Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 12

¿Ama kúú ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó?

¿Ama kúú ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó?

“Íyo tiempo [...] ña̱ va̱ása ka̱ʼa̱nyó xíʼin tiempo ña̱ ka̱ʼa̱nyó” (ECL. 3:1, 7).

YAA 124 Ndiʼi ki̱vi̱ nda̱kú ná koo iniyó

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1. ¿Ndáaña sánáʼa̱ Eclesiastés 3:1, 7 miíyó?

SAVAYÓ kútóoníyó natúʼunyó, soo inkana loʼova káʼa̱nna. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi texto nu̱ú ka̱na ña̱ artículo yóʼo, íyo iin tiempo ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼin tiempo ña̱ va̱ása ka̱ʼa̱nyó (kaʼvi Eclesiastés 3:1, * 7). * Soo ni saá, sava yichi̱ kúni̱yó ña̱ na̱ hermanoyó ku̱a̱ʼáka ná ka̱ʼa̱nna ta inkana loʼo ná ka̱ʼa̱nna.

2. ¿Ndáana kúú na̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱n xíʼinyó ama kúú ña̱ ka̱ʼa̱nyó ta ndáa ki̱ʼva xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó?

2 Ña̱ káʼa̱nyó, iin regalo ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼa̱yó kúúña (Éx. 4:10, 11; Apoc. 4:11). Nu̱ú tu̱ʼunra, káʼa̱nra xíʼinyó ndáa ki̱ʼva kuniñúʼuyóña. Ña̱ artículo yóʼo, ka̱ʼa̱nña xíʼinyó xa̱ʼa̱ sava ejemplo na̱ nda̱sakáʼnu Ndióxi̱ tiempo xi̱naʼá, ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó ama kúú ña̱ ka̱ʼa̱nyó ta ama va̱ása ka̱ʼa̱nyó. Ta saátu kotoyó ndáaña ndákanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱nyó xíʼin inkana. Siʼna ná kotoyó ama kúú ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó.

AMA KÚÚ ÑA̱ XÍNIÑÚʼU KA̱ʼA̱NYÓ

3. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Romanos 10:14, ¿ama kúú ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ Jehová xíʼin xa̱ʼa̱ Reinora?

3 Ndiʼi tiempo xíniñúʼu koo tu̱ʼvayó ña̱ ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ Jehová xíʼin xa̱ʼa̱ Reinora (Mat. 24:14; kaʼvi Romanos 10:14). * Tá kéʼéyó ña̱yóʼo, ndíku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús. Iin xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱xira nu̱ú ñuʼú yóʼo, kúú ña̱ na̱túʼunra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ yivára (Juan 18:37). Soo saátu xíniñúʼu ndakaʼányó ña̱ ki̱ʼva ña̱ káʼa̱nyó ndáyáʼviníña. Ña̱kán tá káʼa̱nyó xíʼin inka na̱ yiví xa̱ʼa̱ Jehová, xíniñúʼu vií ta to̱ʼó ka̱ʼa̱nyó xíʼinna, ta saátu ná na̱ʼa̱yó ña̱ ndíʼi̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼona xíʼin xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxana (1 Ped. 3:15). Tasaá va̱ása ka̱ʼa̱n kuitíyó xíʼinna, chi kivi sanáʼa̱yóna ta ña̱yóʼo nda̱a̱ níma̱na kivi xa̱a̱ña.

4. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Proverbios 9:9, ¿ndáa ki̱ʼva kivi kuniñúʼuyó ña̱ káʼa̱nyó?

4 Tá xíto na̱ anciano ña̱ iin na̱ hermano xíniñúʼuna consejo, xíniñúʼu ka̱ʼa̱nna xíʼinna. Soo xíniñúʼu kotona ama kúú ña̱ kivi ka̱ʼa̱nna xíʼinna, tá kúú tá íyona iin lugar nu̱ú kǒo na̱ yiví, ña̱ va̱ʼa ná va̱ása kukaʼan nu̱ú na̱ ndákiʼin consejo. Tá táxi na̱ anciano consejo ndaʼa̱ iinna xíniñúʼu ixato̱ʼónana. Soo ni saá, ka̱ʼa̱nna xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n Biblia ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinna ña̱ vií keʼéna (kaʼvi Proverbios 9:9). * ¿Nda̱chun xíniñúʼu ndakúní koo iniyó ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nyó xíʼin iinna? Ná kotoyó ña̱ ke̱ʼé u̱vi̱ na̱ yiví na̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱. Siʼna ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ta̱a ta̱ xi̱niñúʼu ka̱ʼa̱n xíʼin se̱ʼera xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱keʼéna, tándi̱ʼi ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ñá ñaʼá ñá xi̱niñúʼu ka̱ʼa̱n xíʼin iin ta̱ koo rey.

5. Ni ni̱nda̱ʼyi̱va ta̱ su̱tu̱ Elí xíʼin na̱ se̱ʼera, ¿nda̱chun káʼa̱nyó ña̱ va̱ása níka̱ʼa̱nra xíʼinna?

5 Ta̱ su̱tu̱ Elí ni̱xi̱yo u̱vi̱ se̱ʼera na̱ xi̱kuʼvi̱ní-inira xi̱xinira. Soo na̱yóʼo va̱ása ní ixato̱ʼóna Jehová. Ta xi̱kuumiína iin chiñu káʼnu ti̱xin tabernáculo, chi xi̱kuuna su̱tu̱. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuumiína ña̱ chiñu yóʼo, xi̱keʼéna ña̱ kúni̱ miína xíʼin na̱ yiví, ta va̱ása ní ixato̱ʼóna ofrenda Jehová ta xi̱keʼéna ku̱a̱ʼání ña̱ kini (1 Sam. 2:12-17, 22). Ta na̱yóʼo xi̱niñúʼu kuvina nda̱a̱ táki̱ʼva káchi ley ta̱ Moisés, soo ta̱ Elí xi̱taxira ña̱ keʼéna ña̱yóʼo, ta va̱ása kue̱ʼe̱ níxi̱yora xíʼinna, ta ta̱xira ña̱ ná kachíñukana ti̱xin ña̱ tabernáculo (Deut. 21:18-21). ¿Ndáaña nda̱kanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra? Ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Elí: “¿Nda̱chun íxato̱ʼókaún se̱ʼún nu̱ú yi̱ʼi̱?”. Tasaá sa̱ndiʼi-xa̱ʼa̱ Jehová u̱vi̱ saá na̱ ta̱a yóʼo (1 Sam. 2:29, 34).

6. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Elí?

6 Íyo iin ña̱ ndáyáʼviní sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Elí. Tá ku̱ndaa̱-iniyó ña̱ iin na̱ migoyó á iin na̱ veʼeyó ni̱ya̱ʼandosóna ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱, xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó xíʼinna xa̱ʼa̱ña, ta sandákaʼányóna xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n Biblia. Ta xíniñúʼu ndukúyó ki̱ʼva ña̱ va̱ʼa chindeétáʼan na̱ anciano xíʼinna (Sant. 5:14). Nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása kúni̱yó kooyó nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Elí, ta kundayáʼvika na̱ migoyó á na̱ veʼeyó nu̱úyó, nu̱úka Jehová. Xíniñúʼu ndakú koo iniyó ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nyó xíʼin iinna ña̱ xíniñúʼu nasamana ña̱ kéʼéna, soo ndáyáʼviníva keʼéyó ña̱yóʼo. Ná kotoyó nda̱chun xa̱a̱ síín íyo ña̱ ke̱ʼé ñá Abigaíl nu̱ú ta̱ Elí.

Ña̱ ke̱ʼé ña̱ Abigaíl sánáʼa̱ña miíyó ña̱ xíniñúʼu kotoyó ama kúú ña̱ ka̱ʼa̱nyó. (Koto párrafo 7 xíʼin 8). *

7. ¿Nda̱chun ni̱ka̱ʼa̱n ñá Abigaíl xíʼin ta̱ David?

7 Ñá Abigaíl xi̱kuu ñá síʼí ta̱ Nabal, iin ta̱a ta̱ ku̱i̱ká ta̱ xi̱kuumií ku̱a̱ʼání ñuʼú. Tá xi̱nu ta̱ David xíʼin na̱ ta̱a na̱ kítáʼan xíʼinra nu̱ú ta̱ rey Saúl, ni̱xi̱yona loʼo tiempo xíʼin na̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin kití sa̱na̱ ta̱ Nabal, ta xi̱ndaana tíyóʼo nu̱ú na̱ kui̱ʼná. ¿Á ta̱xi ta̱ Nabal tíxa̱ʼvi ndaʼa̱na xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo? Va̱ása. Tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ David xíʼin ta̱ Nabal ña̱ ná taxira loʼo comida xíʼin ti̱kui̱í ndaʼa̱ na̱ ta̱a na̱ kítáʼan xíʼinra, ni̱sa̱a̱ní ta̱ Nabal ta ni̱nda̱ʼyi̱ra nu̱úna (1 Sam. 25:5-8, 10-12, 14). Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ta̱ David ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ sandiʼi-xa̱ʼa̱ra ndiʼi na̱ veʼe ta̱ Nabal (1 Sam. 25:13, 22). ¿Ndáaña xi̱niñúʼu keʼéna ña̱ va̱ása kuu ña̱yóʼo? Ñá Abigaíl ku̱ndaa̱-iniñá ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱nñá, ta ndakúní ni̱xi̱yo iniñá ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nñá nu̱ú ta̱ David xíʼin nu̱ú 400 na̱ ta̱a na̱ íyo tu̱ʼva ña̱ kanitáʼanna, na̱ kúni̱ kuxu, na̱ sáa̱ní, ta ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinra.

8. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ñá Abigaíl?

8 Tá ni̱ka̱ʼa̱n ñá Abigaíl xíʼin ta̱ David, xíʼin ña̱ to̱ʼó ke̱ʼéñá ña̱yóʼo ta káxiní ni̱ka̱ʼa̱nñá. Ni kǒo ku̱a̱chi kúúmiíñá xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u yóʼo, soo ndu̱kúñá ña̱ káʼnu-ini nu̱ú ta̱ David. Nda̱kuniñá ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíra, ta ka̱ndíxañá ña̱ chindeétáʼan Jehová xíʼinñá (1 Sam. 25:24, 26, 28, 33, 34). Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ñákán, tá xítoyó ña̱ iinna kúni̱na keʼéna iin ña̱ va̱ása va̱ʼa, xíniñúʼu ndakú koo iniyó ta ka̱ʼa̱nyó xíʼinna xa̱ʼa̱ña (Sal. 141:5). Xíniñúʼu to̱ʼó kooyó soo káxi ka̱ʼa̱nyó. Tá táxiyó consejo ndaʼa̱ iin na̱ xíniñúʼuña, náʼa̱yó ña̱ kúúyó iin migo na̱ va̱ʼa-ini (Prov. 27:17).

9, 10. ¿Ndáaña xíniñúʼu kiʼin na̱ anciano kuenta xíʼin tá táxina consejo ndaʼa̱ inkana?

9 Na̱ anciano kúú na̱ xíniñúʼu ndakúní koo ini, ña̱ ka̱ʼa̱nna xíʼin iin na̱ kéʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa (Gál. 6:1). Na̱yóʼo vitá íyo inina ta xíni̱na ña̱ kúúna na̱ yiví ku̱a̱chi, ta sana kivi kixaa̱ iin ki̱vi̱ ña̱ saátu ndakiʼin miína consejo. Soo va̱ása táxina ña̱ kasi ña̱yóʼo nu̱úna, ña̱ taxina consejo ndaʼa̱ inka na̱ xíniñúʼuña (2 Tim. 4:2; Tito 1:9). Tá táxina consejo ndaʼa̱ inkana, chíka̱a̱na ndee̱ ña̱ vií sanáʼa̱nana ta kúee íyo inina xíʼinna. Xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱-inina xínina na̱ hermano, kúni̱na chindeétáʼanna xíʼinna (Prov. 13:24). Soo ña̱ ndáyáʼvika nu̱úna kúú ña̱ ndasakáʼnuna Jehová, ta káʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ra ná keʼéyó, ta ndáana na̱ congregación nu̱ú ña̱ va̱ása va̱ʼa (Hech. 20:28).

10 Xa̱a̱ ku̱ndaa̱-iniyó ama kúú ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó. Soo sava yichi̱ va̱ʼaka kúú ña̱ ná va̱ása ka̱ʼa̱nyó. ¿Ndáaña kivi kuu xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo?

AMA KÚÚ ÑA̱ VA̱ÁSA XÍNIÑÚʼU KA̱ʼA̱NYÓ

11. ¿Ndáa ejemplo kúú ña̱ xi̱niñúʼu ta̱ Santiago, ta nda̱chun ndáyáʼviníña?

11 Sava yichi̱ íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ña̱ kiʼinyó kuenta xíʼin ña̱ káʼa̱nyó. Ta̱ Santiago ta̱ ka̱ʼyí ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia xi̱niñúʼura iin ejemplo ña̱ ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ka̱chira: “Na̱ ni iin yichi̱ kǒo káʼa̱n tu̱ʼun ña̱ va̱ása va̱ʼa, na̱ kǒo ku̱a̱chi kúúmií kúúna ta kivi ka̱ʼnu̱-inina xíʼin ndiʼi ña̱ kúni̱ ku̱ñuna” (Sant. 3:2, 3). Ta̱ Santiago ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ freno ña̱ chíka̱a̱na xi̱ní tí kuáyi̱ xíʼin yuʼúrí. Tá ta̱ yósórí ná xi̱tára yoʼo̱ ña̱ tíin ña̱ freno, tíyóʼo kivi ku̱ʼu̱nrí nu̱ú kúni̱ miíra, á kundichirí. Soo tá ná sañára ña̱yóʼo, tíyóʼo kivi kunurí ta satukue̱ʼe̱rí miírí ta saátu miíra. Ki̱ʼva saá íyo ña̱ káʼa̱nyó, chi tá va̱ása kíʼinyó kuenta xíʼinña kivi saxóʼvi̱yó inkana. Ná kotoyó ama kúú ña̱ xíniñúʼu “xi̱táyó yoʼo̱” ta va̱ása ka̱ʼa̱nyó.

12. ¿Ama kúú ña̱ xíniñúʼu “xi̱táyó yoʼo̱” ta va̱ása ka̱ʼa̱nyó?

12 ¿Ndáaña keʼéyó tá kúnda̱a̱-iniyó ña̱ iin na̱ hermano xíni̱na xa̱ʼa̱ iin ña̱ va̱ása xíniñúʼu natúʼunna xa̱ʼa̱? Tá kúú, tá xíni̱yó iin na̱ íyo iin lugar nu̱ú va̱ása táxina ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ Jehová, ¿á ka̱ʼa̱nyó xíʼinna ña̱ ná natúʼunna xíʼinyó xa̱ʼa̱ ndáa ki̱ʼva kéʼéna ña̱ ndásakáʼnunara? Soo iin ña̱ va̱ʼava kúú ña̱ kúni̱yó kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ña. Chi kúʼvi̱-iniyó xíniyó na̱ hermanoyó ta kúni̱yó kunda̱a̱-iniyó á íyo va̱ʼana. Ta saátu kúni̱yó ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱na xíʼin Ndióxi̱. Soo tá kúu táʼan ña̱yóʼo, xíniñúʼu “xi̱táyó yoʼo̱” ta va̱ása ka̱ʼa̱nyó. Tá ná ixandúxayó xíʼin iinna ña̱ natúʼunna xíʼinyó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása xíniñúʼu ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱, náʼa̱yó ña̱ va̱ása kúʼvi̱-iniyó xíniyóna, ta saátu na̱ hermano na̱ kándíxa ña̱ va̱ása natúʼun na̱yóʼo xa̱ʼa̱ ña̱ xíni̱na. Va̱ása kúni̱yó ña̱ ná saxóʼvi̱kana na̱ hermanoyó, na̱ íyo ñuu nu̱ú va̱ása táxina ña̱ ndasakáʼnuna Jehová. Nda̱a̱ ni iin na̱ hermano na̱ íyo ñuu nu̱ú kúu ña̱yóʼo, va̱ása ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ndáa ki̱ʼva nátúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ á ndáa ki̱ʼva kéʼéna inkaka chiñu.

13. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Proverbios 11:13, ¿ndáaña xíniñúʼu keʼé na̱ anciano, ta nda̱chun?

13 Na̱ anciano kúú na̱ xíniñúʼu kundiku̱nka ña̱ káʼa̱n Proverbios 11:13 * (kaʼviña). Kéʼéna ña̱yóʼo tá va̱ása nátúʼunna xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo xíniñúʼu ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱. Ña̱yóʼo kivi ixayo̱ʼvi̱níkaña xíʼin na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱. Va̱ʼaníka kítáʼan na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ tá nátúʼunna xa̱ʼa̱ ña̱ ndákanixi̱nína, xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼona xíʼin xa̱ʼa̱ ña̱ sándi̱ʼi̱-inina. Soo na̱ anciano kúnda̱a̱-inina ña̱ va̱ása xíniñúʼu natúʼunna xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna, xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱ hermano ti̱xin congregación xíʼinna. Tá ná ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, va̱ása kandíxaka inkanana ta va̱ása ka̱ʼa̱n va̱ʼakana xa̱ʼa̱na. Na̱ kúúmií iin chiñu ti̱xin congregación va̱ása xíniñúʼu koona na̱ u̱vi̱ yuʼú á na̱ vatá (1 Tim. 3:8; nota). Ña̱yóʼo kúni̱ kachiña, ña̱ va̱ása xíniñúʼu sandáʼvina inkana á ka̱ʼa̱nna xíʼin ku̱a̱ʼána xa̱ʼa̱ ña̱ xíni̱na. Tá iin ta̱ anciano kúʼvi̱-inira xínira ñá síʼíra, va̱ása xíniñúʼu natúʼunra xíʼinñá xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo xíniñúʼu kunda̱a̱-iniñá xa̱ʼa̱.

14. ¿Ndáa ki̱ʼva kivi chindeétáʼan ñá síʼí iin ta̱ anciano xíʼinra ña̱ ka̱ʼa̱n va̱ʼa inkana xa̱ʼa̱ra?

14 Ñá síʼí iin ta̱ anciano kivi chindeétáʼanñá xíʼinra ña̱ ka̱ʼa̱n va̱ʼa inkana xa̱ʼa̱ra. ¿Ndáa ki̱ʼva kivi keʼéñá ña̱yóʼo? Ña̱ va̱ása ixandúxañá xíʼinra, ña̱ ná natúʼunra xíʼinñá xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo xíniñúʼu kunda̱a̱-iniñá xa̱ʼa̱. Tá kéʼéñá ña̱yóʼo, su̱ví nda̱saa xíʼin yiíñá chíndeétáʼanñá, chi saátu náʼa̱ñá ña̱ íxato̱ʼóñá na̱ hermano na̱ na̱túʼun xíʼin yiíñá xa̱ʼa̱ iin ña̱ʼa. Ta ña̱ ndáyáʼvika kúú ña̱ sákusi̱íñá-ini Jehová, tasaá kúú ña̱ chíndeétáʼanñá xíʼin na̱ congregación ña̱ vií kutáʼanna (Rom. 14:19).

NDÁAÑA NDÁKANIXI̱NÍ JEHOVÁ XA̱ʼA̱ ÑA̱ KÁʼA̱NYÓ

15. ¿Ndáaña nda̱kanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ u̱ni̱ na̱ ta̱a na̱ ni̱xa̱ʼa̱n xi̱to ta̱ Job, ta nda̱chun?

15 Ku̱a̱ʼání ña̱ sánáʼa̱ libro ta̱ Job miíyó, xa̱ʼa̱ ama kúú ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó ta ndáaña ka̱ʼa̱nyó. Tándi̱ʼi ni̱ya̱ʼa ta̱ Job nu̱ú ku̱a̱ʼá tu̱ndóʼo, ku̱mí na̱ ta̱a ni̱xa̱ʼa̱nna ña̱ sandíkona-inira ta taxina consejo ndaʼa̱ra. Ku̱a̱ʼání tiempo ni̱ya̱ʼa ta kǒo ña̱ níka̱ʼa̱nna xíʼinra. Soo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n u̱ni̱ na̱yóʼo, ta̱ Elifaz, ta̱ Bildad xíʼin ta̱ Zofar náʼa̱ña ña̱ va̱ása níxiniñúʼuna ña̱ tiempo yóʼo, ña̱ ndakanixi̱nína ndáa ki̱ʼva chindeétáʼanna xíʼin ta̱ Job. Chi ña̱ ke̱ʼéna kúú ña̱ nda̱kanixi̱nína ndáa ki̱ʼva na̱ʼa̱na, ña̱ ke̱ʼéra iin ña̱ va̱ása va̱ʼa. Sava ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ nda̱a̱va xi̱kuuña, soo ndiʼika ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ta̱ Job xíʼin xa̱ʼa̱ Jehová ña̱ vatáva xi̱kuuña, ta sa̱xóʼvi̱nara. Ta ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ su̱ví iin na̱ yiví va̱ʼa kúú ta̱ Job (Job 32:1-3). ¿Ndáaña ndo̱ʼo Jehová xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo? Ni̱sa̱a̱níra xíʼin u̱ni̱ saá na̱ ta̱a yóʼo. Ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ kúúna na̱ kíʼvi, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ná ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Job, ña̱ ná ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱na xíʼinra (Job 42:7-9).

16. ¿Ndáaña sánáʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼé ta̱ Elifaz, ta̱ Bildad xíʼin ta̱ Zofar miíyó?

16 Ku̱a̱ʼá ña̱ sánáʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼé ta̱ Elifaz, ta̱ Bildad xíʼin ta̱ Zofar miíyó. Ña̱ nu̱ú, ña̱ va̱ása xíniñúʼu ka̱ʼa̱nyó ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ na̱ hermanoyó (Mat. 7:1-5). Ta ña̱ xíniñúʼu keʼéyó kúú ña̱ viíní kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nna tasaáví ndakuiinyó yuʼúna. Chi saá kúú ña̱ kivi kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼona (1 Ped. 3:8). Ña̱ u̱vi̱, tá káʼa̱nyó xíniñúʼu kotoyó á vií íyo tu̱ʼunyó ta á ña̱ nda̱a̱ kúúña (Efes. 4:25). Ta ña̱ u̱ni̱, Jehová ndíʼi̱-inira xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱nyó xíʼin táʼanyó.

17. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Elihú?

17 Ta̱ ku̱mí ta̱ ni̱xa̱ʼa̱n xi̱to ta̱ Job kúú ta̱ Elihú, iin ta̱ veʼe ta̱ Abrahán. Ta̱ Elihú va̱ʼaní xi̱niso̱ʼora ña̱ xi̱ndatúʼun ta̱ Job xíʼin na̱ u̱ni̱ ta̱a kán, chi va̱ʼaní consejo ta̱xira ndaʼa̱ra ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinra ña̱ nasamara ña̱ ndákanixi̱níra (Job 33:1, 6, 17). Ña̱ xi̱ndayáʼvika nu̱ú ta̱ Elihú kúú ña̱ ndukáʼnu Jehová, ta su̱víka miíra á inkaka na̱ yiví (Job 32:21, 22; 37:23, 24). Ña̱ ke̱ʼé ta̱yóʼo, sánáʼa̱ña miíyó ña̱ íyo iin tiempo ña̱ va̱ása ka̱ʼa̱nyó, ta ña̱ xíniñúʼu keʼéyó kúú ña̱ kuniso̱ʼoyó (Sant. 1:19). Ta saátu sákuaʼayó, ña̱ ndáyáʼvika nu̱úyó tá táxiyó consejo ndaʼa̱ iinna kúú ña̱ ná ndukáʼnu Jehová ta su̱víka miíyó.

18. ¿Ndáa ki̱ʼva náʼa̱yó ña̱ táxiyó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xira ña̱ káʼa̱nyó?

18 Náʼa̱yó ña̱ táxiyó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xira ña̱ káʼa̱nyó, tá ndíku̱nyó ña̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱ ama ka̱ʼa̱nyó ta ndáaña ka̱ʼa̱nyó. Ta̱ rey Salomón ka̱ʼyíra ña̱yóʼo: “Nda̱a̱ táki̱ʼva íyo manzana tí oro tí ñúʼu ti̱xin ña̱ʼa ña̱ plata, ki̱ʼva saá íyo tu̱ʼun ña̱ káʼa̱nyó míí tiempo ña̱ xíniñúʼuña” (Prov. 25:11). Tá viíní xíniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱n inkana ta ndákanixi̱níyó tá kúma̱níka ka̱ʼa̱nyó, tu̱ʼun ña̱ káʼa̱nyó kooña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo manzana tí oro, tí liviní náʼa̱ tí ndáyáʼviní. Tasaá, ni loʼo á ku̱a̱ʼá kúú ña̱ káʼa̱nyó, kivi chika̱a̱yó ndee̱ xíʼin inkana xíʼin ña̱ káʼa̱nyó ta sakusi̱íyó-ini Jehová (Prov. 23:15; Efes. 4:29). Xíʼin ña̱yóʼo kivi na̱ʼa̱yó ña̱ táxiyó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xira ña̱ káʼa̱nyó.

YAA 82 Ndiʼina ná kuni ña̱ kéʼéyó

^ párr. 5 Nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱ va̱xi ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó, ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó ama kúú ña̱ ka̱ʼa̱nyó ta ama va̱ása ka̱ʼa̱nyó. Tá kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n Biblia ta kéʼéyó ña̱ káʼa̱nña, saá kúú ña̱ sákusi̱íyó ini Jehová xíʼin ña̱ káʼa̱nyó.

^ párr. 1 Eclesiastés 3:1: “Xa̱a̱ íyo iin tiempo ña̱ koo ndiʼi ña̱ʼa; íyo iin tiempo ña̱ keʼéyó iin iin ña̱ʼa nu̱ú ñuʼú yóʼo”.

^ párr. 1 Eclesiastés 3:7: “Tiempo ña̱ ndatáyó xíʼin tiempo ña̱ ki̱kuyó; tiempo ña̱ va̱ása ka̱ʼa̱nyó xíʼin tiempo ña̱ ka̱ʼa̱nyó”.

^ párr. 3 Romanos 10:14: “Ta, ¿nda̱saa kivi ndasakáʼnuna ki̱vi̱ra tá va̱ása kándíxanara? Ta, ¿nda̱saa kivi kandíxanara tá va̱ása xíniso̱ʼona xa̱ʼa̱ra? Ta, ¿nda̱saa kivi kuniso̱ʼona xa̱ʼa̱ra tá kǒo na̱ yiví xíka nátúʼun xíʼinna?”.

^ párr. 4 Proverbios 9:9: “Ka̱ʼa̱n xíʼin iin na̱ ndíchi xa̱ʼa̱ ndáaña keʼéna, ta ndíchika xa̱a̱na koona. Sanáʼa̱ iin na̱ nda̱kú íyo ini, ta xa̱a̱na kuxini̱kana”.

^ párr. 13 Proverbios 11:13: “Na̱ vatá xíkana nátúʼunna xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo xíniñúʼu ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱, soo na̱ nda̱kú íyo ini va̱ása nátúʼunna xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo xíniñúʼu ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱”.

^ párr. 67 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ñá hermana ki̱ʼinñá kuenta ña̱ xíniñúʼu taxiñá consejo ndaʼa̱ inkañá.

^ párr. 69 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ta̱ hermano káʼa̱nra xíʼin inkara ña̱ xíniñúʼu limpio koo veʼera.

^ párr. 71 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Xa̱ʼa̱ ña̱ kama ni̱xa̱ʼa̱n ñá Abigaíl ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin ta̱ David, va̱ʼaní chi̱ndeétáʼanña xíʼinna.

^ párr. 73 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin na̱ matrimonio va̱ása káʼa̱nna xíʼin inka na̱ hermano, xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ nátúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ñuu nu̱ú va̱ása táxikana keʼéna ña̱yóʼo.

^ párr. 75 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ta̱ anciano kíʼinra kuenta, ña̱ ná va̱ása kuniso̱ʼo inkana tá káʼa̱nra xa̱ʼa̱ chiñu ña̱ íyo ti̱xin congregación.