Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 44

¿Ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó?

¿Ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó?

“Taxindó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová saáchi va̱ʼaní-inira; ndiʼi tiempo ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó” (SAL. 136:1).

YAA 108 Jehová ndíʼi̱ní-inira xa̱ʼayó

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1. ¿Ndáaña káʼa̱n Jehová xíʼinyó keʼéyó?

 NU̱Ú Jehová ndáyáʼviní ña̱ ndixaní kuʼvi̱-inira kunira miíyó (Os. 6:6). Ta saátu kúni̱ra ña̱ ndixaní ná kuʼvi̱-iniyó kuniyóra. Ta xi̱niñúʼura ta̱ profeta Miqueas, ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nra xíʼinyó ña̱ ná chindayáʼviníyó ña̱yóʼo (Miq. 6:8, nota). Soo ña̱ va̱ʼa keʼéyó ña̱yóʼo, ná kotoyó ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ndixaní kuʼvi̱-iniyó kuniyó inkana.

2. ¿Ndáaña kúni̱ kachi tu̱ʼun ña̱ ndixaní kuʼvi̱-iniyó kuniyó inkana?

2 Ña̱ tu̱ʼun “ndixaní kuʼvi̱-iniyó kuniyó inkana”, ki̱ʼva 230 yichi̱ va̱xiña nu̱ú La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo. Ta, ¿ndáaña kúni̱ kachi tu̱ʼun ña̱ ndixaní kuʼvi̱-iniyó kuniyó inkana? Glosario ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia yóʼo káchiña: “Na̱ ndixaní kúʼvi̱-ini xíni inkana va̱ása sándakoona kuʼvi̱-inina kuninana, nda̱kú íyo inina xíʼinna ta va̱ása kúxíkána nu̱úna. Ta xíniñúʼuníkana tu̱ʼun yóʼo ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱-ini Ndióxi̱ xínira na̱ yiví, soo saátu xíniñúʼunaña ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱-ini iin na̱ yiví xínina inkana”. Jehová kúú ta̱ va̱ʼaníka náʼa̱ ña̱yóʼo. Nu̱ú artículo yóʼo sakúaʼayó, ndáa ki̱ʼva náʼa̱ Jehová ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó, ta nu̱ú ña̱ inka sakúaʼayó ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ra ña̱ na̱ʼa̱yó ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniyó xíniyó inkana.

NDIʼI TIEMPO NDIXANÍ KÚʼVI̱-INI JEHOVÁ XÍNIRA MIÍYÓ

3. ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼin ta̱ Moisés?

3 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo ña̱ ke̱e na̱ ñuu Israel ñuu Egipto, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Moisés xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ra xíʼin ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíra. Ka̱chira xíʼinra: “Jehová, Jehová, iin Ndióxi̱ ta̱ íxakáʼnu-ini xa̱ʼa̱ na̱ yiví ta kúndáʼvi-inira xínirana, kúee íyo inira, ndiʼi tiempo ndixaní kúʼvi̱-inira xínirana ta nda̱kúní íyo inira, ta náʼa̱ra ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínira ku̱a̱ʼání na̱ yiví, íxakáʼnu-inira xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéna xíʼin xa̱ʼa̱ ku̱a̱china” (Éx. 34:6, 7). Xíʼin tu̱ʼun yóʼo ni̱na̱ʼa̱ Jehová nu̱ú ta̱ Moisés ndáa ki̱ʼva ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.

4, 5. a) ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xa̱ʼa̱ miíra? b) ¿Ndáa pregunta ndakuiinyó?

4 Va̱ása níka̱ʼa̱n kuití Jehová ña̱ kúʼvi̱-inira xínira miíyó, saáchi ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ “ndiʼi tiempo ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó”. Ta ña̱ tu̱ʼun yóʼo u̱xa̱ yichi̱ka va̱xiña nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱ (Núm. 14:18; Neh. 9:17; 13:22; Sal. 86:15; 103:8; Joel 2:13; Jon. 4:2). Ta iinlá xa̱ʼa̱ Jehová káʼa̱n ña̱yóʼo, ta su̱ví xa̱ʼa̱ miíyó na̱ yiví káʼa̱nña. ¿Á va̱ása ndákanda̱-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼání yichi̱ káʼa̱n Jehová nu̱ú tu̱ʼunra ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó? Ta ndáyáʼviní ña̱yóʼo nu̱ú Jehová. * Xa̱ʼa̱ ña̱kán ta̱ rey David ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniún xíniún ndi̱ʼi̱ Jehová, nda̱a̱ chí ndiví xáa̱ña [...]. Ndáyáʼviní ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniún xíniún ndi̱ʼi̱. Ta na̱ yiví ndáa-inina yóʼó ña̱ chindeétáʼún xíʼinna” (Sal. 36:5, 7). ¿Á chíndayáʼviyó ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Ndióxi̱ xínira miíyó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ rey David?

5 Ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱ka-iniyó ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó, ná ndakuiinyó u̱vi̱ pregunta yóʼo: ¿ndáana ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira? ta, ¿ndáaña va̱ʼa ndákiʼinyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó?

¿NDÁANA NDIXANÍ KÚʼVI̱-INI JEHOVÁ XÍNIRA?

6. ¿Ndáana ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira?

6 ¿Ndáana ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira? Ña̱ Biblia káʼa̱nña ña̱ kivi xa̱a̱yó kuʼvi̱-iniyó kuniyó ku̱a̱ʼá ña̱ʼa, tá kúú, consejo ña̱ táxina ndaʼa̱yó, ña̱ ndíchi, ña̱ xínitúni̱yó, ña̱ xíʼiyó á ña̱ xíxiyó (Prov. 12:1; 21:17; 29:3). Soo va̱ása kivi xa̱a̱yó ndixaní kuʼvi̱-iniyó kuniyó ña̱yóʼo, chi iinlá na̱ yiví kúú na̱ kivi xa̱a̱yó ndixaní kuʼvi̱-iniyó kuniyó. ¿Á kúni̱ kachi ña̱yóʼo ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira nda̱a̱ ndáaka na̱ yiví? Va̱ása, saáchi iinlá na̱ viíní kítáʼan xíʼinra kúú na̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínira. Jehová nda̱kúní-inira xíʼin na̱ va̱ʼaní kítáʼan xíʼinra. Ta íyo iin ña̱ va̱ʼa taxira ndaʼa̱na chí nu̱únínu, ta nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása sandákoondaʼa̱ Jehová na̱yóʼo.

Ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa táxi Jehová ndaʼa̱ ndiʼiyó, ta nda̱a̱ na̱ va̱ása ndásakáʼnu-ñaʼá táxiraña ndaʼa̱. (Koto párrafo 7). *

7. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ Jehová ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira ndiʼi na̱ yiví?

7 Jehová kúʼvi̱-inira xínira ndiʼi na̱ yiví. Saáchi ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼin iin ta̱a ta̱ xi̱naní Nicodemo: “Ndióxi̱ ni̱kuʼvi̱ní-inira xi̱nira na̱ ñuyǐví ta nda̱taxira se̱ʼera ta̱ mitúʼun xa̱ʼa̱na, ña̱ va̱ʼa ndiʼi na̱ kándíxa miíra kǒo ndiʼi-xa̱ʼa̱na chi kutakuna ndiʼi tiempo” (Juan 3:1, 16; Mat. 5:44, 45).

Ta̱ rey David xíʼin ta̱ profeta Daniel ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira na̱ xíni̱ñaʼá, na̱ íxato̱ʼó-ñaʼá, na̱ kúʼvi̱-ini xíniñaʼá ta kándíxana ña̱ káʼa̱nra. (Koto párrafo 8 xíʼin 9).

8, 9. a) ¿Nda̱chun ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira na̱ káchíñu nu̱úra? b) ¿Ndáaña ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ vitin?

8 Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó, Jehová ndixaní kúʼvi̱-inira xínira na̱ viíní kítáʼan xíʼinra, ta na̱yóʼo kúú na̱ káchíñu nu̱úra. Kúnda̱a̱-iniyó ña̱yóʼo, saáchi saá íyo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ rey David ta saátu ta̱ profeta Daniel. Tá kúú, ña̱yóʼo kúú ña̱ ka̱ʼyí ta̱ David: “Ndakundeéún na̱ʼún ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniún xíniún na̱ xíni̱ yóʼó”, ta “ndiʼi tiempo ndixaní kuʼvi̱-ini Jehová kunira na̱ íxato̱ʼó-ñaʼá”. Ta̱ Daniel ka̱chira: “Jehová Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ta̱ káʼnuní, [...] kúʼvi̱-iniún xíniún na̱ kúʼvi̱-ini xíni yóʼó ta kándíxana ña̱ káʼún” (Sal. 36:10; 103:17; Dan. 9:4). Ña̱yóʼo náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira na̱ káchíñu nu̱úra, saáchi xíni̱nara, íxato̱ʼónara, kúʼvi̱-inina xíninara ta kándíxana ña̱ káʼa̱nra. Iinlá na̱ ñuura ndixaní kúʼvi̱-inira xínira, saáchi ndásakáʼnunara nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱ miíra.

9 Tá kúma̱níka xa̱a̱yó kachíñuyó nu̱ú Jehová, xa̱a̱ xi̱kuʼvi̱va-inira xi̱xinira miíyó nda̱a̱ táki̱ʼva kúʼvi̱-inira xínira inkaka na̱ yiví (Sal. 104:14). Soo tá ki̱xáʼayó ndásakáʼnuyóra, ki̱xáʼara náʼa̱ra ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó. Ta ña̱yóʼo káʼa̱n Jehová xíʼinyó: “Ndakundeévai̱ ndixaní kuʼvi̱-inii̱ kunii̱ yóʼó” (Is. 54:10). Ta̱ David ki̱ʼinra kuenta ña̱ ndixaní kúú ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun yóʼo: “Su̱ví táki̱ʼva kéʼé Jehová xíʼin ndiʼi na̱ yiví saá keʼéra xíʼin na̱ nda̱kú-ini xíʼinra, chi viíníka keʼéra xíʼin na̱yóʼo” (Sal. 4:3). ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼéyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó? Iin ta̱ ka̱ʼyí salmo ka̱chira: “Na̱ ndíchi íyo va̱ása nandósóna xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱yóʼo, ta kuni̱na kunda̱a̱-inina ndáa ki̱ʼva ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínirana” (Sal. 107:43). Jehová kúú ta̱ táxi consejo yóʼo ndaʼa̱yó, ña̱kán ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ u̱ni̱ ña̱ va̱ʼa ña̱ ndákiʼinyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó.

¿NDÁAÑA VA̱ʼA NDÁKIʼINYÓ XA̱ʼA̱ ÑA̱ NDIXANÍ KÚʼVI̱-INI JEHOVÁ XÍNIRA MIÍYÓ?

Jehová táxira bendición ndaʼa̱ na̱ káchíñu nu̱úra. (Koto párrafo 10 nda̱a̱ 16). *

10. Tá kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndiʼi tiempo ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó, ¿ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼan ña̱yóʼo xíʼinyó? (Salmo 31:7).

10 Ndiʼi tiempo ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó. Nu̱ú Salmo 136, o̱ko̱ i̱ñu̱ yichi̱ káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó. Versículo ña̱ nu̱ú káchiña: “Taxindó tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová saáchi va̱ʼaní-inira; ndiʼi tiempo ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó” (Sal. 136:1). Ta nu̱ú versículo 2 nda̱a̱ 26 ku̱a̱ʼání yichi̱ va̱xi tu̱ʼun yóʼo: “Ndiʼi tiempo ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó”. Tá káʼviyó salmo yóʼo, saá kíʼinyó kuenta ña̱ ku̱a̱ʼání ki̱ʼva náʼa̱ Jehová ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó, ta ndiʼi tiempo náʼa̱raña. Tá káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ ña̱ ndiʼi tiempo “ndixaní kúʼvi̱-inira” xínira miíyó, ña̱yóʼo chíndeétáʼanña xíʼinyó kunda̱a̱-iniyó ña̱ va̱ása nasamara ña̱ ndóʼora xa̱ʼa̱ na̱ ñuura. Ndúndakúní-iniyó tá kúnda̱a̱-iniyó ña̱ va̱ása sándakoondaʼa̱ Jehová na̱ káchíñu nu̱úra. Saáchi ndiʼi tiempo chíndeétáʼanra xíʼinna, tá kúú, tá yáʼana nu̱ú tu̱ndóʼo ña̱ yo̱ʼvi̱ní. ¿Ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼan ña̱yóʼo xíʼinyó? Kúsi̱íní-iniyó tá kúnda̱a̱-iniyó ña̱ va̱ása sandákoo ndaʼa̱ Jehová miíyó, ta táxiña ndee̱ ndaʼa̱yó ña̱ va̱ʼa ya̱ʼayó nu̱ú nda̱a̱ ndáaka tu̱ndóʼo, ta ndakundeéyó ku̱ʼu̱nyó yichi̱ ña̱ taxi kutakuyó (kaʼvi Salmo 31:7). *

11. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Salmo 86:5, ¿nda̱chun íxakáʼnu-ini Jehová xa̱ʼa̱yó?

11 Jehová íxakáʼnu-inira xa̱ʼa̱yó xa̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó. Tá kíʼin Jehová kuenta ña̱ ndándikó-ini iin na̱ ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi ta chíka̱a̱na ndee̱ ña̱ nasamana ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéna, xa̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínirana íxakáʼnu-inira xa̱ʼa̱na. Nu̱ú iin salmo, ta̱ David ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ Jehová: “Su̱ví tá íyo míí ku̱a̱chiyó saá íxaara xíʼinyó, ni kǒo tu̱ndóʼo chíka̱a̱ra nu̱úyó xa̱ʼa̱ ku̱a̱chiyó” (Sal. 103:8-11). Ta̱ David xi̱kunda̱a̱-inira ndáaña ndóʼo iin na̱ yiví tá ndákaniníxi̱nína xa̱ʼa̱ ku̱a̱chi ña̱ ni̱ki̱ʼvina. Soo saátu xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ íxakáʼnu-ini Jehová xa̱ʼa̱na. Ta ti̱xin iin oración ni̱ka̱ʼa̱nra nda̱chun kúú ña̱ íxakáʼnu-ini Jehová xa̱ʼa̱ na̱yóʼo (kaʼvi Salmo 86:5). * Jehová íxakáʼnu-inira xa̱ʼa̱ na̱ kíʼvi ku̱a̱chi, saáchi ndixaní kúʼvi̱-inira xínirana.

12, 13. ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó tá ndákava-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéyó tá ya̱chi̱?

12 Tá ni̱ki̱ʼviyó ku̱a̱chi, ña̱ va̱ʼava kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa kuniyó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéyó, saáchi ña̱yóʼo kivi chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ ndandikó-iniyó, tasaá kixáʼayó keʼéyó ña̱ va̱ʼa. Soo sava na̱ káchíñu nu̱ú Jehová, ndákavaní-inina xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéna tá ya̱chi̱, ta kíxáʼana ndákanixi̱nína ña̱ va̱ása ixakáʼnu-ini Jehová xa̱ʼa̱na ni ná ndandikó-inina. Tá saá ndóʼún, iin ña̱ chindeétáʼan xíʼún kúú ña̱ kunda̱a̱-iniún ña̱ kúni̱níva Jehová na̱ʼa̱ra ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira yóʼó.

13 ¿Ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼan ña̱yóʼo xíʼinyó? Ni kuuyó na̱ yiví ku̱a̱chi kiviva kusi̱í-iniyó kachíñuyó nu̱ú Jehová, ta vií koo ña̱ xínitúni̱yó. ¿Nda̱chun? Saáchi “ni̱i̱ se̱ʼera ta̱ Jesús kúú ña̱ ndákata ku̱a̱chiyó” (1 Juan 1:7). Tá ndákava-iniyó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéyó, ná ndakaʼányó ña̱ kúni̱níva Jehová ixakáʼnu-inira xa̱ʼa̱yó tá ndixa ndándikó-iniyó. Ná kotoyó ndáa ki̱ʼva chi̱táʼan ta̱ David ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó xíʼin ña̱ íxakáʼnu-inira xa̱ʼa̱yó. Ña̱yóʼo ka̱ʼyíra: “Saáchi nda̱a̱ táki̱ʼva va̱ása kívi chuʼunyó nda̱saa súkun ndiví nu̱ú ñuʼú yóʼo, saá va̱ása kívi chuʼunyó ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Ndióxi̱ xínira na̱ íxato̱ʼó-ñaʼá. Nda̱a̱ táki̱ʼva xíká kíndo̱o nu̱ú kána ñu̱ʼu xíʼin nu̱ú kíʼviña saá xíká chíndoora ku̱a̱chiyó” (Sal. 103:11, 12). Ña̱kán, va̱ása xíka-iniyó ña̱ kúni̱va Jehová ixakáʼnu-inira xa̱ʼa̱yó (Is. 55:7).

14. ¿Ndáaña chi̱táʼan ta̱ David xíʼin ña̱ kúʼvi̱ní-ini Jehová xínira miíyó?

14 Xa̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó ndáara miíyó nu̱ú ña̱ʼa ña̱ kivi sakúxíka miíyó nu̱úra. Ti̱xin iin oración ña̱ ke̱ʼé ta̱ David ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin Jehová: “Yóʼó kúú ta̱ ndáa-inii̱ ña̱ chindeétáʼún xíʼi̱n; yóʼó kúú ta̱ kundaa yi̱ʼi̱ tá ná ndi̱ʼi̱-inii̱. Kusi̱íní-inii̱ tá ná sakǎkún yi̱ʼi̱”. Ta ni̱ka̱ʼa̱nkara: “Na̱ kándíxa Jehová ndixaní kúʼvi̱-inira xínirana” (Sal. 32:7, 10). Tá tiempo xi̱naʼá, nama̱ ña̱ xi̱xiyo sa̱tá ñuu, xi̱ndaaña na̱ yiví kán nu̱ú na̱ xi̱saa̱-ini xi̱xiniñaʼá. Ta ki̱ʼva saá íyo ña̱ kúʼvi̱ní-ini Jehová xínira miíyó, saáchi ndáaña miíyó nu̱ú ña̱ʼa ña̱ kivi sakúxíká miíyó nu̱úra. Ta saátu ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó sákuyatinña miíyó nu̱úra (Jer. 31:3).

15. ¿Nda̱chun nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin veʼe ña̱ súkunní saá íyo ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó?

15 Ta̱ David ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ inka ña̱ʼa, ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ki̱ʼva ña̱ ndáa Jehová na̱ ñuura. Ña̱yóʼo ka̱ʼyíra: “[Ndióxi̱ miíi̱] ndáún yi̱ʼi̱ ta saátu ndixaní kúʼvi̱-iniún xíniún yi̱ʼi̱”. Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Ta̱kán kúú ta̱ ndixaní kúʼvi̱-ini xíni yi̱ʼi̱, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin veʼe ña̱ súkun nu̱ú kivi chise̱ʼíi̱ miíi̱ saá íyora, ta̱kán kúú ta̱ sáka̱ku yi̱ʼi̱, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin escudo saá íyora xíʼi̱n, ta̱kán kúú ta̱ kíʼin kuenta xíʼi̱n” (Sal. 59:17; 144:2). ¿Nda̱chun chi̱táʼan ta̱ David ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó, xíʼin iin veʼe ña̱ súkun nu̱ú kivi chise̱ʼéyó miíyó? Saáchi ni nda̱a̱ ndáaka ñuu ndóoyó, tá káchíñuyó nu̱ú Jehová ta̱yóʼo kundaara miíyó nu̱ú ña̱ʼa ña̱ kivi sakúxíká miíyó nu̱úra. Tasaá íyo ña̱ káʼa̱n Salmo 91 xíʼinyó. Ta̱ ka̱ʼyíña ka̱chira: “Ka̱ʼi̱n xíʼin Jehová: ‘Yóʼó kúú ta̱ ndáa yi̱ʼi̱, ta nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin veʼe ña̱ súkun nu̱ú kivi chise̱ʼíi̱ miíi̱ saá íyoún’” (Sal. 91:1-3, 9, 14). Ta ki̱ʼva saátu íyo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Moisés (Sal. 90:1, nota). Tá kúma̱ní kuvira ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Nda̱a̱ tá tiempo xi̱naʼá ndáa Ndióxi̱ ndóʼó, ta ndiʼi tiempo chindeétáʼanra xíʼinndó” (Deut. 33:27). ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin tu̱ʼun ña̱ káʼa̱n ña̱ ndiʼi tiempo chíndeétáʼan Jehová xíʼinyó?

16. ¿Ndáa u̱vi̱ ña̱ va̱ʼa ndákiʼinyó? (Salmo 136:23).

16 Tá ndáa iniyó Jehová va̱ása yíʼviyó, soo ni saá sava yichi̱ kivi ndakava-iniyó. Tá ndóʼoyó ña̱yóʼo, ¿ndáaña kivi keʼé Jehová xa̱ʼa̱yó? (Kaʼvi Salmo 136:23). * Viíkaví tiinra ndaʼa̱yó ta chindeétáʼanra xíʼinyó ña̱ ndaku̱nditayó (Sal. 28:9; 94:18). ¿Ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼan ña̱yóʼo xíʼinyó? Tá kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndiʼi tiempo chíndeétáʼan Ndióxi̱ xíʼinyó, ña̱yóʼo sándakaʼánña miíyó xa̱ʼa̱ u̱vi̱ ña̱ va̱ʼa ña̱ ndákiʼinyó. Ña̱ nu̱ú, ni nda̱a̱ ndáaka ñuu ndóoyó íyova Jehová ña̱ chindeétáʼanra xíʼinyó. Ta ña̱ u̱vi̱, ña̱ ndíʼi̱ní-ini Ndióxi̱ xa̱ʼa̱yó.

NÁ KANDÍXAYÓ ÑA̱ NDAKUNDEÉVA JEHOVÁ KUʼVI̱-INIRA KUNIRA MIÍYÓ

17. ¿Ndáaña kivi kandíxayó? (Salmo 33:18-22).

17 Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ sa̱kúaʼayó, tá yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo, kiviva kandíxayó ña̱ chindeétáʼan Jehová xíʼinyó ña̱ nda̱kú koo iniyó xíʼinra (2 Cor. 4:7-9). Ta̱ profeta Jeremías ka̱chira: “Xa̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó ta̱ʼán sandíʼi-xa̱ʼa̱ra miíyó, saáchi ndiʼi tiempo kúndáʼvi-inira xínira miíyó” (Lam. 3:22). Kivi kandíxayó ña̱ ndakundeé Jehová kuʼvi̱-inira kunira miíyó, chi saá íyo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n iin ta̱ ka̱ʼyí salmo. Ka̱chira: “Jehová xítora ña̱ kéʼé na̱ kúʼvi̱-ini xíni miíra, na̱ ndátu ña̱ ndixaní ná kuʼvi̱-inira kunirana” (kaʼvi Salmo 33:18-22). *

18, 19. a) ¿Ndáaña kúni̱yó ndakaʼányó xa̱ʼa̱? b) ¿Ndáaña sakúaʼayó nu̱ú inka artículo?

18 Tá saá, ¿ndáaña kúni̱yó ndakaʼányó xa̱ʼa̱? Tá kúma̱níka kixáʼayó kachíñuyó nu̱ú Jehová, xa̱a̱ xi̱kuʼvi̱va-inira xi̱xinira miíyó nda̱a̱ táki̱ʼva kúʼvi̱-inira xínira inkaka na̱ yiví. Soo, tá ki̱xáʼayó ndásakáʼnuyóra saá kúú ña̱ ki̱xáʼara kúʼvi̱níka-inira xínira miíyó. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱-inira xínira miíyó ndáara miíyó, ta saátu ndiʼi tiempo koo yatinra xíʼinyó ta saxínura ña̱ káʼa̱nra keʼéra xa̱ʼa̱yó. Saáchi kúni̱ra ña̱ si̱íní ná kooyó (Sal. 46:1, 2, 7). Ña̱kán, ni nda̱a̱ ndáaka tu̱ndóʼo ná kixi nu̱úyó, Jehová taxira ndee̱ ndaʼa̱yó ña̱ va̱ʼa nda̱kú koo iniyó xíʼinra.

19 Xa̱a̱ sa̱kúaʼayó ndáa ki̱ʼva ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó. Ta saátu kúni̱ra ña̱ ná kuʼvi̱-iniyó kuniyó inkana. Nu̱ú inka artículo sakúaʼayó ndáa ki̱ʼva na̱ʼa̱yóña.

YAA 136 Jehová ná kundaa yóʼó

^ párr. 5 Nu̱ú artículo yóʼo xíʼin nu̱ú ña̱ inka ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ña̱ ndáyáʼviní kúúmií Jehová: ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó. Nu̱ú artículo yóʼo ndakuiinyó pregunta yóʼo: ¿ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó?, ¿ndáana náʼa̱raña nu̱ú? ta, ¿ndáaña va̱ʼa ndákiʼin na̱yóʼo?

^ párr. 4 Íyo inkaka versículo ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini Ndióxi̱ xínira miíyó (koto Salmo 69:13; 106:7, xíʼin Lamentaciones 3:32).

^ párr. 10 Salmo 31:7: “Kusi̱íní-inii̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniún xíniún yi̱ʼi̱, saáchi xa̱a̱ xítoún ndáa ki̱ʼva xóʼvii̱, ta kíʼún kuenta ndáaña sándi̱ʼi̱-inii̱”.

^ párr. 11 Salmo 86:5: “Saáchi miíún Jehová, va̱ʼaní-iniún ta íyo tu̱ʼvaún ña̱ koo káʼnu-iniún xa̱ʼa̱ na̱ yiví; ta ndixaní kúʼvi̱-iniún xíniún na̱ káʼa̱n xíʼún”.

^ párr. 16 Salmo 136:23: “Nda̱kaʼánra xa̱ʼa̱yó tá ni̱ya̱ʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo, saáchi ndiʼi tiempo ndixaní kúʼvi̱-inira xínira miíyó”.

^ párr. 17 Salmo 33:18-22: “Kotondó. Jehová xítora ña̱ kéʼé na̱ kúʼvi̱-ini xíniñaʼá, na̱ ndátu ña̱ ndixaní ná kuʼvi̱-inira kunirana, 19 ña̱ va̱ʼa sakǎkurana ta va̱ása kuvina, ta kutakuna tiempo so̱ko. 20 Miíyó ndátuyó Jehová, ta̱yóʼo kúú ta̱ chíndeétáʼan xíʼinyó ta ndáara miíyó. 21 Ta̱yóʼo kúú ta̱ sákusi̱í-iniyó saáchi kándíxayó ki̱vi̱ra. 22 Ndakundeéún ndixaní kuʼvi̱-iniún kuniún ndi̱ʼi̱ Jehová, nani ndátundi̱ yóʼó”.

^ párr. 58 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Jehová kúʼvi̱-inira xínira ndiʼi na̱ yiví, ta saátu na̱ káchíñu nu̱úra. Nu̱ú na̱ʼná ña̱ va̱xi chí xi̱ní na̱ yiví yóʼo, va̱xi ña̱ náʼa̱ ndáa ki̱ʼva kúʼvi̱-ini Jehová xínirana. Ta mií ña̱ ndáyáʼvi va̱ʼaka kúú ña̱ ndákiʼinna ña̱ va̱ʼa xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Jesús.

^ párr. 66 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Na̱ káchíñu nu̱ú Jehová kándíxana ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Jesús xa̱ʼa̱na, ta ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndákiʼinna. Va̱ása kúʼvi̱-ini Jehová xínirana nda̱a̱ táki̱ʼva kúʼvi̱-inira xínira ndiʼi na̱ yiví, saáchi ndúkúra ki̱ʼva ña̱ na̱ʼa̱ra ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira xínirana. Ta sava ña̱yóʼo va̱xiña nu̱ú na̱ʼná ña̱ va̱xi chí xi̱ní na̱ yiví yóʼo.