Ir al contenido

Ir al índice

Ta̱ hermano Rutherford táxira iin discurso ti̱xin ña̱ asamblea ña̱ ni̱xi̱yo chí Cedar Point (Ohio) tá ku̱i̱ya̱ 1919.

1919: cien ku̱i̱ya̱ chí sa̱tá

1919: cien ku̱i̱ya̱ chí sa̱tá

TÁ KU̱I̱YA̱ 1919, tá xa̱a̱ ndi̱ʼi iin ku̱a̱chi ña̱ káʼnuní (ña̱ nda̱kunaní Primera Guerra Mundial) ta ña̱ ku̱a̱chi yóʼo ku̱mí ku̱i̱ya̱ ni̱xi̱yoña. Tá xa̱a̱ ku̱yatin ndiʼi ku̱i̱ya̱ ña̱ ni̱ya̱ʼa, saá kúú ña̱ va̱ása níkanitáʼankana, tá 18 tí enero ña̱ ku̱i̱ya̱ 1919 kúú ña̱ nda̱takana chí París ña̱ ka̱ʼa̱n táʼanna xa̱ʼa̱ ña̱ koo va̱ʼana. Xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱kutáʼan na̱yóʼo va̱ʼa ka̱na tutu ña̱ naní Tratado de Versalles, ña̱ chi̱ka̱a̱na firma tá 28 tí junio ña̱ ku̱i̱ya̱ 1919, ña̱yóʼo kúú ña̱ ke̱ʼéna ña̱ va̱ʼa ndi̱ʼi guerra xíʼin na̱ nda̱kutáʼan ka̱nitáʼan xíʼin na̱ Alemania.

Ña̱ tratado yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nña ña̱ ná ndakutáʼan ku̱a̱ʼání na̱ ñuu, ta kunanína Sociedad de Naciones. Ña̱ xi̱kuni̱na keʼéna kúú ña̱ ná ndakutáʼan ndiʼi na̱ ñuu, tasaá “nakundoo va̱ʼana ta va̱ása yi̱ʼvíkana”. Ku̱a̱ʼání na̱ veʼe-ñu̱ʼu na̱ xi̱naní cristianos chi̱ndeétáʼanna xíʼinna, El Consejo Federal de las Iglesias de Cristo en América ni̱ka̱ʼa̱nña, ña̱ kúúña iin “señal ña̱ xa̱a̱ xáʼndachíñu Reino Ndióxi̱ nu̱ú ñuʼú yóʼo”. Ña̱ consejo yóʼo chi̱ndeétáʼanña xíʼin na̱ Sociedad de Naciones, ta chi̱ndaʼána na̱ representante nu̱ú nda̱kutáʼanna chí París ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ koo va̱ʼana. Ta iin na̱ representante yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna, “ña̱yóʼo kúú iin ña̱ xa̱á kixáʼa keʼéna”.

Ta ña̱ ndixa kúú ña̱ ki̱xáʼa iin ña̱ xa̱á. Soo su̱ví na̱ ni̱xa̱ʼa̱n nu̱ú nda̱kutáʼanna ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ koo va̱ʼana, kúú na̱ ki̱xáʼa xíʼin ña̱yóʼo. Tá ku̱i̱ya̱ 1919, ki̱xáʼa tukuna nátúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ta miíra ta̱xi ndee̱ ndaʼa̱ na̱ ñuura, ña̱ va̱ʼa ndakundeéna natúʼunna xa̱ʼa̱ra. Soo tá kúma̱níka kuu ña̱yóʼo, íyo iin ña̱ nasa̱ma nu̱ú na̱ xi̱kaʼvi Biblia.

IIN ÑA̱ I̱XAYO̱ʼVI̱NÍ XÍʼINNA NDAKA̱XINNA

Ta̱ Joseph Rutherford

Tá sábado 4 tí enero ña̱ ku̱i̱ya̱ 1919, saá kúú ña̱ koo iin reunión nu̱ú ndaka̱xinna na̱ kuniʼi yichi̱ nu̱ú na̱ Sociedad Watch Tower Bible and Tract. Tá tiempo saá, ta̱ Joseph Rutherford, ta̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Jehová ndíka̱a̱ra veʼeka̱a chí Atlanta (Georgia, Estados Unidos) xíʼin u̱xa̱ na̱ chíndeétáʼan xíʼinra. Ta ña̱ i̱xayo̱ʼvi̱ xíʼinna kúú á tuku ndaka̱xinna na̱ ñúʼu veʼeka̱a á ña̱ ndaka̱xinna inkana.

Ta̱ Evander Coward

Ta̱ hermano Rutherford xi̱ndi̱ʼi̱ní-inira xa̱ʼa̱ ña̱ kivi kundoʼo na̱ ñuu Ndióxi̱ chí nu̱únínu. Xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ sava na̱ hermano xi̱ndakanixi̱nína, ña̱ va̱ʼaka kúú ña̱ ndaka̱xinna inka na̱ kuniʼi yichi̱ nu̱úna. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ka̱ʼyíra iin carta ku̱a̱ʼa̱n nu̱ú na̱ ndakutáʼan reunión kán, ña̱ va̱ʼa ná ndaka̱xinna ta̱ hermano Evander Coward. Ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ta̱yóʼo ña̱ kúúra, iin ta̱a ta̱ “vitání íyo ini” ta “kíʼinra kuenta xíʼin ña̱ kéʼéra”, ta chíka̱a̱ra ndee̱ ña̱ “kachíñura nu̱ú Ndióxi̱”. Ta ku̱a̱ʼání na̱ hermano xi̱kuni̱na nasamana ña̱ reunión yóʼo, ta keʼénaña nda̱a̱ ti̱xin ña̱ i̱ñu̱ yo̱o̱. Saátu xi̱ka̱ʼa̱n iin tiʼvi na̱ abogado na̱ xi̱ndakiʼin tu̱ʼun na̱ hermano na̱ ñúʼu veʼeka̱a. Tá káʼa̱nkana xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, savana ni̱sa̱a̱na.

Ta̱ Richard Barber

Tasaá íyo iin ña̱ ku̱u, ta ku̱taxin-inina, ka̱chi ta̱ Richard Barber tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo. Iin ta̱ ni̱xa̱ʼa̱n kán ni̱ka̱ʼa̱nra: “Su̱ví iin abogado kúi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva káchi ley, soo kúnda̱a̱va-inii̱ ndáaña kúni̱ kachi ña̱ nda̱kú koo iniyó. Ndióxi̱ kúni̱ra ña̱ nda̱kú ná koo iniyó. Kǒo inka ki̱ʼva ña̱ kivi na̱ʼa̱yó ña̱ nda̱kú íyo iniyó, ña̱ tuku ndaka̱xinyó ta̱ hermano Rutherford ña̱ kuniʼira yichi̱ nu̱úyó” (Sal. 18:25).

Ta̱ Alexander Macmillan

Ta̱ Alexander Macmillan, ta̱ xi̱ndika̱a̱ veʼeka̱a nda̱kaʼánra xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u tá inka ki̱vi̱. Ta̱ hermano Rutherford ka̱ni ndaʼa̱ra kándíka veʼeka̱a nu̱ú ndíka̱a̱ ta̱ Alexander Macmillan ta ka̱chira: “Tavá ndaʼún”. Tasaá ta̱xira iin tutu ña̱ naní telegrama ndaʼa̱ra. Ta̱ Macmillan xi̱nira ña̱ káʼa̱n nu̱úña, ta ndi̱ku̱n ku̱nda̱a̱-inira ndáaña kúni̱ kachiña. Káchiña: “TA̱ RUTHERFORD TA̱ WISE TA̱ VAN TA̱ BARBER TA̱ ANDERSON TA̱ BULLY XÍʼIN TA̱ SPILL NDIʼINA KÚÚ PRESIDENTE TA U̱NI̱ NA̱ NU̱Ú KÚÚ NA̱ KÚÚMIÍ IIN CHÍÑU ÑA̱ KÁʼNU”. Ña̱yóʼo xi̱kuni̱ kachiña ña̱ ndiʼi na̱ ni̱xa̱ʼa̱n ña̱ reunión kán, tuku nda̱ka̱xinna ta̱ hermano Rutherford, xíʼin ta̱ Van Amburgh ña̱ kuniʼikavana yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Ndióxi̱. Ña̱kán ta̱ hermano Rutherford kúúkavara presidente.

KE̱ENA VEʼEKA̱A

Tá ñúʼuka u̱na̱ saá na̱ hermano yóʼo veʼeka̱a, na̱ hermano na̱ xi̱kaʼvi Biblia chi̱ka̱a̱na ndee̱ ña̱ ndakayana firma xíʼin solicitud ña̱ ke̱ʼéna ña̱ va̱ʼa tavána na̱yóʼo veʼeka̱a. Na̱ hermano yóʼo nda̱kayana yáʼaka 700,000 firma. Tá miércoles 26 tí marzo ña̱ ku̱i̱ya̱ 1919, tá kúma̱níka ku̱ʼu̱nna xíʼin ña̱ solicitud ña̱ ke̱ʼéna, xa̱a̱ ta̱vána ta̱ hermano Rutherford xíʼin na̱ inka u̱xa̱ hermano veʼeka̱a.

Ta̱ hermano Rutherford ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ tu̱ʼun yóʼo xíʼin na̱ nda̱kiʼin-ñaʼá, ka̱chira: “Ndiʼi ña̱ ni̱ya̱ʼandi̱ nu̱ú yóʼo chíndeétáʼanña xíʼinndi̱ ña̱ kundeé-inindi̱ ya̱ʼandi̱ nu̱ú ña̱ yo̱ʼvi̱ka. [...] Ña̱ ke̱ʼéndó su̱ví xa̱ʼa̱ ña̱ tavá kuitíndó na̱ hermanondó veʼeka̱a kúúña. Chi ña̱yóʼo iin ña̱ ndíku̱n kuitíva kúúña. [...] Chi ña̱ chi̱ka̱a̱ndó ndee̱ ke̱ʼéndó kúú, ña̱ natúʼunndó xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱a̱, ta na̱ ke̱ʼé ña̱yóʼo ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndakiʼinna”.

Ndiʼi ña̱ ku̱u tá ti̱inna ku̱a̱chi xíʼin na̱ hermano yóʼo ni̱na̱ʼa̱ña ña̱ mií Jehová chi̱ndeétáʼan xíʼinna. Tá 14 tí mayo ña̱ ku̱i̱ya̱ 1919, na̱ chíñu yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna: “Na̱ chi̱ka̱a̱na ku̱a̱chi yóʼo, xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása vií nítiinna ku̱a̱chi xíʼinna, sa̱ñávana”. Ta iin ku̱a̱chi ndeé kúú ña̱ chi̱ka̱a̱na na̱ hermano yóʼo, tá kǒo nísañánana, kuva̱ʼava iin tutu ña̱ ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱na ña̱ ni̱ki̱ʼvina iin ku̱a̱chi ni tá ná ixakáʼnu-inina xa̱ʼa̱na á ni tá loʼo tiempo níchika̱a̱nana veʼeka̱a. Tasaá kǒoka na̱ níchika̱a̱ ku̱a̱chi sa̱tána. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ta̱ juez Rutherford xi̱kuumiíra chiñu ña̱ ndakiʼinra tu̱ʼun na̱ ñuu Jehová nu̱ú na̱ Tribunal Supremo ña̱ Estados Unidos, ta ku̱a̱ʼání yichi̱ ke̱ʼéra ña̱yóʼo tá ki̱tara veʼeka̱a.

CHI̱KA̱A̱-ININA ÑA̱ NATÚʼUNNA XA̱ʼA̱ NDIÓXI̱

Ta̱ hermano Macmillan nda̱kaʼánra: “Va̱ása níxi̱ndoo miíndi̱ kundatundi̱ ña̱ ndakiʼin Ndióxi̱ ndi̱ʼi̱ ku̱ʼu̱nndi̱ chí ndiví. Chi ku̱nda̱a̱-inindi̱ ña̱ xíniñúʼu kotondi̱ ndáaña kúú mií ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ keʼéndi̱”.

Na̱ hermano ña̱ sede central va̱ása níkivika keʼéna chiñu ña̱ xi̱keʼéna ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱. ¿Nda̱chun? Saáchi tá xi̱ñuʼukana veʼeka̱a, na̱ yiví sa̱ndiʼi-xa̱ʼa̱na ndiʼi ña̱ cliché ña̱ xi̱xiniñúʼuna ña̱ va̱ʼa tavána tutu. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo nda̱kavaní-inina, ta sava na̱ hermano nda̱kanixi̱nína ña̱ va̱ása kooka ña̱ predicación.

¿Á ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼáníka na̱ yiví na̱ xi̱kuni̱ kunda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱? Ña̱ va̱ʼa ndakuiinna pregunta yóʼo, ta̱ hermano Rutherford ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ taxira iin discurso nu̱ú kanana ndiʼi na̱ yiví. Ta̱ hermano Macmillan ni̱ka̱ʼa̱nra: “Tá nda̱a̱ ni iinna kǒo níkixi, ndi̱ʼiva ña̱ predicación”.

Nu̱ú iin periódico ni̱ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa̱ iin discurso ña̱ ta̱xi ta̱ hermano Rutherford tá ku̱i̱ya̱ 1919 chí Los Ángeles (California), ña̱ naní “La esperanza para la humanidad angustiada”.

Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ni ndeéní ndóʼo ta̱ hermano Rutherford ta̱xira ña̱ discurso yóʼo, tá domingo 4 tí mayo ña̱ ku̱i̱ya̱ 1919 ña̱ naní “La esperanza para la humanidad angustiada” chí Los Ángeles (California). Ta ni̱xa̱ʼa̱n 3,500 na̱ yiví, ta saátu ku̱a̱ʼáníka kúú na̱ va̱ása níkivi ki̱ʼvi. Tá inka ki̱vi̱ ni̱xa̱ʼa̱n inka 1,500 na̱ yiví. Tasaá, ku̱nda̱a̱-ini na̱ hermano ña̱ íyo ku̱a̱ʼákava na̱ yiví na̱ kúni̱ kunda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ Ndióxi̱.

Xíʼin ña̱ ke̱ʼé na̱ hermano yóʼo tándi̱ʼi, chíndeétáʼanña xíʼinyó nda̱a̱ tiempo vitin ña̱ nátúʼunyó xa̱ʼa̱ Jehová.

ÍYO TU̱ʼVANA ÑA̱ NDAKUNDEÉNA NATÚʼUNNA XA̱ʼA̱ NDIÓXI̱

Táʼan ña̱ revista yóʼo ña̱ ka̱na 1 tí agosto ña̱ ku̱i̱ya̱ 1919 ña̱ tu̱ʼun inglés, ni̱ka̱ʼa̱nña ña̱ tá ná kixáʼa yo̱o̱ septiembre koo iin asamblea chí Cedar Point (Ohio). Iin ta̱ xi̱kaʼvi Biblia ta̱ ñuu Misuri ta̱ naní Clarence Beaty nda̱kaʼánra: “Ndiʼindi̱ xi̱kunda̱a̱-inindi̱ ña̱ xíniñúʼu ku̱ʼu̱nndi̱ kán”. Nda̱kanixi̱nína ña̱ loʼovana ku̱ʼu̱n, soo ni̱xa̱ʼa̱n yáʼaka 6,000 na̱ hermano. Soo ña̱ nda̱kanda̱níka-inina xíʼin kúú, ña̱ nda̱kuchi yáʼaka 200 na̱ yiví yatin yu̱ta tá naní Erie.

Chí sa̱tá, ña̱ nu̱ú revista ña̱ xi̱naní The Golden Age, ña̱ 1 tí octubre ña̱ ku̱i̱ya̱ 1919.

Tá 5 tí septiembre ña̱ ku̱i̱ya̱ 1919, ña̱ ki̱vi̱ u̱ʼu̱n ña̱ íyo ña̱ asamblea, ta̱ hermano Rutherford ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ “Discurso a los colaboradores”. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ iin revista ña̱ xa̱á ña̱ naní The Golden Age. * Ña̱ revista yóʼo ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱ kuu tiempo kán, soo ña̱ Biblia kúú ña̱ ka̱ʼa̱n nda̱chun kúú ña̱ xi̱kuu ndiʼi ña̱yóʼo.

Ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ndiʼi na̱ xi̱kaʼvi Biblia, ña̱ ná ndakundeéna chika̱a̱na ndee̱ ña̱ kuniñúʼuna ña̱ revista xa̱á ña̱ natúʼunna xíʼin na̱ yiví. Iin carta ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n ndáa ki̱ʼva keʼéna chiñu yóʼo, káchiña: “Ndiʼi na̱ xa̱a̱ nda̱kuchi kúúmiína iin chiñu ña̱ ndáyáʼviní, xa̱ʼa̱ ña̱kán ná chika̱a̱na ndee̱ ña̱ natúʼunna xíʼin na̱ yiví”. Ta ku̱a̱ʼání kúú na̱ ke̱ʼé ña̱yóʼo. Tá yo̱o̱ diciembre, xa̱a̱ yáʼaka 50,000 na̱ yiví ndu̱kúna ña̱ revista yóʼo nu̱ú na̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱.

Sava na̱ hermano na̱ íyo chí Brooklyn (Nueva York), ndítana siín iin carro tú ndíso revista ña̱ naní The Golden Age.

Tá xa̱a̱ kúni̱ ndiʼi ña̱ ku̱i̱ya̱ 1919, na̱ ñuu Jehová tuku ki̱xáʼana chíka̱a̱nína ndee̱. Ta saátu, ni̱xinunu̱ú ku̱a̱ʼá profecía ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ so̱ndíʼi. Nu̱ú ña̱ Malaquías 3:1-4 ni̱ka̱ʼa̱nña ña̱ koo ku̱a̱ʼání prueba nu̱ú na̱ ñuu Ndióxi̱, ta ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼinna ña̱ nasa̱mana. Soo xa̱a̱ ni̱ya̱ʼava ña̱ tiempo kán. Ta saátu xa̱a̱ ke̱ena ti̱xin Babilonia ña̱ káʼnu ña̱ simbólico, ta ta̱ Jesús nda̱ka̱xinra na̱ “esclavo fiel y prudente” * (Apoc. 18:2, 4; Mat. 24:45). Na̱ xi̱kaʼvi Biblia xa̱a̱ ni̱xi̱yo tu̱ʼvana ña̱ keʼéna chiñu ña̱ taxi Jehová ndaʼa̱na.

^ párr. 22 Ña̱ The Golden Age (ka̱naña ña̱ tu̱ʼun sáʼán tá ku̱i̱ya̱ 1932 ta xi̱naníña Luz y Verdad), ta nda̱kunaníña Consolation tá ku̱i̱ya̱ 1937 (ta tá ku̱i̱ya̱ 1938 nda̱kunaníña Consolación) ta saátu tá ku̱i̱ya̱ 1946 nda̱kunaníña Awake! (tá ku̱i̱ya̱ 1947 nda̱kunaníña ¡Despertad!).