Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 46

Ndakú koo iniún, chíndeétáʼanva Jehová xíʼinyó

Ndakú koo iniún, chíndeétáʼanva Jehová xíʼinyó

“Yi̱ʼi̱ kúú ta̱ chindeétáʼan xíʼún ta va̱ása sandákoo ndaʼíi̱ yóʼó” (HEB. 13:5).

YAA 55 Va̱ása yi̱ʼvíúnna

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1. ¿Ndáaña sandíko-iniyó tá kúni mitúʼunyó á ndíʼi̱ní-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ íyo tu̱ndóʼo nu̱úyó? (Salmo 118:5-7).

¿Á XA̱A̱ ndákanixi̱níyó ña̱ íyo iinlá miíyó ta kǒo nda̱a̱ ni iinna chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ ya̱ʼayó nu̱ú iin tu̱ndóʼo? Su̱ví iinlá miíyó kúú na̱ ndóʼo saá. Saáchi nda̱a̱ sava na̱ xi̱ndasakáʼnu Jehová tiempo xi̱naʼá ndo̱ʼo saá (1 Rey. 19:14). Ki̱vi̱ ndóʼoyó ña̱yóʼo ná ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová: “Yi̱ʼi̱ kúú ta̱ chindeétáʼan xíʼún ta va̱ása sandákoo ndaʼíi̱ yóʼó”. Tasaá kivi ka̱ʼa̱nyó ña̱yóʼo: “Jehová kúú ta chíndeétáʼan xíʼi̱n. Va̱ása yi̱ʼvíi̱” (Heb. 13:5, 6). Ta̱ apóstol Pablo ka̱ʼyíra ña̱yóʼo ku̱a̱ʼa̱n ndaʼa̱ na̱ cristiano na̱ ni̱xi̱yo chí Judea tá ku̱i̱ya̱ 61. Ta ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna kítáʼanña xíʼin ña̱ va̱xi nu̱ú Salmo 118:5-7 (kaʼviña). *

2. ¿Ndáaña ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú artículo yóʼo, ta nda̱chun?

2 Nda̱a̱ táki̱ʼva ndo̱ʼo ta̱ ka̱ʼyí salmo yóʼo, ta̱ Pablo xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ xi̱chindeétáʼanva Jehová xíʼinra. Tá kúú, tá kúma̱ní u̱vi̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ kaʼyíra carta ku̱a̱ʼa̱n ndaʼa̱ na̱ Hebreo, ta̱ apóstol yóʼo ni̱xa̱ʼa̱nra xíʼin barco, ta i̱yoní ni̱xi̱yo ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ ña̱ ndeéní kúun sa̱vi̱ kini nu̱ú tá mar (Hech. 27:4, 15, 20). Tá ke̱ʼéra ña̱yóʼo ta saátu tá ya̱chi̱ka, ku̱a̱ʼá ña̱ʼa ke̱ʼé Jehová ña̱ va̱ʼa chi̱ndeétáʼanra xíʼinra. Nu̱ú artículo yóʼo ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ u̱ni̱ ña̱yóʼo. Ka̱ʼa̱nyó ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan Jehová xíʼin ta̱ Pablo saáchi ña̱ va̱ʼa keʼéra ña̱yóʼo xi̱niñúʼura ta̱ Jesús, na̱ ángel, na̱ yiví na̱ xi̱kuumií iin chiñu ta saátu na̱ hermano. Tá ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Pablo kandíxaníkayó ña̱ chindeétáʼan Jehová xíʼinyó tá ná ka̱ʼa̱nyó xíʼinra.

TA̱ JESÚS XÍʼIN NA̱ ÁNGEL CHÍNDEÉTÁʼANNA XÍʼINYÓ

3. ¿Ndáaña kúú ña̱ sana nda̱kanixi̱ní ta̱ Pablo, ta nda̱chun?

3 Tá ku̱i̱ya̱ 56, iin tiʼvi na̱ judío ka̱ñuuna ta̱ Pablo ta ta̱vánara ti̱xin templo ña̱ íyo Jerusalén, ta xi̱kuni̱na kaʼnínara. Tá inka ki̱vi̱ tá ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱ú na̱ Sanedrín, na̱ xi̱sa̱a̱-ini xi̱xiniñaʼá ndáa si̱lóʼo kaʼnínara (Hech. 21:30-32; 22:30; 23:6-10). Tá ndo̱ʼo ta̱ Pablo ña̱yóʼo sana nda̱kanixi̱níra: “¿Nda̱saa tiempo xíniñúʼu kundeé-inii̱ nu̱ú ña̱ íxandi̱va̱ʼana xíʼi̱n?”. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xi̱niñúʼu chindeétáʼanna xíʼinra.

4. ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu Jehová ta̱ Jesús ña̱ va̱ʼa chi̱ndeétáʼanra xíʼin ta̱ Pablo?

4 ¿Ndáana chi̱ndeétáʼan xíʼin ta̱ Pablo? Tá ni̱ya̱ʼa iin ki̱vi̱ ña̱ chi̱ka̱a̱na ta̱ Pablo veʼeka̱a, ñuú saá ki̱ta ta̱ táta Jesús nu̱úra ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ndakú koo iniún. Saáchi nda̱a̱ táki̱ʼva na̱túʼun ndiʼún xa̱ʼíi̱ chí ñuu Jerusalén saátu natúʼún xa̱ʼíi̱ chí ñuu Roma” (Hech. 23:11). Tu̱ʼun yóʼo chi̱ka̱a̱níña ndee̱ xíʼinra. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Pablo ña̱ va̱ʼaní íyo chiñu ña̱ ke̱ʼéra chí Jerusalén ta ni̱ka̱ʼa̱ntura xíʼinra ña̱ kǒo ña̱ kundoʼora ta xa̱a̱vara ñuu Roma, chi natúʼuntura xa̱ʼa̱ra chí ñuu kán. Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús ña̱yóʼo xíʼinra, sana va̱ʼaní ku̱nira nda̱a̱ táki̱ʼva ndóʼo iin ta̱ loʼo tá númi yivárara.

Tá ndeéní kúun sa̱vi̱ kini nu̱ú tá mar, iin ta̱ ángel káʼa̱nra xíʼin ta̱ Pablo ña̱ ka̱ku ndiʼi na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼin tú barco kán. (Koto párrafo 5).

5. ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu Jehová iin ta̱ ángel ña̱ va̱ʼa chi̱ndeétáʼanra xíʼin ta̱ Pablo? (Koto na̱ʼná ña̱ va̱xi chí sa̱tá tutu yóʼo).

5 ¿Ndáa inka tu̱ndóʼo ña̱ yo̱ʼvi̱ní ni̱ya̱ʼa ta̱ Pablo nu̱ú? Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa u̱vi̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ ku̱u ña̱ ndo̱ʼora chí Jerusalén, ta apóstol Pablo ku̱a̱ʼa̱nra xíʼin iin barco chí ñuu Italia. Ta iin kama ki̱xáʼa ndeéní kúun sa̱vi̱ kini ta na̱ káchíñu xíʼin tú barco yóʼo ta saátu inkaka na̱ ku̱a̱ʼa̱n kán, nda̱kanixi̱nína ña̱ kuvina. Soo ta̱ Pablo va̱ása níyi̱ʼvíra. ¿Nda̱chun? Ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼin tú barco kán: “Tá ñuú ki̱ta iin ángel nu̱úi̱, ta̱ chi̱ndaʼá Ndióxi̱ ta̱ ndíku̱i̱n xíʼin ta̱ ndásakáʼnui̱, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: ‘Va̱ása yi̱viʼún, Pablo. Saáchi xíniñúʼu ku̱ʼún nu̱ú ta̱ César, ta koto, Ndióxi̱ sakǎkura ndiʼi na̱ yiví na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼúnʼ”. Jehová xi̱niñúʼura iin ta̱ ángel ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱n tukura xíʼin ta̱ Pablo ña̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼinra. Tasaá ku̱uva: ta̱ Pablo ni̱xa̱a̱ra ñuu Roma (Hech. 27:20-25; 28:16).

6. ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús, ta nda̱chun ndásandakúña-iniyó?

6 ¿Ndáana chíndeétáʼan xíʼin miíyó? Nda̱a̱ táki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ta̱ Jesús xíʼin ta̱ Pablo, saátu chindeétáʼanra xíʼinyó. Tá kúú káʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin ndiʼi na̱ discípulora: “Íyoi̱ xíʼinndó ndiʼi ki̱vi̱ nda̱a̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví” (Mat. 28:20). Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra chíka̱a̱níña ndee̱ xíʼinyó, saáchi ndiʼiyó yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo. Tá kúú, tá xíʼi̱ iin na̱ veʼeyó su̱ví loʼo ki̱vi̱ xóʼvi̱yó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chi sana ku̱a̱ʼá ku̱i̱ya̱ xóʼvi̱yó. Inkana xóʼvi̱na ki̱vi̱ tá ki̱vi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱chéena. Ta inkatuna ndákava-inina xa̱ʼa̱ ña̱ kúúmiína kue̱ʼe̱ ña̱ naní depresión. Ta ni yáʼayó nu̱ú ndiʼi ña̱yóʼo kúúmiíyó ndee̱ ña̱ ndakundeéyó kachíñuyó nu̱ú Jehová, saáchi kúnda̱a̱-iniyó ña̱ íyo ta̱ Jesús xíʼinyó “ndiʼi ki̱vi̱”, ni ndeéní íyo ña̱ yáʼayó nu̱ú (Mat. 11:28-30).

Na̱ ángel chíndeétáʼanna xíʼinyó ta níʼina yichi̱ nu̱úyó tá ku̱a̱ʼa̱nyó nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. (Koto párrafo 7).

7. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Apocalipsis 14:6, ¿ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼan Jehová xíʼinyó?

7 Tu̱ʼun Ndióxi̱ káʼa̱nña xíʼinyó ña̱ xíniñúʼu Jehová na̱ ángel ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanra xíʼinyó (Heb. 1:7, 14). Tá kúú, chíndeétáʼanna xíʼinyó ta níʼina yichi̱ nu̱úyó tá ku̱a̱ʼa̱nyó natúʼunyó xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ xíʼin ndiʼi na̱ yiví “ni nda̱a̱ ndáaka ñuuna á ni nda̱a̱ ndáaka tu̱ʼun káʼa̱nna” (Mat. 24:13, 14; kaʼvi Apocalipsis 14:6). *

NA̱ YIVÍ NA̱ KÚÚMIÍ IIN CHIÑU CHÍNDEÉTÁʼANNA XÍʼINYÓ

8. ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu Jehová iin ta̱ xi̱ndisochíñu xíʼin na̱ soldado ña̱ va̱ʼa chi̱ndeétáʼanra xíʼin ta̱ Pablo?

8 ¿Ndáana chi̱ndeétáʼan xíʼin ta̱ Pablo? Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ku̱nda̱a̱-iniyó, tá ku̱i̱ya̱ 56 ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Pablo ña̱ xa̱a̱vara ñuu Roma. Soo sava na̱ judío na̱ ni̱xi̱yo Jerusalén xi̱kuni̱na kaʼnínara. Tá ku̱nda̱a̱-ini ta̱ xi̱ndisochíñu xíʼin na̱ soldado ña̱ ñuu Roma ta̱ Claudio Lisias xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, chi̱ndeétáʼanra xíʼinra. Kama chi̱ndaʼára ku̱a̱ʼání na̱ soldado ña̱ ku̱ʼu̱nna xíʼin ta̱ Pablo chí ñuu Cesarea, ña̱ ndíka̱a̱ ki̱ʼva 105 kilómetro (65 millas). Tá ni̱xa̱a̱na kán ta̱ chíñu Félix “xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná chika̱a̱nara veʼe nu̱ú xáʼndachíñu ta̱ Herodes ta kundaanara”. Tasaá ni̱ka̱ku ta̱ Pablo nu̱ú na̱ xi̱kuni̱ kaʼní-ñaʼá (Hech. 23:12-35).

9. ¿Ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ta̱ chíñu Festo xíʼin ta̱ Pablo?

9 Tá ni̱ya̱ʼa u̱vi̱ ku̱i̱ya̱, ta̱ Pablo ndíka̱a̱kavara veʼeka̱a chí ñuu Cesarea. Ta̱ Festo nda̱kiʼinra chiñu nu̱ú ta̱ Félix ta ki̱xáʼara xáʼndachíñura. Na̱ judío ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Festo ña̱ ná ku̱ʼu̱n ta̱ Pablo ñuu Jerusalén ña̱ va̱ʼa ndatiinna ku̱a̱chi xíʼinra kán, soo va̱ása níxiin ta̱ Festo. Sana ku̱nda̱a̱-inira ña̱ xi̱kuni̱ na̱ judío kaʼnína ta̱ Pablo chí yichi̱ (Hech. 24:27-25:5).

10. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Festo tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo ña̱ ná ndatiin ta̱ Cesar ku̱a̱chi xíʼinra?

10 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo nda̱tiinna ku̱a̱chi xíʼin ta̱ Pablo chí ñuu Cesarea. Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuni̱ ta̱ Festo ki̱ndo̱o va̱ʼara xíʼin na̱ judío ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱ Pablo: “¿Á kuni̱ún ku̱ʼún chí ñuu Jerusalén ña̱ va̱ʼa ndasaviíyó ku̱a̱chi yóʼo xa̱ʼún?”. Ta̱ apóstol Pablo xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ sana kaʼnívanara tá ná ku̱ʼu̱nra ñuu Jerusalén. Soo saátu xi̱kunda̱a̱-inira ndáaña xíniñúʼu keʼéra ña̱ va̱ʼa ná va̱ása kaʼnínara, tasaá ku̱ʼu̱nra ñuu Roma ta ndakundeéra natúʼunra xa̱ʼa̱ ta̱ Jesús. Ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Festo: “Kúni̱i̱ ku̱ʼi̱n ña̱ ná tiin ta̱ Cesar ku̱a̱chi xíʼi̱n”. Tándi̱ʼi ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun ta̱ Festo na̱ táxi consejo ndaʼa̱ra, saá nda̱kuiinra yuʼúra: “Ni̱ka̱ʼún ña̱ kúni̱ún ndatiin ta̱ César ku̱a̱chi xíʼún, ta va̱ʼa ku̱ʼu̱nvaún nu̱úra”. Xa̱ʼa̱ ña̱ chi̱ndaʼá ta̱ Festo ta̱ Pablo chí ñuu Roma, ni̱ka̱kura nu̱ú na̱ sáa̱-ini xíniñaʼá (Hech. 25:6-12).

11. ¿Ndáa tu̱ʼun kúú ña̱ sana xi̱ndakanixi̱ní ta̱ Pablo xa̱ʼa̱?

11 Tá xi̱ndatu ta̱ Pablo ku̱ʼu̱nra chí Italia, sana xi̱ndakanixi̱níra xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ profeta Isaías xíʼin na̱ íyo contra Jehová: “Keʼéndó ña̱ kúni̱ndó soo va̱ása kuchiñundó, ka̱ʼa̱nndó ña̱ kúni̱ndó soo va̱ása vií kanaña, saáchi Ndióxi̱ íyora xíʼinndi̱” (Is. 8:10). Ta̱ Pablo xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ chindeétáʼan Jehová xíʼinra, ta ña̱yóʼo nda̱sandakúníña-inira ña̱ va̱ʼa kundeé-inira ya̱ʼara nu̱ú inkaka tu̱ndóʼo.

Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé Jehová tá ya̱chi̱, kivi kuniñúʼura na̱ kúúmií iin chiñu ña̱ va̱ʼa kundaara na̱ káchíñu nu̱úra. (Koto párrafo 12).

12. a) ¿Ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ta̱ Julio xíʼin ta̱ Pablo? b) ¿Ndáaña ku̱nda̱a̱-ini ta̱ Pablo tá ku̱u ña̱yóʼo?

12 Tá ku̱i̱ya̱ 58 ku̱a̱ʼa̱n ta̱ Pablo chí Italia. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndika̱a̱ra veʼeka̱a, iin ta̱ ndísochíñu xíʼin na̱ soldado ta̱ xi̱naní Julio kúú ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼinra. Ta̱ ta̱a yóʼo kivi ixandi̱va̱ʼara xíʼinra, soo va̱ása níkeʼéraña. Chi tá inka ki̱vi̱ tá ni̱xa̱a̱na inka ñuu nu̱ú xi̱kundichi tú barco, “ta̱ Julio va̱ʼaní ni̱xi̱yo inira xíʼin ta̱ Pablo ta ta̱xira ña̱ ná ku̱ʼu̱nra kotora na̱ migora”. Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo sa̱kǎku ta̱ Julio ta̱ Pablo, saáchi tá xi̱kuni̱ na̱ soldado kaʼnína ndiʼi na̱ ñúʼu veʼeka̱a na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼin tú barco kán, va̱ása nítaxi ta̱ Julio keʼénaña saáchi xi̱kuni̱ra sakǎkura ta̱ Pablo. Sana ku̱nda̱a̱-ini ta̱ Pablo ña̱ mií Jehová xi̱niñúʼu ta̱ ta̱a yóʼo ña̱ va̱ʼa kundaarara ta sakǎkurara (Hech. 27:1-3, 42-44).

Koto párrafo 13

13. ¿Ndáa ki̱ʼva kivi kuniñúʼu Jehová na̱ chíñu?

13 ¿Ndáana chíndeétáʼan xíʼin miíyó? Ña̱ va̱ʼa xi̱nu ña̱ kúni̱ Jehová, kivi kuniñúʼura espíritu santora ña̱ va̱ʼa ná keʼé na̱ kúúmií iin chiñu ña̱ kúni̱ra. Ta̱ rey Salomón ka̱ʼyíra ña̱yóʼo: “Níma̱ iin ta̱ kúú rey nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ti̱kui̱í tá xínu saá íyoña ndaʼa̱ Jehová. Ta nda̱a̱ ndáaka ña̱ kúni̱ra ná keʼéra, ta̱yóʼo kéʼévaraña” (Prov. 21:1). ¿Ndáaña kúni̱ kachi proverbio yóʼo? Na̱ yiví kivi keʼéna iin chi̱chi yuʼú yu̱ta ña̱ va̱ʼa nasamana nu̱ú ku̱a̱ʼa̱nra, tasaá ku̱ʼu̱nra nu̱ú kúni̱ miína. Ki̱ʼva saá íyo ña̱ kéʼé Jehová, xíniñúʼura espíritu santora ña̱ va̱ʼa nasamara ña̱ ndákanixi̱ní na̱ chíñu tasaá keʼéna sava ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa xi̱nu ña̱ kúni̱ra. Tasaá na̱ chíñu yóʼo ndáka̱xinna keʼéna sava ña̱ʼa ña̱ chíndeétáʼan xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱ (chitáʼanña xíʼin Esdras 7:21, 25, 26).

14. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Hechos 12:5, ¿ndáana kúú na̱ kivi ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ xíʼin Ndióxi̱?

14 ¿Ndáaña kivi keʼé miíyó? Kivi ka̱ʼa̱nyó xíʼin Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ na̱ chíñu, ki̱vi̱ xíniñúʼu ndaka̱xinna keʼéna iin ña̱ʼa ña̱ kivi kasi nu̱úyó ña̱ ndasakáʼnuyó Ndióxi̱ (1 Tim. 2:1, 2, nota; Neh. 1:11). Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé na̱ cristiano na̱ ni̱xi̱yo tá siglo nu̱ú, káʼa̱n ni̱ʼiyó xíʼin Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ na̱ hermanoyó na̱ ñúʼu veʼeka̱a (kaʼvi Hechos 12:5; * Heb. 13:3). Saátu miíyó nda̱a̱ kivi ka̱ʼa̱n ndáʼviyó xíʼin Jehová ña̱ ná nasamara ña̱ ndákanixi̱ní na̱ ndáa na̱ hermanoyó, ña̱ va̱ʼa vií ná keʼéna xíʼin na̱yóʼo nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Julio xíʼin ta̱ Pablo (Hech. 27:3, nota).

CHÍNDEÉTÁʼAN NA̱ HERMANO XÍʼINYÓ

15, 16. ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu Jehová ta̱ Aristarco xíʼin ta̱ Lucas ña̱ va̱ʼa chi̱ndeétáʼanra xíʼin ta̱ Pablo?

15 ¿Ndáana chi̱ndeétáʼan xíʼin ta̱ Pablo? Tá ni̱xa̱ʼa̱nra ñuu Roma, ku̱a̱ʼá yichi̱ xi̱niñúʼu Jehová na̱ hermano, ña̱ va̱ʼa chi̱ndeétáʼanra xíʼin ta̱ Pablo. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ savana.

16 Ta̱ Aristarco xíʼin ta̱ Lucas va̱ʼaní xi̱kitáʼanna xíʼin ta̱ Pablo ta chi̱ka̱a̱-inina ku̱ʼu̱nna xíʼinra chí ñuu Roma. * Na̱yóʼo xi̱kuni̱na chindeétáʼanna xíʼin ta̱ Pablo ni xi̱kunda̱a̱-inina ña̱ nda̱a̱ kivi kuvina tá ná ku̱ʼu̱nna xíʼinra. Ta va̱ása káʼa̱n Biblia ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼin na̱yóʼo ña̱ xa̱a̱na ñuu Roma. Chi tá kúun sa̱vi̱ kini saáví kúú ña̱ ku̱nda̱a̱-inina ña̱ ka̱kuna. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, tá nda̱a ta̱ Aristarco xíʼin ta̱ Lucas ini tú barco chí Cesarea, sana ta̱xi ta̱ Pablo tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱niñúʼura na̱ ta̱a yóʼo ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanra xíʼinra (Hech. 27:1, 2, 20-25).

17. ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu Jehová na̱ hermano ña̱ va̱ʼa chi̱ndeétáʼanra xíʼin ta̱ Pablo?

17 Ku̱a̱ʼá yichi̱ chi̱ndeétáʼan na̱ hermano xíʼin ta̱ Pablo tá ku̱a̱ʼa̱nra chí ñuu Roma. Tá kúú, tá ni̱xa̱a̱na ñuu Sidón, ta̱ Julio “ta̱xira ña̱ ná ku̱ʼu̱nra kotora na̱ migora ta ná kundaanara”. Ta, tá ni̱ya̱ʼa tiempo tá ni̱xa̱a̱na ñuu Puteoli, ta̱ Pablo xíʼin na̱ kítáʼan xíʼinra nda̱ni̱ʼína sava na̱ hermano, ta na̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinna ña̱ ná kindo̱ona u̱xa̱ ki̱vi̱ xíʼinna. Tá chi̱ndeétáʼan na̱ hermano yóʼo xíʼinna, ni̱kusi̱íní-inina xíʼin ndiʼi ña̱ na̱túʼun ta̱ Pablo xíʼinna, ta ña̱yóʼo chi̱ka̱a̱níña ndee̱ xíʼinna (chitáʼanña xíʼin Hechos 15:2, 3). Tándi̱ʼi, ta̱ Pablo xíʼin na̱ kítáʼan xíʼinra nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna chí ñuu Roma (Hech. 27:3; 28:13, 14).

Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé Jehová xíʼin ta̱ Pablo kivi kuniñúʼura na̱ hermano ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanra xíʼinyó. (Koto párrafo 18).

18. ¿Nda̱chun ta̱xi ta̱ Pablo tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Ndióxi̱ ta ndu̱ndakú-inira?

18 Tá ku̱a̱ʼa̱n ta̱ Pablo chí ñuu Roma, sana nda̱kanixi̱níra xa̱ʼa̱ ña̱ ka̱ʼyíra u̱ni̱ ku̱i̱ya̱ chí sa̱tá, ña̱ ku̱a̱ʼa̱n ndaʼa̱ na̱ hermano na̱ íyo ñuu kán: “Xa̱a̱ íyo ku̱a̱ʼá ku̱i̱ya̱ kúni̱i̱ xa̱i̱ kotoi̱ ndóʼó” (Rom. 15:23). Soo ni loʼo kǒo níndakanixi̱níra ña̱ veʼeka̱a kundika̱a̱ra tá ná ku̱ʼu̱nra. Tá xi̱ni ta̱ Pablo ña̱ xa̱a̱ ndátu na̱ hermano chí yichi̱ ña̱ va̱ʼa chindeénara, chi̱ka̱a̱níña ndee̱ xíʼinra. “Tá xi̱ni ta̱ Pablo na̱yóʼo, ta̱xira tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Ndióxi̱ ta ndu̱ndakú-inira” (Hech. 28:15). ¿Nda̱chun ta̱xira tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Ndióxi̱ tá xi̱nira ña̱ ni̱xa̱a̱ na̱ hermano kán? Saáchi ki̱ʼinra kuenta ña̱ mií Jehová kúú ta̱ xi̱niñúʼu na̱ hermano yóʼo ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanra xíʼinra.

Koto párrafo 19

19. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi 1 Pedro 4:10, ¿ndáa ki̱ʼva kivi kuniñúʼu Jehová miíyó ña̱ chindeétáʼanyó xíʼin na̱ xóʼvi̱?

19 ¿Ndáaña kivi keʼé miíyó? ¿Á kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ iin na̱ hermano na̱ íyo ti̱xin congregación ta xóʼvi̱na xa̱ʼa̱ ña̱ kúúmiína iin tu̱ndóʼo, iin kue̱ʼe̱ á xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ iin na̱ veʼena? Tá kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ iin na̱ xóʼvi̱, kivi ka̱ʼa̱nyó xíʼin Jehová ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼinyó ña̱ vií ka̱ʼa̱nyó xíʼinna á ña̱ chindeétáʼanyó xíʼinna. * Ta ña̱yóʼo kivi chika̱a̱ña ndee̱ xíʼinna (kaʼvi 1 Pedro 4:10). * Tá ná chindeétáʼanyó xíʼinna kivi ndikó tukuna kandíxana ña̱ káʼa̱n Jehová: “Yi̱ʼi̱ kúú ta̱ chindeétáʼan xíʼún ta va̱ása sandákoo ndaʼíi̱ yóʼó”. ¿Á su̱ví ña̱ nda̱a̱ kúúña kusi̱íní-iniyó tá ná keʼéyó ña̱yóʼo?

20. ¿Nda̱chun kivi ka̱ʼa̱nyó: “Jehová kúú ta chíndeétáʼan xíʼi̱n”?

20 Nda̱a̱ táki̱ʼva ndo̱ʼo ta̱ Pablo xíʼin na̱ xi̱kitáʼan xíʼinra, saátu miíyó yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo. Soo va̱ása yíʼviyó xíniyó ña̱yóʼo, saáchi kúnda̱a̱-iniyó ña̱ chíndeétáʼan Jehová xíʼinyó. Ña̱ va̱ʼa keʼéra ña̱yóʼo xíniñúʼura ta̱ Jesús, na̱ ángel ta saátu kivi kuniñúʼura na̱ kúúmií iin chiñu ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanra xíʼinyó tasaá xi̱nu ña̱ kúni̱ra. Ta saátu xa̱a̱ kúnda̱a̱-iniyó ña̱ xíniñúʼura espíritu santora ña̱ va̱ʼa kuni̱yó chindeétáʼanyó xíʼin na̱ hermanoyó. Tasaá, kivi ka̱ʼa̱nyó nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo: “Jehová kúú ta chíndeétáʼan xíʼi̱n. Va̱ása yi̱ʼvíi̱. ¿Ndáaña keʼé na̱ yiví xíʼi̱n?” (Heb. 13:6).

YAA 38 Jehová kundaa yóʼó

^ párr. 5 Nu̱ú artículo yóʼo ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ u̱ni̱ ña̱ʼa ña̱ ke̱ʼé Jehová ña̱ va̱ʼa chi̱ndeétáʼanra xíʼin ta̱ apóstol Pablo tá ni̱ya̱ʼara nu̱ú tu̱ndóʼo. Tá ná kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé Jehová tá ya̱chi̱, chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kandíxayó ña̱ chindeétáʼanra xíʼinyó ña̱ ya̱ʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo tiempo vitin.

^ párr. 1 Salmo 118:5-7: “Tá ni̱ndi̱ʼi̱ní-inii̱ ka̱nai̱ Jah, ta nda̱kuiinra yuʼíi̱ ta ta̱xira nu̱ú va̱ʼa koi̱. Jehová íyora xíʼi̱n, va̱ása yi̱ʼvíi̱. ¿Ndáaña kivi keʼé na̱ yiví xíʼi̱n? Jehová íyora xíʼi̱n, ta̱yóʼo chíndeétáʼan xíʼi̱n, va̱ása yi̱ʼvíi̱ kotoi̱ nu̱ú na̱ sáa̱-ini xíni yi̱ʼi̱”.

^ párr. 7 Apocalipsis 14:6: “Ta xi̱nii̱ inka ángel ndáchira chí ma̱ʼñú ndiví ta níʼira tu̱ʼun va̱ʼa ña̱ káʼa̱nra xíʼin na̱ ndóo nu̱ú ñuʼú yóʼo, ni nda̱a̱ ndáaka ñuuna á ni nda̱a̱ ndáaka tu̱ʼun káʼa̱nna”.

^ párr. 14 Hechos 12:5: “Tasaá, chi̱ka̱a̱na ta̱ Pedro veʼeka̱a. Ta na̱ hermano na̱ congregación nda̱kundeéna ni̱ka̱ʼa̱nnína xa̱ʼa̱ra xíʼin Ndióxi̱”.

^ párr. 16 Tá nda̱kiʼin ta̱ Aristarco xíʼin ta̱ Lucas ku̱a̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Pablo su̱ví ña̱ yichi̱ nu̱ú kúú ña̱yóʼo. Ta na̱ ta̱a yóʼo nda̱kundeéna xi̱táʼanna xíʼinra ni xi̱ndika̱a̱ra veʼeka̱a chí ñuu Roma (Hech. 16:10-12; 20:4; Col. 4:10, 14).

^ párr. 19 1 Pedro 4:10: “Kuniñúʼundó ña̱ va̱ʼa ña̱ nda̱kiʼinndó, ña̱ kachíñundó nu̱ú táʼanndó, viíní keʼéndó ña̱yóʼo chi ku̱a̱ʼání ki̱ʼva náʼa̱ Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa-inira xíʼinndó”.