Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 11

¿Ndáaña keʼíi̱ ña̱ va̱ʼa si̱í koi̱ xíʼin ñá síʼíi̱ á yiíi̱?

¿Ndáaña keʼíi̱ ña̱ va̱ʼa si̱í koi̱ xíʼin ñá síʼíi̱ á yiíi̱?

“Ña̱ kúʼvi̱-iniyó va̱ása ndiʼi-xa̱ʼa̱ña” (1 CORINTIOS 13:8).

1, 2. Tá íyo ku̱a̱chi nu̱ú na̱ ti̱ndaʼa̱, ¿á kúni̱ kachiña ña̱ kǒoka ña̱ kivi keʼéna? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ña.

ÑA̱ TINDAʼA̱YÓ iin regalo Jehová kúúña ta kiviva xa̱a̱yó si̱íní kooyó. Ta ni saáví sava na̱ ti̱ndaʼa̱ íyo tu̱ndóʼo nu̱úna. Sava yichi̱ nda̱a̱ ndákanixi̱nína ña̱ va̱ása ndíʼi tu̱ndóʼo ña̱ kúúmiína. Ta sana va̱ása va̱ʼaka kítáʼanna táki̱ʼva ni̱xi̱yona tá sa̱kán ti̱ndaʼa̱na.

2 Na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ va̱ása xíniñúʼu ndakanda̱-inina tá yáʼana nu̱ú tu̱ndóʼo. Su̱ví ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ kǒoka ña̱ kivi keʼéna. Nda̱a̱ na̱ ni̱ya̱ʼa nu̱ú tu̱ndóʼo ña̱ yo̱ʼvi̱ní ku̱chiñuna xíʼinña ta tándi̱ʼi va̱ʼaní nda̱kutáʼanna. ¿Ndáaña chi̱ndeétáʼan xíʼinna?

VA̱ʼANÍKA KUTÁʼÚN XÍʼIN JEHOVÁ SAÁTU XÍʼIN NA̱ TI̱NDAʼA̱ XÍʼÚN

3, 4. ¿Ndáaña kivi ndoʼo sava na̱ ti̱ndaʼa̱?

3 Na̱ tíndaʼa̱ xa̱a̱ síín ña̱ kútóo iin iinna, xa̱a̱ síín ña̱ ndákanixi̱nína ta xa̱a̱ síín íyo ña̱ kéʼéna. Sanatu xa̱a̱ síín síín xa̱ʼnuna ti̱xin veʼena á sanatu xa̱a̱ síín ñuuna. Ña̱kán xíniñúʼuna tiempo ta xíniñúʼu chika̱a̱na ndee̱ ña̱ va̱ʼa xa̱a̱na kunda̱a̱-inina xíʼin táʼanna.

4 Tá yáʼa tiempo ku̱a̱ʼa̱nña, ta̱ ta̱a xíʼin ñá síʼíra kíxáʼana ndíʼi̱ka-inina xa̱ʼa̱ chiñu miína, ta va̱ása viíka kítáʼanna xíʼin táʼanna. Nda̱a̱ táki̱ʼva náʼa̱ na̱ ndóo síín saá náʼa̱na. ¿Ndáaña kivi chindeétáʼan xíʼinna ña̱ va̱ʼaka kutáʼanna?

Xíniñúʼuyó consejo ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ña̱ va̱ʼa si̱íka kooyó xíʼin ñá síʼíyó á yiíyó.

5. a) ¿Ndáaña kivi chindeétáʼan xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ va̱ʼaka kutáʼanna? b) Táki̱ʼva káchi Hebreos 13:4, ¿ndáa ki̱ʼva xíniñúʼu koo na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼin táʼanna?

5 Jehová ku̱a̱ʼání consejo táxira ndaʼa̱ na̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ kivi chindeétáʼanra xíʼinna ña̱ kuyatinna nu̱úra ta va̱ʼaka kutáʼanna xíʼin táʼanna (Salmo 25:4; Isaías 48:17, 18). Miíra káʼa̱nra xíʼinyó: “Na̱ ti̱ndaʼa̱ to̱ʼó ná koona xíʼin táʼanna” (Hebreos 13:4). Ndióxi̱ kúni̱ra na̱ ti̱ndaʼa̱ to̱ʼó ná koona xíʼin táʼanna ta ná kundayáʼvina nu̱ú táʼanna.

TÁ KÚʼVI̱-ININDÓ XÍNINDÓ JEHOVÁ VIÍNÍ KUNDOONDÓ

6. Táki̱ʼva káchi Mateo 19:4-6, ¿ndáaña ndákanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ na̱ ti̱ndaʼa̱?

6 Jehová kúú ta̱ sa̱tíndaʼa̱ na̱ yiví na̱ nu̱ú. Se̱ʼera ta̱ Jesucristo ni̱ka̱ʼa̱n: “¿Á kǒo níkaʼvindó ta̱ i̱xava̱ʼana tá xa̱ʼa̱ i̱xava̱ʼara ta̱a xíʼin ñaʼá ta ka̱chira: ‘Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta̱a sandákoora yivára xíʼin siʼíra, ta ndakutáʼanra xíʼin ñá síʼíra, ta u̱vi̱ saána iinlá xa̱a̱na nduunaʼ? Na̱yóʼo su̱ví u̱vi̱ka kúúna, iinláva ndu̱una. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ i̱xaa Ndióxi̱, ni iin ta̱a kǒo kívi ndataʼvírana” (Mateo 19:4-6). Xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó Jehová xi̱kuni̱ra ña̱ ndiʼi tiempo kundoo na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼin táʼanna. Xi̱kuni̱ra ña̱ viíní kutáʼanna ta si̱íkaví kundoona.

7. ¿Ndáaña kivi chindeétáʼan xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ va̱ʼaka kutáʼanna?

7 Soo tiempo vitin, ku̱a̱ʼání kúú tu̱ndóʼo íyo nu̱ú na̱ ti̱ndaʼa̱. Sava ndeéní ña̱yóʼo túvina ta nda̱a̱ ndákanixi̱nína ña̱ va̱ása kuchiñuna xíʼinña. Soo ña̱ kunda̱a̱ va̱ʼa inina ndáa ki̱ʼva ndákanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ti̱ndaʼa̱na kúú ña̱ chindeétáʼan xíʼinna ña̱ va̱ʼaka kutáʼanna (1 Juan 5:3).

8, 9. a) ¿Ama kúú ña̱ xíniñúʼu kundiku̱nkayó yichi̱ ña̱ táxi Jehová? b) ¿Nda̱saa kivi na̱ʼa̱yó ña̱ ndáyáʼvi ñá síʼíyó á yiíyó nu̱úyó?

8 Táki̱ʼva xi̱niyó, Jehová káʼa̱nra xíʼinyó: “Na̱ ti̱ndaʼa̱ to̱ʼó ná koona xíʼin táʼanna” (Hebreos 13:4; Eclesiastés 5:4). Kúnda̱a̱-iniyó yichi̱ ña̱ táxi Jehová ndiʼi tiempo chíndeétáʼanña xíʼinyó. Tá ná kundiku̱nyó ña̱ káʼa̱nra xíʼinyó ni íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó, va̱ʼaní chindeéña miíyó (1 Tesalonicenses 1:3; Hebreos 6:10).

9 Xa̱ʼa̱ ña̱ ndáyáʼviní ñá síʼíyó á yiíyó nu̱úyó kǒo kúni̱yó ka̱ʼa̱nyó á keʼéyó iin ña̱ kivi sáxo̱ʼvi̱-ñaʼá. Saáchi ña̱ kúni̱yó kúúña viíka kutáʼanyó xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinyó. ¿Nda̱saa kivi keʼéyó ña̱yóʼo?

NA̱ʼA̱ XÍʼIN ÑA̱ KÁʼÚN Á ÑA̱ KÉʼÚN ÑA̱ NDÁYÁʼVI ÑÁ SÍʼÚN Á YIÍÚN NU̱ÚN

10, 11. a) ¿Ndáa tu̱ndóʼo kúú ña̱ íyo nu̱ú sava na̱ ti̱ndaʼa̱? b) ¿Nda̱chun xíniñúʼu kiʼinyó kuenta xíʼin tu̱ʼun ña̱ káʼa̱nyó xíʼin ñá síʼíyó á yiíyó?

10 Íyo ku̱a̱ʼá ña̱ kivi keʼé iinna ña̱ saxóʼvi̱na-ini na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna. Kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ni iin na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱ va̱ása kanina na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna á ña̱ kundi̱va̱ʼana xíʼinna. Soo kiviva saxóʼvi̱na-inina xíʼin ña̱ káʼa̱nna. Tu̱ʼun ña̱ káʼa̱nyó kivi kooña táki̱ʼva íyo iin ña̱ʼa ña̱ sátukue̱ʼe̱. Iin ñá ñaʼá ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Yiíi̱ sátixo̱ʼvi̱ra yi̱ʼi̱ xíʼin ña̱ káʼa̱nra. Chí sa̱tá ni va̱ása náʼa̱ ña̱ tu̱kue̱ʼi̱ á ña̱ níkundái̱, soo chí inii̱ iin tu̱kue̱ʼe̱ ndiʼiña, chi ndiʼi yichi̱ káʼa̱nra xíʼi̱n: ‘Ni va̱ása ndáyáʼviún nu̱úi̱ʼ ta ‘ni kǒo ta̱táúnʼ”. Iin ta̱a ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ kininí xi̱ka̱ʼa̱n ñá síʼíra xíʼinra ña̱ sándakavañá-inira. Ka̱chira: “Ni kǒo kúni̱i̱ ndakaʼíi̱n xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱nñá xíʼi̱n. Ña̱kán va̱ása kúni̱i̱ ka̱ʼi̱n xíʼinñá ta va̱ʼaka nu̱ú káchíñui̱ ndói̱ nda̱a̱ xi̱ku̱aá. Va̱ʼaka íyoi̱ kán nu̱úka ña̱ koi̱ veʼi̱”. Tiempo vitin ku̱a̱ʼání na̱ yiví káʼa̱n ndi̱va̱ʼana xíʼin táʼanna ta sátixo̱ʼvi̱na-ini táʼanna.

11 Na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ tá ki̱vi̱ káʼa̱n ndi̱va̱ʼana xíʼin táʼanna ndeéní íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinna ña̱ nandósó-inina xa̱ʼa̱ña. Kúnda̱a̱ káxi iniyó, Jehová kǒo kútóora ña̱ keʼéyó saá. Sana ni kǒo kíʼún kuenta ta kivi satíxo̱ʼvi̱ún-ini ñá síʼún á yiíún. Miíún sana ndákanixi̱níún ña̱ nina tu̱ʼun viíva káʼún, soo ¿ndáaña ndákanixi̱ní ñá síʼún á yiíún xa̱ʼún? Tá ni̱ka̱ʼún iin ña̱ sa̱tíxo̱ʼvi̱-iniñá á inira, ¿á kandíxaún nasamaún miíún? (Gálatas 5:15; kaʼvi Efesios 4:31).

12. ¿Ndáaña kivi keʼé iin na̱ ti̱ndaʼa̱ ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása kivika kutáʼanna xíʼin Jehová?

12 Jehová xítovara ndáa ki̱ʼva káʼún xíʼin ñá síʼún á yiíún tá íyo miíndó ta saátu nu̱ú ku̱a̱ʼá na̱ yiví (ka̱ʼvi 1 Pedro 3:7). Santiago 1:26 káchiña: “Tá iin ta̱a ndákanixi̱níra ña̱ va̱ʼaní ndásakáʼnura Ndióxi̱, soo va̱ása kíʼinra kuenta xíʼin ña̱ káʼa̱nra, sándaʼvira miíra, ta va̱ása ndáyáʼvi ña̱ ndásakáʼnura Ndióxi̱”.

13. ¿Ndáaña kivi saxóʼvi̱-ini ñá síʼún á yiíún?

13 Na̱ ti̱ndaʼa̱ íyoka sava ña̱ kivi keʼéna ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱na ña̱ ndíʼi̱-inina xa̱ʼa̱ táʼanna. Ndakanixi̱ní xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ¿nda̱saa tu̱vi ñá síʼún á yiíún tá ná natúʼunníún xíʼin inka ñaʼá á inka ta̱a? Ni ña̱ va̱ʼa kúú ña̱ kéʼéndó, tá kúú ña̱ ku̱ʼu̱nndó natúʼunndó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, á ña̱ chindeétáʼanndó xíʼin inkana, soo ¿ndáaña ndakanixi̱ní ñá síʼún á yiíún tá saá ná keʼún? Iin ñá hermana káchiñá: “Kúsuchíní-inii̱ tá xítoi̱ ña̱ ndíʼi̱ní-ini yiíi̱ xa̱ʼa̱ iin ñá hermana ñá congregación ta ku̱a̱ʼání tiempo nátúʼunra xíʼinñá. Va̱ása va̱ʼa kúnii̱ xíʼin ña̱yóʼo”.

14. a) ¿Ndáaña sákuaʼayó nu̱ú Génesis 2:24? b) ¿Ndáaña xíniñúʼu nda̱ka̱tu̱ʼunyó miíyó?

14 Ña̱ nda̱a̱ kúúña miíyó na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱ xíniñúʼu kundaayó na̱ yiváyó ta saátu na̱ hermano na̱ congregación. Soo tá tíndaʼa̱yó, na̱ xíniñúʼu kundi̱ʼi̱ka-iniyó xa̱ʼa̱ kúú ñá síʼíyó á yiíyó. Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ta̱ ta̱a ña̱ iinlá xíʼin ñá síʼíra xíniñúʼu ndakutáʼanra (Génesis 2:24). Xíniñúʼu kundi̱ʼi̱ní-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndákanixi̱ní ñá síʼíyó á yiíyó. Nda̱ka̱tu̱ʼun miíún: “¿Á távái̱ tiempo ña̱ natúʼi̱n xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼi̱n, á xíniso̱ʼi̱ ña̱ káʼa̱nna ta á náʼi̱ ña̱ kúni̱i̱ xínii̱na?”.

15. ¿Nda̱chun va̱ása va̱ʼa kutáʼanní iin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼin na̱ kǒo kúú ñá síʼína á yiína?

15 Tá ná kutáʼanníyó xíʼin iin na̱ kǒo kúú ñá síʼíyó á yiíyó, kivi kixáʼa kaku ku̱a̱chi xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinyó. Sana xa̱a̱yó ka̱anníyó na̱ yiví kán ta kixáʼa kutóoyó kuniyóna (Mateo 5:28). Tá ná kuaʼnuña níma̱yó ta nda̱a̱ kivi xa̱a̱yó keʼéyó iin ña̱ʼa ña̱ sakúyaku̱a̱ miíyó nu̱ú ñá síʼíyó á yiíyó.

NÁ IXATO̱ʼÓYÓ NA̱ TI̱NDAʼA̱ XÍʼINYÓ

16. ¿Ndáaña káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ na̱ ti̱ndaʼa̱?

16 Ña̱ Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ “na̱ ti̱ndaʼa̱ to̱ʼó ná koona xíʼin táʼanna” ta saátu káʼa̱nkaña “ná kǒo ku̱su̱nna xíʼin inka na̱ yiví, chi Ndióxi̱ tiinra ku̱a̱chi xíʼin na̱ kísi̱ xíʼin inkana” (Hebreos 13:4; Proverbios 5:18). ¿Nda̱saa kivi na̱ʼa̱yó ña̱ íxato̱ʼóyó na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinyó?

17. a) ¿Ndáaña ndákanixi̱ní sava na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱su̱nna xíʼin inkana? b) ¿Ndáa ki̱ʼva xíniñúʼu ndakanixi̱ní miíyó na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱?

17 Sava na̱ yiví ndákanixi̱nína ña̱ su̱ví ku̱a̱chi kúúña ku̱su̱nna xíʼin na̱ kǒo kúú ñá síʼína á yiína. Soo ná kǒo taxiyó ki̱ʼvi ña̱yóʼo xi̱níyó. Jehová káxiní káʼa̱nra ña̱ kǒo kútóora keʼéyó ña̱ kini ni ña̱ sandáʼviyó ñá síʼíyó á yiíyó (kaʼvi Romanos 12:9; Hebreos 10:31; 12:29). Tá ná ku̱su̱nyó xíʼin inkana, sakúyaku̱a̱yó miíyó nu̱ú ñá síʼíyó á yiíyó. Ta xíʼin ña̱yóʼo na̱ʼa̱yó ña̱ kǒo íxato̱ʼóyó ña̱ káʼa̱n Jehová ta va̱ása kivika kutáʼanyó xíʼinra. Ña̱kán ni loʼo ná kǒo kixáʼayó ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ inkana, saáchi ña̱yóʼo kivi chindaʼáña miíyó ña̱ keʼéyó ña̱ yaku̱a̱ (Job 31:1).

18. a) ¿Nda̱chun iin ku̱a̱chi ndeéní xi̱kuu ña̱ ndasakáʼnuna inka ndióxi̱ xíʼin ña̱ ku̱su̱nna xíʼin inkana? b) ¿Ndáaña ndákanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱su̱nna xíʼin inkana?

18 Ley ta̱ Moisés xi̱ka̱ʼa̱nña táki̱ʼva ni̱xi̱yo ña̱ ndasakáʼnuna ndióxi̱ vatá saá ni̱xi̱yo ña̱ ku̱su̱nna xíʼin iin na̱ kǒo kúú ñá síʼína á yiína. Ta ndiʼi na̱ xi̱keʼé ña̱yóʼo xi̱xaʼnínana (Levítico 20:2, 10). ¿Nda̱chun iin ku̱a̱chi ndeéní xi̱kuu ña̱ ndasakáʼnuna inka ndióxi̱ xíʼin ña̱ ku̱su̱nna xíʼin inkana? Tá iin na̱ ñuu Israel xi̱ndasakáʼnuna inka ndióxi̱, va̱ása nísaxi̱nukana ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin Jehová ña̱ iinlá miíra ndasakáʼnuna. Tá xi̱kisi̱na xíʼin na̱ kǒo kúú ñá síʼína á yiína va̱ása nda̱kú níxi̱yo inina xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna (Éxodo 19:5, 6; Deuteronomio 5:9; kaʼvi Malaquías 2:14). Xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱ káxi iniyó tá xi̱kisi̱na xíʼin inkana iin ku̱a̱chi káʼnu xi̱kuuña nu̱ú Jehová.

19. ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kǒo sandáʼviyó na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinyó?

19 Ta tiempo vitin, ¿ndáaña ndákanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ sandáʼvina ñá síʼína á yiína? Ni va̱ása ndíku̱nkayó ña̱ káʼa̱n ley ta̱ Moisés, kǒo nása̱maví ña̱ ndákanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱su̱n iin na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼin iin na̱ kǒo kúú yiína á ñá síʼína. Nda̱a̱ táki̱ʼva va̱ása ndasakáʼnuyó ndióxi̱ vatá, saátu va̱ása kúni̱yó sandáʼviyó na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinyó (Salmo 51:1, 4; Colosenses 3:5). Tá saá ná keʼéyó na̱ʼa̱yó ña̱ kǒo íxato̱ʼóyó na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinyó ta ni Jehová (koto nota 26).

¿NDÁAÑA KEʼÚN ÑA̱ VA̱ʼAKA KUTÁʼÚN XÍʼIN ÑÁ SÍʼÚN Á YIÍÚN?

20. Iin na̱ yiví ndíchi, ¿ndáaña kivi keʼéna xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna?

20 ¿Ndáaña keʼún ña̱ va̱ʼaka kutáʼún xíʼin ñá síʼún á yiíún? Tu̱ʼun Ndióxi̱ káchiñá: “Xíʼin ña̱ ndíchi kúú ña̱ kúva̱ʼa iin veʼe, ta tuunní xa̱a̱ña kundichiña” (Proverbios 24:3). Íyo sava veʼe nu̱ú va̱ʼaní kúniyó ndóoyó iniña soo íyotu savaña ni loʼo va̱ása va̱ʼa kúniyó xíʼinña. Saátu kivi kundoʼoyó xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinyó. Iin na̱ yiví ndíchi chíka̱a̱na ndee̱ ña̱ vií koona xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna tasaá si̱íní kundoona.

21. ¿Nda̱saa kivi chindeé tu̱ʼun Ndióxi̱ yóʼó ña̱ va̱ʼaka koún xíʼin ñá síʼún á yiíún?

21 Ña̱ Biblia káchituña: “Xíʼin ña̱ ndíchi chútú ini iin veʼe ta saátu xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ liviní xíʼin ña̱ ndáyáʼvi” (Proverbios 24:4). Ndiʼi ña̱ sákuaʼún nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱ kivi chindeéña yóʼó ña̱ va̱ʼaka koún xíʼin ñá síʼún á yiíún (Romanos 12:2; Filipenses 1:9). Tá ná kutáʼanndó kaʼvindó Biblia xíʼin tutu ña̱ tává na̱ ñuu Ndióxi̱ kivi natúʼunndó xa̱ʼa̱ ndáa ki̱ʼva kivi keʼéndó ña̱ sákuaʼandó. Ndukúndó ki̱ʼva ña̱ na̱ʼa̱ndó ña̱ kúni̱ndó xíni táʼanndó xíʼin ña̱ íxato̱ʼó-táʼanndó. Ta iin iinndó ka̱ʼa̱nndó xíʼin Jehová ña̱ ná chindeéra ndóʼó ña̱ keʼéndó ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinndó ña̱ va̱ʼa kuʼvi̱ka-inindó kuni táʼanndó (Proverbios 15:16, 17; 1 Pedro 1:7).

Tá káʼvindó Biblia ka̱ʼa̱nndó xíʼin Jehová ña̱ ná chindeéra ndóʼó.

22. ¿Nda̱chun xíniñúʼu kuʼvi̱-iniyó kuniyó na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinyó ta ixato̱ʼóyóna?

22 Xíniñúʼu chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱yó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinyó ta íxato̱ʼóyóna. Tá saá ná keʼéyó va̱ʼaníka kutáʼanyó ta va̱ʼaní kuniyó. Ta inka ña̱ ndáyáʼvika kúú ña̱ sákusi̱íyó-ini Jehová (Salmo 147:11; Romanos 12:10).