Ir al contenido

Ir al índice

ÑA̱ XA̱A̱ KU̱U TÁ YA̱CHI̱

¿Ndáa ki̱ʼva ki̱xaʼá sa̱kuaʼana xa̱ʼa Ndióxi̱ chí ñuu Portugal?

¿Ndáa ki̱ʼva ki̱xaʼá sa̱kuaʼana xa̱ʼa Ndióxi̱ chí ñuu Portugal?

TA̱ George Young, ku̱a̱ʼa̱nra ini iin barco tú ku̱a̱ʼa̱n chí Europa. Kúsi̱íkaví-inira tá ndákaʼánra xa̱ʼa ndiʼi ña̱ ke̱ʼéra chí ñuu Brasil. * Soo vitin, ta̱yóʼo ndákanixi̱níra ndáaña kivi keʼéra tá ná xa̱a̱ra ñuu España xíʼin Portugal, chi ñuu yóʼo ta̱ʼán natúʼunna xa̱ʼa Ndióxi̱ xíʼin na̱ yiví. Ña̱ ndákanixi̱níra keʼéra tá ná xa̱a̱ra kúúña, ndataʼvíra 300,000 tratado ta saátu kanara ta̱ hermano Joseph F. Rutherford ña̱ ná xa̱a̱ra taxira discurso.

Ta̱ George Young xi̱xaʼa̱nra xíʼin tú barco, tá xi̱xaʼa̱nra xi̱natúʼunra xa̱ʼa Ndióxi̱.

Ta̱ hermano Young ni̱xa̱a̱ra chí Lisboa (Portugal) tá ku̱i̱ya̱ 1925. Yo̱ʼvi̱ní ni̱xi̱yo ña̱ país kán tiempo saá. Na̱ xi̱keʼé ku̱a̱chi chí ñuu kán tá ku̱i̱ya̱ 1910 va̱ása nítaxikana koo na̱ chíñu, ni na̱ veʼe-ñu̱ʼu católico. Na̱ ñuu kán xi̱keʼéna ña̱ xi̱kuni̱ miína, soo ni saá va̱ása va̱ʼa ni̱xi̱yona.

Tá xa̱a̱ i̱xandúví ndiʼi ta̱ George Young ña̱ koo tá ná ki̱xa̱a̱ ta̱ hermano Rutherford taxira discursora, na̱ chíñu ñuu kán keʼéna iin ley saáchi íyo inka na̱ xi̱kuni̱ sandiʼi-xa̱ʼa ñuuna. Ta̱ secretario ña̱ Sociedad Bíblica Británica y Extranjera ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ hermano Young ña̱ sana kooní na̱ sa̱a̱-ini kuni ñaʼá. Soo ni saá ta̱yóʼo ndu̱kúra permiso ña̱ kuniñúʼura lugar nu̱ú kéʼéna ejercicio ti̱xin ña̱ Escuela Secundaria Camões, ta ta̱xivana permiso ndaʼa̱ra.

Ni̱tundaa ki̱vi̱ ña̱ ya̱ʼa discurso 13 tí mayo, ku̱a̱ʼání na̱ yiví xi̱ndatuna ki̱vi̱ yóʼo. Nu̱ú tutu ña̱ chi̱ndósona sa̱tá veʼe xíʼin nu̱ú periódico, ni̱ka̱ʼa̱nnína xa̱ʼa ña̱ discurso ña̱ xi̱naní “Cómo vivir en la Tierra para siempre”. Na̱ sáa̱-ini xíni na̱ ñuu Ndióxi̱ ndi̱ku̱n kama ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin na̱ yiví ti̱xin periódico ña̱ xi̱tavána, ña̱ ndiʼi na̱ ki̱xa̱a̱ yóʼo “profeta vatá” kúúna. Ta saátu nda̱taʼvína ku̱a̱ʼání folleto ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n ña̱ vatá xa̱ʼa ña̱ xi̱sanáʼa̱ ta̱ hermano Rutherford.

Soo ni saá, ki̱ʼva u̱vi̱ mil na̱ yiví kúú na̱ nda̱kutáʼan ini lugar kán ña̱ kuniso̱ʼona discurso, ta ki̱ʼva saá kúútu na̱ ki̱ndo̱o chí sa̱tá chi kǒo níkivika ki̱ʼvina. Savakana xa̱ʼa ña̱ kúni̱nína kuniso̱ʼona, nda̱ana sa̱tá yoʼo̱ ña̱ kéʼéna ejercicio ta savatuna xi̱kundoona sa̱tá ña̱ʼa nu̱ú kéʼéna ejercicio.

Tasaá na̱ sáa̱-ini xíni na̱ ñuu Ndióxi̱ ki̱xaʼána ndáʼyi̱na, ta táʼvína tayi̱. Soo ta̱ hermano Rutherford kǒo nísa̱a̱ra xíʼinna, va̱ʼaka nda̱ara nu̱ú iin mesa ña̱ va̱ʼa ná kuniso̱ʼo ndiʼi na̱ yiví ña̱ káʼa̱nra. Tá xa̱a̱ ku̱ñu̱ú, tá xa̱a̱ ndi̱ʼi ña̱ discurso yóʼo, ku̱a̱ʼání na̱ yiví ka̱ʼyína ki̱vi̱na xíʼin direcciónna, ña̱ va̱ʼa chindaʼána publicación ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa Biblia ndaʼa̱na. Tá ni̱tu̱vi inka ki̱vi̱, periódico ña̱ naní O Século ni̱ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa ña̱ discurso yóʼo.

Tá septiembre ña̱ ku̱i̱ya̱ 1925, chí ñuu Portugal ki̱xaʼá kána tutu La Torre del Vigía ña̱ tu̱ʼun portugués, vitin naníña Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó (tiempo saá xa̱a̱ xi̱tavatuna inka versión ña̱ tutu yóʼo chí ñuu Brasil). Ku̱i̱ya̱ saá iin ta̱ hermano ta̱ ni̱xi̱yo chí ñuu Brasil, ta̱ naní Virgílio Ferguson nda̱ka̱xinra ku̱ʼu̱nra chí ñuu Portugal ña̱ va̱ʼa kachíñukara nu̱ú Ndióxi̱. Ta̱yóʼo xíʼin ta̱ George Young inkáchi xi̱kachíñuna xíʼin na̱ hermano ti̱xin iin sucursal chí ñuu Brasil. Ta̱ Virgílio xíʼin ñá síʼíra ñá naní Lizzie ke̱ena ku̱a̱ʼa̱nna chí ñuu Portugal ña̱ va̱ʼa ndakutáʼan tukuna xíʼin ta̱ George Young. Va̱ʼaní ke̱ʼéna ña̱ kama ni̱xa̱ʼa̱nna, chi si̱lóʼo tiempo kúma̱ní ta ku̱ʼu̱n ta̱ hermano Young inka ñuu ña̱ natúʼunra xa̱ʼa Ndióxi̱, chí Unión Soviética.

Permiso ña̱ nda̱kiʼin ñá Lizzie xíʼin ta̱ Virgílio Ferguson (1928)

Tá ki̱xaʼá na̱ chíñu xáʼndachíñuna ki̱xaʼá íyoka tu̱ndóʼo nu̱ú na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱. Soo ta̱ hermano Ferguson ndakúní ni̱xi̱yo inira. Nda̱kanixi̱níra ndáaña kivi keʼéra ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanra xíʼin iin grupo loʼo na̱ hermano, ña̱ va̱ʼa ndakundeékana keʼéna chiñu Ndióxi̱. Ta saátu ndu̱kúra permiso ña̱ va̱ʼa keʼéna reunión veʼera. Tá octubre ña̱ ku̱i̱ya̱ 1927, na̱ chíñu kán ta̱xina permiso ndaʼa̱ra.

Tá ni̱ya̱ʼa iin ku̱i̱ya̱, 450 na̱ yiví ka̱ʼyína ki̱vi̱na ña̱ va̱ʼa ndakiʼinna tutu ña̱ La Torre del Vigía. Ta saátu tixaʼvi ña̱ tratado xíʼin folleto, tu̱ʼun Ndióxi̱ ni̱xa̱a̱ña nu̱ú ku̱a̱ʼání ñuu ña̱ íyo chí Portugal. Tá kúú ñuu Angola, las Azores, Cabo Verde, Goa (India), Madeira, Mozambique xíʼin Timor Oriental.

Tá xa̱a̱ ndiʼi ña̱ ku̱i̱ya̱ 1920, ki̱xa̱a̱ iin ta̱ xi̱kachíñu jardín chí ñuu Lisboa, ta̱ naní Manuel da Silva Jordão. Tá íyokara chí ñuu Brasil xi̱niso̱ʼora iin discurso ta̱ hermano Young. Ta ndi̱ku̱n na̱kunda̱a̱-inira ña̱yóʼo kúú ña̱ nda̱a̱, tasaá chi̱ka̱a̱-inira ña̱ chindeétáʼanra xíʼin ta̱ hermano Ferguson, ña̱ natúʼunna xa̱ʼa Ndióxi̱ xíʼin inka na̱ yiví. Xa̱ʼa ña̱yóʼo ta̱ Manuel ndu̱ura colportor, saá xi̱ka̱ʼa̱nna xíʼin na̱ precursor tiempo saá. Xa̱ʼa ña̱ va̱ʼaní xi̱kachíñuna ña̱ xi̱tavána tutu xíʼin ña̱ xi̱natúʼunna xa̱ʼa Ndióxi̱ xíʼin inka na̱ yiví, congregación ña̱ ñuu Lisboa kamaní xa̱ʼnuña.

Na̱ hermano Ferguson nda̱ndikóna chí ñuu Brasil tá ku̱i̱ya̱ 1934. Soo xa̱a̱ na̱kunda̱a̱-ini na̱ ñuu Portugal xa̱ʼa Ndióxi̱. Ni ku̱a̱ʼání tu̱ndóʼo ni̱xi̱yo chí Europa xa̱ʼa ña̱ ni̱xi̱yoní ku̱a̱chi ña̱ xi̱naní guerra civil española xíʼin ña̱ Segunda Guerra Mundial, na̱ hermano na̱ ñuu Portugal ndakúní ni̱xi̱yo inina ta kǒo níkuxíkana nu̱ú Ndióxi̱. Ti̱xin iin tiempo na̱ hermano yóʼo táki̱ʼva ni̱xi̱yo ñuʼu̱ ña̱ xa̱a̱ kúni̱ nda̱ʼva̱ saá ni̱xi̱yona. Soo tá ki̱xa̱a̱ ta̱ misionero John Cooke tá ku̱i̱ya̱ 1947 nda̱kiʼin tukuna ndée ña̱ keʼéna chiñu Ndióxi̱. Ta nda̱a̱ nani saá kamaní xa̱ʼnu ñuu Ndióxi̱, ta xa̱ʼnukaña ni tá ku̱i̱ya̱ 1962 na̱ chíñu kǒo nítaxikana keʼéna chiñu Ndióxi̱ ñuu kán. Tá diciembre ña̱ ku̱i̱ya̱ 1974 na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ nda̱kiʼinna permiso ña̱ keʼéna chiñu Ndióxi̱, xa̱a̱ yáʼaka 13,000 na̱ publicador kúú na̱ íyo ti̱xin ña̱ país kán tiempo saá.

Tiempo vitin xa̱a̱ yáʼaka 50,000 kúú na̱ nátúʼun xa̱ʼa Ndióxi̱ chí ñuu Portugal, ta saátu savaka isla nu̱ú káʼa̱nna tu̱ʼun portugués, tá kúú ña̱ isla Azores xíʼin Madeira. Ta xíʼin na̱yóʼo ñúʼu sava na̱ se̱ʼeñáni na̱ yiví na̱ ni̱xa̱ʼa̱n xi̱niso̱ʼo discurso ña̱ ta̱xi ta̱ hermano Rutherford tá ku̱i̱ya̱ 1925.

Táxiníyó tixaʼvi ndaʼa̱ Jehová ta saátu ndaʼa̱ na̱ hermano yóʼo xa̱ʼa ña̱ ndakúní ni̱xi̱yo inina ña̱ na̱túʼunna xa̱ʼa Ndióxi̱ tiempo saá. Na̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱na nu̱ú ndiʼi na̱ yiví ña̱ kúúna na̱ chíndeétáʼan xíʼin ta̱ Jesús, ña̱ sánáʼa̱na inkana xa̱ʼa Ndióxi̱, nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo (Rom. 15:15, 16). (De nuestros archivos en Portugal).

^ párr. 3 Koto artículo “Queda mucho por cosechar”, nu̱ú Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó 15 tí mayo ña̱ ku̱i̱ya̱ 2014, página 31 xíʼin 32.