Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 49

Íyo iin tiempo ña̱ kachíñuyó ta saátu ña̱ ndakindee̱yó

Íyo iin tiempo ña̱ kachíñuyó ta saátu ña̱ ndakindee̱yó

“Naʼandó chi nu̱ú kǒo ni iin na̱ yiví, ña̱ va̱ʼa ndakindee̱ loʼondó” (MAR. 6:31).

YAA 143 Ná ndakundeéyó koo tu̱ʼvaníyó

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1. ¿Ndáa ki̱ʼva xíto ku̱a̱ʼání na̱ yiví chiñu?

¿NDÁA ki̱ʼva xíto ku̱a̱ʼání na̱ yiví chiñu? Ku̱a̱ʼání país, na̱ yiví ndeéní chíka̱a̱na ndee̱ ña̱ kachíñuna. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ku̱a̱ʼánína ni kǒo tiempo nu̱úna ña̱ ndakindee̱na, ña̱ koona xíʼin na̱ veʼena á ña̱ kundi̱ʼi̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱ sakuaʼana xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Ecl. 2:23). Ta saátu íyo na̱ yiví na̱ va̱ása kútóo kachíñu, ta ku̱a̱ʼání ña̱ʼa káʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása kúni̱na kachíñuna (Prov. 26:13, 14).

2, 3. ¿Ndáa ejemplo sa̱ndákoo Jehová xíʼin ta̱ Jesús nu̱úyó?

2 Ku̱a̱ʼání na̱ yiví va̱ása vií xítona chiñu ña̱ kéʼéna. Soo, ¿ndáaña ndákanixi̱ní Jehová xíʼin ta̱ Jesús xa̱ʼa̱ chiñu? Ña̱ nda̱a̱ Jehová kútóoníra kachíñura. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱n káxira xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, tá ka̱chira: “Yivái̱ nda̱a̱ vitin ndákundeéra káchíñura, ta káchíñutu yi̱ʼi̱va” (Juan 5:17). Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ ángel ke̱ʼéra, ta saátu ña̱ íyo chí ndiví xíʼin nu̱ú ñuʼú yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ta̱ salmista ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ku̱a̱ʼání kúú ña̱ʼa ña̱ ke̱ʼún Jehová. Ta xíʼin ña̱ ndíchi ke̱ʼún ndiʼiña. Iin chútú ña̱ ke̱ʼún nu̱ú ñuʼú yóʼo” (Sal. 104:24).

3 Ta̱ Jesús va̱ʼaní xi̱ndiku̱nra yichi̱ yivára. Ta chi̱ndeétáʼanra xíʼin yivára tá i̱xava̱ʼara ñuyǐví yóʼo, ta va̱ʼaní ka̱chíñura xíʼinra (Prov. 8:27-31). Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, tá ni̱xi̱yora nu̱ú ñuʼú yóʼo va̱ʼaní chiñu ke̱ʼéra. Ta nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ xíxira saá ni̱xi̱yoña nu̱úra, ta ndiʼi ña̱ ke̱ʼéra ni̱na̱ʼa̱ña ña̱ mií Ndióxi̱ chi̱ndaʼá-ñaʼá (Juan 4:34; 5:36; 14:10).

4. ¿Ndáaña sákuaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé Jehová xíʼin ta̱ Jesús tá nda̱kindee̱na?

4 ¿Á kúni̱ kachi ña̱ ke̱ʼé Jehová xíʼin ta̱ Jesús ña̱ va̱ása xíniñúʼu ndakindee̱yó? Va̱ása. Jehová nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása kúnaara, ña̱kán va̱ása xíniñúʼu ndakindee̱ra nda̱a̱ táki̱ʼva íyo miíyó. Soo ña̱ Biblia káchiña ña̱ tándi̱ʼi i̱xava̱ʼara ndiví xíʼin ñuʼú, sa̱ndákoora ña̱ kachíñura ta nda̱kindee̱ra (Éx. 31:17). Ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ sa̱ndákoora ixava̱ʼara ña̱ʼa, ta ta̱vára tiempo ña̱ kotora ña̱ ke̱ʼéra. Ta saátu ke̱ʼé ta̱ Jesús ni ka̱chíñuníra tá ni̱xi̱yora nu̱ú ñuʼú yóʼo, ta̱vára tiempo ña̱ ndakindee̱ra ta kuxura xíʼin na̱ migora (Mat. 14:13; Luc. 7:34).

5. ¿Ndáaña íxayo̱ʼvi̱ xíʼin ku̱a̱ʼáníyó?

5 Ña̱ Biblia káʼa̱nña xíʼin miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ ña̱ xíniñúʼu kachíñuyó, ta va̱ása xúxán kooyó (Prov. 15:19). Sana káchíñuyó ña̱ va̱ʼa taxiyó ña̱ xíniñúʼu na̱ veʼeyó. Ta ndiʼiyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ xíniñúʼu ku̱ʼu̱nyó natúʼunyó xíʼin na̱ yiví. Soo ni saá, xíniñúʼu ndakindee̱yó. ¿Á íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ña̱ koo tiempoyó ña̱ kachíñuyó, ña̱ keeyó natúʼunyó ta ndakindee̱yó? ¿Ndáa ki̱ʼva kivi kunda̱a̱-iniyó ama xíniñúʼu kachíñuyó ta ama ndakindee̱yó?

NDASAÁ KOTO VIÍYÓ CHIÑUYÓ XÍʼIN ÑA̱ NDÁKINDEE̱YÓ

6. ¿Nda̱saa náʼa̱ Marcos 6:30-34 ña̱ vií xi̱xito ta̱ Jesús chiñu xíʼin ña̱ ndakindee̱yó?

6 Ndáyáʼviní ña̱ vií kotoyó chiñuyó. Ta̱ rey Salomón ka̱ʼyíra, ña̱ íyo tiempo ña̱ keʼéyó iin iin ña̱ʼa, tá kúú ña̱ chiʼiyó, ña̱ ixava̱ʼayó ña̱ʼa, ña̱ ku̱a̱kuyó, ña̱ tixáʼayó xíʼin ña̱ kuakuyó (Ecl. 3:1-8). Ña̱yóʼo náʼa̱ña, ña̱ ndáyáʼviní kachíñuyó xíʼin ña̱ ndakindee̱yó. Ta̱ Jesús viíní xi̱xitora u̱vi̱ saá ña̱yóʼo. Iin yichi̱, tá nda̱ndikó na̱ apóstolra ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nna na̱túʼunna xíʼin na̱ yiví, ta nda̱a̱ tiempo ña̱ kuxuna kǒo ni̱xi̱yo. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Naʼandó chi nu̱ú kǒo ni iin na̱ yiví, ña̱ va̱ʼa ndakindee̱ loʼondó” (kaʼvi Marcos 6:30-34). * Ni mií ta̱ Jesús ni na̱ discípulora, va̱ása níxindakindee̱na nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱kuni̱na. Soo, xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ xíniñúʼu ndakindee̱ na̱ discípulora.

7. ¿Nda̱saa chindeétáʼan ña̱ kaʼviyó xa̱ʼa̱ ley ña̱ ki̱vi̱ sábado xíʼinyó?

7 Sava yichi̱, ndáyáʼviní ndakindee̱yó á nasamayó ña̱ kéʼéyó. Ley ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼa̱ ta̱ Moisés xi̱ka̱ʼa̱nña xíʼin na̱ ñuu Israel, ña̱ xíniñúʼu ndakindee̱na ña̱ ki̱vi̱ sábado. Miíyó va̱ása ndíku̱nkayó ña̱ ley ta̱ Moisés, soo ku̱a̱ʼáníva ña̱ kivi sákuaʼayó xíʼinña, tá ná kaʼviyó xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱vi̱ sábado. Ta ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó, ña̱ kunda̱a̱-iniyó nda̱saa xítoyó chiñuyó xíʼin ña̱ ndákindee̱yó.

ÑA̱ SÁBADO XI̱KUUÑA IIN KI̱VI̱ ÑA̱ NDAKINDEE̱NA TA NDASAKÁʼNUNA NDIÓXI̱

8. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Éxodo 31:12-15, ¿ndáaña xi̱xiniñúʼu keʼé na̱ ñuu Israel ki̱vi̱ sábado?

8 Tu̱ʼun Ndióxi̱ káchiña ña̱ tá ni̱ya̱ʼa i̱ñu̱ ki̱vi̱, Jehová sa̱ndákoora ña̱ ixava̱ʼara ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo (Gén. 2:2). Soo Jehová kútóoníra kachíñura, ña̱kán ndákundeékara káchíñura (Juan 5:17). Ña̱ ley ña̱ ki̱vi̱ sábado táki̱ʼva íyo ña̱ va̱xi nu̱ú Génesis saá íyoña, chi xíniñúʼu kachíñuna i̱ñu̱ ki̱vi̱ ta ki̱vi̱ ña̱ u̱xa̱ xíniñúʼu ndakindee̱na. Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ki̱vi̱ sábado iin señal ña̱ ki̱ndo̱ora xíʼin na̱ ñuu Israel kúúña. Iin ki̱vi̱ ña̱ ndakindee̱na kúúña, ta ña̱ yi̱i̱ kúúña nu̱ú Jehová (kaʼvi Éxodo 31:12-15). * Nda̱a̱ ni iin na̱ yiví va̱ása kivi kachíñu ña̱ ki̱vi̱ kán, ni na̱ va̱lí ni na̱ esclavo. Ta nda̱a̱ kití sa̱na̱na va̱ása kivi kachíñu (Éx. 20:10). Ña̱yóʼo, xi̱chindeétáʼanña xíʼin na̱ ñuu Israel ña̱ kundi̱ʼi̱ka-inina xa̱ʼa̱ chiñu Ndióxi̱.

9. ¿Ndáaña va̱ása va̱ʼa xi̱ndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱vi̱ sábado tá tiempo ta̱ Jesús?

9 Ña̱ ki̱vi̱ sábado iin ña̱ va̱ʼa xi̱kuuña nu̱ú na̱ xi̱ndasakáʼnu Ndióxi̱. Soo, ku̱a̱ʼání na̱ su̱tu̱ na̱ ni̱xi̱yo tá tiempo ta̱ Jesús yo̱ʼvi̱ní nda̱sanaña. Xi̱ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱ása kivi ndakayana ña̱ kuxuna, ni ña̱ sandáʼana iin na̱ ndeé ndóʼo (Mar. 2:23-27; 3:2-5). Soo su̱ví saá níxindakanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ta saátu ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼin na̱ yiví na̱ xi̱xiniso̱ʼo miíra.

Na̱ veʼe ta̱ Jesús xi̱xiniñúʼuna ña̱ ki̱vi̱ sábado ña̱ keʼéna chiñu Ndióxi̱. (Koto párrafo 10). *

10. ¿Ndáaña sánáʼa̱ Mateo 12:9-12 miíyó xa̱ʼa̱ nda̱saa xi̱xito ta̱ Jesús ña̱ ki̱vi̱ sábado?

10 Ta̱ Jesús xíʼin na̱ xi̱ndiku̱nñaʼá na̱ xi̱kuu judío, xi̱ndakindee̱na ña̱ ki̱vi̱ sábado chi xi̱kandíxana ley ta̱ Moisés. * Soo xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús ta saátu xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra, ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ kiviva keʼéna ña̱ va̱ʼa ki̱vi̱ kán. Káxiní ni̱ka̱ʼa̱nra: “Kiviva keʼéyó ña̱ va̱ʼa ni ki̱vi̱ sábado kúúña” (kaʼvi Mateo 12:9-12). * Va̱ása níndakanixi̱níra ña̱ xi̱ya̱ʼandosóna ley ña̱ ki̱vi̱ sábado tá xi̱keʼéna iin ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa. Xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús, ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ xi̱kunda̱a̱-inira nda̱chun ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin na̱ ñuura, ña̱ va̱ása kachíñuna ki̱vi̱ kán. Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndakindee̱ na̱ ñuu Israel ña̱ ki̱vi̱ kán, xi̱ndi̱ʼi̱ka-inina xa̱ʼa̱ chiñu Ndióxi̱. Na̱ veʼe ta̱ Jesús xi̱xiniñúʼuna ña̱ ki̱vi̱ sábado ña̱ ndasakáʼnuna Ndióxi̱, nda̱a̱ táki̱ʼva káchi ña̱ káʼviyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra ña̱ ñuu Nazaret. Ña̱ Biblia káchiña: “Ta nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ kéʼéra ña̱ kivi sábado, ni̱ki̱ʼvira ini ña̱ sinagoga, ta xi̱kundichira ña̱ kaʼvira” (Luc. 4:15-19).

¿NDA̱SAA XÍTOYÓ CHIÑUYÓ?

11. ¿Ndáana ni̱na̱ʼa̱ nu̱ú ta̱ Jesús ndáa ki̱ʼva íyo ña̱ ndeéní kachíñuyó?

11 Sana ta̱ José, va̱ʼaní sa̱náʼa̱ra se̱ʼe ndáʼvira ta̱ Jesús ndáa ki̱ʼva xíto Ndióxi̱ chiñu, tá sa̱náʼa̱rara keʼéra chiñu ña̱ carpintero (Mat. 13:55, 56). Ta sana xi̱ni ta̱ Jesús ndáa ki̱ʼva xi̱kachíñu ta̱ José ndiʼi ki̱vi̱, ña̱ va̱ʼa taxira ña̱ xíniñúʼu na̱ veʼera. Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo, ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulora, ña̱ iin na̱ ndeéní káchíñu xíniñúʼu chaʼvinana xa̱ʼa̱ chiñu ña̱ kéʼéna (Luc. 10:7). Ña̱kán, xi̱kunda̱a̱ va̱ʼa ini ta̱ Jesús ndáa ki̱ʼva íyo ña̱ ndeéní kachíñuyó.

12. ¿Ndáa texto kúú ña̱ káʼa̱n ña̱ ndeéní ka̱chíñu ta̱ Pablo?

12 Saátu ta̱ apóstol Pablo xi̱kunda̱a̱ va̱ʼa inira ndáa ki̱ʼva íyo ña̱ ndeéní kachíñuyó. Ta ña̱ xi̱ndayáʼvika nu̱úra, kúú ña̱ xi̱natúʼunra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús xíʼin xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱náʼa̱ra. Soo, saátu ka̱chíñura ña̱ va̱ʼa koo ña̱ xíniñúʼura. Ta na̱ ñuu Tesalónica xi̱kunda̱a̱-inina ña̱ xi̱kachíñuníra ndiʼi ki̱vi̱ xíʼin ñuú, chi va̱ása níxikuni̱ra sándi̱ʼi̱ra inkana ña̱ taxina ña̱ xíniñúʼura (2 Tes. 3:8; Hech. 20:34, 35). Xíʼin ña̱yóʼo, sana ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra ñuu Corinto. Kán ni̱xi̱yora xíʼin ta̱ Áquila xíʼin ñá Priscila, ta ka̱chíñura xíʼinna chi chiñu ña̱ xi̱kuumiíra kúú ña̱ xi̱keʼéra veʼe válí ña̱ manta. Tá ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ndiʼi ki̱vi̱ xíʼin ñuú ka̱chíñura, va̱ása kúni kachiña ña̱ va̱ása níndakindee̱ra. Tá kúú ña̱ ki̱vi̱ sábado, xi̱xa̱ʼa̱nra xi̱natúʼunra xíʼin na̱ judío na̱ va̱ása níxikachíñu ña̱ ki̱vi̱ kán (Hech. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4).

13. ¿Ndáaña kivi sakuaʼayó xíʼin ejemplo ta̱ Pablo?

13 Ta̱ apóstol Pablo va̱ʼaní ejemplo sa̱ndákoora nu̱úyó. Ni xi̱niñúʼu kachíñura, ni̱ndi̱ʼi̱níka-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱ʼu̱nra natúʼunra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Rom. 15:16; 2 Cor. 11:23). Ta saátu, chi̱ka̱a̱ra ndee̱ xíʼin inkana ña̱ keʼéna táʼan ña̱ kéʼéra. Ta ta̱ Áquila xíʼin ñá Priscila inkáchi ka̱chíñuna xíʼinra ña̱ na̱túʼunna xa̱ʼa̱ ta̱ Cristo Jesús (Rom. 12:11; 16:3). Ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuu Corinto, ña̱ ná chika̱a̱nína ndee̱ ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (1 Cor. 15:58; 2 Cor. 9:8). Ta ka̱ʼyíra ña̱yóʼo: “Tá iinna va̱ása xíínna kachíñuna, saátu ná va̱ása kuxuna” (2 Tes. 3:10).

14. ¿Ndáaña xi̱kuni̱ kachi ta̱ Jesús xíʼin ña̱ va̱xi nu̱ú Juan 14:12?

14 Chiñu ña̱ ndáyáʼviníka ña̱ xíniñúʼu keʼéyó vitin, kúú ña̱ ku̱ʼu̱nyó natúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ta koona discípulo. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra, ña̱ ku̱a̱ʼáka chiñu keʼé na̱ ndíku̱nñaʼá, nu̱ú ña̱ ke̱ʼé miíra (kaʼvi Juan 14:12). * Soo, va̱ása ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ keʼéna milagro nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼéra, chi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra kúú ña̱ ku̱a̱ʼáníka na̱ yiví natúʼunna xíʼin ta sanáʼa̱nana, ta ku̱a̱ʼáka tiempo keʼéna chiñu yóʼo.

15. ¿Ndáaña xíniñúʼu nda̱ka̱tu̱ʼun xíʼin miíyó, ta nda̱chun?

15 Tá kúúmiíyó iin chiñu, ná nda̱ka̱tu̱ʼun xíʼin miíyó: “¿Á xíto inkana ña̱ kúi̱ iin na̱ va̱ʼaní káchíñu? ¿Á kama kéʼíi̱ chiñui̱, ta á vií kéʼíi̱ña?”. Tá va̱ʼa íyo ña̱ nda̱kuiinyó, sana na̱ káchíñuyó nu̱ú kúsi̱í-inina xíʼinyó, ta na̱ káchíñu xíʼinyó va̱ʼa kuniso̱ʼona tá ná natúʼunyó xíʼinna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Soo, tá ku̱a̱ʼa̱nyó natúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ná nda̱ka̱tu̱ʼun xíʼin miíyó: “¿Á xíto inkana ña̱ chíka̱a̱níi̱ ndee̱ ña̱ natúʼi̱n xa̱ʼa̱ Ndióxi̱? ¿Á sákuaʼa kúei̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ka̱ʼi̱n yichi̱ nu̱ú? ¿Á kama ndíkói̱ nu̱ú iin na̱ yiví na̱ va̱ʼaní xi̱niso̱ʼo xa̱ʼa̱ Ndióxi̱? Ta, ¿á chíka̱i̱ ndee̱ ña̱ keʼíi̱ nda̱a̱ ndáaka chiñu?”. Tá va̱ʼa íyo ña̱ nda̱kuiinyó, náʼa̱ ña̱ kúsi̱íní-iniyó kéʼéyó chiñuyó.

¿NDA̱SAA XÍTOYÓ ÑA̱ NDÁKINDEE̱YÓ?

16. ¿Nda̱chun síín xi̱xito ta̱ Jesús xíʼin na̱ discípulora ña̱ ndakindee̱yó, nu̱ú na̱ yiví tiempo vitin?

16 Ta̱ Jesús xi̱kunda̱a̱-inira, ña̱ miíra xíʼin na̱ discípulora xi̱xiniñúʼu ndakindee̱na. Nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo na̱ yiví tiempo xi̱naʼá, saá íyo na̱ yiví tiempo vitin, chi ku̱a̱ʼánína kéʼéna táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ ku̱i̱ká ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa̱. Ta̱ ta̱a yóʼo xi̱ka̱ʼa̱nra xíʼin miíra: “Va̱ása kundi̱ʼi̱-iniún, kuxún, koʼún ta kusi̱í-iniún” (Luc. 12:19; 2 Tim. 3:4). Ña̱ xi̱ndayáʼvika nu̱ú ta̱ ta̱a yóʼo kúú ña̱ ndakindee̱ra ta kusi̱í-inira. Soo, ta̱ Jesús xíʼin na̱ discípulora va̱ása níndi̱ʼi̱-inina ña̱ kusi̱í-inina xíʼin ña̱ʼa ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo.

Tá vií xítoyó chiñuyó xíʼin ña̱ ndákindee̱yó, ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ keʼéyó chiñu ña̱ sákusi̱í-iniyó. (Koto párrafo 17). *

17. ¿Ndáaña kéʼéyó tiempo ña̱ va̱ása káchíñuyó?

17 Ndíku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús, tá xíniñúʼuyó tiempo ña̱ va̱ása káchíñuyó, ña̱ ku̱ʼu̱nyó natúʼunyó xíʼin na̱ yiví á ña̱ ku̱ʼu̱nyó reunión, ta su̱ví kuití ña̱ ndakindee̱yó. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ ndáyáʼviní u̱vi̱ saá ña̱ chiñu yóʼo nu̱úyó, chíka̱a̱níyó ndee̱ ña̱ keʼé ni̱ʼiyóña (Heb. 10:24, 25). Ta saátu, xáʼa̱nyó reunión ta ndúkúyó ndáa ki̱ʼva natúʼunyó xíʼin na̱ yiví ni tá vacación xíkayó, á nda̱a̱ ndáaka nu̱ú xíkayó (2 Tim. 4:2).

18. ¿Ndáaña kúni̱ ta̱ Jesucristo ná keʼéyó?

18 Táxiníyó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ ta̱ Jesucristo xa̱ʼa̱ ña̱ kúnda̱a̱-inira xíʼin ña̱ ndóʼoyó, ta chíndeétáʼanra xíʼinyó ña̱ vií kotoyó chiñuyó xíʼin ña̱ ndákindee̱yó (Heb. 4:15). Kúni̱ra ña̱ viíní na̱ ndakindee̱yó. Ta kúni̱tura ná kachíñuyó ña̱ koo ña̱ xíniñúʼuyó, ta saátu ña̱ chika̱a̱níyó ndee̱ ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ yiví ta koona discípulora. Nu̱ú ña̱ inka artículo, kotoyó ndáaña ke̱ʼé ta̱ Jesús ña̱ nda̱tavára miíyó nu̱ú ña̱ xóʼvi̱yó.

YAA 38 Jehová kundaa yóʼó

^ párr. 5 Tu̱ʼun Ndióxi̱ sánáʼa̱ña miíyó ña̱ vií ná kotoyó chiñuyó xíʼin ña̱ ndákindee̱yó. Ña̱ artículo yóʼo, chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ vií kotoyó u̱vi̱ saá ña̱yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ná kotoyó ña̱ káʼa̱n ley ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ na̱ ñuu Israel, xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása keʼéna ni iin ña̱ʼa ña̱ ki̱vi̱ sábado, chi ki̱vi̱ ña̱ ndakindee̱na kúúña.

^ párr. 6 Marcos 6:30-34: “Tasaá na̱ apóstol nda̱kutáʼanna nu̱ú ta̱ Jesús, ta ki̱xáʼana nátúʼunna xíʼinra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ke̱ʼéna xíʼin ña̱ sa̱náʼa̱na. 31 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: ‘Naʼandó chi nu̱ú kǒo ni iin na̱ yiví, ña̱ va̱ʼa ndakindee̱ loʼondóʼ. Saáchi ku̱a̱ʼání kúú na̱ xi̱xa̱ʼa̱n nu̱úna, ta va̱ása níxi̱yo tiempo nu̱úna ña̱ kuxuna. 32 Tasaá nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna xíʼin tú barco iin lugar nu̱ú kǒo ni iin na̱ yiví ña̱ va̱ʼa koo mitúʼun miína. 33 Soo na̱ yiví xi̱nina tá ku̱a̱ʼa̱nna, ta ku̱a̱ʼání na̱ yiví ku̱ndaa̱-ini xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ta ndiʼi na̱ ñuu ku̱a̱ʼa̱n xáʼana sa̱tána ta siʼnaka na̱yóʼo ni̱xa̱a̱ nu̱ú na̱kán. 34 Soo tá ki̱tara, xi̱nira ku̱a̱ʼání na̱ yiví ta ku̱ndáʼvi-inira xi̱nirana chi íyona táki̱ʼva íyo tí ndikachi tí kǒo pastor. Ta ki̱xáʼara sa̱náʼa̱rana ku̱a̱ʼání ña̱ʼa”.

^ párr. 8 Éxodo 31:12-15: “Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼin ta̱ Moisés: 13 ‘Yóʼó kúú ta̱ ka̱ʼa̱n xíʼin na̱ se̱ʼe na̱ ñuu Israel, ta ña̱yóʼo ka̱ʼún xíʼinna: “Ña̱ ki̱vi̱ sábado va̱ása xíniñúʼu keʼéndó nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa, chi iin señal kooña nu̱ú se̱ʼendó ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina ña̱ yi̱ʼi̱ kúú Jehová, ta̱ ndásayi̱i̱ ndóʼó. 14 Ta va̱ása xíniñúʼu keʼéndó nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa ña̱ ki̱vi̱ sábado, saáchi ña̱ yi̱i̱ kooña nu̱úndó. Ta na̱ va̱ása íxato̱ʼóña xíniñúʼu kuvina. Tá iinna káchíñuna ña̱ ki̱vi̱ yóʼo, xíniñúʼu sándiʼi-xa̱ʼa̱ndóna. 15 I̱ñu̱ ki̱vi̱ kúú ña̱ kivi kachíñundó, soo ña̱ ki̱vi̱ u̱xa̱ ña̱ kúú sábado, xíniñúʼu ndakindee̱ndó. Chi ña̱ yi̱i̱ kúú ña̱yóʼo nu̱ú Jehová. Ta nda̱a̱ ndáaka na̱ káchíñu ña̱ ki̱vi̱ sábado kuvina”.

^ párr. 10 Na̱ discípulo xi̱ ixato̱ʼónína ley ña̱ ki̱vi̱ sábado, ña̱kán xi̱ndatuna nda̱a̱ inka ki̱vi̱ ña̱ va̱ʼa chika̱a̱na ña̱ʼa ña̱ xáʼa̱n támi xíʼin aceite tá xáʼa̱n támi ku̱ñu ta̱ Jesús (Luc. 23:55, 56).

^ párr. 10 Mateo 12:9-12: “Tá xa̱a̱ ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra, ni̱xa̱a̱ra ta ni̱ki̱ʼvira sinagoga; 10 ta kotondó iin ta̱a ta̱ ni̱yichi̱ ndaʼa̱. Ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunna ta̱ Jesús: ‘¿Á va̱ʼa sandaʼayó na̱ yiví ki̱vi̱ sábado?ʼ, chi xi̱kuni̱na chika̱a̱ ku̱a̱chinara. 11 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: ‘¿Ndáa ndóʼó tá kúúmiíndó iinlá ndikachi, ta ná ndakavarí ini ya̱vi̱ iin ki̱vi̱ sábado á va̱ása ku̱ʼu̱nndó tavándórí? 12 Xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱yóʼo, á va̱ása ndáyáʼvika iin na̱ yiví nu̱ú iin ndikachi. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kiviva keʼéyó ña̱ va̱ʼa ni ki̱vi̱ sábado kúúñaʼ”.

^ párr. 14 Juan 14:12: “Mií ña̱ nda̱a̱ káʼi̱n xíʼinndó: Na̱ kándíxa yi̱ʼi̱, keʼéna chiñu ña̱ kéʼíi̱; ta nda̱a̱ ku̱a̱ʼákaña keʼéna, saáchi yi̱ʼi̱ xa̱a̱ ku̱ʼi̱n nu̱ú yivái̱”.

^ párr. 59 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Ta̱ José ku̱a̱ʼa̱nra xíʼin na̱ veʼera ña̱ sinagoga ña̱ ki̱vi̱ sábado.

^ párr. 61 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ta̱ íyo se̱ʼe káchíñura ña̱ va̱ʼa taxira ña̱ xíniñúʼu na̱ veʼera, ta xíniñúʼura tiempo ña̱ va̱ása káchíñura ña̱ keʼéra chiñu Ndióxi̱, ta saátu kéʼéra tá ku̱a̱ʼa̱nra xíʼin na̱ veʼera vacación.