Ir al contenido

Ir al índice

ÑA̱ NÁTÚʼUN XA̱ʼA̱

Si̱íní tákui̱ xa̱ʼa̱ ña̱ káchíñui̱ nu̱ú Jehová

Si̱íní tákui̱ xa̱ʼa̱ ña̱ káchíñui̱ nu̱ú Jehová

TÁ KU̱I̱YA̱ 1958 ki̱xáʼíi̱ káchíñui̱ Betel ña̱ Canadá, ta sa̱kán 18 ku̱i̱ya̱i̱ tiempo saá. Chiñu ña̱ nu̱ú ta̱xina ndaʼíi̱ kúú ña̱ tiʼvíi̱ veʼe nu̱ú xi̱ndika̱a̱ máquina tú xi̱tavá tutu. Ta tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo ki̱xáʼíi̱ káchíñui̱ xíʼin máquina tú ndákaʼnda yuʼú revista. Ta xi̱kusi̱íní-inii̱ xi̱kachíñui̱ ti̱xin Betel.

Tá ni̱ya̱ʼa iin ku̱i̱ya̱ ta̱xina iin anuncio ti̱xin Betel, ña̱ xi̱kuni̱na ña̱ ná ku̱ʼu̱n sava na̱ hermano kachíñuna ti̱xin sucursal ña̱ Sudáfrica, saáchi kán kundika̱a̱ iin máquina xa̱á tú tává tutu. Ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinna ña̱ kúni̱i̱ ku̱ʼi̱n, ta ni̱kusi̱íní-inii̱ tá nda̱kaxinna yi̱ʼi̱ ña̱ ku̱ʼi̱n. Ta saátu nda̱kaxinna inka u̱ni̱ na̱ xi̱kachíñu ti̱xin Betel: ta̱ Dennis Leech, ta̱ Bill McLellan xíʼin ta̱ Ken Nordin. Ta va̱ása níka̱ʼa̱nna xíʼinndi̱ ama ndikóndi̱.

Xíʼin teléfono na̱túʼi̱n xíʼin siʼíi̱ ña̱ ku̱ʼi̱n koi̱ chí Sudáfrica. Siʼíi̱ va̱ʼaní xi̱kitáʼanñá xíʼin Jehová, ta xi̱kandíxaníñára. Ni loʼova tu̱ʼun ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼi̱n soo xi̱kunda̱a̱va-inii̱ ña̱ xi̱chindeétáʼanñá xíʼi̱n. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása nísasi siʼíi̱ ni yivái̱ nu̱úi̱ ña̱ ku̱ʼi̱n, ni ku̱suchíva-inina chi xíkaní ku̱ʼi̱n nu̱úna.

NDA̱KIʼI̱N KU̱A̱ʼI̱N CHÍ SUDÁFRICA

Ciudad del Cabo nda̱andi̱ iin tren ta ku̱a̱ʼa̱nndi̱ chí Johannesburgo xíʼin ta̱ Dennis Leech, ta̱ Ken Nordin ta saátu ta̱ Bill McLellan tá ku̱i̱ya̱ 1959.

Tá ni̱ya̱ʼa 60 ku̱i̱ya̱ nda̱kutáʼan tuku ku̱mí saándi̱ ti̱xin sucursal ña̱ Sudáfrica, tá ku̱i̱ya̱ 2019.

Siʼna Betel ña̱ Brooklyn ni̱xa̱ʼa̱nndi̱ ta kán ni̱xi̱yondi̱ u̱ni̱ yo̱o̱ ña̱ va̱ʼa sanáʼa̱na ndi̱ʼi̱ kuniñúʼundi̱ máquina tú xi̱tavá tutu. Tándi̱ʼi saá nda̱kiʼinndi̱ ku̱a̱ʼa̱nndi̱ xíʼin iin barco tú ku̱a̱ʼa̱n chí Ciudad del Cabo (Sudáfrica). Ta tá tiempo saá sa̱kán 20 ku̱i̱ya̱ ni̱xi̱nui̱. Tá ni̱xa̱a̱ndi̱ chí Ciudad del Cabo nda̱kiʼinndi̱ ku̱a̱ʼa̱nndi̱ xíʼin tren chí Johannesburgo. Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n túvi xi̱kunditandi̱ iin ñuu loʼo ña̱ naní Karroo, ta yi̱chíní ñuu yóʼo. Íyokaví yáká ta niʼníkaví. Ta, tá xi̱tondi̱ chí ventana, ni̱yi̱ʼví loʼondi̱. Tasaá nda̱kanixi̱níndi: “¿Nda̱chunví ki̱xaa̱yó nda̱a̱ yóʼo?”. Tá ni̱ya̱ʼa ku̱i̱ya̱ saá nda̱ndikóndi̱ ñuu yóʼo ta ki̱ʼi̱nndi̱ kuenta ña̱ va̱ʼaní-ini na̱ yiví na̱ íyo yóʼo.

Tá ni̱xa̱a̱ndi̱ Betel ka̱chíñui̱ xíʼin iin máquina tú naní linotipia, va̱ʼaní máquina yóʼo soo yo̱ʼvi̱ní kachíñuyó xíʼinnú. Xi̱ndachitáʼi̱n letra ña̱ va̱xi nu̱ú túyóʼo ña̱ va̱ʼa tavána tutu La Atalaya xíʼin ¡Despertad! Ku̱a̱ʼání nu̱ú tu̱ʼun ña̱ káʼa̱nna chí África xi̱tavána tutu yóʼo, soo su̱ví xa̱ʼa̱ na̱ Sudáfrica kuití níxi̱tavánaña chi saátu xi̱tavánaña xa̱ʼa̱ inkaka país. Ni̱kusi̱íní-inindi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní xi̱xiniñúʼuna máquina xa̱á tú xi̱tavá tutu, chi xa̱ʼa̱ túyóʼo kúú ña̱ ki̱xaa̱ndi̱ nda̱a̱ yóʼo.

Tándi̱ʼi, ki̱xáʼíi̱ ka̱chíñui̱ xíʼin oficina ña̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin fábrica, ta yóʼo xi̱kiʼinna kuenta xíʼin chiñu ña̱ xi̱tavána tutu, xíʼin ña̱ xi̱sandáya̱ʼana inka tu̱ʼun ta saátu xi̱chindaʼána tutu yóʼo ndaʼa̱ na̱ congregación. Ni̱xi̱yoní chiñu nu̱úi̱, soo xi̱kusi̱íníva-inii̱.

TI̱NDAʼÍI̱ TA TA̱XINA INKA CHIÑU NDAʼÍI̱

Miíi̱ xíʼin ñá Laura tá xi̱kuundi̱ precursor especial tá ku̱i̱ya̱ 1968.

Tá ku̱i̱ya̱ 1968 ti̱ndaʼíi̱ xíʼin ñá Laura Bowen, ñáyóʼo ni̱xi̱yoñá yatin Betel. Precursora xi̱kuuñá ta xi̱kachíñuñá xíʼin na̱ Departamento ña̱ Traducción. Tá tiempo saá na̱ sa̱kán xi̱tindaʼa̱ va̱ása níxi̱taxina koona ti̱xin Betel. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, na̱ sucursal ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinndi̱ koondi̱ precursor especial. Ni̱ndi̱ʼi̱-inii̱ saáchi xa̱a̱ u̱xu̱ ku̱i̱ya̱ kúú ña̱ ni̱xi̱yoi̱ Betel, yóʼo xi̱taxina ña̱ xi̱xixii̱ saátu veʼe nu̱ú ni̱xi̱yoi̱. Soo vitin, ¿ndáaña kivi keʼéndi̱ ña̱ va̱ʼa chaʼvindi̱ ña̱yóʼo xíʼin xu̱ʼún ña̱ xi̱taxina ndaʼa̱ndi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuundi̱ precursor especial? Tá ná saxínundi̱ hora ña̱ ndataxindi̱ yo̱o̱ tá yo̱o̱, ta saátu nda̱saa tutu taxindi̱ á nda̱saa revisita kuumiíndi̱, saá taxina 25 rands ndaʼa̱ndi̱ (tá tiempo saá 35 dólar xi̱kuuña). Xíʼin xu̱ʼún yóʼo chaʼvindi̱ veʼe nu̱ú koondi̱, ña̱ kuxundi̱, carrondi̱, ña̱ kutátánndi̱ á inkaka ña̱ʼa.

Chi̱ndaʼána ndi̱ʼi̱ ti̱xin iin grupo loʼo ña̱ íyo yatin ñuu Durban, ña̱ xi̱ndika̱a̱ chí yuʼú océano Índico. Ñuu yóʼo ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ ke̱e chí India. Tá ku̱i̱ya̱ 1875 ni̱xa̱a̱na xi̱kundoona chí Sudáfrica, saáchi i̱xandúxana xíʼinna ña̱ kachíñuna nu̱ú xi̱tavána azúcar. Soo vitin xa̱a̱ síínva chiñu kúúmiína soo ni saá ndákundeévana kéʼéna táʼan ña̱ kéʼé na̱ ñuuna, saátu xíxina táki̱ʼva xíxi na̱ ñuuna. Ta káʼa̱nna tu̱ʼun inglés xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása ní ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinndi̱ natúʼunndi̱ xíʼinna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱.

Tá tiempo saá na̱ precursor especial xi̱xiniñúʼu ndataxina 150 hora yo̱o̱ tá yo̱o̱. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo tá ki̱vi̱ nu̱ú ña̱ ke̱endi̱ na̱túʼunndi̱ xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, chi̱ka̱a̱-inindi̱ ña̱ i̱ñu̱ hora natúʼunndi̱. Va̱ása níxi̱yo revisitandi̱ ta kǒo na̱ yiví níxi̱kaʼvindi̱ xíʼin, ña̱kán i̱ñu̱ hora kúú ña̱ kakandi̱ veʼe tá veʼe ni niʼníní ni̱xi̱yo ñuu yóʼo. Tá xíkandi̱ nátúʼunndi̱ xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ndakanixi̱níi̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼá hora ni̱ya̱ʼa, ta nda̱kotoi̱ nu̱ú reloj soo sa̱kán 40 minuto ni̱ya̱ʼa. Tasaá nda̱kanixi̱níi̱ ña̱ ixayo̱ʼvi̱vaña xíʼinndi̱ koondi̱ precursor especial.

Soo kamava ni̱ka̱anndi̱. Ndiʼi xi̱ta̱a̱n xi̱keʼéndi̱ comida ña̱ kuxundi̱, ta ini iin termo xi̱taánndi̱ café xi̱xa̱ʼa̱n xíʼinndi̱. Tá xi̱kunaándi̱ xi̱kanindichindi̱ carro xa̱ʼa̱ iin yitu̱n ña̱ va̱ʼa ndakindee̱ndi̱. Ta sava yichi̱ xi̱ndataka na̱ va̱lí nu̱úndi̱ ta xi̱xito va̱ʼana ndi̱ʼi̱. Tá ni̱ya̱ʼa ki̱vi̱ ki̱ʼinndi̱ kuenta ña̱ kamava yáʼa hora tá xíkayó nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱.

Xi̱kusi̱íní-inindi̱ xi̱natúʼunndi̱ xíʼin na̱ yiví yóʼo xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Ki̱ʼinndi̱ kuenta ña̱ to̱ʼónína, va̱ʼaní-inina ta kúʼvi̱ní-inina xínina Ndióxi̱. Ku̱a̱ʼání na̱yóʼo ki̱xáʼana sákuaʼana xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ta xi̱kutóonína ña̱yóʼo, ta saátu ña̱ xi̱sakuaʼana xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús, ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ ñuʼú livi, ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ ndataku na̱ ni̱xi̱ʼi̱. Tá ni̱ya̱ʼa iin ku̱i̱ya̱ xa̱a̱ o̱ko̱ na̱ yiví xi̱kaʼvindi̱ xíʼin. Ta ti̱xin veʼe sava na̱ xi̱kaʼvindi̱ xíʼin xi̱keʼéndi̱ ña̱ xi̱xixindi̱. Xi̱kusi̱íní-inindi̱ tiempo saá.

Soo nda̱kiʼinndi̱ inka chiñu. Ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼi̱n ña̱ koi̱ superintendente ña̱ circuito chí costa ña̱ océano Índico. Ndiʼi semana xi̱kindoondi̱ veʼe iin na̱ hermano na̱ ni̱xi̱yo ti̱xin congregación ña̱ xi̱xitondi̱, ta xi̱keendi̱ predicación xíʼin na̱ publicador ña̱ va̱ʼa chika̱a̱ndi̱ ndee̱ xíʼinna. Nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼéna xíʼin na̱ veʼena saá xi̱keʼéna xíʼinndi̱, ta xi̱kusi̱íní-inindi̱ xi̱xiyondi̱ xíʼinna, xíʼin na̱ va̱lí se̱ʼena ta saátu xíʼin kití sa̱na̱na. U̱vi̱ ku̱i̱ya̱ ke̱ʼéndi̱ chiñu yóʼo. Soo iin ki̱vi̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱ sucursal xíʼinndi̱ ña̱ xi̱kuni̱na ná ndandikóndi̱ Betel. Ta ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinna: “Kúsi̱íníva-inindi̱ íyondi̱ yóʼo”. Soo nda̱ndikóvandi̱ Betel saáchi xi̱kuni̱ndi̱ keʼéndi̱ nda̱a̱ ndáaka chiñu ña̱ ná taxina ndaʼa̱ndi̱.

NDA̱NDIKÓNDI̱ BETEL

Chiñu ña̱ nda̱kiʼi̱n ti̱xin Betel kúú ña̱ kachíñui̱ ti̱xin Departamento ña̱ Servicio, ta yóʼo ka̱chíñui̱ xíʼin ku̱a̱ʼání na̱ hermano na̱ xi̱xini̱ní. Tá tiempo saá tá xi̱xa̱ʼa̱n ta̱ superintendente ña̱ circuito xi̱xitora iin congregación, xi̱chindaʼára iin informe ndaʼa̱ na̱ sucursal. Ta na̱ Departamento ña̱ Servicio xi̱chindaʼána iin carta ndaʼa̱ na̱ congregación. Carta yóʼo xi̱chika̱a̱ña ndee̱ xíʼin na̱ hermano á xi̱ka̱ʼa̱nña xíʼinna ndáa ki̱ʼva keʼéna iin chiñu. Tu̱ʼun xhosa á zulú xi̱kaʼyí na̱ superintendente informe ña̱ xi̱chindaʼána, ta na̱ secretario xi̱sandáya̱ʼa ña̱yóʼo tu̱ʼun inglés. Tándi̱ʼi, carta ña̱ xi̱sandándikó na̱ sucursal ndaʼa̱ na̱ congregación tu̱ʼun inglés xi̱kaʼyínaña, ña̱kán na̱ secretario xi̱sandáya̱ʼanaña tu̱ʼun ña̱ káʼa̱n mií na̱ hermano. Xi̱taxiníi̱ tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ na̱ hermano yóʼo saáchi chi̱ndeétáʼanna xíʼi̱n ña̱ kunda̱a̱-inii̱ ndáa tu̱ndóʼo xi̱yaʼa na̱ hermano nu̱ú.

Tá tiempo saá na̱ chíñu ña̱ Sudáfrica xi̱ndataʼvína na̱ yiví. Ta xa̱a̱ síín síín xi̱ndoo iin tá iin raza, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása níxi̱ndakutáʼanna xíʼin inkaka raza. Ña̱kán, na̱ hermano xi̱ka̱ʼa̱nna tu̱ʼun miína, ta xíʼin na̱ káʼa̱n tu̱ʼun miína xi̱natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, saátu xi̱xa̱ʼa̱nna ti̱xin congregación nu̱ú káʼa̱nna tu̱ʼun miína.

Nina territorio nu̱ú xi̱ka̱ʼa̱nna tu̱ʼun inglés xi̱chindaʼána yi̱ʼi̱, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása níxixinii̱ na̱ hermano na̱ raza tu̱ún. Soo xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kachíñui̱ ti̱xin departamento yóʼo, va̱ʼa sa̱kuaʼi̱ xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ íyo na̱ hermano yóʼo, ta saátu costumbre ña̱ xi̱kuumiína. Ku̱ndaa̱-inii̱ xa̱ʼa̱ tu̱ndóʼo ña̱ xi̱yaʼana nu̱ú saáchi va̱ása níxiinna kundiku̱nna costumbre ña̱ xi̱kuumií na̱ ñuuna. Ndakúní ni̱xi̱yo inina, ta ni va̱ása níkeʼéna ña̱ tási, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo i̱xandi̱va̱ʼa na̱ veʼena xíʼinna ta saátu na̱ ñuuna. Sava ñuu válí, ndáʼviní ni̱xi̱yo na̱ yiví. Ku̱a̱ʼání na̱yóʼo va̱ása níkaʼvi va̱ʼana á ni va̱ása níxa̱ʼa̱nna escuela, soo ni saá xi̱ ixato̱ʼónívana ña̱ káʼa̱n Biblia.

Ta saátu sava yichi̱ ni̱xa̱ʼa̱nndi̱ nu̱ú na̱ chíñu ña̱ va̱ʼa ndakiʼinndi̱ tu̱ʼun na̱ hermano, saáchi xi̱sasina nu̱úna ña̱ ndasakáʼnuna Jehová. Ta saátu ku̱a̱ʼání na̱ va̱lí na̱ xi̱kuu testigo Jehová ndakúní ni̱xi̱yo inina, saáchi ta̱vánana ti̱xin escuela xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxiinna keʼéna oración á katana yaa na̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá. Ta tá xi̱nii̱ ña̱yóʼo nda̱sandakúníña-inii̱.

Na̱ hermano na̱ ni̱xi̱yo iin país ña̱ xi̱naní Suazilandia (vitin naníña Esuatini) ni̱ya̱ʼana nu̱ú iin tu̱ndóʼo. Saáchi tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ rey Sobhuza ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinna ña̱ ná kundiku̱nna iin costumbre ña̱ xi̱keʼéna tá xi̱xiʼi̱ iin na̱ yiví. Na̱ ta̱a xi̱xiniñúʼu xa̱tána yixí xi̱nína ta ná ñaʼá xi̱xiniñúʼu kaʼnda válíná yixí xi̱níná. Na̱ hermano va̱ása níxiinna keʼéna ña̱yóʼo ña̱kán i̱xandi̱va̱ʼana xíʼin ku̱a̱ʼánína. Ni̱kusi̱íní-inindi̱ tá xi̱nindi̱ ña̱ nda̱kúní ni̱xi̱yo-inina xíʼin Jehová. Ta xíʼin ña̱ xi̱keʼé na̱ hermano yóʼo, sa̱kuaʼandi̱ ña̱ nda̱kú koo inindi̱ xíʼin Jehová ta kúee koo inindi̱.

KI̱XÁʼA TUKUI̱ KÁCHÍÑUI̱ NU̱Ú XI̱TAVÁNA TUTU

Tá ku̱i̱ya̱ 1981 ki̱xáʼa tukui̱ káchíñui̱ nu̱ú xi̱tavána tutu, ña̱ va̱ʼa chindeétáʼi̱n xíʼinna ña̱ kixáʼana kuniñúʼuna computadora. Liviní ni̱xi̱yo tiempo yóʼo saáchi xa̱a̱ na̱samaní ki̱ʼva ña̱ xi̱tavána tutu. Iin ta̱ xi̱xi̱kó máquina tú tává tutu, ta̱xira iin tú fotocomponedora ndaʼa̱ndi̱ ña̱ va̱ʼa kotondosóndi̱ túyóʼo. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása níxiniñúʼukandi̱ tú linotipia, ta sa̱tándi̱ u̱ʼu̱n tú fotocomponedora. Ta saátu sa̱tándi̱ inka máquina xa̱á tú xi̱tavá tutu. Tasaá ki̱xáʼandi̱ távándi̱ ku̱a̱ʼáníka tutu.

Xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱xáʼandi̱ xíniñúʼundi̱ computadora, ña̱yóʼo chi̱ndeétáʼanña xíʼinndi̱ ña̱ na̱samandi̱ ki̱ʼva ña̱ xi̱tavándi̱ tutu, saáchi xi̱xiniñúʼundi̱ iin programa ña̱ naní MEPS, ña̱yóʼo xi̱chindeétáʼanña xíʼinndi̱ ña̱ ndachitáʼanndi̱ letra, tasaá kivi tavándi̱ tutu inka nu̱ú tu̱ʼun. Na̱samaní ki̱ʼva ña̱ xi̱tavána tutu, saáchi tá sa̱kán ki̱xaa̱ ku̱mí saándi̱ chí Sudáfrica síínníva xi̱kachíñundi̱ (Is. 60:17). Tá tiempo saá xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ndi̱ xíʼin ná precursora ná kúʼvi̱-ini xíni Jehová. Ta̱ Bill xíʼin yi̱ʼi̱ xi̱kachíñukandi̱ ti̱xin Betel ta ta̱ Ken xíʼin ta̱ Dennis yatin xi̱ndoona xíʼin na̱ veʼena.

Ki̱xáʼa íyoníka chiñu ti̱xin Betel saáchi ku̱a̱ʼáníka tutu xi̱sandáya̱ʼana inka nu̱ú tu̱ʼun ta ku̱a̱ʼáka tutu xi̱tavána. Ta saátu xi̱chindaʼándi̱ña inka sucursal. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xi̱niñúʼu kuva̱ʼa iin Betel ña̱ chéeka. Ta na̱ hermano i̱xava̱ʼanaña ñuu Johannesburgo, ta ki̱xáʼandi̱ xíniñúʼundi̱ ña̱yóʼo tá ku̱i̱ya̱ 1987. Kúsi̱íní-inii̱ ña̱ xi̱nii̱ ndáa ki̱ʼva xa̱ʼnu ñuu Ndióxi̱, ta saátu kúsi̱íní-inii̱ xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kui̱ Comité ña̱ Sucursal ña̱ Sudáfrica.

NDA̱KIʼINNDI̱ INKA CHIÑU

Tá ku̱i̱ya̱ 2001 nda̱kanda̱ní-inii̱ tá ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼi̱n koi̱ táʼan na̱ Comité ña̱ Sucursal chí Estados Unidos, ña̱ sa̱kán ku̱va̱ʼa. Ni ku̱suchíva-inindi̱ saáchi sa̱ndákoondi̱ chiñundi̱ ta saátu na̱ migondi̱ chí Sudáfrica, soo xi̱kusi̱íníva-inindi̱ koondi̱ xíʼin na̱ Betel chí Estados Unidos.

Iin ña̱ sa̱ndíʼi̱-inindi̱ kúú ña̱ va̱ása koo yatinndi̱ xíʼin siʼí ñá Laura, saáchi xa̱a̱ chéeníñá. Va̱ása kivi kundaandi̱ñá tá ná ku̱ʼu̱nndi̱ koondi̱ Nueva York. Soo ná kuʼvi̱ ñá Laura ni̱ka̱ʼa̱nná ña̱ kundaanáñá, ta taxiná ña̱ xíniñúʼuñá. Ni̱ka̱ʼa̱nná xíʼinndi̱ ña̱ va̱ása kivi kachíñuná ku̱a̱ʼáka tiempo nu̱ú Jehová, soo kiviva kundaaná siʼíná ta ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼinndi̱ ña̱ ndakundeéndi̱ kachíñundi̱ nu̱ú Jehová. Táxiníndi̱ tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ná xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéná.

Ñanii̱ xíʼin ñá síʼira xi̱ndoona chí Toronto (Canadá), ta na̱yóʼo xi̱chindeétáʼanna xíʼinndi̱ ña̱ xi̱ndaana siʼíi̱ saáchi xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱va yivái̱. Yáʼaka o̱ko̱ ku̱i̱ya̱ ni̱xi̱yoñá xíʼinna, ta táxiníndi̱ tíxa̱ʼvi ndaʼa̱na xa̱ʼa̱ ña̱ viíní xi̱ndaanañá nda̱a̱ tá ni̱xi̱ʼi̱ñá. Ña̱yóʼo ku̱uña tá sa̱kán ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo ña̱ ki̱xaa̱ndi̱ Nueva York. Kúsi̱íní-inindi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ chi̱ndeétáʼan na̱ veʼendi̱ xíʼinndi̱ ña̱ xi̱ndaana na̱ yivándi̱, ni i̱xayo̱ʼvi̱ña xíʼinna kundaana na̱yóʼo.

Tá sa̱kán ki̱xai̱ Estados Unidos yóʼo, chiñu ña̱ ta̱xina ndaʼíi̱ kúú ña̱ kachíñui̱ ti̱xin departamento nu̱ú távána tutu. Na̱samaní chiñu yóʼo ta va̱ása yo̱ʼvi̱kaña. Tiempo vitin káchíñui̱ xíʼin departamento na̱ sátá ña̱ʼa. Xa̱a̱ o̱ko̱ ku̱i̱ya̱ kúú ña̱ káchíñui̱ ti̱xin sucursal yóʼo, vitin íyo ki̱ʼva 5,000 na̱ káchíñu ti̱xin Betel ta 2,000 na̱ voluntario. Kúsi̱íní-inii̱ káchíñui̱ yóʼo.

Ni kǒo níndakanixi̱níi̱ ña̱ kachíñui̱ yóʼo, ndiʼi ku̱i̱ya̱ ña̱ xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa va̱ʼaní chi̱ndeétáʼan ñá Laura xíʼi̱n. Liviní íyo ña̱ tákundi̱. Chiñu ña̱ xa̱a̱ kéʼéndi̱ ndáyáʼviníña nu̱úndi̱, ta saátu chíndayáʼviníndi̱ na̱ hermano na̱ ka̱chíñundi̱ xíʼin. Sava na̱yóʼo káchíñuna ti̱xin sucursal ña̱ xa̱a̱ xáʼa̱nndi̱ xítondi̱. Vitin va̱ása ku̱a̱ʼáka chiñu táxina ndaʼíi̱ saáchi xa̱a̱ yáʼaka 80 ku̱i̱ya̱i̱, ta íyo ku̱a̱ʼání na̱ hermano na̱ válíka na̱ kivi keʼé chiñu ña̱ xi̱keʼíi̱.

Iin ta̱ salmista ka̱ʼyí ña̱yóʼo: “Si̱í íyo ini na̱ ñuu na̱ ndásakáʼnu Jehová” (Sal. 33:12). Ña̱ ndixa kúúva ña̱yóʼo, táxiníi̱ tíxa̱ʼvi xa̱ʼa̱ ña̱ káchíñui̱ nu̱ú Jehová xíʼin na̱ ñuura, na̱ si̱íní-ini.