Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 26

Ná chindeétáʼanyó xíʼin na̱ hermanoyó ña̱ kuchiñuna ya̱ʼana nu̱ú ña̱ xóʼvi̱na

Ná chindeétáʼanyó xíʼin na̱ hermanoyó ña̱ kuchiñuna ya̱ʼana nu̱ú ña̱ xóʼvi̱na

“Ndiʼi ndóʼó inkáchi koondó xíʼin táʼanndó, kundáʼviní-inindó kunitáʼanndó, to̱ʼó koondó xíʼin táʼanndó, vitá koo inindó” (1 PED. 3:8).

YAA 107 Ndióxi̱ kúʼvi̱-inira xínira miíyó

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1. ¿Ndáaña kivi keʼéyó ña̱ va̱ʼa kundiku̱nyó yichi̱ Jehová?

JEHOVÁ kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó (Juan 3:16). Xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱yó kundiku̱nyó yichi̱ra, ña̱kán chíka̱a̱yó ndee̱ ña̱ inkáchi kítáʼanyó xíʼin táʼanyó, kúndáʼvi-iniyó xínitáʼanyó ta kúʼvi̱-iniyó xínitáʼanyó (Gál. 6:10; 1 Ped. 3:8). Tá yáʼa na̱ hermano nu̱ú ña̱ sándi̱ʼi̱ní-inina kúni̱yó chindeétáʼanyó xíʼinna.

2. ¿Ndáaña ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú artículo yóʼo?

2 Ndiʼi na̱ kúni̱ ndasakáʼnu Jehová ya̱ʼana nu̱ú sava ña̱ sandíʼiní-inina (Mar. 10:29, 30). Sana ku̱a̱ʼáka ña̱ ya̱ʼayó nu̱ú tá ná kuyatinka ki̱vi̱ ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví yóʼo. ¿Nda̱saa kivi chindeétáʼanyó xíʼin táʼanyó? Ná kotoyó ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ta̱ Lot, ta̱ Job xíʼin ñá Noemí. Ta saátu ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ sava tu̱ndóʼo ña̱ yáʼa na̱ hermano nu̱ú ta kotoyó nda̱saa kivi chindeétáʼanyó xíʼinna ña̱ kuchiñuna xíʼin ña̱yóʼo.

KÚEE NÁ KOO INIYÓ

3. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi 2 Pedro 2:7, 8, ¿ndáaña va̱ása va̱ʼa nda̱ka̱xin ta̱ Lot keʼéra, ta ndáaña ndo̱ʼora xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo?

3 Ta̱ Lot va̱ása va̱ʼa ña̱ nda̱ka̱xinra koora xíʼin na̱ yiví na̱ kéʼéní ña̱ kini ña̱ ñuu Sodoma (kaʼvi 2 Pedro 2:7, 8). * Kuíkaní ni̱xi̱yo ñuu kán, soo ta̱ Lot ndo̱ʼora tu̱ndóʼo xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱yora xíʼin na̱kán (Gén. 13: 8-13; 14:12). Ñá síʼíra ni̱kuʼvi̱ní-iniñá xi̱niñá ñuu kán á sava na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo kán, ña̱kán ni̱ya̱ʼandosóñá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová. Ni̱xi̱ʼi̱ñá tá sa̱kóyo Ndióxi̱ ñuʼu̱ ña̱ ñuu kán. Ta ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ u̱vi̱ ná se̱ʼe ta̱ Lot, sana ná xa̱a̱ tindaʼa̱ kúúná soo ni̱xi̱ʼi̱va na̱ ta̱a na̱ kúni̱ koo xíʼinná ñuu Sodoma. Ta̱ Lot, ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱ veʼera xíʼin ndiʼi ña̱ʼara, ta nda̱a̱ ñá síʼíra ni̱xi̱ʼi̱ (Gén. 19:12-14, 17, 26). Soo Jehová va̱ása nísandákoora ña̱ kúee koo inira xíʼinra ni tá ku̱u ña̱yóʼo.

Jehová ku̱ndáʼvi-inira xi̱nira ta̱ Lot xíʼin na̱ veʼera, ña̱kán chi̱ndaʼára na̱ ángel ña̱ sakǎkurana (koto párrafo 4).

4. ¿Nda̱saa ni̱na̱ʼa̱ Jehová ña̱ kúee ni̱xi̱yo inira xíʼin ta̱ Lot? (Koto na̱ʼná ña̱ va̱xi chí nu̱ú kíxáʼaña).

4 Ni mií ta̱ Lot kúú ta̱ nda̱kaxin ña̱ koora ñuu Sodoma, Jehová ku̱ndáʼviní-inira xi̱nirara ta chi̱ndaʼára na̱ ángel ña̱ ku̱ʼu̱nna sakǎkunara xíʼin na̱ veʼera. Soo ni va̱ása níkandíxara ña̱ kita kamara. Ña̱kán, na̱ ángel ti̱inna ndaʼa̱ra xíʼin na̱ veʼera ta chi̱ndeétáʼanna xíʼinna ña̱ keena ña̱ ñuu Sodoma (Gén. 19:15, 16) Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n na̱ ángel xíʼinna ña̱ ná ku̱ʼu̱nna chí yuku̱. Soo va̱ása níkandíxara chi ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱ ña̱ ná taxira ku̱ʼu̱nna iin ñuu ña̱ íyo yatin kán (Gén. 19:17-20). Jehová kúeeva ni̱xi̱yo inira ta xi̱niso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Lot ta ta̱xira ña̱ ná ku̱ʼu̱nna chí nu̱ú kúni̱na. Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ni̱yi̱ʼví ta̱ Lot ña̱ koora ñuu kán ta nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra chí yuku̱ nu̱ú ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinra ku̱ʼu̱nra tá xa̱ʼa̱ (Gén. 19:30). Ña̱ nda̱a̱ kúúña, Jehová kúee ni̱xi̱yo inira xíʼin ta̱ Lot. Ná kotoyó nda̱saa kivi kundiku̱nyó yichi̱ra.

5, 6. ¿Nda̱saa kivi kundiku̱nyó ña̱ káʼa̱n 1 Tesalonicenses 5:14 ta keʼéyó táki̱ʼva kéʼé Jehová?

5 Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Lot, sava na̱ hermano kivi ndaka̱xinna keʼéna iin ña̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa ta ya̱ʼana nu̱ú tu̱ndóʼo xa̱ʼa̱ña. Tá saá ná keʼéna, ¿ndáaña keʼéyó? Sana kuni̱yó ka̱ʼa̱nyó xíʼinna ña̱ xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ miína kúú ña̱ ndóʼona ña̱yóʼo, ta ña̱ nda̱a̱ kúúvaña (Gál. 6:7). Soo kiviva keʼéyó ña̱ va̱ʼa xíʼinna, ná keʼéyó táki̱ʼva ke̱ʼé Jehová xíʼin ta̱ Lot. ¿Nda̱saa?

6 Jehová su̱ví kuití níchindaʼára na̱ ángel ña̱ ku̱ʼu̱nna ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Lot xa̱ʼa̱ ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuu Sodoma, chi saátu chi̱ndaʼárana ña̱ chindeétáʼanna xíʼinna ña̱ keena ñuu kán. Ki̱ʼva saá kivi ka̱ʼa̱nyó xíʼin iin na̱ hermano tá xítoyó ña̱ kéʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ kivi kundoʼona xa̱ʼa̱, soo kivitu chindeétáʼanyó xíʼinna. Ni va̱ása kama kéʼéna ña̱ káʼa̱n consejo ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia kúee ná koo iniyó xíʼinna. Xíniñúʼu keʼéyó táʼan ña̱ ke̱ʼé na̱ u̱vi̱ ángel, ta ná va̱ása ndakava-iniyó ta kuxíkayó nu̱ú na̱ hermano yóʼo, va̱ʼaka ná ndukúyó nda̱saa chindeétáʼanyó xíʼinna (1 Juan 3:18). Ná kachiyó ña̱ kivi tiinyó ndaʼa̱na ta chindeétáʼanyó xíʼinna ña̱ kundiku̱nna consejo ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia (kaʼvi 1 Tesalonicenses 5:14). *

7. ¿Ndáaña xíniñúʼu kotoyó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé Jehová xíʼin ta̱ Lot?

7 Jehová kivi kotora ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼé ta̱ Lot, soo va̱ása níkeʼéraña. Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, xíʼin ndee̱ Ndióxi̱ ka̱ʼyí ta̱ apóstol Pedro ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ta̱ Lot, ña̱ xi̱kuura iin ta̱a ta̱ xi̱keʼé nina ña̱ nda̱kú. Kúsi̱íní-iniyó ña̱ su̱ví nina ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ kéʼéyó kúú ña̱ xíto Jehová (Sal. 130:3). Ná kundiku̱nyó yichi̱ra ta ná kotoyó ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií na̱ hermanoyó. Tá saá kéʼéyó kivi chindeétáʼanyó xíʼinna ta kúee koo iniyó xíʼinna tasaá kuni̱na kuniso̱ʼona ña̱ káʼa̱nyó.

NÁ KUNDÁʼVI-INIYÓ KUNIYÓNA

8. ¿Ndáaña keʼéyó xíʼin inkana tá kúndáʼvi-iniyó xíniyóna?

8 Síínva íyo ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Job nu̱ú ta̱ Lot, chi ta̱ Job ni̱xo̱ʼvi̱níra ta su̱ví xa̱ʼa̱ iin ña̱ níndaka̱xinra keʼéra kúúña. Xíni̱yó ña̱ ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼara, va̱ása ní ixato̱ʼóka na̱ ñuura miíra ta nda̱a̱ ki̱ʼin kue̱ʼe̱ra. Ta saátu ndáʼviníra, chi ni̱xi̱ʼi̱ ndiʼi se̱ʼera. Saátu u̱ni̱ na̱ migora, chi̱ka̱a̱ ku̱a̱chinara nu̱úka ña̱ sandíkona-inira. ¿Nda̱chun va̱ása níkundáʼvi-inina kuninara? Saáchi va̱ása níkunda̱a̱-inina xíʼin ña̱ ndóʼora. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, nda̱kanixi̱nína nina ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ra ta sa̱xóʼvi̱nara. ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ va̱ása xa̱a̱yó keʼéyó táʼan ña̱yóʼo? Xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó chi iinlá Jehová kúú ta̱ xíni̱ ndiʼi ña̱ ndóʼo iin na̱ yiví. Saátu xíniñúʼu kuniso̱ʼoyó ndiʼi ña̱ káʼa̱n iin na̱ hermano na̱ yáʼa nu̱ú tu̱ndóʼo. Saátu ná kundi̱ʼi̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼona ta keʼéyó iin ña̱ʼa ña̱ chindeétáʼanyó xíʼinna.

9. ¿Ndáaña va̱ása keʼéyó tá kúndáʼvi-iniyó xíniyó na̱ hermano, ta nda̱chun?

9 Tá kúndáʼvi-iniyó xíniyó na̱ hermano, va̱ása ka̱ʼa̱nyó xíʼin inkana xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼona chi iinlá miívayó ni̱ka̱ʼa̱nnaña xíʼin. Na̱ vatá, va̱ása chíndeétáʼanna xíʼin na̱ congregación, chi táʼvína na̱ hermano (Prov. 20:19; Rom. 14:19). Va̱ása va̱ʼa ña̱ kéʼéna chi kǒo ndákanixi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱nna ta kivi ndeéka saxóʼvi̱na na̱ xa̱a̱ xóʼvi̱ (Prov. 12:18; Efes. 4:31, 32). Ña̱ va̱ʼaníka kúúña tá xítoyó ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií na̱ hermanoyó ta ndukúyó nda̱saa chindeétáʼanyó xíʼinna ña̱ kuchiñuna xíʼin ña̱ ndóʼona.

Tá nátúʼun iin na̱ hermano xíʼinyó xa̱ʼa̱ ña̱ sándi̱ʼi̱ní-inina ná kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nna ta ná sandíkoyó-inina xíʼin tu̱ʼun ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼinna. (Koto párrafo 10 xíʼin 11). *

10. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ káʼa̱n Job 6:2, 3?

10 (Kaʼvi Job 6:2, 3). * Sava yichi̱ ta̱ Job xi̱yaʼa yuʼúra xíʼin ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nra. Soo tándi̱ʼi ndi̱kó-inira xa̱ʼa̱ savaña (Job 42:6). Nda̱a̱ táki̱ʼva ndo̱ʼo ta̱ Job, saátu na̱ yáʼa nu̱ú tu̱ndóʼo, kivi ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa, soo tándíʼi ndíkó-inina xa̱ʼa̱ña. ¿Ndáaña keʼéyó tá ni̱ka̱ʼa̱nna iin ña̱ va̱ása va̱ʼa? Ná va̱ása ka̱ʼa̱n kúáchiyó xa̱ʼa̱na, va̱ʼaka ná kundáʼvi-iniyó kuniyóna. Ná ndakaʼányó chi Jehová va̱ása níkuni̱ra ña̱ ndoʼo na̱ yiví tu̱ndóʼo á ña̱ ndi̱ʼi̱ní-inina. Ña̱kán kúnda̱a̱-iniyó ña̱ kivi ka̱ʼa̱n iin na̱ hermano ña̱ va̱ása va̱ʼa, saáchi na̱ xóʼvi̱ kúúna. Ni tá ná ka̱ʼa̱nna iin ña̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ Jehová á xa̱ʼa̱ miíyó, ná va̱ása sa̱a̱yó xíʼinna á ka̱ʼa̱n kúáchiyó xíʼinna (Prov. 19:11).

11. ¿Nda̱saa kivi kundiku̱n na̱ anciano yichi̱ ta̱ Elihú tá táxina consejo ndaʼa̱ iin na̱ hermano?

11 Sava yichi̱, iin na̱ hermano na̱ yáʼa nu̱ú tu̱ndóʼo, xíniñúʼu taxina consejo ndaʼa̱na (Gál. 6:1). ¿Nda̱saa kivi chindeétáʼan na̱ anciano xíʼinna? Xíniñúʼu kundiku̱nna yichi̱ ta̱ Elihú, ta̱ va̱ʼaní xi̱niso̱ʼo ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Job ta na̱kunda̱a̱-inira xíʼin ña̱ ndóʼora (Job 33:6, 7). Tá kúma̱ní taxi ta̱ Elihú consejo ndaʼa̱ ta̱ Job siʼna na̱kunda̱a̱-inira xíʼin ña̱ ndákanixi̱níra. Na̱ anciano kivi kundiku̱nna yichi̱ ta̱ Elihú tá xíniso̱ʼona ña̱ káʼa̱n na̱ xóʼvi̱ xíʼinna ta kúnda̱a̱-inina xíʼin ña̱ ndóʼona. Tá saá kéʼéna, consejo ña̱ táxina ndaʼa̱na nda̱a̱ níma̱na xa̱a̱ña.

NÁ SANDÍKOYÓ-ININA XÍʼIN TU̱ʼUN ÑA̱ KÁʼA̱NYÓ

12. ¿Nda̱saa ndo̱ʼo ñá Noemí xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ yiíñá xíʼin u̱vi̱ ta̱a se̱ʼeñá?

12 Ñá Noemí xi̱kuʼvi̱ní-iniñá xi̱xiniñá Jehová ta nda̱kú ni̱xi̱yo iniñá xíʼinra. Soo tá ni̱xi̱ʼi̱ yiíñá xíʼin u̱vi̱ ta̱a se̱ʼeñá xi̱kuni̱ñá nasamañá ki̱vi̱ñá ta kunaníñá “Mará”, ña̱ kúni̱ kachi ña̱ “yo̱va̱” (Rut 1:3, 5, 20, nota, 21). Ñá Rut xi̱kuu iin xa̱nu ñá Noemí ñá ni̱xi̱yo xíʼinñá tá ni̱ya̱ʼañá nu̱ú tu̱ndóʼo. Su̱ví kuití níchindeétáʼanñá xíʼinñá chi saátu sa̱ndíkoñá-iniñá xíʼin tu̱ʼun ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nñá ta saátu xíʼin ña̱ xi̱keʼéñá (Rut 1:16, 17).

13. ¿Nda̱chun na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yií á ñá síʼí xíniñúʼunína ña̱ chindeétáʼanyó xíʼinna?

13 Tá iin na̱ hermanoyó ni̱xi̱ʼi̱ yiína á ñá síʼína, xíniñúʼunína ña̱ chindeétáʼanyó xíʼinna. Na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ íyona táki̱ʼva íyo u̱vi̱ yitu̱n tú inkáchi xa̱ʼnu. Tá yáʼa ku̱a̱ʼání tiempo ti̱ʼonú ndákutáʼanña ta tá ná tuʼunna iin túyóʼo yi̱chi̱nú ta tú inka xo̱ʼvi̱nú. Ki̱ʼva saá ndóʼo na̱ xíʼi̱ yií á ñá síʼí, ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ kivi kusuchí-inina. Ná kotoyó ña̱ ndo̱ʼo ñá Paula, * ñá iin kama ni̱xi̱ʼi̱ yií, káchiñá: “Tu̱ndóʼo yóʼo na̱sama ndiʼiña ña̱ kúúmiíi̱, va̱ása níkunda̱a̱-inii̱ ndáaña keʼíi̱. Ta̱ va̱ʼaní kítáʼan xíʼi̱n ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱ra. Xi̱ka̱ʼi̱n xíʼin yiíi̱ xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa, xi̱kusi̱í-inira xíʼi̱n ta xi̱chindeétáʼanra xíʼi̱n tá íyo ña̱ sándi̱ʼi̱-inii̱. Tá xi̱xakui̱ xi̱sandíkora-inii̱. Va̱ása va̱ʼa níkunii̱, tá íyo ñá xa̱ʼndana iin táʼví níma̱ saá ni̱xi̱yoi̱”.

¿Nda̱saa kivi chindeétáʼanyó xíʼin na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yií á ñá síʼí? (Koto párrafo 14 xíʼin 15). *

14, 15. ¿Nda̱saa kivi sandíkoyó-ini iin na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yií á ñá síʼí?

14 ¿Nda̱saa kivi sandíkoyó-ini iin na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yií á ñá síʼí? Ña̱ nu̱ú xíniñúʼu keʼéyó kúú ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼinna, ni tá va̱ása kúni̱yó ka̱ʼa̱nyó xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼona á ni tá va̱ása xíni̱yó ndáaña ka̱ʼa̱nyó. Ñá Paula, ñá xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱, káʼa̱nñá: “Kúnda̱a̱-inii̱ ña̱ tá xíʼi̱ iin na̱ táʼan iin na̱ yiví va̱ása va̱ʼa kúnina. Ndíʼi̱-inina ña̱ sana va̱ása va̱ʼa ka̱ʼa̱nna. Soo va̱ʼaka kúúña ña̱ ná ka̱ʼa̱nna nu̱úka ña̱ va̱ása ka̱ʼa̱nna”. Iin na̱ kúsuchí-ini, sana va̱ása ndátuna ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼinna iin tu̱ʼun ña̱ xa̱a̱ nda̱a̱ níma̱na. Ñá Paula káchiñá: “Nda̱a̱ va̱ʼa xi̱kuni̱i̱ tá xi̱ka̱ʼa̱n na̱ migoi̱ xíʼi̱n ña̱ kúsuchíní-inina xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼi̱”.

15 Ta̱ William, xa̱a̱ yáʼa sava ku̱i̱ya̱ ni̱xi̱ʼi̱ ñá síʼíra, káchira: “Kúsi̱íní-inii̱ tá nátúʼunna xa̱ʼa̱ ñá síʼíi̱, nda̱a̱ va̱ʼa kúni̱i̱ tá kúnda̱a̱-inii̱ ña̱ xi̱kuʼvi̱ní-inina xi̱xininañá. Ndiʼi ña̱yóʼo sándi̱koña-inii̱, chi xi̱kuʼvi̱ní-inii̱ xi̱xinii̱ ñá síʼíi̱ xíʼin ndiʼi níma̱i̱ ta xi̱ndayáʼviníñá nu̱úi̱”. Iin ñá ni̱xi̱ʼi̱ yií ñá naní Bianca, káchiñá: “Va̱ʼaní kúni̱i̱ tá inkana káʼa̱nna xíʼin Ndióxi̱ xa̱ʼíi̱ á tá káʼvina sava texto xíʼi̱n. Saátu tá káʼa̱nna xa̱ʼa̱ yiíi̱ á tá xíniso̱ʼona ña̱ káʼi̱n xíʼinna xa̱ʼa̱ra”.

16. a) ¿Ndáaña kivi keʼéyó ña̱ chindeétáʼanyó xíʼin na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yií á ñá síʼí? b) Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Santiago 1:27, ¿ndáa chiñu kúú ña̱ kúúmiíyó?

16 Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ñá Rut ña̱ chi̱ndeétáʼanñá xíʼin ñá Noemí, saá xíniñúʼu ndiʼi tiempo chindeétáʼanyó xíʼin na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yií á ñá síʼí. Ñá Paula ñá xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱, káchiñá: “Tá ni̱xi̱ʼi̱ yiíi̱, ku̱a̱ʼánína chi̱ka̱a̱na ndee̱ xíʼi̱n. Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, inkana va̱ʼaní íyona, soo ki̱ʼva ña̱ ni̱xi̱yoi̱ na̱sama ndiʼiña. Ña̱ va̱ʼaní kúúña tá kúnda̱a̱-ini inkana ña̱ xíniñúʼuní na̱ ni̱xi̱ʼi̱ táʼan ña̱ chindeétáʼanna xíʼinna ku̱a̱ʼá yo̱o̱ á ku̱i̱ya̱”. Soo xa̱a̱ síín xóʼvi̱ iin iin na̱ yiví. Sana savana yáʼava ña̱ xóʼvi̱na ta va̱ʼa loʼo kúni̱na. Soo nu̱ú inkana yo̱ʼvi̱ní íyoña tá kíxáʼana kéʼéna sava ña̱ʼa ña̱ xi̱keʼéna xíʼin táʼanna na̱ ni̱xi̱ʼi̱. Ná kǒo nandósóyó chi Jehová táxira iin chiñu ndaʼa̱yó, ña̱ ná kundaayó ta chindeétáʼanyó xíʼin na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yií á ñá síʼí (kaʼvi Santiago 1:27). *

17. ¿Nda̱chun xíniñúʼuní sandíkoyó-ini iinna tá sa̱ndákoo na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinnana?

17 Inka ña̱ sáxo̱ʼvi̱ na̱ ti̱ndaʼa̱ kúú ña̱ sándakootáʼanna. Tá kúú ñá Joyce, yiíñá sa̱ndákoorañá xa̱ʼa̱ inka ñaʼá, káchiñá: “Túvii̱ ña̱ ndeéníka ni̱xo̱ʼvi̱i̱ tá sa̱ndákoora yi̱ʼi̱, nu̱úka ña̱ tá níxi̱ʼi̱ra. Ta tá níxi̱ʼi̱ra xíʼin accidente á xíʼin iin kue̱ʼe̱ va̱ʼava chi su̱ví miíra níkuni̱ saá kooña. Soo vitin miíra nda̱ka̱xin ña̱ sa̱ndákoora yi̱ʼi̱, ta sa̱kukaʼanra nu̱úi̱”.

18. ¿Ndáaña kivi keʼéyó ña̱ chindeétáʼanyó xíʼin na̱ kǒoka yií á ñá síʼí?

18 Na̱ kǒoka yií á ñá síʼí, xíniñúʼuna ña̱ chindeétáʼanyó xíʼinna (Prov. 17:17). ¿Nda̱saa kivi na̱ʼa̱yó ña̱ kúúyó migona? Kivi keʼéyó sava ña̱ʼa xa̱ʼa̱na tasaá kunina ña̱ kúni̱yóna. Kivi kanayóna ña̱ ku̱ʼu̱nna kuxuna xíʼinyó á ña̱ kitáʼanyó xíʼinna ña̱ ku̱ʼu̱nyó natúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Savatu kivi kanayóna ña̱ ku̱ʼu̱nna koona xíʼinyó tá káʼviyó xíʼin na̱ veʼeyó. Tá saá kéʼéyó sakusi̱íyó-ini Jehová chi ta̱kán yatin íyora xíʼin na̱ kúsuchí-ini ta chíndeétáʼanra xíʼin ná ni̱xi̱ʼi̱ yií (Sal. 34:18; 68:5).

19. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi 1 Pedro 3:8, ¿ndáaña chíka̱a̱-iniyó keʼéyó?

19 Tá ná kixáʼa kaʼndachíñu Ndióxi̱ nu̱ú ñuʼú yóʼo va̱ása ndakaʼánkayó xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱xóʼvi̱-iniyó. Kúsi̱íní-iniyó ña̱ ná kixa̱a̱ tiempo yóʼo, chi va̱ása ndakaʼánkayó xa̱ʼa̱ ni iin ña̱ʼa ña̱ sáxo̱ʼvi̱ miíyó (Is. 65:16, 17). Ta vitin, ná chika̱a̱níyó ndee̱ xíʼin na̱ hermanoyó ta ná na̱ʼa̱yó xíʼin tu̱ʼunyó ta saátu xíʼin ña̱ kéʼéyó ña̱ kúʼvi̱ní-iniyó xíniyóna (kaʼvi 1 Pedro 3:8). *

YAA 111 Ná kusi̱í-iniyó

^ párr. 5 Ta̱ Lot, ta̱ Job xíʼin ñá Noemí, va̱ʼaní ka̱chíñuna nu̱ú Jehová, soo ni̱ya̱ʼana nu̱ú tu̱ndóʼo ña̱ sa̱ndíʼiní-inina. Nu̱ú ña̱ artículo yóʼo kotoyó ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ndo̱ʼona. Ta saátu ka̱ʼa̱nña xíʼinyó nda̱chun xíniñúʼu kúee koo iniyó ta kundáʼvi-iniyó kuniyó na̱ hermanoyó ta sandíkoyó-inina tá yáʼana nu̱ú tu̱ndóʼo.

^ párr. 3 2 Pedro 2:7, 8: “Ta sa̱kǎkura ta̱ Lot, ta̱ ni̱ndi̱ʼi̱ní-ini saáchi na̱ yiví xi̱keʼénína ña̱ kini ta ni̱ya̱ʼandosóna ley, saáchi ta̱ ta̱a yóʼo nda̱kú ni̱xi̱yo ndiʼi ña̱ xi̱keʼéra, soo xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱tora xíʼin ña̱ xi̱niso̱ʼora xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéna ni̱ndi̱ʼi̱ní-inira”.

^ párr. 6 1 Tesalonicenses 5:14: “Saátu káʼa̱nndi̱ xíʼinndó ñaniyó: ña̱ ná taxindó consejo ndaʼa̱ na̱ kǒo xíín kuniso̱ʼo, ka̱ʼa̱nndó tu̱ʼun va̱ʼa ña̱ kivi sandíko-ini na̱ ndíʼiní-ini, chindeétáʼanndó xíʼin na̱ nda̱kava-ini, kúee koo inindó xíʼin ndiʼina”.

^ párr. 10 Job 6:2, 3: “Tá ná tavána ki̱ʼva xíʼin ndiʼi ña̱ xóʼvi̱i̱, tá ná chinúuna ña̱ ndóʼi̱ nu̱ú iin balanza. Chi vitin ve̱eníkaña nu̱ú yu̱ti tá mar. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása va̱ʼa ni̱xi̱yo tu̱ʼun ña̱ xi̱ka̱ʼi̱n”.

^ párr. 13 Nu̱ú ña̱ artículo yóʼo na̱sama ki̱vi̱na.

^ párr. 16 Santiago 1:27: “Ña̱ viíní ná koo ña̱ ndasakáʼnuyó Ndióxi̱ ta yéʼe ná kooña nu̱ú miíra, xíniñúʼu kundaayó na̱ va̱lí na̱ ni̱xi̱ʼi̱ yivá ta saátu ná ñaʼá ná ni̱xi̱ʼi̱ yií tá yáʼana nu̱ú tu̱ndóʼo, ta yéʼe kooyó nu̱ú ña̱ kini ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo”.

^ párr. 19 1 Pedro 3:8: “Ña̱kán, ndiʼi ndóʼó inkáchi koondó xíʼin táʼanndó, kundáʼviní-inindó kunitáʼanndó, to̱ʼó koondó xíʼin táʼanndó, vitá koo inindó”.

^ párr. 62 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ta̱ hermano ndíʼi̱ní-inira, ta káʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼora, ta iin ta̱ anciano kúee íyo inira ta xíniso̱ʼora ña̱ káʼa̱nra. Tá ni̱ya̱ʼa loʼo, tá xa̱a̱ táxin íyo inira, ta̱ anciano vií táxira consejo ndaʼa̱ra.

^ párr. 64 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin na̱ matrimonio íyona xíʼin iin ta̱ hermano ta̱ sa̱kán ni̱xi̱ʼi̱ ñá síʼí. Xítona na̱ʼná ta nátúʼunna xa̱ʼa̱ nda̱saa si̱í ni̱xi̱yora xíʼin ñá síʼíra.