Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 9

Ndióxi̱ ke̱ʼéra ña̱ nda̱kú xíʼin na̱ israelita ta ni̱kuʼvi̱-inira xi̱nirana

Ndióxi̱ ke̱ʼéra ña̱ nda̱kú xíʼin na̱ israelita ta ni̱kuʼvi̱-inira xi̱nirana

“Ta̱kán kéʼéra nina ña̱ nda̱kú. Va̱ʼaní-ini Jehová xíʼin ndiʼi na̱ yiví” (SAL. 33:5).

YAA 3 Jehová kúú ta̱ chíndeé táʼan xíʼinyó

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1, 2. a) ¿Ndáaña kúni̱ ndiʼiyó keʼéna xíʼinyó? b) ¿Ndáaña kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ Jehová?

NDIʼIYÓ kúni̱ ña̱ ná kuʼvi̱-inina kunina miíyó ta ná keʼéna ña̱ va̱ʼa xíʼinyó. Tá va̱ása kúni̱na xínina miíyó ta kéʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó, sana ndakavaní-iniyó ta ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ása ndáyáʼviyó nu̱úna.

2 Jehová xíni̱ra ña̱ saá kúni̱ ndiʼiyó ná keʼéna xíʼinyó (Sal. 33:5). Kúnda̱a̱-iniyó ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó ta kúni̱ra ña̱ nda̱kú ná koo ini inkana xíʼinyó. Chi ni̱na̱ʼa̱ra ña̱yóʼo nu̱ú ley ña̱ ta̱xira ndaʼa̱ na̱ ñuu Israel. Tá kúsuchíní-iniún xa̱ʼa̱ iin ña̱ va̱ása va̱ʼa níkeʼéna xíʼún, tá ná kaʼviún xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱saa ni̱na̱ʼa̱ Ndióxi̱ ña̱ kúʼvi̱-inira xínira na̱ ñuura nu̱ú ley ña̱ ta̱xira ndaʼa̱ ta̱ Moisés, * saá kúú ña̱ va̱ʼaní ndi̱kó-iniún.

3. a) Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi ña̱ Romanos 13:8-10, ¿ndáaña kúnda̱a̱-iniyó tá sákuaʼayó xa̱ʼa̱ ley ta̱ Moisés? b) ¿Ndáa pregunta ndakuiinyó nu̱ú artículo yóʼo?

3 Tá sákuaʼayó xa̱ʼa̱ ley ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼa̱ ta̱ Moisés, saá kúnda̱a̱-iniyó ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó (kaʼvi Romanos 13:8-10). * Nu̱ú ña̱ artículo yóʼo ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ sava ley ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼa̱ na̱ ñuu Israel, ta saátu ndakuiinyó ña̱ pregunta yóʼo: ¿Nda̱chun kivi ka̱ʼa̱nyó ña̱ ni̱kuʼvi̱ní-ini Ndióxi̱ xi̱nira na̱ ñuu Israel xíʼin ley yóʼo? ¿Nda̱chun kivi ka̱ʼa̱nyó ña̱ ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ nda̱kú ni̱xi̱yo inira xíʼinna? ¿Nda̱saa ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ kuniñúʼu na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Israel ley yóʼo? Ta, ¿ndáana chi̱ndeétáʼan ley yóʼo xíʼin? Ña̱ ndakuiinyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ va̱ʼa ndi̱ko-iniyó ta kuyatinkayó nu̱ú yiváyó Jehová ta̱ kúʼvi̱ní-ini xíni miíyó (Hech. 17:27; Rom. 15:4).

NDIÓXI̱ NI̱NA̱ʼA̱RA XÍʼIN LEY TA̱ MOISÉS ÑA̱ NI̱KUʼVI̱-INIRA XI̱NIRA NA̱ ÑUU ISRAEL

4. a) ¿Nda̱chun ka̱ʼa̱nyó ña̱ ni̱na̱ʼa̱ Ndióxi̱ ña̱ ni̱kuʼvi̱-inira xi̱nira na̱ ñuu Israel xíʼin ley ta̱ Moisés? b) Táki̱ʼva káchi Mateo 22:36-40, ¿ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa̱?

4 ¿Nda̱chun káʼa̱nyó ña̱ ni̱na̱ʼa̱ Ndióxi̱ ña̱ ni̱kuʼvi̱-inira xi̱nira na̱ ñuu Israel xíʼin ley ta̱ Moisés? Chi Ndióxi̱ náʼa̱ra ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira na̱ yiví xíʼin ndiʼi ña̱ kéʼéra (1 Juan 4:8). Ndiʼi ley yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱ kuʼvi̱-inina kunina Jehová ta saátu ña̱ kuʼvi̱-inina kunitáʼanna (Lev. 19:18; Deut. 6:5; kaʼvi Mateo 22:36-40). * Ña̱kán iin iin ley yóʼo náʼa̱ña ña̱ ni̱kuʼvi̱ní-ini Jehová xi̱nira na̱ ñuura. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ sava ley yóʼo.

5, 6. a) ¿Ndáaña kúni̱ Jehová keʼé na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱? b) ¿Ndáaña kíʼinní Jehová kuenta xíʼin? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ iin ejemplo.

5 Ley ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱kú koo inina xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna ta kundaana se̱ʼena. Jehová kúni̱ra ña̱ ná kuʼvi̱ní-ini na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ kunina ñá síʼína á yiína ndiʼi tiempo (Gén. 2:24; Mat. 19:3-6). Tá ná ki̱ʼvina ku̱a̱chi xíʼin inkana, saxo̱ʼvi̱nína-ini na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna. Ña̱kán kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n iin ley xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ña̱ va̱ása sandáʼvi táʼanna (Deut. 5:18). Na̱ kéʼé ña̱yóʼo kíʼvina ku̱a̱chi nu̱ú Ndióxi̱, ta kivi saxo̱ʼvi̱na-ini na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna (Gén. 39:7-9). Ta ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ kivi saxo̱ʼvi̱ ña̱yóʼo inina.

6 Jehová kíʼinníra kuenta nda̱saa íyo na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼin táʼanna. Tá tiempo na̱ ñuu Israel ni̱ndi̱ʼi̱ní-inira xa̱ʼa̱ ná ñaʼá ña̱ va̱ása kundi̱va̱ʼa ta̱ yiíná xíʼinná. Ta̱ ta̱a ta̱ xi̱ndiku̱n ña̱ ley, xi̱kuʼvi̱-inira xi̱xinira ñá síʼíra ta va̱ása nísandákoorañá xa̱ʼa̱ nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa (Deut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8). Soo, tá sándákorañá xa̱ʼa̱ iin ku̱a̱chi ña̱ ndeé va̱ʼa, xíniñúʼu keʼéra iin tutu ña̱ va̱ʼa ndiʼi-xa̱ʼa̱ ña̱ ti̱ndaʼa̱ra xíʼinñá. Tutu ña̱ xi̱keʼéra yóʼo xi̱chindeétáʼan xíʼinñá ña̱ va̱ása ka̱ʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼa̱ñá ña̱ níki̱ʼviñá ku̱a̱chi xíʼin inka ta̱a. Soo tá kuma̱ní taxira ña̱ tutu yóʼo ndaʼa̱ñá sana xi̱xiniñúʼu ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ anciano na̱ íyo ñuura. Ña̱kán kivi chindeétáʼan na̱yóʼo xíʼinna ña̱ vií ndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱na keʼéna. Tá xi̱sandákoo iin ta̱ ñuu Israel ñá síʼíra xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ miíra, sava yichi̱ Jehová kǒo ni iin ña̱ʼa níxikeʼéra, tá kúú ña̱ kuniñúʼura na̱ anciano á profeta ña̱ taxira consejo ndaʼa̱na. Soo xi̱xinivara ña̱ xi̱xaku ñá ñaʼá ña̱ ni̱ndo̱o (Mal. 2:13-16).

Jehová xi̱kuni̱ra ña̱ va̱ʼa ná koo na̱ va̱lí, ta saátu xi̱kuni̱ra ña̱ va̱ʼaní ná sakuaʼnu na̱ yivánana. (Koto párrafo 7 xíʼin 8). *

7, 8. a) ¿Ndáa chiñu ta̱xi Jehová ndaʼa̱ na̱ íyo se̱ʼe? (Koto na̱ʼná ña̱ va̱xi chí nu̱ú kíxáʼaña). b) ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo?

7 Ña̱ ley náʼa̱tuña ña̱ ndíʼi̱ní-ini Jehová xa̱ʼa̱ na̱ va̱lí. Xi̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ íyo se̱ʼe ña̱ su̱ví nda̱saa xíniñúʼu taxina ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼu se̱ʼena chi saátu sanáʼa̱-ñaʼána ña̱ va̱ʼa kandíxanara. Ndiʼi tiempo xíniñúʼu ka̱ʼa̱nna xíʼinna xa̱ʼa̱ consejo Ndióxi̱ ña̱kán va̱ʼa kuʼvi̱-inina kunina leyra ta saátu kuʼvi̱-inina kuninara (Deut. 6:6-9; 7:13). Jehová ta̱xira castigo ndaʼa̱ ku̱a̱ʼání na̱ ñuu Israel xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa níkeʼéna xíʼin se̱ʼena (Jer. 7:31, 33). Na̱ ta̱a ñuu Israel, va̱ása xíniñúʼu kotona se̱ʼena táki̱ʼva íyo iin ña̱ʼa ña̱ va̱ása ndáyáʼvi, chi xíniñúʼu kotonana táki̱ʼva íyo iin regalo ña̱ táxi Jehová ndaʼa̱na ta saátu xíniñúʼu kundaanana (Sal. 127:3).

8 Ña̱ sákuaʼayó xíʼin: Jehová kíʼinníra kuenta nda̱saa íyo xíʼin táʼan na̱ ti̱ndaʼa̱. Kúni̱ra, na̱ íyo se̱ʼe ná kuʼvi̱-inina kunina se̱ʼena, chi ndatiinra ku̱a̱chi xíʼinna tá va̱ása va̱ʼa ndáana se̱ʼena.

9-11. ¿Nda̱chun ta̱xi Jehová ley ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa kuni̱na kuumiína ña̱ʼa inkana?

9 Ley ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása kuni̱na kuumiína ña̱ʼa inkana. Íyo iin ley ña̱ káʼa̱n ña̱ va̱ása va̱ʼa kuni̱ iin na̱ yiví kuumiína ña̱ʼa inkana (Deut. 5:21; Rom. 7:7). Xíʼin ña̱ ley yóʼo Jehová sa̱náʼa̱ra na̱ xi̱kachíñu nu̱úra: ña̱ xi̱niñúʼu kundaana ña̱ ndákanixi̱nína á ña̱ʼa ña̱ táxina kíʼvi níma̱na. Kúnda̱a̱-inira ña̱ siʼna ndákanixi̱ní na̱ yiví xa̱ʼa̱ kúú ña̱ kéʼéna (Prov. 4:23). Tá iin ta̱ ñuu Israel táxira ña̱ ná kuaʼnu ña̱ va̱ása va̱ʼa níma̱ra, sana va̱ása kuʼvi̱-inira kunira inkana. Ña̱yóʼo kúú ña̱ ndo̱ʼo ta̱ rey David. Su̱ví ta̱ ndi̱va̱ʼa-ini níxikuura, soo iin ki̱vi̱ xi̱kuni̱ra iin ñaʼá ñá xa̱a̱ íyo yií, ta xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndakanixi̱níra xa̱ʼa̱ ñáyóʼo, ni̱ki̱ʼvira iin ku̱a̱chi ndeé (Sant. 1:14, 15). Ni̱kisira xíʼinñá ta xi̱kuni̱ra sandáʼvira yiíñá ta tándi̱ʼi chi̱ndaʼá-ñaʼára nu̱ú ku̱a̱chi, ta kán xa̱ʼnínara (2 Sam. 11:2-4; 12:7-11).

10 Jehová xítora nda̱a̱ ña̱ ndíka̱a̱ níma̱yó, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo tá iin ta̱ ñuu Israel ni̱ya̱ʼandosóra ña̱ káʼa̱n ley ta ke̱ʼéra ña̱ va̱ása va̱ʼa, xi̱kunda̱a̱va-ini Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ña (1 Crón. 28:9). Ña̱ ley yóʼo xi̱ka̱ʼa̱nña xíʼin na̱ xi̱kachíñu nu̱úra ña̱ xíniñúʼu nasamana ña̱ va̱ása va̱ʼa ndákanixi̱nína. Xíʼin ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱ Jehová ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira na̱ káchíñu nu̱úra.

11 Ña̱ sákuaʼayó xíʼin: Jehová su̱ví kuití ki̱ʼva ña̱ náʼa̱yó chí sa̱tá xítora, chi xítotura ndiʼi ña̱ ndíka̱a̱ níma̱yó (1 Sam. 16:7). Va̱ása kivi chise̱ʼéyó ña̱ ndákanixi̱níyó, ni ña̱ kéʼéyó nu̱úra. Xítora ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíyó ta chíndeétáʼanra xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kuaʼnuka ña̱yóʼo. Soo kúni̱tura ña̱ ná kotoyó á íyo iin ña̱ va̱ása va̱ʼa ndákanixi̱níyó xa̱ʼa̱, ta ná sandiʼi-xa̱ʼa̱yóña, ña̱kán va̱ása xa̱a̱yó keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa (2 Crón. 16:9; Mat. 5:27-30).

NDIÓXI̱ NI̱NA̱ʼA̱RA XÍʼIN LEY TA̱ MOISÉS ÑA̱ NDA̱KÚ NI̱XI̱YO INIRA

12. ¿Ndáaña ni̱na̱ʼa̱ ley ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼa̱ ta̱ Moisés?

12 Ley ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ ta Moisés ni̱na̱ʼa̱tuña ña̱ nda̱kúní íyo ña̱ kéʼé Jehová xíʼin inkana (Sal. 37:28; Is. 61:8). Miíra ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ va̱ʼaní-inira xíʼin inkana. Xi̱taxira ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndaʼa̱ na̱ israelita tá xi̱ndiku̱nna ña̱ káʼa̱n ley, soo xi̱taxira ná kundoʼona tá va̱ása níxindiku̱nnaña. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ inka u̱vi̱ ley ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ na̱ ñuu Israel.

13, 14. a) ¿Ndáa xa̱ʼa̱ kúú ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n u̱vi̱ ley kán? b) ¿Ndáaña xi̱ndakiʼin na̱ ñuu Israel tá xi̱ndiku̱nna ley kán?

13 Ley ña̱ káʼa̱n ña̱ iinlá Jehová ndasakáʼnuna. Íyo u̱vi̱ ley ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n xíʼin na̱ ñuu Israel ña̱ iinlá Jehová xíniñúʼu ndasakáʼnuna ta va̱ása ndasakáʼnuna inka ndióxi̱ (Éx. 20:3-6). Ña̱ ley yóʼo su̱ví xíʼin Jehová níchindeétáʼanña chi xíʼin mií na̱ ñuu Israel xi̱chindeétáʼanña. Chi ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ni̱ni̱ʼína tá xi̱ndasakáʼnuna Jehová, soo ku̱a̱ʼátu ña̱ xi̱ndoʼona tá xi̱ndasakáʼnuna ndióxi̱ na̱ inka ñuu.

14 Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼo na̱ ñuu Canaán. Na̱yóʼo nda̱sakáʼnuna ndióxi̱ vatá nu̱úka ña̱ ndasakáʼnuna Ndióxi̱ ta̱ táku (Sal. 115:4-8). Tá xi̱ndasakáʼnuna ndióxi̱ vatá ku̱a̱ʼá ña̱ʼa ña̱ kini xi̱keʼéna, xi̱kisina xíʼin táʼanna ta xi̱xaʼnína na̱ va̱lí se̱ʼena nu̱ú ndióxi̱ vatá kán. Ki̱ʼva saá ke̱ʼé na̱ ñuu Israel tá sa̱ndákoona Jehová ta nda̱sakáʼnuna ndióxi̱ vatá, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo sa̱xóʼvi̱na na̱ veʼena (2 Crón. 28:1-4). Na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱úna va̱ása níxindiku̱nkana ley Jehová, ta ndi̱va̱ʼaní xi̱keʼéna xíʼin na̱ ndáʼvi (Ezeq. 34:1-4). Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuura ña̱ taxira castigo ndaʼa̱ na̱ íxandi̱va̱ʼa xíʼin ná ñaʼá á na̱ va̱lí na̱ ndáʼvi (Deut. 10:17, 18; 27:19). Soo, ta̱xira ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndaʼa̱ na̱ ñuu Israel tá ni̱xi̱yo nda̱kú-inina ta xi̱keʼéna ña̱ va̱ʼa xíʼin táʼanna (1 Rey. 10:4-9).

Jehová kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó ta kúnda̱a̱-inira tá kéʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó. (Koto párrafo 15).

15. ¿Ndáa ña̱ sákuaʼayó xa̱ʼa̱ Jehová?

15 Ña̱ sákuaʼayó xíʼin: Jehová va̱ása kúúmiíra ku̱a̱chi tá iinna káʼa̱nna ña̱ ndásakáʼnuna miíra, soo kéʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra. Ni saá, kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó ta kúnda̱a̱-inira tá kéʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó. Ndeéka xóʼvi̱-inira tá xítora ña̱ kéʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó nu̱úka ña̱ xóʼvi̱-ini iin ñaʼá tá xítoñá xóʼvi̱ se̱ʼeñá (Is. 49:15). Sana va̱ása ndi̱ku̱n táxi Ndióxi̱ castigo ndaʼa̱ na̱ kéʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa, na̱ va̱ása ndíkó-ini, soo taxivaraña ndaʼa̱na mií tiempo ña̱ xíni̱ miíra.

¿NDA̱SAA XI̱NIÑÚʼU KUNIÑÚʼUNA LEY ÑA̱ TA̱XI NDIÓXI̱?

16-18. ¿Nda̱saa chi̱ndeétáʼan ley Ndióxi̱ xíʼin na̱ ñuu Israel? b) ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo?

16 Ley ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ na̱ ñuu Israel ku̱a̱ʼání nu̱ú chi̱ndeétáʼanña xíʼinna. Na̱ anciano na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱úna su̱ví nda̱saa chi̱ndeétáʼanna xíʼinna ña̱ kuyatinna nu̱ú Ndióxi̱ chi saátu xi̱ndatiinna ku̱a̱chi xíʼinna. Ña̱kán na̱ anciano yóʼo xi̱niñúʼu nda̱kúní tiinna ku̱a̱chi xíʼinna. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ sava ejemplo.

17 Tá iin na̱ ñuu Israel xi̱xaʼnína iin na̱ yiví, va̱ása ndi̱ku̱n xáʼnína na̱ ke̱ʼé ña̱yóʼo. Siʼna xi̱nandukú na̱ anciano xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo á ña̱ ndixa kúúña, saá kúú ña̱ ka̱ʼa̱nna á kuvi na̱ ke̱ʼé ña̱yóʼo (Deut. 19:2-7, 11-13). Saátu na̱ anciano yóʼo xi̱tiinna ku̱a̱ʼání nu̱ú ku̱a̱chi, tá kúú ña̱ kánitáʼanna xa̱ʼa̱ iin ña̱ʼa, ta saátu xi̱tiinna ku̱a̱chi xíʼin na̱ kúni̱ sandákootáʼan (Éx. 21:35; Deut. 22:13-19). Tá nda̱kú xi̱tiin na̱ anciano ku̱a̱chi ta xi̱ndiku̱n na̱ ñuu Israel ley Ndióxi̱, saá kúú ña̱ ku̱a̱ʼá ña̱ va̱ʼa xi̱ndakiʼinna ta xi̱ ixato̱ʼóna Jehová (Lev. 20:7, 8; Is. 48:17, 18).

18 Ña̱ sákuaʼayó xíʼin: Jehová ndíʼi̱-inira xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ndóʼoyó xíʼin ndiʼi ña̱ kéʼéyó. Kúni̱ra ña̱ vií na̱ keʼéyó xíʼin inkana ta ná kuʼvi̱-iniyó kuniyóna. Kúnda̱a̱-inira xíʼin ña̱ káʼa̱nyó ta saátu xítora ña̱ kéʼéyó tá íyo iinlá miíyó ini veʼeyó (Heb. 4:13).

19-21. a) ¿Nda̱saa xi̱niñúʼu tiin na̱ anciano xíʼin na̱ juez ku̱a̱chi xíʼin na̱ ñuu Israel? b) ¿Ndáa ley kúú ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n ña̱ vií xi̱niñúʼu tiinna ku̱a̱chi? c) ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo?

19 Ñuu ña̱ ni̱xi̱yo yatin xíʼin na̱ ñuu Israel va̱ása ni̱xitiin nda̱kúna ku̱a̱chi xíʼin na̱ ñuuna. Jehová va̱ása níxikuni̱ra ña̱ keʼé na̱ ñuura táki̱ʼva xi̱keʼé na̱ kán, ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ anciano xíʼin na̱ juez ña̱ ná tiin nda̱kúna ku̱a̱chi xíʼin na̱ ñuuna. Saátu ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ va̱ása kundi̱va̱ʼana xíʼinna, chi xíniñúʼu viíní tiinna ku̱a̱chi (Deut. 1:13-17; 16:18-20).

20 Xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱ndáʼviní-ini Jehová xi̱nira na̱ ñuura, i̱xa̱va̱ʼara ley ña̱ chindeétáʼan xíʼinna ña̱ va̱ʼa nda̱kú tiinna ku̱a̱chi xíʼinna. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ña̱yóʼo. Ley yóʼo xi̱chindeétáʼanña xíʼinna ña̱ va̱ása chika̱a̱na ku̱a̱chi síkí sa̱tá inkana. ¿Nda̱saa xi̱chindeétáʼanña xíʼinna? Na̱ chi̱ka̱a̱na ku̱a̱chi síkí sa̱tá, xi̱niñúʼu kunda̱a̱-inina ndáana ni̱ka̱ʼa̱n ña̱yóʼo xa̱ʼa̱na (Deut. 19:16-19; 25:1). Ta ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina á ndixa íyo ku̱a̱china, xi̱niñúʼu koo u̱vi̱ na̱ testigo ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱na (Deut. 17:6; 19:15). Soo, tá iinna ke̱ʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa ta iinláva na̱ xi̱ni, ¿ndáaña keʼé na̱ tíin ku̱a̱chi? Na̱ ke̱ʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa yóʼo, va̱ása ndakanixi̱nína ña̱ va̱ása tiinkana ku̱a̱chi xíʼinna, chi Jehová xi̱nivara ndiʼi ña̱ ke̱ʼéna. Saátu na̱ ta̱a na̱ íyo se̱ʼe, Ndióxi̱ ta̱xira chiñu ndaʼa̱na ña̱ kuniʼina yichi̱ nu̱ú na̱ veʼena, soo íyo sava ña̱ va̱ása kuchiñu keʼéna. Chi, tá sava na̱ ñuu Israel ni̱xi̱yo ku̱a̱chi xíʼin na̱ veʼena, nda̱a̱ na̱ anciano xi̱tiin ku̱a̱chi xíʼinna (Deut. 21:18-21).

21 Ña̱ sákuaʼayó xíʼin: Jehová chínúura iin yichi̱ ña̱ va̱ʼa nu̱úyó, chi miíra nda̱kúní tíinra ku̱a̱chi (Sal. 9:7). Táxira ña̱ va̱ʼa ndaʼa̱ na̱ nda̱kú íyo ini xíʼinra ta xíniso̱ʼona ña̱ káʼa̱n leyra, soo táxira castigo ndaʼa̱ na̱ va̱ása tíin nda̱kú ku̱a̱chi xíʼin inkana (2 Sam. 22:21-23; Ezeq. 9:9, 10). Sana iinna kéʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa ta túvina ña̱ ni̱ka̱kuvana nu̱ú castigo, soo Jehová tiinra ku̱a̱chi xíʼinna mií tiempo ña̱ xíni̱ miíra (Prov. 28:13). Soo tá va̱ása ndíkó-inina xa̱ʼa̱ ku̱a̱china, xa̱a̱na kunda̱a̱-inina ña̱ “su̱ví ña̱ va̱ʼa kúú ña̱ ndakavayó ndaʼa̱ Ndióxi̱ ta̱ táku” (Heb. 10:30, 31).

¿NDÁANA VA̱ʼANÍ XI̱CHINDEÉTÁʼAN LEY XÍʼIN?

Tá xi̱tiin na̱ anciano ku̱a̱chi, xi̱niñúʼu na̱ʼa̱na ña̱ kúʼvi̱-ini Jehová xínira na̱ ñuura ta nda̱kúní tíinra ku̱a̱chi xíʼinna. (Koto párrafo 22). *

22-24. a) ¿Ndáana va̱ʼaní xi̱chindeétáʼan ña̱ ley yóʼo xíʼin? b) ¿Ndáaña sákuaʼayó xa̱ʼa̱ Jehová? c) ¿Ndáaña káʼa̱n Éxodo 22:22-24 xíʼinyó?

22 Ña̱ ley yóʼo va̱ʼaní xi̱chindeétáʼanña xíʼin na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yivá, ná ñaʼá ná ni̱xi̱ʼi̱ yií ta saátu xíʼin na̱ ke̱e inka ñuu. Ndiʼi na̱ juez na̱ ñuu Israel xi̱niñúʼu kundiku̱nna ña̱yóʼo: “Va̱ása kéʼún ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼin na̱ inka ñuu ni xíʼin na̱ va̱lí na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yivá, ni va̱ása xíniñúʼu kiʼún ti̱ko̱to̱ ñá kǒo yií kundixiún” (Deut. 24:17). Jehová xi̱ndi̱ʼi̱ní-inira xa̱ʼa̱ na̱ ndáʼvi ta xi̱tiinra ku̱a̱chi xíʼin na̱ xi̱keʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinna (kaʼvi Éxodo 22:22-24). *

23 Ndiʼi ley ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ na̱ ñuura xi̱chindeétáʼanña xíʼin na̱ veʼena, chi ni̱xi̱yo iin ley ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n ña̱ va̱ása va̱ʼa keʼéna ña̱ kini xíʼin na̱ veʼe miína (Lev. 18:6-30). Na̱ ñuu na̱ ni̱xi̱yo yatin xíʼinna, xi̱keʼévana ña̱yóʼo. Soo na̱ ñuu Jehová xi̱niñúʼu kundasí nu̱úna kuninaña tá ki̱ʼva xíto miíraña.

24 Ña̱ sákuaʼayó xíʼin: Jehová kúni̱ra ña̱ ná ndi̱ʼi̱-ini na̱ ta̱xira chiñu ndaʼa̱ xa̱ʼa̱ na̱ xíniñúʼu kundaana. Sáa̱ní-inira xínira na̱ kéʼé ña̱ kini xíʼin inkana á ña̱ kísi̱na xíʼinna, ta kúni̱ra na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuura viíní ná kundaanana ta nda̱kú ná tiinna ku̱a̱chi xíʼinna, soo xíniñúʼu kiʼinníkana kuenta xíʼin na̱ ndáʼvi.

ÑA̱ LEY YÓʼO NI̱KA̱ʼA̱NÑA XA̱ʼA̱ ÑA̱ KOO CHÍ NU̱ÚNÍNU

25, 26. a) ¿Nda̱chun káʼa̱nyó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíʼin ña̱ nda̱kú íyo iniyó íyoña táki̱ʼva íyo ña̱ tákuyó xíʼin ña̱ ndákiʼinyó ta̱chíyó? b) ¿Ndáaña ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú ña̱ inka artículo ña̱ kítáʼan xíʼin ña̱yóʼo?

25 Kivi ka̱ʼa̱nyó, ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó inkana xíʼin ña̱ nda̱kú íyo iniyó xíʼinna, íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ tákuyó xíʼin ña̱ ndákiʼinyó ta̱chíyó, chi u̱vi̱ saá ña̱yóʼo iin kítáʼanña. Ki̱vi̱ kúnda̱a̱-iniyó ña̱ nda̱kúní tíin Ndióxi̱ ku̱a̱chi xíʼinyó, saá kúú ña̱ xa̱a̱yó kuʼvi̱ka-iniyó kuniyóra. Ta, tá kúʼvi̱-iniyó xíniyó Ndióxi̱ xíʼin ley ña̱ táxira ndaʼa̱yó, saá xa̱a̱yó kuʼvi̱-iniyó kuniyó inkana ta vií keʼéyó xíʼinna.

26 Va̱ʼaní xi̱táʼan Jehová xíʼin na̱ ñuu Israel tíxa̱ʼvi ña̱ xi̱ndiku̱nna ley ña̱ ta̱xira ndaʼa̱na. Soo ley yóʼo ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱ña tá sa̱xínu ta̱ Jesús ndiʼi ña̱ káʼa̱nña, ta chi̱ndúʼúra inka ley ña̱ va̱ʼaka (Rom. 10:4) Ta apóstol Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ ley yóʼo ña̱ ni̱na̱ʼa̱ña ña̱ koo chí nu̱únínu (Heb. 10:1). Ña̱ inka artículo ña̱ kítáʼan xíʼin ña̱yóʼo, ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa̱ sava ña̱ va̱ʼa yóʼo, tá kúú ña̱ nda̱kú íyo ini Ndióxi̱ ta kúʼvi̱-inira xínira na̱ congregación.

YAA 109 Ná kúni̱níyó kuni táʼanyó

^ párr. 5 Ña̱yóʼo kúú artículo ña̱ nu̱ú, ta ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa̱ nda̱chun kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndíʼi̱ní-ini Jehová xa̱ʼa̱yó. Inkaka u̱ni̱ artículo táʼan ña̱yóʼo kixiña ti̱xin Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó ña̱ yo̱o̱ mayo ña̱ ku̱i̱ya̱ 2019, ta ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa̱ nda̱saa náʼa̱ Jehová ña̱ kúʼvi̱-inira xínira na̱ congregación ta nda̱kú íyo inira xíʼinnna, ta ndáaña kivi keʼé na̱ anciano ña̱ va̱ʼa kundaana na̱ va̱lí ti̱xin congregación ña̱ va̱ása keʼéna ña̱ kini xíʼinna, ta ndáaña kivi keʼé na̱ íyo se̱ʼe ña̱ va̱ʼa kundaana na̱ va̱lí se̱ʼena, ta nda̱saa kivi sandi̱kona-ini na̱ ke̱ʼéna ña̱ kini xíʼin tá válína.

^ párr. 2 ÑA̱ KÚNI̱ KACHIÑA: Ley ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼa̱ ta̱ Moisés su̱ví iinlá kuití kúúña chi yáʼa 600 kúúña. Sava yichi̱ káʼa̱nna ley xíʼinña á ley ta̱ Moisés á chiñu ña̱ xáʼnda Ndióxi̱. Saátu íyo 5 libro ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia (Génesis nda̱a̱ Deuteronomio) káʼa̱nna ley xíʼinña. Ta sava yichi̱ saá káʼa̱nna xíʼin tutu ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ xíʼin tu̱ʼun hebreo.

^ párr. 3 Romanos 13:8-10: “Ná kǒo kunikáyó nu̱ú ni iinna, va̱ʼaka kuʼvi̱-iniyó kunitáʼanyó; chi na̱ kéʼé ña̱yóʼo sáxínuna ña̱ káʼa̱n ley. Saáchi ley káchiña: ʻKǒo ku̱su̱ún xíʼin inkana, kǒo kaʼníún, kǒo ixakuíʼnáún ña̱ʼa inkana, kǒo kutóún ña̱ʼa inkanaʼ, ta nda̱a̱ ndáaka ley íyo, ndiʼi ña̱yóʼo kúni̱ kachiña: ʻXíniñúʼu kuʼvi̱-iniún kuniún ñanitáʼún táki̱ʼva kúʼvi̱-iniún xíniún miíúnʼ. Tá kúʼvi̱-iniún xíniúnna kǒo kundi̱va̱ʼún xíʼinna; tá kéʼún ña̱yóʼo, sáxinún ña̱ káʼa̱n ley”.

^ párr. 4 Mateo 22:36-40: “ʻMaestro, ¿ndáa ley kúú ña̱ káʼnuka nu̱ú ndiʼika ley?ʼ. Ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: ʻXíniñúʼu kuʼvi̱-iniún kuniún Jehová xíʼin ndiʼi níma̱ún, xíʼin ndiʼi ña̱ tákún ta xíʼin ndiʼi xi̱níúnʼ. Ña̱yóʼo kúú ley ña̱ nu̱ú ta káʼnukaña. Ña̱ u̱vi̱, ña̱ inkáchi kítáʼan xíʼinña, kúú ña̱yóʼo: ʻXíniñúʼu kuʼvi̱-iniún kuniún ñanitáʼún táki̱ʼva kúʼvi̱-iniún xíniún miíúnʼ. Ta ti̱xin u̱vi̱ saá ley yóʼo kána ndiʼika ley xíʼin ña̱ ka̱ʼyí na̱ profeta”.

^ párr. 22 Éxodo 22:22-24: “Va̱ása xíniñúʼu ixandi̱va̱ʼandó xíʼin iin ñaʼá ñá ni̱xi̱ʼi̱ yií ni na̱ va̱lí na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yivá. Soo tá íxandi̱va̱ʼún xíʼinna, ta na̱yóʼo káʼa̱nna xíʼi̱n, yi̱ʼi̱ kuniso̱ʼi̱ ña̱ káʼa̱nna; ta sa̱íi̱ xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ta kaʼníi̱ ndóʼó xíʼin espada, ta ñá síʼíndó kindo̱o ndáʼviná ta saátu na̱ va̱lí se̱ʼendó”.

^ párr. 63 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ñá íyo se̱ʼe káʼa̱nñá xíʼin ná va̱lí se̱ʼeñá tá íxava̱ʼaná ña̱ kuxuna. Chí sa̱tá níndichi iin ta̱a sánáʼa̱ra se̱ʼera kundaara ndikachi.

^ párr. 67 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Na̱ anciano na̱ ndíta yuʼú yéʼé ña̱ ñuu chíndeétáʼanna xíʼin iin ñá ni̱xi̱ʼi̱ yií ta saátu xíʼin ta̱ loʼo se̱ʼeñá, na̱ i̱xandi̱va̱ʼa iin ta̱ íxi̱kó ña̱ʼa xíʼin.