiíyó.

^ párr. 8 Tu̱ʼun “pornografía” káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa ña̱ íxava̱ʼa savana ña̱ kutóo inkana keʼéna ña̱ kini á ña̱ ndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ña tá káʼvinaña, tá xítonaña á tá xíniso̱ʼonaña. Ta ña̱yóʼo kivi kixiña nu̱ú iin video, á nu̱ú iin tutu á nu̱ú iin grabación ña̱ kuniso̱ʼona.