Ir al contenido

Ir al índice

Kuenta Jehová kúúyó

Kuenta Jehová kúúyó

“Si̱í íyo ini na̱ ñuu na̱ ndásakáʼnu Jehová, na̱ ñuu na̱ nda̱ka̱xinra ndasakáʼnu-ñaʼá” (SAL. 33:12).

YAA: 40, 50

1. ¿Nda̱chun káʼa̱n Jehová ña̱ kuentara kúú ndiʼi ña̱ʼa? (Koto na̱ʼná ña̱ va̱xi chí xa̱ʼa).

KUENTA Jehová kúú ndiʼi ña̱ʼa: “ña̱ íyo chí ndiví xíʼin ña̱ íyo nu̱úña, saátu ñuʼú xíʼin ña̱ íyo nu̱úña” (Deut. 10:14; Rev. 4:11). Xa̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara miíyó, kuenta ta̱kán kúúyó (Sal. 100:3). Soo xa̱a̱ tá ya̱chi̱ví, ki̱xaʼá Jehová ndáka̱xinra iin tiʼvi loʼo na̱ yiví ña̱ xa̱a̱na koona kuentara.

2. ¿Ndáana yiví kúú na̱ káʼa̱n Jehová xa̱ʼa ña̱ kúúna na̱ ñuura?

2 Tá kúú nu̱ú Salmo 135 káʼa̱nña xa̱ʼa na̱ ñuu Israel na̱ xi̱ndoo tiempo xi̱naʼá ña̱ xi̱kuuna kuenta mií Jehová (Sal. 135:4). Saátu nu̱ú tutu Oseas káʼa̱nña ña̱ sava na̱ va̱ása kúú ñuu Israel xa̱a̱na koona na̱ ñuu Jehová (Os. 2:23). Profecía yóʼo ni̱xi̱nuña tá ki̱xaʼá Ndióxi̱ ndáka̱xinra na̱ va̱ása kúú judío ña̱ va̱ʼa xa̱a̱na kaʼndachíñuna xíʼin ta̱ Jesús chí ndiví (Hech. 10:45; Rom. 9:23-26). Ta na̱ nda̱ka̱xinra yóʼo ni̱xa̱a̱na ku̱una iin ñuu yi̱i̱, na̱ kúú kuenta mií Jehová (1 Ped. 2:9, 10). Ta saátu ku̱a̱ʼání na̱ ndásakáʼnu-ñaʼá, na̱ íyo tiempo vitin na̱ kundoo nu̱ú ñuʼú yóʼo kúúna na̱ ñuura ta miíra nda̱ka̱xinna (Is. 65:22).

3. a) ¿Ndáana va̱ʼaní kítáʼan xíʼin Jehová tiempo vitin? b) ¿Ndáaña ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa nu̱ú artículo yóʼo?

3 Tiempo vitin na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví nanína “iin tiʼvi ndikachi” ta na̱ koo nu̱ú ñuʼú nanína na̱ inka ndikachi ta na̱yóʼo iin ndúuna ña̱ ndásakáʼnuna Jehová (Luc. 12:32; Juan 10:16). Xa̱ʼa ña̱yóʼo kúú ña̱ táxiníyó tixaʼvi ndaʼa̱ra xa̱ʼa ña̱ táxira kutáʼan va̱ʼayó xíʼinra. Ña̱ artículo yóʼo na̱ʼa̱ña nu̱úyó ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ kivi keʼéyó ta saá na̱ʼa̱yó ña̱ táxiyó tixaʼvi ndaʼa̱ Jehová.

NDÁTAXIYÓ MIÍYÓ NDAʼA̱ JEHOVÁ

4. a) ¿Ndáaña kivi keʼéyó ta saá na̱ʼa̱yó ña̱ táxiyó tixaʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa ña̱ táxira kúúyó migora? b) ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Jesús?

4 Iin ña̱ kivi keʼéyó ña̱ na̱ʼa̱yó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó Jehová kúú ña̱ ndataxiyó miíyó ndaʼa̱ra. Tá ki̱vi̱ ndákuchiyó náʼa̱yó nu̱ú inkana ña̱ kúúyó kuenta Jehová ta kúni̱yó keʼéyó ndiʼi ña̱ káʼa̱nra (Heb. 12:9). Ta saátu íyo ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús tá nda̱kuchira, saáchi nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n ña̱yóʼo saá íyora: “Kúsi̱íní-inii̱ ña̱ kéʼíi̱ ña̱ kúni̱ún Ndióxi̱ miíi̱” (Sal. 40:7, 8). Ta̱ Jesús ke̱ʼéra ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa xa̱a̱ra keʼéra ña̱ kúni̱ Ndióxi̱, ni xa̱a̱ tá loʼovíra ka̱kura ti̱xin na̱ ñuu na̱ xa̱a̱ nda̱taxi xíʼin mií ndaʼa̱ Jehová.

5, 6. a) ¿Ndáa ki̱ʼva ndo̱ʼo Jehová tá nda̱kuchi ta̱ Jesús? b) Káʼa̱n xa̱ʼa iin ña̱ kítáʼan xíʼin ña̱ ndóʼo Jehová tá nda̱taxiyó miíyó ndaʼa̱ra.

5 ¿Ndáa ki̱ʼva ndo̱ʼo Jehová tá nda̱kuchi ta̱ Jesús? Ña̱ Biblia káchiña: “Tá ndiʼi nda̱kuchi ta̱ Jesús, kama ki̱tara ini ti̱kui̱í, tasaá, chí ndiví ni̱nu̱náña, ta̱ Juan xi̱nira espíritu yi̱i̱ Ndióxi̱ táki̱ʼva káa tí sa̱ta saá káa espíritu yi̱i̱ Ndióxi̱ va̱xi xi̱ní ta̱ Jesús. Tasaá xi̱niso̱ʼotura ni̱ka̱ʼa̱n iinna chí ndiví, ta káchina: ‘Ta̱yóʼo kúú seʼi̱, ta̱ kúni̱níi̱ xíni̱i̱, ta̱yóʼo kúú ta̱ nda̱kaxinʼ”(Mat. 3:16, 17). Jehová ku̱si̱íní-inira xa̱ʼa ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús chi nda̱ka̱xinra ña̱ kachíñura iinlá nu̱ú Jehová. Tá saátu ndóʼo Jehová kúsi̱íní-inira tá ndátaxiyó miíyó ndaʼa̱ra, ta xa̱ʼa ña̱yóʼo ku̱a̱ʼání ña̱ʼa taxira ndaʼa̱yó (Sal. 149:4).

6 Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa iin ña̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó kunda̱a̱-iniyó ndáaña ndóʼo Jehová tá ki̱vi̱ ndátaxiyó miíyó ndaʼa̱ra. Ná kachiyó saá, iin ta̱a chíʼira ku̱a̱ʼání yita livi nu̱ú jardín ña̱ kúúmiíra. Iin ki̱vi̱ ñá loʼo se̱ʼera xáʼndañá iin yita táxiñá ndaʼa̱ra. Ni miíra chi̱ʼiña soo kúsi̱í-inira ña̱ táxi ñá loʼo se̱ʼera yita ndaʼa̱ra chi náʼa̱ñá ña̱ kúʼvi̱-iniñá xíniñára. Nu̱ú ta̱kán ña̱ yita loʼo ña̱ ta̱xiñá ndaʼa̱ra livikaña nu̱ú ndiʼikaña. Saá ndóʼo Jehová, ki̱vi̱ ndáka̱xinyó ña̱ nda̱taxiyó miíyó ndaʼa̱ra (Éx. 34:14).

7. ¿Ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼan ña̱ káʼa̱n Malaquías xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó ndáa ki̱ʼva xíto Jehová na̱ káchíñu nu̱úra xíʼin ndiʼi níma̱na?

7 (Kaʼvi Malaquías 3:16). * Na̱ ta̱ʼán ndataxi mií ndaʼa̱ Jehová ni ta̱ʼán ndakuchina xíniñúʼu ndakanixi̱nína xa̱ʼa ña̱yóʼo ña̱ ndáyáʼviníña. Ni xa̱a̱ kuenta Jehová kúúvayó nani tá xa̱a̱ ka̱kuyó. Soo ná ndakanixi̱níyó ndáa ki̱ʼva ndóʼora tá ndátaxiyó miíyó ndaʼa̱ra ta ndákuniyó ña̱ kúúra rey, ta saátu kúni̱yó keʼéyó ña̱ kúni̱ra (Prov. 23:15). Jehová kíʼinra kuenta ndáana kúú na̱ ndixa ndásakáʼnu-ñaʼá xíʼin ndiʼi níma̱na ta ndákaʼánra xa̱ʼana á káʼyíra ki̱vi̱na nu̱ú libro ña̱ kúúmiíra.

8, 9. ¿Ndáaña ndúkú Jehová nu̱ú na̱ ni̱ka̱ʼyi̱ ki̱vi̱ nu̱ú libro ña̱ kúúmiíra?

8 Ña̱ va̱ʼa ná ka̱ʼyí ki̱vi̱yó nu̱ú libro ña̱ kúúmií Jehová ku̱a̱ʼá ña̱ʼa xíniñúʼu keʼéyó. Ta̱ Malaquías ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ xíniñúʼu ndasakáʼnuyó Ndióxi̱ ta xíniñúʼu ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ki̱vi̱ra. Tá su̱ví Jehová ndásakáʼnuyó ta inka ña̱ʼa ndásakáʼnuyó, tavára ki̱vi̱yó nu̱ú libro ña̱ kúúmiíra nu̱ú kivi taxira kutakuyó (Éx. 32:33; Sal. 69:28).

9 Ña̱ ndataxiyó miíyó ndaʼa̱ Jehová va̱ása kúni̱ kachiña ña̱ ka̱ʼa̱n kuitíyó xíʼinra ña̱ keʼéyó ña̱ kúni̱ra ta ndakuchiyó ta ña̱yóʼo kúú ndiʼiña, chi íyo ku̱a̱ʼá ña̱ xíniñúʼu keʼéyó. Ña̱ ndataxiyó miíyó ndaʼa̱ Jehová ta ndakuchiyó iin yichi̱va kéʼéyó ña̱yóʼo, soo ña̱ ndásakáʼnuyora ndiʼi tiempova kúú ña̱yóʼo. Xa̱ʼa ña̱yóʼo xíʼin ña̱ kéʼéyó ná náʼa̱yó ña̱ kándíxayó ña̱ káʼa̱n Jehová ndiʼi tiempo (1 Ped. 4:1, 2).

NÁ KǑO KEʼÉYÓ ÑA̱ʼA ÑA̱ ÍYO ÑUYǏVÍ YÓʼO

10. ¿Ndáa ki̱ʼva síín íyo na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ nu̱ú na̱ va̱ása ndásakáʼnu-ñaʼá?

10 Nu̱ú ña̱ artículo ña̱ xa̱a̱ ka̱ʼviyó sa̱kuaʼayó xa̱ʼa ta̱ Caín, ta̱ Salomón xíʼin na̱ ñuu Israel. Ndiʼi na̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n ña̱ ndásakáʼnuna Ndióxi̱, soo mií ña̱ nda̱a̱ va̱ása níndasakáʼnuna iinlá mií Jehová. Ña̱yóʼo sánáʼa̱ña miíyó, na̱ nda̱taxi xíʼin mií ndaʼa̱ Jehová xíniñúʼu keʼéna ña̱ káʼa̱nra ta kǒo keʼéna ña̱ kini (Rom. 12:9). Tá xa̱a̱ ndi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Malaquías xa̱ʼa libro ña̱ kúúmií Jehová, mií Jehová ni̱ka̱ʼa̱n ña̱yóʼo: “ndakunindó ndáa na̱ kúú na̱ va̱ʼa ta ndáana kúú na̱ va̱ása va̱ʼa, ndáa na̱ kúú na̱ káchíñu nu̱ú Ndióxi̱ ta ndáa na̱ kúú na̱ va̱ása káchíñu nu̱úra” (Mal. 3:18).

11. ¿Nda̱chun xíniñúʼu kuni inkana ña̱ iinlá Jehová nda̱taxiyó miíyó ndaʼa̱?

11 Inka ña̱ keʼéyó ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱yó ña̱ kúsi̱í-iniyó ña̱ nda̱kaxin Jehová miíyó ña̱ ndasakáʼnuyóra kúú, ña̱ ná keʼékayó ña̱ kúni̱ra á ná kuaʼnukayó xíʼin tu̱ʼunra (1 Tim. 4:15; Mat. 5:16). Ná nda̱ka̱tu̱ʼun xíʼin miíyó: “¿Á kúnda̱a̱-ini na̱ yiví ña̱ nda̱kúní íyo inii̱ xíʼin Jehová? ¿Á káʼi̱n xíʼin inkana ña̱ kúi̱ testigo Jehová?”. Kúsuchíníva-ini Ndióxi̱ tá na̱ nda̱ka̱xinra ña̱ koona na̱ ñuura xíka-inina ña̱ káʼa̱nna ña̱ kúúna na̱ ñuura (Sal. 119:46; kaʼvi Marcos 8:38). *

¿Á náʼa̱yó xíʼin ña̱ kéʼéyó ña̱ kúúyó na̱ ndásakáʼnu Jehová? (Koto párrafo 12 xíʼin 13).

12, 13. ¿Nda̱chun sava yichi̱ íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ndakuniyó na̱ ndásakáʼnu Jehová?

12 Ku̱a̱ʼání na̱ hermano ndíku̱nna ña̱ kéʼé na̱ ñuyǐví yóʼo ta xa̱ʼa ña̱yóʼo inkáchi íyo ña̱ kéʼéna xíʼin na̱ kǒo ndásakáʼnu Ndióxi̱ (1 Cor. 2:12). Soo na̱ ndíku̱n ña̱ kéʼé na̱ ñuyǐví yóʼo xa̱ʼa iinlá miína ndíʼi-inina (Efes. 2:3). Tá kúú savana, ni táxina consejo ndaʼa̱na ndíxina táki̱ʼva kúni̱ miína. Va̱ása va̱ʼa íyo ti̱ko̱to̱ ña̱ ndíxina chi ni̱ʼiníña ta nda̱a̱ saá ndíxina tá xáʼa̱nna reunión. Savatu va̱ása vií xáʼndana xi̱nína á kininí chúʼunna xi̱nína (1 Tim. 2:9, 10). Xa̱ʼa ña̱yóʼo, tá ndákutáʼanna xíʼin inka na̱ yiví, íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ndakuniyóna á na̱ ndásakáʼnu Jehová kúúna á na̱ ñuyǐví yóʼo kúúna (Sant. 4:4).

13 Íyo sava na̱ Testigo íyo ku̱a̱ʼá ña̱ kéʼéna ta saá náʼa̱na ña̱ ta̱ʼán sandákoona ña̱ʼa ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo. Tá kúú tá ku̱a̱ʼa̱nna vikó, tíxaʼana á kéʼéna ña̱ʼa ña̱ kǒo kéʼé na̱ káʼvi tu̱ʼun Ndióxi̱. Sándaana na̱ʼnána nu̱ú Internet ta káʼyína tu̱ʼun ña̱ va̱ása xíniñúʼu kaʼyína. Sana ta̱ʼán taxina consejo ndaʼa̱na ti̱xin ña̱ congregación xa̱ʼa ña̱ ta̱ʼán ki̱ʼvina iin ku̱a̱chi káʼnu, soo va̱ása va̱ʼa kutáʼan na̱ kúni̱ keʼé ña̱ káʼa̱n Jehová xíʼinna chi su̱ví yichi̱ va̱ʼa chínúuna nu̱úna (kaʼvi 1 Pedro 2:11, 12). *

Ná kǒo keʼéyó táʼan ña̱ kéʼé na̱ va̱ása ndinuʼu íyo ini xíʼin Jehová.

14. ¿Ndáaña kivi keʼéyó ña̱ va̱ása ndiʼi-xa̱ʼa ña̱ va̱ʼaní kítáʼanyó xíʼin Jehová?

14 Nu̱ú ñuyǐví yóʼo kivi keʼéyó “ña̱ kútóo ku̱ñuyó xíʼin ña̱ xítoyó xíʼin ndiʼi ña̱ ku̱i̱ká ña̱ kúni̱yó koo ña̱ʼayó” (1 Juan 2:16). Soo miíyó kuenta Jehová kúúyó, xa̱ʼa ña̱kán káʼa̱nra xíʼinyó ña̱ ná “ndakooyó keʼéyó ña̱ kini xíʼin ña̱ kúni̱yó keʼéyó ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo” ta “vií ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ keʼéyó” (Tito 2:12). Ndiʼi ña̱ kéʼéyó, ña̱ káʼa̱nyó, ña̱ xíxiyó, ña̱ xíʼi̱yó, ti̱ko̱to̱ ndíxiyó, ki̱ʼva ña̱ ndásaviíyó miíyó xíʼin ña̱ káchíñuyó, xíniñúʼu na̱ʼa̱ña nu̱ú inkana ña̱ iinlá Jehová ndásakáʼnuyó (kaʼvi 1 Corintios 10:31, 32). *

KÚʼVI̱NÍ-INIYÓ XÍNI TÁʼANYÓ

15. ¿Nda̱chun xíniñúʼu kuʼvi̱-iniyó kuniyó na̱ hermanoyó?

15 Tá kúsi̱íní-iniyó xa̱ʼa ña̱ va̱ʼa kítáʼanyó xíʼin Jehová náʼa̱yó ña̱yóʼo tá vií kéʼéyó xíʼin na̱ ñaniyó á ku̱ʼvayó. Chi kuenta Jehová kúútu na̱yóʼova. Tá ná ndakaʼánníyó xa̱ʼa ña̱yóʼo, ndiʼi yichi̱ to̱ʼó kooyó xíʼinna ta vií keʼéyó xíʼinna (1 Tes. 5:15). Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulo: “Xíʼin ña̱yóʼo ndakunina ndóʼó ña̱ kúúndó discípuloi̱, tá kúʼvi̱-inindó xíni táʼanndó” (Juan 13:35).

16. ¿Ndáa ejemplo ña̱ va̱xi nu̱ú ley ta̱ Moisés náʼa̱ nu̱úyó nda̱saa kúni̱ Jehová na̱ ñuura?

16 Ná kotoyó iin ejemplo ña̱ chindeé miíyó ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó nda̱saa xíniñúʼu keʼéyó xíʼin na̱ hermanoyó. Ña̱ʼa ña̱ xi̱xiniñúʼuna nu̱ú templo Jehová xíniñúʼu kuniñúʼu kuitínaña ña̱ ndasakáʼnuna Jehová. Ley ña̱ ta̱xi ta̱ Moisés ni̱ka̱ʼa̱nña nda̱saa xíniñúʼu keʼéna ña̱ va̱ʼa kundaana ña̱yóʼo tasaá va̱ása ya̱ʼandosóna ley Ndióxi̱ (Núm. 1:50, 51). Nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱ndaa Jehová ña̱ʼa yóʼo, saátu va̱ʼaníka kundaara na̱ ndásakáʼnu-ñaʼá. Iin yichi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuura: “Na̱ kéʼé ndóʼó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ kéʼé nduchúnu̱úi̱ saá íyona” (Zac. 2:8).

17. ¿Ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ kúni̱ Jehová keʼéyó?

17 Tutu Malaquías káchiña, xíniso̱ʼova Jehová ta xítora ña̱ kítáʼanyó xíʼin na̱ ñaniyó á ku̱ʼvayó (Mal. 3:16). Xíni̱va Jehová ndáana kúú na̱ ndasakáʼnu-ñaʼá (2 Tim. 2:19). Ndíʼiníva-inira xa̱ʼa ndiʼi ña̱ káʼa̱nyó xíʼin ña̱ kéʼéyó (Heb. 4:13). Tá va̱ása va̱ʼa íyo iniyó xíʼin na̱ ñaniyó á ku̱ʼvayó, xítova Jehová ña̱yóʼo. Soo saátu xítora ña̱ íyoyó ña̱ káʼnu-ini xa̱ʼa táʼanyó ta xítora á va̱ʼa íyo iniyó xíʼinna saátu á táxiyó ña̱ kúúmiíyó ndaʼa̱na (Heb. 13:16; 1 Ped. 4:8, 9).

“JEHOVÁ VA̱ÁSA SANDÁKOO NDAʼA̱RA NA̱ ÑUURA”

18. ¿Nda̱saa náʼa̱yó ña̱ táxiyó tixaʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa ña̱ kúúyó na̱ ñuura?

18 Kúni̱nívayó taxiyó tixaʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa ña̱ kúúyó na̱ ñuura. Xíni̱vayó iin ña̱ va̱ʼaní kúú ña̱ ke̱ʼéyó ña̱ nda̱taxiyó miíyó ndaʼa̱ Ndióxi̱. Ni íyoyó iin ñuyǐví nu̱ú kéʼéna ña̱ kini, kúni̱yó na̱ʼa̱yó nu̱ú na̱ yiví ña̱ kéʼéyó ña̱ va̱ʼa tasaá koto ndiʼina ña̱ va̱ʼa kéʼéyó (Filip. 2:15). Kúndasíyó xíniyó ña̱ kini (Sant. 4:7). Íxato̱ʼóyó ta kúʼvi̱-iniyó xíniyó na̱ ñaniyó á ku̱ʼvayó, chi kúnda̱a̱-iniyó ña̱ kúútu na̱yóʼo na̱ ñuu Jehová (Rom. 12:10).

19. ¿Ndáaña va̱ʼa ndákiʼin na̱ ñuu Jehová?

19 Biblia káchiña xíʼinyó: “Jehová va̱ása sandákoo ndaʼa̱ra na̱ ñuura” (Sal. 94:14). Saxínuva Ndióxi̱ ña̱ káʼa̱nra ni nda̱a̱ ndáaka ña̱ ná ndoʼoyó. Ni tá ná kuviyó va̱ása ndakoo Jehová ña̱ kuʼvi̱-inira kunira miíyó (Rom. 8:38, 39). “Tá tákuyó, tákuyó xa̱ʼa Jehová, tá xíʼi̱yó, xíʼi̱yó xa̱ʼa Jehová. Ña̱kán tá tákuyó á xíʼi̱yó kuenta Jehová kúúyó” (Rom. 14:8). Kúni̱yó ná kixa̱a̱ ki̱vi̱ ña̱ sandátaku Jehová ndiʼi na̱ migora na̱ ni̱xi̱ʼi̱ (Mat. 22:32). Soo nda̱a̱ tiempo vitin íyova ña̱ va̱ʼa ndákiʼinyó. Táki̱ʼva káchi Biblia, “si̱í íyo ini na̱ ñuu na̱ ndásakáʼnu Jehová, na̱ ñuu na̱ nda̱ka̱xinra ndasakáʼnu-ñaʼá” (Sal. 33:12).

^ párr. 7 Malaquías 3:16: “Tiempo kán na̱ ndásakáʼnu Jehová ni̱ka̱ʼa̱n xíʼin táʼanna ta xi̱niso̱ʼo Jehová ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna. Ta ke̱ʼéra ña̱ ná kaʼyína iin libro nu̱ú ndakaʼánra xa̱ʼa na̱ ndásakáʼnu-ñaʼá xíʼin xa̱ʼa na̱ íxato̱ʼó ki̱vi̱ra”.

^ párr. 11 Marcos 8:38: “Saáchi na̱ kúkaʼan nu̱ú xíʼi̱n, xíʼin xa̱ʼa tu̱ʼi̱n, nu̱ú na̱ yiví ku̱a̱chi yóʼo, ta̱ se̱ʼe ta̱a kukaʼan nu̱úra xíʼinna tá ná ki̱xira xíʼin ndée yivára xíʼin na̱ ángel”.

^ párr. 13 1 Pedro 2:11, 12: “Káʼi̱n xíʼinndó ña̱ koondó táki̱ʼva íyo na̱ íyo loʼo tiempo nu̱ú iin ñuu ña̱ ná kǒo keʼéndó ña̱ kúni̱ ku̱ñundó chi ña̱yóʼo va̱ása kítáʼanña xíʼin ña̱ taxi ña̱ kutakuyó. Keʼéndó ña̱ va̱ʼa nu̱ú ndiʼi na̱ yiví, ni tá káʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼandó soo tá ná kunina ña̱ va̱ʼa kéʼéndó nda̱a̱ kivi xa̱a̱na ndasakáʼnuna Ndióxi̱ tá ná kixira sakákura miíyó”.

^ párr. 14 1 Corintios 10:31, 32: “Xa̱ʼa ña̱yóʼo, á na̱ ndóo xíxi kúúndó, á na̱ ndóo xíʼi kúúndó, á ndáaka ña̱ʼa kéʼéndó, ndiʼi ña̱ kéʼéndó keʼéndóña xa̱ʼa ña̱ ndasakáʼnundó Ndióxi̱. Va̱ása sandákavandó-ini na̱ judío, ni na̱ griego, ni na̱ congregación Ndióxi̱”.