Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 33

Ná kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Daniel

Ná kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Daniel

“Ndáyáʼviníún nu̱úi̱” (DAN. 9:23).

YAA 73 Taxi ña̱ ndakú ná koondi̱

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ a

1. ¿Ndáa xa̱ʼa̱ kúú ña̱ ku̱tóoní na̱ ñuu Babilonia ki̱ʼva ña̱ ni̱xi̱yo ta̱ Daniel?

 TÁ NI̱XI̱YO loʼo ta̱ Daniel, na̱ ñuu Babilonia ti̱innara ta nda̱kiʼinnara ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna ñuuna, ña̱kán nda̱koora ñuura ta xíkání ku̱a̱ʼa̱nra xíʼinna. Nu̱ú na̱ ñuu Babilonia xi̱ndayáʼviní ta̱ loʼo yóʼo saáchi “liviní ni̱xi̱yora” ta ti̱xin iin familia na̱ ndáyáʼviní ki̱xira (1 Sam. 16:7). Ña̱kán va̱ʼaní sa̱náʼa̱nara ña̱ keʼéra chiñu ña̱ ndáyáʼviní ti̱xin ñuu Babilonia (Dan. 1:3, 4, 6).

2. ¿Ndáaña xi̱ndakanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ ta̱ Daniel? (Ezequiel 14:14).

2 Su̱ví xa̱ʼa̱ ña̱ livi xi̱naʼa̱ ta̱ Daniel á xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱keʼéra chiñu ña̱ ndáyáʼviní kúú ña̱ xi̱kuʼvi̱-ini Jehová xi̱xinirara. Saáchi xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ xi̱ndasakáʼnurara kúú ña̱ ni̱xa̱a̱ra ni̱kuʼvi̱ní-inira xi̱nirara. Kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo saáchi tá xi̱kuumií ta̱ Daniel 20 ku̱i̱ya̱, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ nda̱kúní íyo inira xíʼinra nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Noé xíʼin ta̱ Job chi na̱yóʼo ndiʼi tiempo va̱ʼaní nda̱sakáʼnunara (Gén. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; kaʼvi Ezequiel 14:14). b Ndiʼi tiempo ni̱kuʼvi̱ní-ini Jehová xi̱nira ta̱ Daniel ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo si̱íní ni̱xi̱yora nda̱a̱ tá ni̱xi̱ʼi̱ra.

3. ¿Ndáaña sakúaʼayó nu̱ú artículo yóʼo?

3 Nu̱ú artículo yóʼo sakúaʼayó xa̱ʼa̱ u̱vi̱ ña̱ va̱ʼa ña̱ xi̱kuumií ta̱ Daniel ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xi̱ndayáʼviníra nu̱ú Jehová. Siʼna kotoyó ndáaña kúni̱ kachi ña̱yóʼo ta ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱raña, saátu kotoyó ndáaña ke̱ʼéra ña̱ va̱ʼa kuumiíra ña̱yóʼo. Tándi̱ʼi, sakúaʼayó ndáaña kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa kundiku̱nyó yichi̱ra. Ni xa̱ʼa̱ na̱ va̱lí kúa̱an ku̱va̱ʼa artículo yóʼo, soo saátu kivi chindeétáʼanña xíʼin ndiʼiyó.

NDAKÚ KOO INIÚN NDA̱A̱ TÁKI̱ʼVA NI̱XI̱YO TA̱ DANIEL

4. ¿Ama kúú ña̱ ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Daniel ña̱ ndakúní ni̱xi̱yo inira?

4 Iin na̱ yiví sana ndakúniva-inina soo sava yichi̱ kivi yi̱ʼvína, soo kǒo táxina ña̱ kasi ña̱yóʼo nu̱úna ña̱ keʼéna ña̱ va̱ʼa. Ni ta̱ loʼo ni̱xi̱yo ta̱ Daniel soo ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ ndakúní ni̱xi̱yo inira. Sananí tu̱ndóʼo ña̱ nu̱ú ña̱ ki̱xi nu̱úra xi̱kuu, tá ni̱ya̱ʼa u̱vi̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ na̱ ñuu Babilonia ñuu Jerusalén. Ta̱ Nabucodonosor ni̱xa̱níra ta xi̱nira iin imagen ña̱ káʼnuní. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱ndi̱ʼi̱ní-inira ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ndiʼi na̱ ndíchi na̱ ni̱xi̱yo ñuu Babilonia nda̱a̱ ta̱ Daniel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin, ña̱ ná ka̱ʼa̱nna xíʼinra ndáaña ni̱xa̱níra ta ndáaña kúni̱ kachi ña̱yóʼo, chi tá ná kǒo ka̱ʼa̱nna xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kaʼníra ndiʼina (Dan. 2:3-5). Ndi̱ku̱n kama ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Daniel xíʼin ta̱ rey ña̱ ná taxira loʼo tiempo ndaʼa̱ra tasaá ka̱ʼa̱nra xíʼinra ndáaña kúni̱ kachi xa̱ni ña̱ ni̱xa̱níra, chi tá ná kǒo keʼéra ña̱yóʼo ku̱a̱ʼánína kuvi (Dan. 2:16). Xi̱niñúʼu kandíxaní ta̱ Daniel ña̱ chindeétáʼan Ndióxi̱ xíʼinra ta saátu ña̱ ndakúní koo inira. ¿Nda̱chun? Saáchi nda̱a̱ ni iin yichi̱ ta̱ʼán keʼéra táʼan ña̱yóʼo, ña̱kán ta̱ Daniel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin u̱ni̱ ta̱ migora, ta̱ Sadrac ta̱ Mesac xíʼin ta̱ Abednego, c ña̱ ná ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ra xíʼin Ndióxi̱ ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼinra ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inira ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱ní ta̱ rey (Dan. 2:18). Xi̱niso̱ʼova Jehová ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱yóʼo ta chi̱ndeétáʼanra xíʼin ta̱ Daniel ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nra ndáaña ni̱xa̱ní ta̱ rey tasaá ni̱ka̱kuna.

5. Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ inka ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Daniel nu̱ú xi̱niñúʼu na̱ʼa̱ra ña̱ ndakú-inira.

5 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Daniel ndáaña kúni̱ kachi imagen ña̱ káʼnuní, saá ni̱ya̱ʼara nu̱ú inka tu̱ndóʼo ta xi̱niñúʼu ndakúní koo inira, saáchi iin ki̱vi̱ ta̱ Nabucodonosor íyo inka ña̱ kininí ni̱xa̱níra ta ti̱xin xa̱ni kán xi̱nira iin yitu̱n tú káʼnuní. Soo, ta̱ Daniel ndakúní ni̱xi̱yo inira ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ndáaña kúni̱ kachi xa̱ni̱ kán, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Nabucodonosor ña̱ sanara ta ndakoora ña̱ koora rey loʼo tiempo (Dan. 4:25). Ta̱ Nabucodonosor kivi ndakanixi̱níra ña̱ sáa̱-ini ta̱ Daniel xínirara ta nda̱a̱ kivi ka̱ʼa̱nra ña̱ kaʼnínara, soo ndakúní ni̱xi̱yo ini ta̱ Daniel ta ni̱ka̱ʼa̱nra ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱.   

6. ¿Ndáaña chi̱ndeétáʼan xíʼin ta̱ Daniel ña̱ ndakú ni̱xi̱yo inira?

6 ¿Ndáaña chi̱ndeétáʼan xíʼin ta̱ Daniel ña̱ ndakú ni̱xi̱yo inira ndiʼi tiempo ña̱ xi̱takura? Ña̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinra xi̱kuu ña̱ xi̱kiʼinra kuenta xíʼin ña̱ xi̱keʼé na̱ yivára. Yivára xíʼin siʼíra ka̱ndíxana ley ña̱ ta̱xi Jehová nda̱ʼa na̱ ñuu Israel, ta sa̱náʼa̱na ña̱yóʼo na̱ va̱lí se̱ʼena (Deut. 6:6-9). Su̱ví nda̱saa ña̱ u̱xu̱ Mandamiento kuití níxi̱xini̱ ta̱ Daniel xa̱ʼa̱, chi saátu xi̱kunda̱a̱-inira ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa kuxu na̱ ñuu Israel xíʼin ña̱ kǒo kívi kuxuna (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13). d Ta xi̱kunda̱a̱-inira ndáaña xi̱ndoʼo na̱ ñuu tá kǒo níxi̱xiniso̱ʼona ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinna (Dan. 9:10, 11). Ta̱ Daniel ki̱ʼinra kuenta ña̱ ndiʼi tiempo ni̱xi̱yo Jehová xíʼinra ta saátu na̱ ángel (Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19).

Ña̱ xi̱kaʼa̱n ta̱ Daniel xíʼin Ndióxi̱, ña̱ xi̱kaʼvira tu̱ʼunra, ña̱ xi̱kandíxanírara, ña̱yóʼo chi̱ndeétáʼan xíʼinra ña̱ ndakú koo inira xíʼinra. (Koto párrafo 7).

7. ¿Ndáakaña chi̱ndeétáʼan xíʼin ta̱ Daniel ña̱ ndakú koo inira? (Koto na̱ʼná).

7 Ta̱ Daniel xi̱kuumiíra costumbre ña̱ kaʼvira tutu ña̱ ka̱ʼyí na̱ profeta Ndióxi̱, tá kúú ña̱ ka̱ʼyí ta̱ Jeremías. Xa̱ʼa̱ ña̱kán xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ si̱lóʼo xi̱kuma̱ní ta sa̱ñá na̱ ñuu Israel ta ndikóna ñuuna (Dan. 9:2). Tá ki̱ʼinra kuenta ña̱ ndiʼi tiempo sáxi̱nu Jehová profecía ña̱ káʼa̱nra, ña̱yóʼo chi̱ndeétáʼan xíʼinra ña̱ kandíxaníkarara. Saáchi tá iin na̱ yiví kándíxanína Jehová saá kúú ña̱ ndakúní íyo inina (chitáʼanña xíʼin Romanos 8:31, 32, 37-39). Ña̱ chi̱ndeétáʼanníka xíʼin ta̱ Daniel kúú ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n ni̱ʼira xíʼin Jehová (Dan. 6:10). Xi̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra xa̱ʼa̱ ku̱a̱chi ña̱ xi̱kiʼvira, xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndoʼora ta xi̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼinra (Dan. 9:4, 5, 19). Xi̱niñúʼu sakúaʼa ta̱ Daniel ña̱ ndakú koo-inira. Ta ña̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinra ña̱ va̱ʼa keʼéra ña̱yóʼo xi̱kuu, ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱, ña̱ xi̱kaʼvira tu̱ʼunra xíʼin ña̱ xi̱kandíxanírara.

8. ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ ndakú koo iniyó?

8 Ni ndakúní-ini na̱ yiváyó, soo miíyó kǒo ña̱yóʼo kúúmiíyó tá kákuyó, xa̱ʼa̱ ña̱kán xíniñúʼu chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ sakúaʼayó ndakú koo iniyó. Ña̱ va̱ʼa keʼéyó iin ña̱ʼa xíniñúʼu koto va̱ʼayó ndáaña kéʼé na̱ sánáʼa̱ miíyó tasaá va̱ʼaní keʼéyó ña̱yóʼo. Tá kúni̱yó ndakú koo iniyó xíniñúʼu kotoyó ndáaña kéʼé na̱ ndakú-ini ta kundiku̱nyó yichi̱na. Ña̱kán, ¿ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Daniel? Ña̱ xíniñúʼu kaʼviyó Biblia ta ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱nña, ña̱ kooyó migo Jehová, ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼinra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ sándi̱ʼi̱-iniyó, ta ná kandíxayó ña̱ ndiʼi tiempo chindeétáʼanra xíʼinyó. Tá ná keʼéyó ndiʼi ña̱yóʼo saá kúú ña̱ ndakú koo iniyó tá ná kixi tu̱ndóʼo nu̱úyó.

9. ¿Ndáaña va̱ʼa ndákiʼinyó tá ndakú iniyó?

9 Ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndákiʼinyó tá ndakú iniyó. Ña̱yóʼo kúú ña̱ ndo̱ʼo iin ta̱ hermano ta̱ naní Ben, e ta̱ íyo ñuu Alemania, ndiʼi na̱ xi̱kaʼvi xíʼinra xi̱kandíxana ña̱ evolución ta xi̱ka̱ʼa̱nna ña̱ iin cuentova kúú ña̱ káʼa̱n Biblia ña̱ íyo iin na̱ i̱xava̱ʼa miíyó. Iin ki̱vi̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra ña̱ ná ka̱ʼa̱nra nu̱ú ndiʼi na̱ xi̱kaʼvi xíʼinra nda̱chun kúú ña̱ xi̱kandíxara ña̱ íyo iin na̱ i̱xava̱ʼa miíyó, ndakúní ni̱xi̱yo inira ta ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. ¿Ndáaña va̱ʼa nda̱kiʼinra? Ta̱yóʼo káchira: “Ta̱ maestro va̱ʼaní xi̱niso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n ta ta̱xira iin copia tutu ña̱ xi̱niñúʼi̱ ndaʼa̱ ndiʼi na̱ valí na̱ xi̱kaʼvi xíʼi̱n”. ¿Ndáaña ndo̱ʼo na̱ xi̱kaʼvi xíʼin ta̱ Ben xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra? Ta̱yóʼo káchikara: “Va̱ʼaní xi̱niso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼi̱n ña̱ va̱ʼaní íyo ña̱ kéʼíi̱”. Ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Ben náʼa̱ña nu̱úyó tá ndakú íyo iniyó, inka na̱ yiví xítona ña̱yóʼo ta íxato̱ʼóna miíyó ta saátu chíndeétáʼanña xíʼin inkana ña̱ kuni̱na sakúaʼana xa̱ʼa̱ Jehová. Ña̱kán ndáyáʼviníva ña̱ ndakú koo iniyó.

NDA̱KÚ KOO INIÚN NDA̱A̱ TÁKI̱ʼVA NI̱XI̱YO TA̱ DANIEL

10. ¿Ndáaña kúni̱ kachi ña̱ nda̱kú koo iniyó?

10 Tá káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ tu̱ʼun ña̱ “nda̱kú-ini” á ña̱ “ndixaní kúʼvi̱-iniyó xíniyó” inkana ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ kǒo kuxíkáyó nu̱úna chi kúni̱níyó xíniyóna. Ku̱a̱ʼání yichi̱ xíniñúʼuna tu̱ʼun yóʼo ña̱ ka̱ʼa̱nna ña̱ kúʼvi̱ní-ini Ndióxi̱ xínira na̱ ndásakáʼnu miíra, ta saátu xíniñúʼuna tu̱ʼun yóʼo ña̱ ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ miíyó na̱ ndásakáʼnu Jehová ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniyó xínitáʼanyó (2 Sam. 9:6, 7). Jehová kúni̱ra ña̱ nda̱kú koo iniyó xíʼinra soo tá yáʼa tiempo saá kúú ña̱ sákuaʼayó ña̱ nda̱kúka koo iniyó xíʼinra. Ña̱yóʼo kúú ña̱ ndo̱ʼo ta̱ profeta Daniel.

Jehová chi̱ndaʼára iin ángel ña̱ kundaara ta̱ Daniel xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱kúní ni̱xi̱yo inira xíʼinra ta nda̱kasira yuʼú tí león, tasaá kǒo níxaxirí ta̱ Daniel. (Koto párrafo 11).

11. ¿Ndáa tu̱ndóʼo ni̱ya̱ʼa ta̱ Daniel nu̱ú tá kúúmiíra 90 ku̱i̱ya̱? (Koto na̱ʼná ña̱ va̱xi chí nu̱ú kíxáʼa tutu yóʼo).

11 Ku̱a̱ʼání yichi̱ ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Daniel ña̱ nda̱kú ni̱xi̱yo-inira xíʼin Jehová. Soo tá kúúmiíra 90 ku̱i̱ya̱ saá ni̱ya̱ʼara nu̱ú iin tu̱ndóʼo ña̱ yo̱ʼvi̱ní, tiempo saá na̱ medo xíʼin na̱ persa kúú na̱ xi̱xaʼndachíñu ñuu Babilonia, ta ta̱ Darío kúú ta̱ xi̱kuu rey. Sava na̱ xi̱kachíñu nu̱ú ta̱ rey yóʼo xi̱sa̱a̱ní-inina xi̱xinina ta̱ Daniel ta kǒo ní xi̱ ixato̱ʼóna Jehová. Ña̱kán nda̱kutáʼanna ña̱ va̱ʼa kotona ndáa ki̱ʼva kaʼnína ta̱ Daniel. Sa̱xínuna ini ta̱ Darío ña̱ chikaa̱ra firmara nu̱ú iin tutu ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xi̱niñúʼu na̱ʼa̱ ta̱ Daniel á nda̱kú íyo inira xíʼin ta̱ rey á xíʼin Jehová. Tá xi̱kuni̱ra nda̱kú koo inira xíʼin ta̱ Darío kǒo níxi̱niñúʼu ka̱ʼa̱nra xíʼin Jehová 30 ki̱vi̱. Soo, ta̱ Daniel kǒo nísándakoora ña̱ ka̱ʼa̱nra xíʼin Jehová, ta xa̱ʼa̱ ña̱kán chi̱kaa̱nara nu̱ú ñúʼu tí león. Jehová sa̱kákurara xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱kú ni̱xi̱yo inira xíʼinra (Dan. 6:12-15, 20-22). ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ nda̱kú koo iniyó nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Daniel?

12. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Daniel ña̱ va̱ʼa nda̱kúní koo inira xíʼin Jehová?

12 Ña̱ va̱ʼa nda̱kú koo iniyó xíʼin Jehová xíniñúʼu kuʼvi̱ní-iniyó kuniyóra. Ta̱ Daniel nda̱kúní ni̱xi̱yo inira xíʼin Jehová, saáchi xi̱kuʼvi̱ní inira xi̱xinirara. Ta ña̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinra ña̱ ni̱na̱ʼa̱ra ña̱yóʼo kúú ña̱ xi̱ndakanixi̱níra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií Jehová ta ndáa ki̱ʼva xi̱na̱ʼa̱ra ña̱yóʼo (Dan. 9:4). Saátu xi̱ndakanixi̱níra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ xi̱keʼé Jehová xa̱ʼa̱ na̱ ñuura xíʼin xa̱ʼa̱ miíra ta xi̱taxiníra tíxa̱ʼvi nda̱ʼa Jehová xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo (Dan. 2:20-23; 9:15, 16).

Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Daniel, kivi nda̱kú koo iniún xíʼin Jehová tá xíʼin ndiʼi níma̱ún kúʼvi̱-iniún xíniúnra. (Koto párrafo 13).

13. a) ¿Ndáa tu̱ndóʼo kúú ña̱ yáʼa na̱ va̱lí tiempo vitin? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ iin ejemplo. (Koto na̱ʼná). b) ¿Ndáaña keʼéyó tá ná nda̱ka̱tu̱ʼunna miíyó ndáaña ndákanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ta̱a ta̱ kútóo ta̱a xíʼin ñaʼá ná kútóo ñaʼá? (Koto video ña̱ va̱xi nu̱ú jw.org ña̱ naní Tá kéʼéyó ña̱ nda̱kú táxi̱n íyoyó).

13 Na̱ va̱lí na̱ ndásakáʼnu Jehová ndóʼona nda̱a̱ táki̱ʼva ndo̱ʼo ta̱ Daniel, saáchi ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ ndóo tiempo vitin kǒo íxato̱ʼóna Jehová ta ni kǒo kándíxana ña̱ káʼa̱nra. Na̱ yiví yóʼo kúndasína xínina miíyó na̱ kéʼé ña̱ káʼa̱n Jehová, ta savana káʼa̱nna xíʼin na̱ va̱lí ña̱ keʼéna ña̱ kini tasaá va̱ása nda̱kúka koo inina xíʼin Jehová. Ña̱yóʼo kúú ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Gabriel, ta̱ íyo ñuu Australia. Tá xi̱kaʼvira escuela ni̱ya̱ʼara nu̱ú iin tu̱ndóʼo ña̱ yo̱ʼvi̱ní, iin yichi̱ ñá maestra ni̱nda̱ka̱tu̱ʼúnñá na̱ va̱lí kán, ndáaña keʼéna tá ná ka̱ʼa̱n iin ta̱ loʼo migona xíʼinna ña̱ kútóora ta̱a. Ñá maestra ni̱ka̱ʼa̱nñá ña̱ chí ndaʼa̱ kúaʼa ná kundita na̱ va̱lí na̱ ka̱ʼa̱n xíʼin migona ña̱ va̱ʼava íyo ña̱ kéʼéra, ta chí ndaʼa̱ yítin ná kundita na̱ va̱ása kútóo ña̱ kéʼéra. Ta̱ Gabriel káchira: “Ndiʼina nda̱kunditana chí ndaʼa̱ kúaʼa, soo yi̱ʼi̱ xíʼin inka ta̱ loʼo ta̱ kúú testigo kǒo níkeʼévíndi̱ ña̱yóʼo”. Tándi̱ʼi, ki̱xi tu̱ndóʼo ña̱ yo̱ʼvi̱níka nu̱ú ta̱ Gabriel ta xi̱niñúʼu na̱ʼa̱ra ña̱ nda̱kúní-inira xíʼin Jehová. Ta̱yóʼo káchikara: “Xi̱kuma̱ní ku̱a̱ʼání hora ña̱ sandíʼindi̱ kaʼvindi̱, ta ñá maestra xíʼin na̱ va̱lí na̱ xi̱kaʼvi xíʼinndi̱ ki̱xáʼana kúsi̱kindaana ndi̱ʼi̱ ta xi̱kaʼa̱n ndi̱va̱ʼana xíʼinndi̱. Chi̱kaa̱níi̱ ndee̱ ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxai̱. Soo, kǒo níxiinna kuniso̱ʼona ña̱ xi̱ka̱ʼi̱n”. ¿Ndáaña ndo̱ʼo ta̱ Gabriel? Ta̱yóʼo káchira: “Ña̱ nda̱a̱ kǒo níkutói̱ ña̱ kusi̱kindaana yi̱ʼi̱, soo ni̱kusi̱íní-inii̱ chi nda̱kú ni̱xi̱yo ini xíʼin Jehová ta ni̱ka̱ʼi̱n xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxai̱”.

14. ¿Ndáaña keʼéyó ña̱ va̱ʼa ndiʼi tiempo nda̱kú koo iniyó xíʼin Jehová?

14 Kiviva nda̱kú koo iniyó xíʼin Jehová nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Daniel tá ndiʼi tiempo kúʼvi̱-iniyó xíniyóra. Ña̱ va̱ʼa kuʼvi̱ka-iniyó kuniyó Jehová xíniñúʼu chikaa̱yó ndee̱ ña̱ kuxini̱yó ndáa ki̱ʼva íyora, ta iin ki̱ʼva ña̱ keʼéyó ña̱yóʼo kúú ña̱ kaʼviyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara (Rom. 1:20). Na̱ va̱lí, ¿ndáaña kivi chindeétáʼan xíʼinndó ña̱ kuʼvi̱ka-inindó kunindó Jehová ta ixato̱ʼóndóra? Nu̱ú sección ña̱ naní “¿Á íyo iin na̱ i̱xava̱ʼaña?”, va̱xi tutu xíʼin video ña̱ kivi kotoún á kaʼviún ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱ka-iniún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Saátu kivi kaʼviún folleto ña̱ naní ¿Es la vida obra de un Creador? Xíʼin ña̱ naní El origen de la vida. Koto ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n iin ñá hermana ñá íyo chí Dinamarca ñá naní Esther xa̱ʼa̱ tutu yóʼo: “Kútóoníi̱ ña̱ káʼa̱n tutu yóʼo saáchi kǒo íxanduxa̱ña xíʼinyó ña̱ kandíxayó iin ña̱ʼa, saáchi káʼa̱n kuitíña xíʼinyó xa̱ʼa̱ sava ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo, ta miíyó kúú na̱ xíniñúʼu ndaka̱xin á kandíxayóña á va̱ása”. Ta̱ Ben ta̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú párrafo 9 káchira: “Ña̱ folleto yóʼo chi̱ndeétáʼanníña xíʼi̱n ña̱ kandíxaníkai̱ Jehová, saáchi ni̱xa̱a̱i̱ ku̱ndaa̱-inii̱ ña̱ mií Ndióxi̱ kúú ta̱ i̱xava̱ʼa miíyó”. Tá ndi̱ʼi ka̱ʼviún tutu yóʼo, sana ka̱ʼún nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ ka̱ʼyí Apocalipsis 4:11 “Jehová Ndióxi̱ miíndi̱, yóʼó kúú ta̱ xíniñúʼu ndukáʼnu, yóʼó kúú ta̱ xíniñúʼu ixato̱ʼóna, yóʼó kúú ta̱ kúúmií ndiʼi ndee̱, saáchi miíún kúú ta̱ i̱xava̱ʼa ndiʼi ña̱ʼa”. f

15. ¿Ndáaña keʼéyó tasaá viíka kitáʼanyó xíʼin Jehová?

15 Inka ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kuʼvi̱ka iniyó kuniyó Jehová kúú ña̱ kaʼviyó xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús. Ña̱yóʼo kúú ña̱ ke̱ʼé iin ñá hermana kúa̱an ñá íyo chí Alemania ñá naní Samira, ñáyóʼo káchiñá: “Ña̱ ka̱ʼvii̱ xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús chi̱ndeétáʼanníña xíʼin ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inii̱ ndáa ki̱ʼva íyo Jehová”. Tá ni̱xi̱yo loʼo ñá Samira xi̱ ixayo̱ʼvi̱níña xíʼinñá ña̱ kandíxañá ña̱ kúʼvi̱ní-ini Jehová xínira miíyó, soo kǒo níxi̱ka-iniñá ña̱ kúʼvi̱va ini ta̱ Jesús xínira miíyó. Ñáyóʼo káchiñá: “Kútóoníi̱ ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús saáchi xi̱kuʼvi̱ní-inira xi̱xinira na̱ va̱lí ta saátu xi̱kutóoní na̱ yiví kitáʼanna xíʼinra”. Soo, tá xi̱kaʼvikañá xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús saá va̱ʼaníka ki̱xáʼañá kítáʼanñá xíʼin Jehová. ¿Nda̱chun? Ñá Samira káʼa̱nkañá: “Loʼo tá loʼo ni̱xa̱i̱ ku̱nda̱a̱-inii̱ ña̱ nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ Jesús saátu íyo Jehová, ta iin xa̱ʼa̱ ña̱ chi̱ndaʼá Jehová ta̱ Jesús ña̱ ki̱xira nu̱ú ñuʼú yóʼo kúú ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-ini na̱ yiví ndáa ki̱ʼva íyora” (Juan 14:9). Na̱ va̱lí, iin ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinndó ña̱ viíka kítáʼanndó xíʼin Jehová kúú ña̱ kaʼvindó xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús. Tá saá ná keʼún kandíxaníkaún Jehová ta nda̱kúní koo iniún xíʼinra.

16. ¿Nda̱chun ndáyáʼviní nda̱kú koo iniyó xíʼin Ndióxi̱? (Salmo 18:25; Miqueas 6:8).

16 Na̱ yiví na̱ nda̱kúní-ini va̱ʼaní kítáʼanna xíʼin inkana ta nda̱a̱ ni iin yichi̱ kǒo sándakoona ña̱ kítáʼanna (Rut 1:14-17). Tá nda̱kú íyo iniyó xíʼin Jehová saá kǒo ña̱ sándi̱ʼi̱-iniyó, chi kándíxayó ña̱ saátu miíra nda̱kúní koo inira xíʼinyó (kaʼvi Salmo 18:25; g Miqueas 6:8). h Jehová kúúra iin Ndióxi̱ ta káʼnuní soo kúni̱ra ña̱ ndiʼi tiempo ná kutáʼanyó xíʼinra, ña̱kán ni tu̱ndóʼo ña̱ yáʼayó nu̱ú ni na̱ yiví á ni tá ná kuviyó kǒo kíʼví kasi ña̱yóʼo nu̱ú Jehová ña̱ kuʼvi̱-inira kunira miíyó (Dan. 12:13; Luc. 20:37, 38; Rom. 8:38, 39). Ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndakiʼinyó tá ná kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Daniel ña̱ nda̱kú koo iniyó xíʼin Jehová.

NDAKUNDEÉ SAKÚA’ÚN XA̱ʼA̱ TA̱ DANIEL

17, 18. ¿Ndáaña kivika sakúaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Daniel?

17 Nu̱ú artículo yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ u̱vi̱ ña̱ va̱ʼa ña̱ xi̱kuumií ta̱ Daniel. Soo, íyo ku̱a̱ʼákava ña̱ kivi sakúaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼéra, tá kúú ta̱xi Jehová ña̱ koto ta̱ Daniel visión á xa̱ni, ta saátu chi̱ndeétáʼanra xíʼinra ña̱ ku̱nda̱a̱-inira ndáaña kúni̱ kachi ña̱yóʼo. Ku̱a̱ʼání profecía yóʼo xa̱a̱ ni̱xi̱nuña, ta inkaña chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó ndáaña kuu chí nu̱únínu ta ndáaña kundoʼo na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.

18 Inka artículo ña̱ kaʼviyó ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa̱ u̱vi̱ profecía ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Daniel. Tá ná kunda̱a̱ va̱ʼa iniyó xíʼin ña̱yóʼo saá kúú ña̱ viíní ndaka̱xinyó ña̱ keʼéyó, kúúyó na̱ va̱lí á na̱ xa̱a̱ chée. Saátu chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ása yi̱ʼvíyó ndasakáʼnuyó Jehová ta nda̱kú koo iniyó xíʼinra, tasaá koo tu̱ʼvayó ña̱ ya̱ʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo ña̱ xa̱a̱ ku̱nu̱míní kixi nu̱úyó.

YAA 119 Ná kandíxayó Jehová

a Ndiʼi na̱ va̱lí na̱ ndásakáʼnu Jehová, ku̱a̱yaʼana nu̱ú tu̱ndóʼo ña̱ íxayo̱ʼvi̱ní xíʼinna ña̱ nda̱kú koo-inina xíʼinra. Saáchi na̱ va̱lí na̱ káʼvi xíʼinna escuela kúsi̱kindaanana, ta káʼa̱nna xíʼinna ña̱ iin na̱ kíʼví kúú na̱ kándíxa ña̱ íyo iin na̱ i̱xava̱ʼa ndiʼi ña̱ʼa, ta kándíxana Ndióxi̱ ta kéʼéna ña̱ káʼa̱nra. Soo, nu̱ú artículo yóʼo sakúaʼayó ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Daniel, ña̱ va̱ása yi̱ʼvíyó ndasakáʼnuyó Jehová ta nda̱kú koo iniyó xíʼinra tasaá na̱ʼa̱yó ña̱ ndíchiníyó.

b Ezequiel 14:14: “‘Tá u̱ni̱ saá na̱ ta̱a yóʼo ná koona ñuu yóʼo: Ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job, xa̱ʼa ña̱ ke̱ʼéna ña̱ va̱ʼa ta nda̱kú íyo inina va̱ása kuvina’, káchi táta káʼnu Jehová”.

c Na̱ ñuu Babilonia na̱samana ki̱vi̱na.

d Sananí xa̱ʼa̱ u̱ni̱ ña̱yóʼo kúú ña̱ kǒo níxiin ta̱ Daniel kuxura ña̱ ta̱xi na̱ ñuu Babilonia ndaʼa̱ra, ña̱ nu̱ú, sana kití tí xi̱xixi na ñuu Babilonia kǒo nítaxi Ndióxi̱ ña̱ kuxu na̱ ñuu Israel tíyóʼo (Deut. 14:7, 8). Ña̱ u̱vi̱, sana ku̱ñu yóʼo xi̱ñuʼu ni̱i̱ xíʼinña (Lev. 17:10-12). Ña̱ u̱ni̱, sana ku̱ñu yóʼo xi̱xixinaña tá xi̱ndasakáʼnuna ndióxi̱ vatá (chitáʼanña xíʼin Levítico 7:15 xíʼin 1 Corintios 10:18, 21, 22).

e Na̱sama sava ki̱vi̱na.

f Saátu kivi kaʼviún libro ña̱ naní Acerquémonos a Jehová, libro yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱ iin tá iin ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií Jehová ta saátu káʼa̱nña ndáa ki̱ʼva náʼa̱raña. Libro yóʼo chindeétáʼanña xíʼún ña̱ kuʼvi̱ka-iniún kuniúnra.

g Salmo 18:25: “Na̱ nda̱kú íyo ini xíʼún, nda̱kú koo iniún xíʼinna. Ta na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa, viíní keʼún xíʼinna”.

h Miqueas 6:8: “Ta̱kán, ña̱ va̱ʼa kúú ña̱ káʼa̱nra xíʼún keʼún, se̱ʼe ta̱a. Ta, ¿ndáaña kúú ña̱ ndúkú Jehová nu̱ún? Ña̱ keʼún ña̱ nda̱kú, kuʼvi̱-iniún kuniún ña̱ va̱ʼa ta vitá koo iniún kutáʼún xíʼin Ndióxi̱”.