Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 3

¿Nda̱saa kivi kundaayó níma̱yó?

¿Nda̱saa kivi kundaayó níma̱yó?

“Nu̱úka ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kivi taxiva̱ʼún, kundaa níma̱ún” (PROV. 4:23).

YAA 36 Ná kundaayó níma̱yó

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1-3. a) ¿Nda̱chun xi̱kuʼvi̱ní-ini Jehová xi̱xinira ta̱ Salomón, ta ndáaña va̱ʼa ta̱xira ndaʼa̱ra? b) ¿Ndáa pregunta ndakuiinyó nu̱ú artículo yóʼo?

TA̱ SALOMÓN loʼoníra tá ni̱xa̱a̱ra ku̱ura rey ña̱ ñuu Israel. Tá sa̱kán ki̱xáʼara xáʼndachíñura, ni̱xa̱níra ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinra: “Ka̱ʼa̱n ndáaña kúni̱ún taxii̱ ndaʼún”. Ta̱ Salomón nda̱kuiinra ta ka̱chira, ña̱ kúúra iin ta̱ loʼova ta va̱ása kúúmiíra ña̱ ndíchi, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ndu̱kúra “iin níma̱ ña̱ ndíchi” nu̱ú Jehová (1 Rey. 3:5-10). Xíʼin ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ va̱ása ni̱nu kúnira. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo Jehová xi̱kuʼvi̱ní-inira xi̱xinirara (2 Sam. 12:24). Xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱tóoníra ña̱ ndu̱kú ta̱ Salomón nu̱úra, ta̱xira iin níma̱ ña̱ ndíchi ndaʼa̱ra (1 Rey. 3:12).

2 Tá ni̱xi̱yo nda̱kú-ini ta̱ Salomón ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa nda̱kiʼinra. Ta̱yóʼo ke̱ʼéra iin templo nu̱ú ndasakáʼnuna ki̱vi̱ Jehová (1 Rey. 8:20). Ku̱a̱ʼání na̱ yiví xi̱ka̱ʼa̱n va̱ʼana xa̱ʼa̱ra xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ra. Nda̱a̱ ka̱ʼyíra u̱ni̱ libro ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia xíʼin ndee̱ ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼa̱ra, ta iin ña̱yóʼo kúú ña̱ naní Proverbios.

3 Nu̱ú ña̱ libro yóʼo, káʼa̱nña xa̱ʼa̱ níma̱yó yatin 100 yichi̱. Tá kúu ña̱ va̱xi nu̱ú Proverbios 4:23 káchiña: “Nu̱úka ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kivi taxiva̱ʼún, kundaa níma̱ún”. ¿Ndáaña kúni̱ kachi tu̱ʼun “níma̱yó” nu̱ú versículo yóʼo? Kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ña nu̱ú artículo yóʼo. Ta saátu ndakuiinyó u̱vi̱ pregunta ña̱ ndáyáʼviní: ¿Ndáaña kéʼé ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱ íxayaku̱a̱ra níma̱yó? ¿Ndáaña kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa kundaayóña? Tá ná kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ʼa ndakúka koo iniyó xíʼin Ndióxi̱.

¿NDÁAÑA KÚÚ “NÍMA̱YÓ”?

4, 5. a) ¿Nda̱saa chíndeétáʼan Salmo 51:6 xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó ndáaña kúni̱ kachi tu̱ʼun “níma̱yó”? b) ¿Á iin kítáʼan ña̱ íyo iniyó xíʼin ña̱ ndáayó miíyó ña̱ va̱ása kiʼin kue̱ʼe̱ miíyó?

4 Nu̱ú Proverbios 4:23 va̱xi tu̱ʼun “níma̱yó”, ta káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱ ñúʼu iniyó chí ma̱á, ña̱ ndákanixi̱níyó xíʼin ña̱ kúni̱yó keʼéyó (kaʼvi Salmo 51:6). * Va̱ása káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ndáa ki̱ʼva náʼa̱yó chí sa̱tá chi káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ndáaña íyo iniyó.

5 Tá ndáayó ña̱ íyo iniyó saá náʼa̱yó ña̱ ndáayó miíyó ña̱ va̱ása kiʼin kue̱ʼe̱ miíyó. Ná kachiyó, ña̱ kúni̱yó va̱ʼa kooyó, xíniñúʼu kuxuyó ña̱ va̱ʼa ta saátu keʼéyó ejercicio ndiʼi ki̱vi̱. Saá xíniñúʼu keʼéyó tá kúni̱yó kutáʼan va̱ʼayó xíʼin Jehová, xíniñúʼu kaʼviyó Biblia ndiʼi ki̱vi̱, ta keʼéyó ña̱ káʼa̱nña xíʼinyó ta saá ka̱ʼa̱nyó xíʼin inkana xa̱ʼa̱ ña̱ sákuaʼayó (Rom. 10:8-10; Sant. 2:26). Sana xítoyó ña̱ va̱ʼaní kúniyó soo chí iniyó sana kúúmiíyó kue̱ʼe̱. Ña̱yóʼo kítáʼanña xíʼin ña̱ kéʼéyó nu̱ú Ndióxi̱, kivi ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ʼaní íyo ña̱ kándíxayóra, soo chí iniyó va̱xi kuaʼnu ña̱ va̱ása va̱ʼa (1 Cor. 10:12; Sant. 1:14, 15). Ná ndakaʼányó chi ta̱ Ndi̱va̱ʼa kúni̱ra sandáʼvira miíyó xíʼin ña̱ va̱ása va̱ʼa. ¿Ndáaña kéʼéra ña̱ sándáʼvira miíyó, ta ndáaña kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa kundaayó miíyó nu̱úra?

¿NDÁAÑA KÉʼÉ TA̱ NDI̱VA̱ʼA ÑA̱ SÁNDÁʼVIRA NÍMA̱YÓ?

6. ¿Ndáaña kúni̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa keʼéra xíʼinyó, ta ndáa ki̱ʼva kéʼéra ña̱yóʼo?

6 Ta̱ Ndi̱va̱ʼa va̱ása xíniso̱ʼora ña̱ káʼa̱n Jehová, ta kúni̱ra ná keʼéyó táki̱ʼva kéʼéra. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása kivi ixandúxara xíʼinyó ndúkúra ndáa inka ña̱ kivi keʼéra xíʼinyó. Xíniñúʼura na̱ yiví na̱ xa̱a̱ ku̱chiñura sa̱ndáʼvira, ña̱ keʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó (1 Juan 5:19). Kúni̱ra ña̱ ná kutáʼanyó xíʼin na̱yóʼo ni xíni̱yó ña̱ va̱ása va̱ʼa kúú ña̱ kéʼéna, soo ta̱yóʼo xíniñúʼurana ña̱ sándáʼvira miíyó (1 Cor. 15:33; nota). Táʼan ña̱yóʼo kúú ña̱ xi̱niñúʼura xíʼin ta̱ rey Salomón, ta̱yóʼo ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ku̱a̱ʼání ná ñaʼá ná va̱ása ndásakáʼnu Jehová. Náyóʼo na̱samaná ña̱ ndíka̱a̱ “níma̱ra” ta loʼo tá loʼo sa̱ndákoora ña̱ ndásakáʼnura Jehová (1 Rey. 11:3).

¿Nda̱saa kivi kundaayó níma̱yó nu̱ú ta̱ Ndi̱va̱ʼa xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ra nasamara ña̱ ndákanixi̱níyó? (Koto párrafo 7). *

7. a) ¿Ndáa inkaka ña̱ xíniñúʼu ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱ sándáʼvira miíyó? b) ¿Nda̱chun xíniñúʼu kiʼinníyó kuenta xíʼin ña̱yóʼo?

7 Ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíniñúʼura película ña̱ xítondeʼéyó xíʼin inkaka ña̱ yáʼa nu̱ú televisión ña̱ sándáʼvira miíyó. Chi xíni̱ra ña̱ sava historia su̱ví kuití sákusi̱íña-iniyó; chi nda̱a̱ násamaña ña̱ ndákanixi̱níyó, ña̱ íyo níma̱yó xíʼin ña̱ kéʼéyó. Saátu ta̱ Jesús xi̱niñúʼura sava historia ña̱ va̱ʼa ña̱ sa̱náʼa̱ra na̱ yiví. Iin ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa parábola ta̱ samaritano xíʼin ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ta̱ loʼo ta̱ va̱ása níxiin kuniso̱ʼo (Mat. 13:34; Luc. 10:29-37; 15:11-32). Tá kúu na̱ ndákanixi̱ní táki̱ʼva ndákanixi̱ní ta̱ Ndi̱va̱ʼa, kivi sandáʼvina miíyó xíʼin sava historia ña̱ va̱ása va̱ʼa. Ña̱kán ná kiʼinníyó kuenta xíʼin ña̱yóʼo. Íyotu sava película ña̱ va̱ʼa xíʼin inkaka ña̱ kivi kotondeʼéyó, soo ná ndaka̱xin viíyó ña̱yóʼo. Tá ná ndaka̱xinyó ña̱ kotondeʼéyó ná nda̱ka̱tu̱ʼun xíʼin miíyó ña̱yóʼo: “¿Á sánáʼa̱ programa á película yóʼo yi̱ʼi̱ ña̱ keʼíi̱ ña̱ kini?” (Gál. 5:19-21; Efes. 2:1-3). Soo tá xítoyó ña̱ va̱ása va̱ʼaña, ná kúxíkayó nu̱úña táki̱ʼva keʼéyó xíʼin iin kue̱ʼe̱ ña̱ xíkun.

8. ¿Nda̱saa kivi chindeétáʼan na̱ íyo se̱ʼe xíʼin na̱ va̱lí se̱ʼena ña̱ va̱ása sandáʼvi ta̱ Ndi̱va̱ʼa miína?

8 Ndóʼó na̱ íyo se̱ʼe, kiʼinníndó kuenta xíʼin se̱ʼendó, ña̱ va̱ása sandáʼvi ta̱ Ndi̱va̱ʼa na̱yóʼo. Nda̱a̱ táki̱ʼva ndáandó se̱ʼendó ña̱ va̱ása kiʼinna kue̱ʼe̱, ndáya̱kúndó veʼendó ta távándó ndiʼi ña̱ kivi keʼé kue̱ʼe̱ xíʼinna. Ki̱ʼva saá xíniñúʼu keʼéndó ña̱ va̱ʼa kundaandó na̱ va̱lí se̱ʼendó, ña̱ va̱ása kotona ña̱ kini nu̱ú película xíʼin inkaka programa ña̱ yáʼa nu̱ú televisión, á videojuego xíʼin ña̱ va̱xi nu̱ú Internet, chi kivi nasama ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱ ndákanixi̱nína. Jehová ta̱xira chiñu ndaʼa̱ndó ña̱ kundaandó na̱ va̱lí se̱ʼendó (Prov. 1:8; Efes. 6:1, 4). Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása yi̱ʼvíndó ña̱ ka̱ʼa̱nndó xíʼinna xa̱ʼa̱ consejo ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia. Ka̱ʼa̱nndó xíʼin se̱ʼendó ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa kotona ta ndáaña va̱ása va̱ʼa, ta saátu ka̱ʼa̱nndó xíʼinna ndáa xa̱ʼa̱ kúú ña̱ va̱ása xíniñúʼu kotonaña (Mat. 5:37). Tá ku̱a̱ʼa̱n xáʼnuna, sanáʼa̱ndóna ña̱ va̱ʼa ndaka̱xin miína ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa ta ndáaña kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ (Heb. 5:14). Soo ndakaʼánndó chi se̱ʼendó kivi xa̱a̱na sakuaʼana xíʼin yichi̱ ña̱ chínúundó nu̱úna (Deut. 6:6, 7; Rom. 2:21).

9. ¿Ndáaña xíniñúʼu ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱ sándáʼvira miíyó, ta nda̱chun i̱yoníña?

9 Ta̱ Ndi̱va̱ʼa kúni̱níra ixayaku̱a̱ra níma̱yó, ta ña̱ va̱ʼa keʼéra ña̱yóʼo kúni̱ra ná kandíxayó consejo ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo ta va̱ása kúni̱ra ña̱ kandíxayó ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ (Col. 2:8). Savana ndákanixi̱nína ña̱ ndáyáʼvika koo ña̱ ku̱i̱ká nu̱úna. ¿Nda̱chun va̱ása va̱ʼa ña̱ ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo? Chi na̱ ndákanixi̱ní saá ndíʼi̱níka-inina ña̱ kiʼinna ku̱a̱ʼá xu̱ʼún ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása ndíʼi̱-inina xa̱ʼa̱ miína ni xa̱ʼa̱ na̱ veʼena ni xa̱ʼa̱ ña̱ kítáʼanna xíʼin Ndióxi̱ (1 Tim. 6:10). Miíyó táxiníyó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ yiváyó Jehová chi táxira consejo ndaʼa̱yó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa kutóoyó koo ku̱a̱ʼání xu̱ʼúnyó (Ecl. 7:12; Luc. 12:15).

¿NDA̱SAA KIVI KUNDAAYÓ NÍMA̱YÓ?

Nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼé na̱ xi̱ndaa ñuu xíʼin na̱ xi̱ndaa yéʼé xi̱naʼá, saá xíniñúʼu keʼéyó ña̱ va̱ása ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa ta va̱ása taxiyó ki̱ʼviña níma̱yó. (Koto párrafo 10 xíʼin 11). *

10, 11. a) ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼéyó ña̱ va̱ʼa kundaayó miíyó? b) ¿Ndáaña xi̱keʼé na̱ xi̱ndaa yéʼé xi̱naʼá, ta nda̱saa kivi kundaa ña̱ xínitúni̱yó miíyó táki̱ʼva ke̱ʼé na̱kán?

10 Ña̱ va̱ʼa kundaayó níma̱yó, xíniñúʼu kamaní kunda̱a̱-iniyó xíʼin ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ va̱xi nu̱úyó. Tu̱ʼun ña̱ va̱xi nu̱ú Proverbios 4:23 sándakaʼánña miíyó xa̱ʼa̱ na̱ xi̱ndaa yéʼé tá tiempo ta̱ rey Salomón. Na̱yóʼo xi̱ndaana sa̱tá nama̱ ña̱ ñuu kán, tá xi̱xinina ña̱ va̱xi iin na̱ va̱ása va̱ʼa, kamaní xi̱natúʼunna. Ña̱yóʼo chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ʼa ndakaʼányó ndáaña xíniñúʼu keʼéyó tá kúni̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa sandáʼvira miíyó.

11 Tá tiempo xi̱naʼá, na̱ xi̱ndaa yéʼé xi̱chindeétáʼanna xíʼin inkaka na̱ ta̱a na̱ xi̱ndoo ñuu kán (2 Sam. 18:24-26). Na̱yóʼo inkáchi xi̱ndaanaña ta saátu xi̱kiʼinna kuenta ña̱ va̱ʼa kútu ná kundasí yéʼé ña̱ va̱ása ki̱ʼvi na̱ sáa̱-ini xíniñaʼá (Neh. 7:1-3). Saá koo ña̱ xínitúni̱yó tá va̱ʼa ndákanixi̱níyó xíʼin ña̱ káʼviyó nu̱ú Biblia * ta ña̱yóʼo kivi kundaaña miíyó. ¿Nda̱saa kivi kundaaña miíyó? Saáchi tá va̱ʼa íyo ña̱ xínitúni̱yó kama kiʼinyó kuenta tá kúni̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa sandáʼvira miíyó á tá kúni̱ra nasamara ña̱ ndákanixi̱níyó. Tá saá ná keʼéyó kama ndakasiyó nu̱ú ta̱ Ndi̱va̱ʼa nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo na̱ xi̱ndakasi yéʼé tiempo xi̱naʼá.

12, 13. ¿Ndáaña kivi kundoʼoyó, ta ndáaña xíniñúʼu keʼéyó?

12 Ná kotoyó iin ejemplo nda̱saa kivi kundaayó miíyó nu̱ú ta̱ Ndi̱va̱ʼa. Jehová sánáʼa̱ra miíyó ña̱ va̱ása xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ni iin ña̱ʼa ña̱ kini (Efes. 5:3). Soo, ¿ndáaña keʼéyó tá iin na̱ káchíñu xíʼinyó á iin na̱ káʼvi xíʼinyó escuela kíxáʼa káʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ kini xíʼinyó? Xíni̱yó ña̱ xíniñúʼu “ndakooyó keʼéyó ña̱ kini xíʼin ña̱ kúni̱yó keʼéyó ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo” (Tito 2:12). Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, sana xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa íyo ña̱ xínitúni̱yó kama kiʼinyó kuenta tá va̱xi ña̱ va̱ása va̱ʼa nu̱úyó (Rom. 2:15). ¿Ndáaña keʼéyó? ¿Á kandíxayó ña̱ xínitúni̱yó á va̱ása kandíxayóña? Sana kuni̱yó kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱n na̱ kéʼé ña̱ kini á kotoyó na̱ʼná ña̱ sánáʼa̱na nu̱úyó. Soo ña̱ xíniñúʼu keʼéyó kúú ña̱ nasamayó ña̱ káʼa̱nyó xíʼinna á va̱ʼaka kuxíkayó nu̱úna.

13 Xíniñúʼu ndakúní koo iniyó ña̱ va̱ása keʼéyó ña̱ kini ña̱ káʼa̱n na̱ kítáʼan xíʼinyó á ña̱ ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Kúnda̱a̱-iniyó chi Jehová xítora ndiʼi ña̱ kéʼéyó ña̱ va̱ʼa ndakú koo iniyó nu̱ú ta̱ Ndi̱va̱ʼa, ta miíra taxi ndee̱ xíʼin ña̱ ndíchi ndaʼa̱yó ña̱ va̱ʼa kuchiñuyó nu̱ú ta̱ Ndi̱va̱ʼa (2 Crón. 16:9; Is. 40:29; Sant. 1:5). ¿Ndáa inka ña̱ kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa kundaayó níma̱yó?

NÁ KIʼINNÍYÓ KUENTA XÍʼIN ÑA̱ʼA ÑA̱ KÍʼVI NÍMA̱YÓ

14, 15. a) ¿Ndáaña xíniñúʼu taxiyó ki̱ʼvi níma̱yó, ta nda̱saa keʼéyóña? b) ¿Nda̱saa chíndeétáʼan Proverbios 4:20-22 xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó xíʼin ña̱ káʼviyó nu̱ú Biblia? (Koto recuadro ña̱ naní “ ¿Nda̱saa kivi ndakanixi̱níyó?”).

14 Ña̱ va̱ʼa kundaayó níma̱yó, su̱ví nda̱saa xíniñúʼu kundasíyó ña̱ kini, chi xíniñúʼutu taxiyó ná ki̱ʼvi ña̱ va̱ʼa níma̱yó. Na̱ xi̱ndaa yéʼé xi̱ndakasinaña ña̱ va̱ása ki̱ʼvi na̱ sáa̱-ini xíniñaʼá. Soo sava yichi̱ xi̱ndakunánaña ña̱ va̱ʼa ki̱ʼvi ña̱ kuxuna xíʼin inkaka ña̱ xíniñúʼuna. Tá ná kǒo keʼéna ña̱yóʼo kuvina so̱ko. Ki̱ʼva saá íyo ña̱ xíniñúʼu keʼéyó, ná taxiyó ki̱ʼvi ña̱ sánáʼa̱ Jehová miíyó ini níma̱yó.

15 Nu̱ú Biblia va̱xi ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Ndióxi̱. Ña̱kán tá káʼviyóña táxiyó ña̱ ki̱ʼviña xi̱níyó ta kéʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva káʼa̱nña. Ña̱ kunda̱a̱ va̱ʼa iniyó xíʼin ña̱ káʼviyó nu̱ú Biblia, xíniñúʼu keʼéyó u̱vi̱ ña̱ʼa. Ña̱ nu̱ú kúú, ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼin Jehová. Iin ñá hermana káʼa̱nñá: “Tá kúma̱ní kaʼvii̱ Biblia, káʼi̱n xíʼin Jehová ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼi̱n ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inii̱ xíʼin ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ va̱xi nu̱ú tu̱ʼunra” (Sal. 119:18). Ña̱ u̱vi̱ kúú, ña̱ ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼviyó. Tá ná keʼéyó ndiʼi ña̱yóʼo, tu̱ʼun Ndióxi̱ kivi xa̱a̱ña nda̱a̱ níma̱yó, tasaá kuʼvi̱ka-iniyó kuniyó ña̱ káʼa̱nra xíʼinyó (kaʼvi Proverbios 4:20-22; * Sal. 119:97).

16. ¿Ndáaña va̱ʼa ndakiʼinyó tá xítoyó canal JW Broadcasting? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ iin ejemplo.

16 Inka ña̱ kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa ndakanixi̱níyó táki̱ʼva ndákanixi̱ní Jehová kúú, ña̱ kotoyó ña̱ íyo nu̱ú canal JW Broadcasting® nu̱ú Internet. Iin matrimonio káchina: “Xíʼin programa ña̱ xítondi̱ yo̱o̱ tá yo̱o̱ nda̱kuiin Jehová oraciónndi̱. Ña̱yóʼo chíndeétáʼanníña xíʼinndi̱ tá kúsuchí-inindi̱ chi táxiníña ndee̱ ndaʼa̱ndi̱. Saátu veʼendi̱ ndiʼi ki̱vi̱ chínúundi̱ yaa ña̱ tává na̱ ñuu Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa kuniso̱ʼondi̱ tá kéʼéndi̱ ña̱ kuxundi̱, tá ndáya̱kúnndi̱ veʼendi̱ á tá xíʼindi̱ té”. Ña̱ programa yóʼo chíndeétáʼanníña xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kundaayó níma̱yó. Chi sánáʼa̱ña miíyó ña̱ ndakanixi̱níyó táki̱ʼva ndákanixi̱ní Jehová, ta va̱ása keʼéyó ña̱ kúni̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa.

17, 18. a) Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi 1 Reyes 8:61, ¿ndáaña kúú tá kéʼéyó ña̱ sánáʼa̱ Jehová miíyó? b) ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ejemplo ta̱ rey Ezequías? c) Xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ David xíʼin Jehová nu̱ú Salmo 139:23, 24, ¿ndáaña kivi ndukú miíyó nu̱ú Jehová?

17 Tá kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndákiʼinyó ña̱ va̱ʼa xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéyó ña̱ kúni̱ Ndióxi̱, ndeéníka kándíxayóra (Sant. 1:2, 3). Va̱ʼaní kúniyó xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéyó ña̱ káʼa̱n Jehová, ta kúsi̱íní-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ kúúyó se̱ʼera, ta nda̱a̱ kuni̱kayó keʼéyó ña̱ kútóora (Prov. 27:11). Xíʼin iin iin tu̱ndóʼo ña̱ yáʼayó nu̱ú kivi na̱ʼa̱yó á ndinuʼu íyo iniyó xíʼin Ndióxi̱ (Sal. 119:113). Kúʼvi̱va-iniyó xíniyó Jehová xíʼin ndiʼi níma̱yó, ta kúni̱yó kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nra xíʼinyó ta keʼéyó ña̱ kúni̱ra (kaʼvi 1 Reyes 8:61). *

18 Ndiʼivayó kéʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa chi kúúyó na̱ yiví ku̱a̱chi. Tá ná kuu ña̱yóʼo, ná ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼo ta̱ rey Ezequías. Ta̱yóʼo ke̱ʼéra ña̱ va̱ása va̱ʼa, soo tándi̱ʼi nda̱ndikó-inira ta chi̱ka̱a̱ra ndee̱ ña̱ ndasakáʼnura Jehová xíʼin ndiʼi níma̱ra (Is. 38:3-6; 2 Crón. 29:1, 2; 32:25, 26). Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ná kǒo taxiyó sandáʼvi ta̱ Ndi̱va̱ʼa miíyó. Ná ka̱ʼa̱nyó xíʼin Jehová ná chindeétáʼanra xíʼinyó ña̱ va̱ʼa ná keʼéyó ndiʼi ña̱ káʼa̱nra (1 Rey. 3:9; kaʼvi Salmo 139:23, 24). * Saá kúú ña̱ nda̱kúka koo iniyó xíʼin Jehová, tasaá kundaayó níma̱yó.

YAA 54 “Ña̱yóʼo kúú ña̱ nda̱a̱”

^ párr. 5 Ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíniñúʼura ku̱a̱ʼání trampa ña̱ va̱ʼa ná kuxíkayó nu̱ú Jehová. ¿Á taxiyó ña̱ sandáʼvira miíyó, á ndakúva koo iniyó xíʼin Jehová? Soo su̱ví xa̱ʼa̱ ña̱ yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo ña̱ táxira ndaʼa̱yó kúú ña̱ ndakú íyo iniyó, chi xa̱ʼa̱ ña̱ ndáayó níma̱vayó kúúña. ¿Ndáaña káʼa̱nyó xa̱ʼa̱ tá káʼa̱nyó xa̱ʼa̱ níma̱yó? ¿Ndáaña kéʼé ta̱ Ndi̱va̱ʼa ña̱ sándáʼvira níma̱yó? ¿Ndáaña kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa kundaayóña? Nu̱ú ña̱ artículo yóʼo ndakuiinyó u̱ni̱ saá pregunta yóʼo.

^ párr. 4 Salmo 51:6: “Koto, yóʼó kútóún ña̱ va̱ʼa ña̱ ndíka̱a̱ níma̱ na̱ yiví, ta kúni̱ún ná kuumiíi̱ ña̱ ndíchi”.

^ párr. 11 ÑA̱ KÚNI̱ KACHIÑA: Ña̱ Biblia káʼa̱nña ña̱ “xínitúni̱” kúú ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱yó ña̱ va̱ʼa vií ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱yó keʼéyó (Rom. 2:15; 9:1). Tá káʼviyó Biblia ta ndákanixi̱níyó xa̱ʼa̱ña saá va̱ʼaka kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ Jehová keʼéyó, ña̱ va̱xi nu̱ú tu̱ʼunra, ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó á ña̱ va̱ʼa kúú ña̱ ndákanixi̱níyó keʼéyó, saátu á va̱ʼa ña̱ káʼa̱nyó á va̱ása va̱ʼaña.

^ párr. 15 Proverbios 4:20-22: “Se̱ʼe miíi̱ kandíxa tu̱ʼun ña̱ káʼi̱n xíʼún. Ta kuniso̱ʼo ña̱yóʼo. Va̱ása sandákoúnña. Va̱ása nandósóún xa̱ʼa̱ña. Chi na̱ ndáni̱ʼíña taxiña ña̱ kutakuna, ta saátu va̱ʼa kúnina xíʼinña”.

^ párr. 17 1 Reyes 8:61: “Ta xíʼin ndiʼi níma̱ndó xíniñúʼu kandíxandó Jehová Ndióxi̱yó, ta keʼéndó ndiʼi ña̱ káʼa̱nra xíʼinndó ta kuniso̱ʼondóña nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼéndó vitin”.

^ párr. 18 Salmo 139:23, 24: “Ndióxi̱, koto va̱ʼún ndáa ki̱ʼva íyoi̱, koto ña̱ ndíka̱a̱ níma̱i̱, koto va̱ʼún ña̱ sándi̱ʼi̱-inii̱, ta koto tá íyo iin ña̱ sáxo̱ʼvi̱ yi̱ʼi̱, ta chika̱a̱ yi̱ʼi̱ yichi̱ nu̱ú kivi kutakui̱ ndiʼi tiempo”.

^ párr. 60 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ta̱ hermano xítora televisión ta ka̱na iin ña̱ kini nu̱úña, ña̱kán xíniñúʼu ndaka̱xinra ndáaña keʼéra.

^ párr. 62 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Tá xíni iin na̱ ndáa yéʼé ña̱ va̱xi iin na̱ sáa̱-ini xíniñaʼá kama nátúʼunna. Tasaá kama ndákasi kútu̱na yéʼé ña̱ ñuu.