Ir al contenido

Ir al índice

ÑA̱ NÁTÚʼUN XA̱ʼA

Ni iin yichi̱ ta̱ʼán sandákoo Jehová yi̱ʼi̱

Ni iin yichi̱ ta̱ʼán sandákoo Jehová yi̱ʼi̱

Yi̱ʼi̱ xíʼin u̱ni̱ ná válí ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinndi̱ ña̱ taxindi̱ yita ndaʼa̱ ta̱ Adolf Hitler tá xa̱a̱ ná ndiʼi ka̱ʼa̱nndosóra. ¿Nda̱chun nda̱ka̱xinna yi̱ʼi̱? Saáchi yivái̱ xi̱chindeé táʼanra xíʼin na̱ partido nazi ta xi̱kavara carro ña̱ xi̱xikara xíʼin iin ta̱ chíñu káʼnu. Siʼíi̱ mií ñá católica va̱ʼa ni̱xi̱yoñá ta xi̱kuni̱ñá ña̱ kui̱ monja. Soo ni saá xi̱keʼéna va̱ása níxa̱i̱ kitáʼi̱n xíʼin na̱ nazi ta ni va̱ása níxa̱i̱ kui̱ monja. Ná ka̱ʼi̱n xíʼinndó nda̱chun.

XA̱ʼNUI̱ chí ñuu Graz (Austria). Tá ndíka̱i̱ u̱xa̱ ku̱i̱ya̱ chi̱ndaʼána yi̱ʼi̱ ña̱ ku̱ʼi̱n iin escuela nu̱ú sánáʼa̱na na̱ yiví xa̱ʼa Ndióxi̱. Ta kán xi̱nii̱ ña̱ kininí kéʼé na̱ su̱tu̱ xíʼin ná monja. Xa̱ʼa ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼi̱n xíʼin siʼíi̱ ña̱ ná taváñá yi̱ʼi̱, tá kúma̱níka xi̱nu iin ku̱i̱ya̱ ki̱tavai̱.

Na̱ʼná na̱ veʼi̱; yivái̱ ndíxira ti̱ko̱to̱ na̱ soldado.

Tándi̱ʼi ni̱ki̱ʼvii̱ iin internado. Iin ñu̱ú ki̱xi yivái̱ nda̱kiʼinra yi̱ʼi̱ ku̱a̱ʼi̱n xíʼinra nu̱ú va̱ʼa koi̱, chi ki̱xaʼá xíka bomba chí ñuu Graz. Ni̱xa̱a̱ndi̱ chí Schladming. Tá ni̱xa̱a̱ndi̱ ni̱ko̱so̱kavandi̱ iin puente, tá xa̱a̱ ndi̱ʼi ni̱ya̱ʼa̱ndi̱ nda̱kavavanú i̱xaana. Inka tuku yichi̱, tú avión yatinní ndáchínú xíkanú ta na̱ ñúʼu ininú sa̱kanana ka̱a sa̱tái̱ xíʼin xi̱tái̱n tá ñúʼundi̱ iin jardín. Tándi̱ʼi guerra ni iinna kǒo níxiindi̱ kandíxakandi̱ ni na̱ veʼe-ñu̱ʼu ni na̱ gobierno.

SA̱KUAʼI̱ XA̱ʼA TA̱ NI IIN YICHI̱ TA̱ʼÁN SANDÁKOO YI̱ʼI̱

Tá ku̱i̱ya̱ 1950, iin ñá testigo Jehová ki̱xaʼá nátúʼunñá xa̱ʼa Biblia xíʼin siʼíi̱. Ta yi̱ʼi̱ xi̱xiniso̱ʼi̱ ndiʼi ña̱ xi̱natúʼunná ta sava yichi̱ nda̱a̱ xi̱xaʼi̱n reunión ña̱ congregación xíʼin siʼíi̱. Ñáyóʼo ni̱xa̱a̱ñá ka̱ndíxañá na̱ testigo Jehová kúú na̱ kúúmií ña̱ nda̱a̱, ta nda̱kuchiñá tá ku̱i̱ya̱ 1952.

Nu̱ú yi̱ʼi̱, congregación nu̱ú xi̱xa̱ʼa̱n siʼíi̱ nina nu̱ú ndákutáʼan ná nána xa̱a̱ chée kúúña. Tándi̱ʼi ni̱xa̱ʼa̱nndi̱ inka congregación nu̱ú xi̱xa̱ʼa̱n ku̱a̱ʼání na̱ va̱lí. Va̱ása níndakanikaxi̱níi̱ xa̱ʼaña ña̱ kúúña nina nu̱ú ndákutáʼan ná nána xa̱a̱ chée. Tá ndi̱kóndi̱ chí Graz, ki̱xaʼíi̱ xíkai̱ ndiʼi reunión ta va̱ása ku̱a̱ʼá tiempo níya̱ʼa ta ni̱xa̱i̱ na̱kunda̱a̱-inii̱ ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ sákuaʼi̱. Ta na̱kunda̱a̱tu-inii̱ Jehová nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása sándákoora na̱ ndásakáʼnu-ñaʼá. Ni íyoní tu̱ndóʼo nu̱úyó ta iinlá saáyó ndíka̱a̱ ndaʼa̱ña túviyó, Jehová nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása sandákoora miíyó (Sal. 3:5, 6).

Ki̱xaʼá kúni̱i̱ natúʼi̱n xíʼin inkana xa̱ʼa ña̱ sákuaʼi̱ ta ki̱xaʼíi̱ nátúʼi̱n xíʼin ná ku̱ʼvi̱i̱ xíʼin ku̱ʼvai̱. Ku̱mí ná ku̱ʼvi̱i̱ ku̱a̱ʼa̱nna inka ñuu kachíñuna chi maestra xi̱kuuna. Ni̱xa̱ʼi̱n ñuu nu̱ú ndóoná ta ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinná ná kaʼviná Biblia. Ni̱ya̱ʼa tiempo ndiʼi ná ku̱ʼvi̱i̱ xíʼin ku̱ʼvai̱ ndu̱una testigo Jehová.

Tá xa̱a̱ kúyatin u̱vi̱ semana ña̱ xíkai̱ nátúʼi̱n xa̱ʼa tu̱ʼun Ndióxi̱, na̱túʼi̱n xíʼin iin nána ña̱ xa̱a̱ yáʼa o̱ko̱ u̱xu̱ ku̱i̱ya̱ kúúmií, ta ki̱xaʼándi̱ káʼvindi̱ Biblia. Ñáyóʼo sa̱kuaʼañá xa̱ʼa Ndióxi̱ ta ni̱xa̱a̱ñá nda̱kuchiñá. Tándi̱ʼi saátu i̱xaa yiíñá xíʼin se̱ʼeñá. Ña̱ ka̱ʼvii̱ xíʼinna chi̱ndeé táʼanníña xíʼi̱n. ¿Nda̱chun? Saáchi ni iinna kǒo níkaʼvi xíʼin miíi̱, ña̱kán xi̱xiniñúʼu vií va̱ʼa kaʼvii̱ ña̱ ku̱ʼi̱n sanáʼi̱na. Siʼna miíi̱ xíniñúʼu kunda̱a̱-ini xíʼinña ta saá va̱ʼa sánáʼi̱ na̱ káʼvii̱ xíʼin. Xa̱ʼa ña̱ xi̱kaʼviníi̱ ni̱xa̱i̱ na̱kunda̱a̱ va̱ʼa inii̱ xíʼinña. Nda̱taxii̱ miíi̱ ndaʼa̱ Jehová ta nda̱kuchii̱ tá ku̱i̱ya̱ 1954.

“NI I̱XANDI̱VA̱ʼANA XÍʼINNDI̱ SOO JEHOVÁ CHI̱NDEÉ TÁʼANRA XÍʼINNDI̱”

Tá ku̱i̱ya̱ 1955 ni̱xa̱ʼi̱n asamblea internacional chí ñuu Alemania, Francia xíʼin Inglaterra. Tá ndíka̱i̱ chí Londres, xi̱ni táʼi̱n xíʼin ta̱ Albert Schroeder, ta̱ táxi clase ña̱ Escuela Bíblica ña̱ Galaad kúúra, tá ni̱ya̱ʼa tiempo ni̱xa̱a̱ra ku̱ura ta̱ Cuerpo Gobernante. Ni̱xa̱ʼa̱nndi̱ kotondeʼéndi̱ chí Museo Británico ta ta̱ hermano Schroeder ni̱na̱ʼa̱ra manuscrito ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia nu̱úndi̱. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinndi̱ ña̱ va̱xi letra hebreo nu̱ú va̱xi ki̱vi̱ Ndióxi̱ nu̱úña ta ndáyáʼviní ña̱yóʼo. Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinndi̱ ni̱xa̱a̱ña níma̱i̱ ta chi̱ndeé táʼanña xíʼi̱n ña̱ kandíxakai̱ Ndióxi̱. Ta ki̱xaʼá kúni̱kai̱ natúʼi̱n ña̱ nda̱a̱ xa̱ʼa Ndióxi̱.

Ñá compañerai̱ kúú ñá níndichi (chí ndaʼa̱ kúaʼa) xíʼin miíi̱, tá kúúndi̱ precursora especial chí ñuu Mistelbach (Austria).

Ki̱xaʼá kúi̱ precursora 1 tí enero ña̱ ku̱i̱ya̱ 1956. Tá ni̱ya̱ʼa ku̱mí yo̱o̱, ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼi̱n ña̱ kui̱ precursora especial chí Austria ta chi̱ndaʼána yi̱ʼi̱ ku̱a̱ʼi̱n nu̱ú kǒo íyo na̱ Testigo, chí Mistelbach. Soo íyoka inka ña̱ i̱xayo̱ʼvi̱ xíʼi̱n: síínní ni̱xi̱yo ñá compañerai̱ nu̱ú miíi̱. Yi̱ʼi̱ sa̱kán 19 ku̱i̱ya̱ ndakiʼi̱n, ta ñákán 25 ku̱i̱ya̱ñá. Yi̱ʼi̱ ñá ñuu sáʼán kúi̱ ta ñákán ñá ñuu ndáʼvi kúúñá. Yi̱ʼi̱ xi̱kutóoní ku̱su̱i̱n ta ñákán ya̱chi̱ní xi̱ndakooñá. Tá xi̱ku̱aá yi̱ʼi̱ kúni̱kai̱ kunditoi̱ ta ñákán xa̱a̱ kúni̱ñá ku̱su̱nñá. Soo xa̱ʼa ña̱ ke̱ʼéndi̱ ña̱ káʼa̱n Biblia ku̱chiñuvandi̱ xíʼin ña̱ ndo̱ʼondi̱ ta ki̱xaʼá si̱íní káchíñu u̱vi̱ saándi̱ ña̱ kúúndi̱ precursora.

Ta ki̱xika sava tu̱ndóʼo nu̱úndi̱. Nda̱a̱ kivi ka̱ʼa̱nndi̱ ña̱ ku̱ndi̱va̱ʼana xíʼinndi̱, soo Jehová chi̱ndeé táʼanra xíʼinndi̱ (2 Cor. 4:7-9). Ndákaʼíi̱n tá iin yichi̱ xíkandi̱ nátúʼunndi̱ xa̱ʼa Ndióxi̱ iin ñuu loʼo ta na̱ yiví kán sa̱ñána tina sa̱na̱na ña̱ tiinrí ndi̱ʼi̱. Iin kama ku̱a̱ʼání tina ku̱yatinrí nu̱ú ndítandi̱ ta ki̱xaʼárí ndáʼyi̱rí ña̱ kúni̱rí tiinrí ndi̱ʼi̱. Nda̱tiindi̱ ndaʼa̱ táʼanndi̱ ta yi̱ʼi̱ ki̱xaʼíi̱ káʼi̱n xíʼin Jehová: “Jehová tá ná kixirí tiinrí ndi̱ʼi̱ ndi̱ku̱n kama ná kaʼnírí ndi̱ʼi̱”. Soo tá ku̱yatinrí ta kúni̱ iin metro xa̱a̱rí nu̱úndi̱, xi̱kunditarí ta ki̱xaʼá sákanda̱rí ndo̱ʼo̱rí ta ndi̱kórí ku̱a̱ʼa̱nrí. Ku̱nda̱a̱-inindi̱ Jehová kúú ta̱ xi̱ndaa miíndi̱ nu̱úrí. Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, ni̱xi̱kandi̱ na̱túʼunndi̱ xa̱ʼa Ndióxi̱ iníísaá ñuu kán, ta ku̱a̱ʼání na̱ yiví xi̱niso̱ʼo. Sana nda̱kanda̱-inina ña̱ kǒo ña̱ʼa níkeʼérí xíʼinndi̱ á sana nda̱kanda̱-inina ña̱ kǒo níndikó-inindi̱ nu̱ú ña̱ ndo̱ʼondi̱. Savana ndu̱una testigo Jehová.

Inka yichi̱ íyo tuku inka ña̱ ndo̱ʼondi̱. Ta̱ táta ta̱ xíʼin veʼe nu̱ú xi̱ndoondi̱ xíʼi̱ra ki̱xa̱a̱ra ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ kúni̱ra kaʼníra ndi̱ʼi̱ chi xíkandi̱ kéʼéndi̱ na̱ yiví. Ñá síʼíra ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinra ña̱ táxin ná koora soo kǒo níkuchiñuñá xíʼinra. Ta ndi̱ʼi̱ ndóondi̱ cuartondi̱ chí inka piso, ta xi̱niso̱ʼondi̱ ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. Kama nda̱sindi̱ yéʼé xíʼin tayi̱ ta ki̱xaʼándi̱ táxiva̱ʼandi̱ ña̱ʼandi̱ ini maleta. Tá xu̱nándi̱ xi̱nindi̱ ku̱a̱nndaara ku̱a̱ʼa̱nra chí escalera ta níʼira iin cuchillo káʼnu ku̱a̱ʼa̱nra. Xi̱nu se̱ʼéndi̱ chi inka yéʼé ña̱ íyo chí sa̱tá veʼe ta nda̱kiʼinndi̱ ku̱a̱ʼa̱nndi̱ chí jardín xíʼin ndiʼi ña̱ʼandi̱, ta chi̱ka̱a̱-inindi̱ ña̱ va̱ása ndikókandi̱.

Ni̱xa̱ʼa̱nndi̱ iin hotel ta ndu̱kúndi̱ iin cuarto nu̱úna koondi̱. Kán ni̱ndoondi̱ ni̱xi̱yondi̱ kúyatin iin ku̱i̱ya̱ ta ña̱yóʼo chi̱ndeé táʼanña xíʼinndi̱ ña̱ natúʼunndi̱ xa̱ʼa Ndióxi̱. Ña̱ hotel yóʼo íyoña chí centro, sava na̱ xi̱kaʼvindi̱ xíʼin xi̱ka̱ʼa̱nna xíʼinndi̱ ña̱ xi̱kuni̱na kaʼvindi̱ xíʼinna chí cuarto nu̱ú ndóondi̱. Loʼo tiempo ni̱ya̱ʼa ta ki̱xaʼándi̱ káʼvindi̱ estudio ña̱ libro ta saátu ki̱xaʼándi̱ káʼvindi̱ Tutu Ña̱ Nátúʼun xíʼinyó chí cuartondi̱. Ki̱ʼva xa̱ʼu̱n kúúndi̱ xi̱ndataka ña̱ kaʼvindi̱.

Yáʼa iin ku̱i̱ya̱ ni̱xi̱yondi̱ chí Mistelbach. Tándi̱ʼi chi̱ndaʼána yi̱ʼi̱ chí Feldbach, ña̱ kíndo̱o chí Graz. Ni̱xi̱yo tuku inka compañerai̱ ñá precursora, soo ni kán kǒo congregación níxi̱yo. Ni̱xi̱yondi̱ iin cuarto loʼo ña̱ piso chí ni̱nu ta xíʼin yitu̱n tú nduʼú na̱kuva̱ʼa ña̱yóʼo. Ta ta̱chí xi̱kiʼviña tañu túyóʼo ta xíʼin tutu periódico xi̱ndasindi̱ ya̱vi̱ válí. Ta xi̱tavatundi̱ ti̱kui̱í ini iin pozo. Ni ku̱a̱ʼáña ni̱ya̱ʼandi̱ nu̱ú ku̱a̱ʼátuña nda̱kiʼinndi̱. Ni̱ya̱ʼa sava yo̱o̱ ta ki̱xaʼá iin grupo. Ni̱ya̱ʼa tiempo ki̱ʼva o̱ko̱ u̱xu̱ na̱ táʼan iin familia na̱ káʼvindi̱ xíʼin ki̱xaʼána ndásakáʼnuna Ndióxi̱.

Ndi̱ʼi̱ ña̱ ni̱ya̱ʼi̱ nu̱ú chi̱ndeé táʼanña xíʼi̱n ña̱ kandíxakai̱ Jehová chíndeé táʼanra xíʼin na̱ ndíʼi̱ní-ini xa̱ʼa chiñura. Ni tá ndákanixi̱níyó ña̱ kǒo ni iinna kivi chindeé táʼan xíʼinyó, Jehová ndiʼi tiempo íyora xíʼinyó (Sal. 121:1-3).

JEHOVÁ CHI̱NDEÉ TÁʼANRA XÍʼINNDI̱

Tá ku̱i̱ya̱ 1958 ni̱xi̱yo iin asamblea chí Nueva York ta ni̱xi̱yoña chí Estadio de los Yankees xíʼin chí Polo Grounds. Ke̱ʼíi̱ iin solicitud ña̱ va̱ʼa ku̱ʼi̱n, na̱ Betel ña̱ Austria ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunna yi̱ʼi̱ á kúni̱i̱ ku̱ʼi̱n ña̱ clase 32 ña̱ Escuela ña̱ Galaad. ¿Nda̱chunví kǒo kandíxai̱ ku̱ʼi̱n? Ndi̱ku̱n nda̱kuii̱n ñá kúni̱vai̱ ku̱ʼi̱n.

Tá ni̱xa̱ʼi̱n clase ni̱xi̱yoi̱ chí sii̱n ta̱ Martin Poetzinger. Ta̱ hermano yóʼo ku̱a̱ʼáníña ni̱ya̱ʼara nu̱ú chí campo ña̱ concentración nazi. Tándi̱ʼi ni̱xa̱a̱ra xi̱kuura ta̱ Cuerpo Gobernante. Xa̱ʼa ña̱ u̱vi̱ saándi̱ káʼa̱nndi̱ tu̱ʼun alemán ta clase ña̱ ta̱xina ndaʼa̱ndi̱ ni̱xi̱yoña inglés, sava yichi̱ xi̱ka̱ʼa̱n yaára xíʼi̱n: “Erika, ¿ndáaña kúni̱ kachi ña̱ káʼa̱nna?”.

Tá sava curso ta̱ hermano Nathan Knorr ni̱ka̱ʼa̱nra ndáa ñuu ku̱ʼu̱n iin iinndi̱. Chi̱ndaʼána yi̱ʼi̱ ña̱ ku̱ʼi̱n ñuu Paraguay. Xa̱ʼa ña̱ loʼi̱, xíniñúʼi̱ permiso yivái̱ ña̱ va̱ʼa ku̱ʼi̱n ñuu kán. Ta̱xira permiso ndaʼíi̱, ta yo̱o̱ marzo ña̱ ku̱i̱ya̱ 1959 ni̱xa̱i̱ ñuu Paraguay. Koi̱ veʼe nu̱ú ndóo na̱ misionero chí ñuu Asunción, ta koo tuku inka compañera xa̱ái̱.

Va̱ása ku̱a̱ʼá tiempo níya̱ʼa ta xi̱nitáʼi̱n xíʼin ta̱ Walter Bright, iin ta̱ misionero ña̱ clase número 30 ña̱ Galaad. Ti̱ndaʼa̱ndi̱ ta u̱vi̱ saándi̱ chi̱ka̱a̱ndi̱ ndée ña̱ ni̱ya̱ʼandi̱ nu̱ú tu̱ndóʼo. Tá xi̱yaʼandi̱ nu̱ú tu̱ndóʼo xi̱kaʼvindi̱ Isaías 41:10, nu̱ú káchiña: “Va̱ása yi̱ʼvíún, chi yi̱ʼi̱ íyoi̱ xíʼún. Va̱ása kotoún inka xiyo, chi yi̱ʼi̱ kúú Ndióxi̱ miíún. Yi̱ʼi̱ taxi ndée ndaʼún”. Ña̱yóʼo xi̱sandakaʼánña ndi̱ʼi̱ tá ná chika̱a̱ndi̱ ndée ña̱ ndakú koo inindi̱ xíʼin Jehová ta kundi̱ʼi̱ní-inindi̱ xa̱ʼa chiñura, ta̱yóʼo ni iin yichi̱ kǒo sandákoora ndi̱ʼi̱.

Ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo ta chi̱ndaʼána ndi̱ʼi̱ ku̱a̱ʼa̱nndi̱ ñuu ña̱ kíndo̱o yatin xíʼin ñuu Brasil. Ta ñuu yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ su̱tu̱ xíʼin na̱ va̱lí ña̱ ná kanina yu̱u̱ veʼendi̱ ta veʼendi̱ ndáʼviníva ni̱xi̱yo ña̱yóʼo. Tá ki̱xaʼá ta̱ Walter káʼvira Biblia xíʼin ta̱ xáʼndachíñu nu̱ú na̱ policía, ta̱yóʼo chi̱ndaʼára na̱ policía iin semana ña̱ ni̱xi̱kana xi̱ndaana veʼendi̱. Ta nani saá kǒokaña níkeʼéna xíʼinndi̱. Ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo chi̱ndaʼána ndi̱ʼi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱nndi̱ koondi̱ inka veʼe ña̱ va̱ʼaka, ña̱ íyo chí frontera. Ta va̱ʼaní ña̱ na̱samana ndi̱ʼi̱ chi saá ki̱xaʼándi̱ kéʼéndi̱ reunión chí ñuu Paraguay xíʼin chí ñuu Brasil. Tá kúma̱níka sandákoondi̱ ñuu kán, xa̱a̱ ki̱xaʼá íyo u̱vi̱ congregación válí.

Miíi̱ xíʼin ta̱ Walter, tá xi̱kuundi̱ misionero chí ñuu Asunción (Paraguay).

CHÍNDEÉ TÁʼANKAVA JEHOVÁ XÍʼI̱N

Na̱ doctor ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼi̱n ña̱ kǒo kívi koo se̱ʼi̱. Ña̱kán kachi miíndó nda̱kanda̱ní-inindi̱ tá ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinndi̱ ña̱ ñúʼu se̱ʼi̱ tá ku̱i̱ya̱ 1962. Ku̱a̱ʼa̱nndi̱ koondi̱ chí Hollywood, chí Florida (Estados Unidos), yatin nu̱ú ndóo na̱ veʼe ta̱ Walter. Loʼo ku̱i̱ya̱ sa̱ndákoondi̱ ña̱ xi̱kuundi̱ precursor xa̱ʼa ña̱ xi̱ndaandi̱ na̱ veʼendi̱. Soo ni saáví, xi̱ndi̱ʼi̱va-inindi̱ xa̱ʼa chiñu Ndióxi̱ (Mat. 6:33).

Tá ni̱xa̱a̱ndi̱ Florida ña̱ yo̱o̱ noviembre ña̱ ku̱i̱ya̱ 1962 íyo iinña xi̱nindi̱ ta nda̱kanda̱ní-inindi̱ xíʼinña. Xa̱ʼa ña̱ tiempo saá xi̱kundasí táʼan na̱ yiví, na̱ hermano color yaa xíʼin na̱ hermano tu̱ún xa̱a̱ síín síín xi̱ndatakana ta xa̱a̱ síín síín lugar xi̱xikana ña̱ natúʼunna xa̱ʼa Ndióxi̱. Soo Jehová va̱ása kúndasíra na̱ yiví, ña̱kán na̱ congregación va̱ása ku̱a̱ʼá tiempo níya̱ʼa ta sa̱ndákoona costumbre yóʼo. Jehová kúú ta̱ ke̱ʼé ña̱yóʼo ta vitin ku̱a̱ʼání congregación íyo.

Ta̱ Walter ki̱ʼin cáncer xi̱níra ta ni̱xi̱ʼi̱ra ku̱i̱ya̱ 2015. Va̱ʼaní ta̱a xi̱kuu yiíi̱ ta 55 ku̱i̱ya̱ xi̱ndoondi̱ xíʼin táʼanndi̱, xi̱kuʼvi̱ní-inira xi̱xinira Jehová ta ku̱a̱ʼání na̱ hermano chi̱ndeé táʼanra xíʼin. Kúni̱níi̱ ndikó tukui̱ kunii̱ra ta ná ndatakura ta kǒoka kue̱ʼe̱ kuumiíra (Hech. 24:15).

Kúsi̱íní-inii̱ ña̱ xi̱kui̱ precursora nu̱ú Jehová yáʼaka 40 ku̱i̱ya̱ ta ku̱a̱ʼání bendición nda̱kiʼi̱n. Tá kúú yi̱ʼi̱ xíʼin ta̱ Walter, chi̱ndeé táʼanndi̱ xíʼin 136 na̱ yiví ña̱ ni̱xa̱a̱na nda̱kuchina. Ña̱ nda̱a̱ kúúña sava ni̱xi̱yo tu̱ndóʼo nu̱úndi̱, soo nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása níkuni̱ndi̱ sandákoondi̱ Jehová. Sava yichi̱ xi̱kandíxakandi̱ra ña̱ chindeé táʼanra xíʼinndi̱ ña̱ ya̱ʼandi̱ nu̱ú ña̱ ndóʼondi̱. Ta ndiʼi yichi̱ i̱xaara saá xíʼinndi̱ (2 Tim. 4:16, 17).

Ndákaʼánníi̱ xa̱ʼa ta̱ Walter, soo xa̱ʼa ña̱ kúi̱ precursora chíndeé táʼanníña xíʼi̱n ña̱ va̱ása kusuchíní-inii̱. Ta kíʼi̱n kuenta tá nátúʼi̱n xíʼin inka na̱ yiví xa̱ʼa ña̱ ndataku na̱ ni̱xi̱ʼi̱ va̱ʼaní chíndeéña yi̱ʼi̱. Jehová ni iin yichi̱ ta̱ʼán sandákoora yi̱ʼi̱. Sáxi̱nura ña̱ káʼa̱nra, chíndeé táʼanníra xíʼi̱n, táxira ndée ndaʼi̱ ña̱ yáʼi̱ nu̱ú tu̱ndóʼo (Is. 41:10).