Ir al contenido

Ir al índice

¿Nda̱saa kivi kiʼinyó kuenta xíʼin iin ña̱ kini ña̱ xíniñúʼuní ta̱ Ndi̱va̱ʼa?

¿Nda̱saa kivi kiʼinyó kuenta xíʼin iin ña̱ kini ña̱ xíniñúʼuní ta̱ Ndi̱va̱ʼa?

NA̱ ISRAELITA xa̱a̱ ku̱nu̱mí ya̱ʼana yu̱ta Jordán ña̱ ki̱ʼvina nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ taxira ndaʼa̱na. Iin ki̱vi̱ ki̱xa̱a̱ sava ná ñaʼá ná inka ñuu ña̱ kánaná na̱ ta̱a ña̱ ku̱ʼu̱nna kuxuna xíʼinná. Nda̱kanixi̱nína ña̱ kúúña iin ña̱ va̱ʼa chi kivi ndani̱ʼína na̱ koo migona, ta tixáʼana ta kuxuna. Soo costumbre ña̱ ndíku̱n ná ñaʼá yóʼo xíʼin ña̱ kéʼéná va̱ása kítáʼanña xíʼin ley ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ na̱ ñuu Israel, soo sava na̱ ta̱a sana nda̱kanixi̱nína ña̱ kivi ku̱ʼu̱nna xíʼinná ta kǒo ña̱ kundoʼona chi kiʼinna kuenta.

Soo, ¿ndáaña ku̱u? Tu̱ʼun Ndióxi̱ káchiña: “Tasaá ki̱xáʼa na̱ ñuu Israel kísi̱na xíʼin ná ñaʼá ná ñuu Moab”. Ña̱ xi̱kuni̱ ná ñaʼá yóʼo kúú ña̱ ná ndasakáʼnu na̱ ñuu Israel ndióxi̱ vatá. Tasaá ke̱ʼé na̱ ta̱a yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo Jehová ni̱sa̱a̱níra xíʼin na̱ ñuura (Núm. 25:1-3).

U̱vi̱ ña̱ʼa ke̱ʼé na̱ isarelita ña̱ ni̱ya̱ʼandosóna ley Jehová: nda̱sakáʼnuna ndióxi̱ vatá ta ni̱ki̱si̱na xíʼin ná ñaʼá ná ñuu Moab. Ku̱a̱ʼání na̱ ni̱xi̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxiniso̱ʼona (Éx. 20:4, 5, 14; Deut. 13:6-9). ¿Nda̱chun va̱ása va̱ʼa ña̱ ndo̱ʼona? Saáchi tá níkandíxana ña̱ káʼa̱n ley Ndióxi̱ kamava ndi̱ʼvina nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra taxira ndaʼa̱na (Núm. 25:5, 9).

Xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼona saá, ta̱ apóstol Pablo ka̱ʼyíra ña̱yóʼo: “Ndiʼi ña̱yóʼo ni̱ya̱ʼaña ña̱ va̱ʼa sakuaʼayó xíʼinña ta ni̱ka̱ʼyi̱ña ña̱ va̱ʼa taxiña iin yichi̱ nu̱ú miíyó na̱ ndóo tiempo vitin” (1 Cor. 10:7-11). Ña̱ nda̱a̱va, ta̱ Ndi̱va̱ʼa ni̱kusi̱íní-inira xa̱ʼa̱ ña̱ kini ña̱ ke̱ʼé na̱ israelita ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níkivi ki̱ʼvi kamana nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ taxira ndaʼa̱na. Xíniñúʼu sakuaʼayó xíʼin ña̱ ndo̱ʼo na̱yóʼo, saáchi kúnda̱a̱-iniyó ña̱ kúni̱ní ta̱ Ndi̱va̱ʼa sandáʼvira miíyó ta va̱ása ki̱ʼviyó nu̱ú ñuyǐví xa̱á ña̱ taxi Ndióxi̱ ndaʼa̱yó.

IIN ÑA̱ I̱YONÍ NDAKAVAYÓ XÍʼIN

Ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíniñúʼura ña̱ʼa ña̱ xa̱a̱ xíni̱ra ndákava ku̱a̱ʼání na̱ yiví xíʼin ña̱ sandáʼvira na̱ cristiano. Tá kúú ña̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱, xi̱niñúʼura ña̱ kútóo na̱ yiví ku̱su̱nna xíʼin táʼanna ña̱ sa̱ndákavara na̱ isarelita nu̱ú ku̱a̱chi. Saátu vitin, ña̱yóʼo kúú iin ña̱ i̱yo ña̱ kivi ndakavayó xíʼin. ¿Nda̱saa kivi ndakavayó xíʼin ña̱yóʼo? Iin ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼu ta̱ Ndi̱va̱ʼa kúú na̱ʼná ña̱ kini á nu̱ú kíta na̱ yiví chálá á na̱ kísi̱ xíʼin táʼan.

Tiempo vitin nda̱a̱ ndáaka na̱ yiví ta nda̱a̱ ndáaka nu̱ú íyona kivi kotonde̱ʼéna nu̱ú kíta na̱ yiví chálá. Tá xi̱naʼá, ña̱ va̱ʼa kotonde̱ʼéna ña̱yóʼo xi̱xiniñúʼu ku̱ʼu̱nna cine nu̱ú kána película ña̱ kini á satána libro xíʼin revista nu̱ú va̱xi na̱ʼná yóʼo. Sana ku̱a̱ʼána xa̱ʼa̱ ña̱ kúkaʼan nu̱úna ña̱ kuni inkana ña̱ xítona, ni̱xi̱yo xíkana nu̱ú ña̱ kini yóʼo. Soo tiempo vitin, iin na̱ yiví na̱ kúúmií Internet kivi kotona ña̱yóʼo nu̱ú káchíñuna, á ti̱xin carrona. Ta saátu nda̱a̱ ndáaka ñuu nu̱ú íyona, ta̱a á ñaʼá kivi kotona ña̱ kini yóʼo nda̱a̱ ti̱xin veʼena.

Ta su̱ví ña̱yóʼo kúú ndiʼiña, chi vitin va̱ása yo̱ʼvi̱ ña̱ kotona ña̱ kini. Tá ku̱a̱ʼa̱nna chí calle, á xíʼin autobús á xíʼin tren kivi kotona ña̱ kini yóʼo xíʼin celular á tableta.

Xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása yo̱ʼvi̱ ña̱ kotona ña̱ kini ni tá inkana kǒo kúnda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ña, ña̱ kini yóʼo táxiníkaña tu̱ndóʼo ndaʼa̱na vitin nu̱úka na̱ ni̱xi̱yo tá ya̱chi̱ka. Ku̱a̱ʼání na̱ xítonde̱ʼé ña̱ kini yóʼo sándíʼi-xa̱ʼa̱na ña̱ vií íyona xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna ta va̱ása va̱ʼa kúnina. Soo ndáʼvinína chi, nda̱a̱ kivi kuxíkana nu̱ú Ndióxi̱. Ña̱kán kúú ña̱ káʼa̱nyó ña̱ táxi ña̱ kini yóʼo tu̱ndóʼo ndaʼa̱ na̱ xítoña. Ku̱a̱ʼání na̱ xíto ña̱ kini yóʼo xóʼvi̱-inina ta va̱ása nándósó kamana xa̱ʼa̱ña ni tá yáʼa ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱.

Soo ná ndakaʼányó chi, Jehová chíndeétáʼanra xíʼinyó ña̱ kuchiñuyó xíʼin ña̱ kini yóʼo. Tá kúni̱yó ña̱ kundaa Jehová miíyó nu̱ú ña̱ kini yóʼo, xíniñúʼu keʼéyó ña̱ va̱ása níkeʼé na̱ israelita: ña̱ kandíxayó ndiʼi ña̱ káʼa̱nra xíʼinyó (Éx. 19:5). Ta xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó ña̱ kúndasí nu̱úra xínira ña̱ kini nu̱ú kíta na̱ yiví chálá. ¿Nda̱chun káʼa̱nyó ña̱yóʼo?

NDA̱A̱ TÁ KÉʼÉ JEHOVÁ, NÁ KUNDASÍ NU̱ÚYÓ KUNIYÓ ÑA̱ KINI

Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: ley ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ na̱ ñuu Israel kǒo inkana níxikuumií táʼan ña̱yóʼo. Táki̱ʼva íyo iin nama̱ saá ni̱xi̱yo ley yóʼo, saáchi va̱ása nítaxiña ña̱ kundiku̱n na̱ ñuu Israel ña̱ kini ña̱ kéʼé na̱ ñuu na̱ íyo yatin kán (Deut. 4:6-8). Ley ña̱ ta̱xira ndaʼa̱na sánáʼa̱ña ña̱yóʼo miíyó: Jehová kúndasí nu̱úra xínira ña̱ kísi̱na xíʼin táʼanna tá su̱ví na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna kúúna.

Tá ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼin na̱ israelita xa̱ʼa̱ ña̱ kini ña̱ kéʼé na̱ inka ñuu, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Va̱ása keʼéndó táki̱ʼva kéʼé na̱ ñuu Canaán, ñuʼú ña̱ taxii̱ ndaʼa̱ndó; [...] ku̱yaku̱a̱ ndiʼi ñuʼú yóʼo, ta taxii̱ castigo ndaʼa̱ña”. Nu̱ú Ndióxi̱ ta̱ yi̱i̱, kininí xi̱keʼé na̱ ñuu Canaán, ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ku̱yaku̱a̱ ndiʼi ñuʼú kán (Lev. 18:3, 25).

Ni ta̱xiva Jehová castigo ndaʼa̱ na̱ cananeo, ni̱xi̱yoka na̱ xi̱keʼé ña̱ kini. Tá ni̱ya̱ʼa 1,500 ku̱i̱ya̱, ta̱ apóstol Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ñuu nu̱ú íyo na̱ cristiano, ña̱ kininíka ki̱xáʼa ke̱ʼéna ta ni va̱ása níxikukaʼan nu̱úna xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéna (Ef. 4:17-19). Saátu tiempo vitin ku̱a̱ʼá na̱ yiví ni va̱ása kúkaʼan nu̱úna ña̱ keʼéna ña̱ kini á ña̱ ku̱su̱nna xíʼin na̱ va̱ása kúú yiína á ñá síʼína. Miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱, xíniñúʼu chika̱a̱-iniyó ña̱ va̱ása kotoyó ndiʼi ña̱ kini ña̱ kéʼéna.

Xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kini yóʼo, na̱ yiví náʼa̱na ña̱ va̱ása íxato̱ʼóna Ndióxi̱. Ke̱ʼéra miíyó nda̱a̱ táki̱ʼva káa miíra, ña̱ kuni̱yó yéʼe kooyó. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ xíni̱ va̱ʼara, ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ íyo sava ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ kǒo keʼéyó xíʼin ku̱ñuyó. Chi iinlá na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ kivi ku̱su̱n xíʼin táʼan (Gén. 1:26-28; Prov. 5:18, 19). Soo, na̱ tává ña̱ kini yóʼo á na̱ náʼa̱ña nu̱ú inkana yáʼandósóna ley Ndióxi̱ ta kǒo íxato̱ʼónara. Ta miíra ndatiin ku̱a̱chi xíʼin na̱ kéʼé ña̱yóʼo (Rom. 1:24-27).

Na̱ yiví na̱ káʼvi á na̱ xítonde̱ʼé ña̱ kini yóʼo xa̱ʼa̱ ña̱ kútóonaña, sana ka̱ʼa̱nna ña̱ kǒo ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ña chi ña̱ xíto kuitína kúúña. Soo ña̱ nda̱a̱ kítáʼanvana xíʼin na̱ tává ña̱ kini yóʼo, na̱ íyo contra xíʼin Jehová. Sana su̱ví ña̱yóʼo níndakanixi̱nína tá ki̱xáʼana xítonde̱ʼéna ña̱ kini. Soo káxiva káʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin na̱ ndásakáʼnu-ñaʼá ña̱ xíniñúʼu kundasí nu̱úna kunina ña̱ kini yóʼo. Tu̱ʼun Ndióxi̱ káchiña: “Ndóʼó na̱ kúʼvi̱-ini xíni Jehová, kundasíndó ña̱ kini” (Sl. 97:10).

Nda̱a̱ na̱ kúni̱ kiʼin kuenta xíʼin ña̱ kini yóʼo ña̱ va̱ása kotonaña, íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinna. Na̱ yiví ku̱a̱chi kúúyó ña̱kán xíniñúʼu chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ va̱ása taxiyó sandakava ña̱ kini yóʼo miíyó. Soo, níma̱yó kivi sandáʼviña miíyó ta ndakanixi̱níyó ña̱ kivi ya̱ʼandosóyó ña̱ káʼa̱n ley Ndióxi̱ (Jer. 17:9). Soo ku̱a̱ʼá na̱ kúú cristiano vitin ku̱chiñuna xíʼin ña̱yóʼo. Ña̱yóʼo kivi chindeétáʼanña xíʼin na̱ chíka̱a̱ ndeé ña̱ sandákoona ña̱ kini. Ná kotoyó nda̱saa kivi chindeétáʼan tu̱ʼun Ndióxi̱ xíʼinyó ña̱ kuchiñuyó xíʼin ña̱ kini yóʼo ña̱ xíniñúʼu ta̱ Ndi̱va̱ʼa.

NÁ TAVÁYÓ ÑA̱ KINI ÑA̱ NDÍKA̱A̱ NÍMA̱YÓ

Táki̱ʼva xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó, na̱ israelita ta̱xina ña̱ ku̱chiñu ña̱ kini ña̱ xi̱ndika̱a̱ níma̱na xíʼinna ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ni̱xo̱ʼvi̱na. Saá kivi kundoʼoyó vitin. Ta̱ Santiago, ta̱ xi̱kuu ñani ndáʼvi ta̱ Jesús, ni̱ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ i̱yo kundoʼoyó: “Ña̱ ndíka̱a̱-iniyó kúú ña̱ chíndaʼá miíyó keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa, ta sándaʼviña miíyó ña̱ keʼéyó ña̱yóʼo. Tá xa̱a̱ xáʼnu ña̱yóʼo iniyó, xáa̱yó kéʼéyó ña̱ kini tasaá kíʼviyó ku̱a̱chi” (Sant. 1:14, 15). Tá xa̱a̱ xa̱ʼnu ña̱ kini ña̱ ndíka̱a̱ níma̱ iinna, sana ki̱ʼvina ku̱a̱chi. Ña̱kán ná sandiʼi-xa̱ʼa̱yó ña̱ kini ña̱ ndíka̱a̱ níma̱yó ta va̱ása ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ña.

Tá íyo iin ña̱ kini ña̱ ndákanixi̱níyó, ta va̱ása kívi nandósóyó xa̱ʼa̱ña kama ná kotoyó ndáaña keʼéyó. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra: “Tá ndaʼún á xa̱ʼún sándákavaña yóʼó, kaʼndaña ta sakanaña [...]. Ta saátu, tá nduchúnu̱ún sándákavaña yóʼó, taváña ta sakanaña” (Mat. 18:8, 9). Soo va̱ása ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús ña̱ ndixa kaʼndayó ku̱ñuyó. Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ kúú ña̱ xíniñúʼu kama taváyó ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ndíka̱a̱ níma̱yó ta va̱ása kundatuyó xíʼinña. ¿Nda̱saa kivi kundiku̱nyó consejo yóʼo ta iin sana ki̱ta iin ña̱ kini nu̱úyó?

Tá iin kama ki̱ta iin na̱ʼná á video nu̱ú kána na̱ yiví chálá, ná va̱ása ndakanixi̱níyó ña̱ kǒo ña̱ kundoʼoyó. Kama ná kotoyó chí inka xiyo. Kama ná ndaʼvayó televisión, computadora á celular. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ inka ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa. Ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kuchiñuyó xíʼinña ta va̱ása ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ña.

¿NDÁAÑA KEʼÉYÓ TÁ VA̱ÁSA KÍVI NANDÓSÓYÓ XA̱ʼA̱ ÑA̱ KINI?

Ña̱ kini ña̱ xi̱tonde̱ʼé iinna, kivi kindo̱oña xi̱nína ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ta iin kama kivi ndakaʼánna xa̱ʼa̱ña. Tá saá ná ndoʼo iinna, nda̱a̱ kivi kuni̱na keʼéna iin ña̱ kini, tá kúú ña̱ kusíkí ndaʼa̱na xíʼin kaʼá miína. Ña̱kán, tá xa̱a̱ sa̱ndákoún ña̱ kotoún nu̱ú kíta na̱ yiví chálá, soo sava yichi̱ ndákaʼún xa̱ʼa̱ ña̱ kini yóʼo, xíniñúʼu koo tu̱ʼvaún ña̱ kuchiñún xíʼin ña̱ ndákanixi̱níún.

Xíniñúʼu chika̱a̱-iniún ña̱ koún táki̱ʼva kúni̱ Ndióxi̱. Kundiku̱n yichi̱ ta̱ apóstol Pablo ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n: “Íxandúxai̱ xíʼin ku̱ñui̱ ta nda̱a̱ táki̱ʼva íxaana xíʼin iin esclavo saá íxai̱ xíʼinña” (1 Cor. 9:27). Va̱ása taxiún ña̱ keʼé ku̱ñún ña̱ kini ña̱ kúni̱ miíña. Keʼé ña̱ káʼa̱n Romanos 12:2: “Kǒo keʼéndó táʼan ña̱ kéʼé na̱ ñuyǐví, nasamandó ndiʼi ña̱ ndákanixi̱níndó, tasaá kúú ña̱ kunda̱a̱-inindó xíʼin ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ keʼéndó”. Ndakaʼán xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: si̱íníka koún tá ná keʼún ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ ta ndakanixi̱níún táki̱ʼva ndákanixi̱níra ta va̱ása taxiún kaʼnda ña̱ kini chiñu nu̱ún.

Si̱íníka koún tá ná keʼún ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ ta ndakanixi̱níún táki̱ʼva ndákanixi̱níra ta va̱ása taxiún kaʼnda ña̱ kini chiñu nu̱ún

Chika̱a̱ ndee̱ ña̱ sakuaʼa xíʼin xi̱níún ña̱ káʼa̱n sava texto ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia, ña̱ chindeétáʼan xíʼún ña̱ kotoún ña̱ kini táki̱ʼva xíto Jehová ña̱yóʼo ta keʼún ña̱ kúni̱ra. Ña̱kán tá va̱xi ña̱ kini xi̱níún, ndakaʼán xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n versículo yóʼo. Táʼan texto yóʼo, Salmo 119:37; Isaías 52:11; Mateo 5:28; Efesios 5:3; Colosenses 3:5 xíʼin 1 Tesalonicenses 4:4-8.

¿Ndáaña keʼún tá iin ki̱vi̱ ndeéní va̱xi ña̱ kini yóʼo xi̱níún ta va̱ásaka kúndeé-iniún xíʼinña? Kundiku̱n yichi̱ ña̱ sa̱ndákoo ta̱ Jesús (1 Ped. 2:21). Tá nda̱kuchira, ta̱ Ndi̱va̱ʼa xi̱tondosóñaʼára sava yichi̱. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Jesús? Ku̱ndeé-inira nu̱ú ta̱yóʼo. Tuku ta tuku xi̱niñúʼura ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ ña̱ nda̱kuiinra yuʼú ta̱ Ndi̱va̱ʼa. Ni̱ka̱ʼa̱nra: “Kúáʼan ta̱ Ndi̱va̱ʼa”, tasaá ku̱a̱ʼa̱nra. Ta̱ Jesús va̱ása nítaxira ña̱ kuchiñu ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíʼinra, saátu yóʼó va̱ása taxiún ña̱ kuchiñura xíʼún (Mat. 4:1-11). Ta̱ Ndi̱va̱ʼa xíʼin ñuyǐví nu̱ú xáʼndachíñura ndákundeéna chíka̱a̱na ña̱ kini xi̱níyó, soo ná chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ kuchiñuyó xíʼin ña̱yóʼo. Jehová chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kuchiñuyó xíʼin ta̱ Ndi̱va̱ʼa.

NÁ KA̱ʼA̱NYÓ XÍʼIN JEHOVÁ TA NÁ KUNISO̱ʼOYÓ ÑA̱ KÁʼA̱NRA

Ná ka̱ʼa̱n ni̱ʼiyó xíʼin Jehová ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼinyó. Ta̱ apóstol Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ka̱ʼa̱nndó xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ndó; tasaá Ndióxi̱ taxira ña̱ táxin koo inindó ña̱ káʼnuka nu̱úka ña̱ ndákanixi̱ní inkana, ta ña̱yóʼo kundaaña níma̱ndó ta saátu ña̱ ndákanixi̱níndó, ta xa̱ʼa̱ ta̱ Cristo Jesús taxira ña̱yóʼo ndaʼa̱ndó” (Filip. 4:6, 7). Jehová taxira ña̱ táxin koo iniyó, ña̱ kuchiñuyó xíʼin ña̱ kini. Tá ná kuyatinyó nu̱ú Ndióxi̱, ta̱kán kuyatinra nu̱úyó (Sant. 4:8).

Jehová kúú ta̱ kivi kundaa miíyó nu̱ú ña̱ kini. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa: “Va̱xi ta̱ xáʼndachíñu ñuyǐví yóʼo. Ta ta̱yóʼo kǒo kuchiñura xíʼi̱n” (Juan 14:30). ¿Nda̱chun ka̱ndíxa ta̱ Jesús ña̱yóʼo? Iin yichi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Ta̱ chi̱ndaʼá yi̱ʼi̱ íyora xíʼi̱n; kǒo sándakoo miíra yi̱ʼi̱, chi yi̱ʼi̱ ndiʼi tiempo kéʼíi̱ ña̱ kútóora” (Juan 8:29). Tá kéʼéyó ndiʼi ña̱ káʼa̱n Jehová va̱ása sandákoora miíyó. Ná va̱ása taxiyó ña̱ sandáʼvi ta̱ Ndi̱va̱ʼa miíyó xíʼin ña̱ kini, tasaá va̱ása kuchiñura xíʼinyó.