Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 40

¿Ndáaña kéʼé iin na̱ ndixa ndándikó-ini?

¿Ndáaña kéʼé iin na̱ ndixa ndándikó-ini?

“Va̱xii̱ ña̱ kanai̱ na̱ yiví [...] na̱ íyo ku̱a̱chiva, ña̱ va̱ʼa ná ndikó-inina” (LUC. 5:32).

YAA 36 Ná kundaayó níma̱yó

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1, 2. ¿Á inkáchi íyo ña̱ ke̱ʼé ta̱ Acab ta saátu ta̱ Manasés, ta ndáa pregunta ndakuiinyó?

NÁ KA̱ʼA̱NYÓ xa̱ʼa̱ u̱vi̱ na̱ rey na̱ ni̱xi̱yo tiempo xi̱naʼá. Iinra xi̱xaʼndachíñu nu̱ú u̱xu̱ tribu ña̱ ni̱xi̱yo chí ñuu Israel, ta inkara xi̱xaʼndachíñu nu̱ú u̱vi̱ tribu ña̱ ni̱xi̱yo chí Judá. Ni xa̱a̱ síín tiempo xi̱ndoo iin tá iin na̱yóʼo, soo kítáʼanní ña̱ ke̱ʼéna. U̱vi̱ saá na̱ rey yóʼo va̱ása níkandíxakana Jehová ta nda̱sakáʼnuna ndióxi̱ vatá, xa̱ʼnína na̱ yiví ta saátu sa̱xínu̱na-ini na̱ ñuu ña̱ ki̱ʼvina ku̱a̱chi. Soo ni̱xi̱yo iin ña̱ va̱ása inkáchi níkeʼéna. Iin ta̱yóʼo nda̱kundeéra ke̱ʼéra ña̱ va̱ása va̱ʼa nda̱a̱ tá ni̱xi̱ʼi̱ra, soo inkara nda̱ndikó-inira xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéra, ta i̱xakáʼnu-ini Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ra. ¿Ndáana káʼa̱nyó xa̱ʼa̱?

2 Acab xi̱naní ta̱ rey ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Israel, ta Manasés xi̱naní ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Judá. Xa̱a̱ síín síín íyo ña̱ ke̱ʼé na̱ ta̱a yóʼo, ta xíʼin ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱na ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ndixa ndandikó-iniyó (Hech. 17:30; Rom. 3:23). ¿Ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ndixa ndandikó-iniyó, ta ndáa ki̱ʼva na̱ʼa̱yó ña̱yóʼo? Xíniñúʼu kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ña, saáchi ndiʼiyó kúni̱yó ña̱ ná ixakáʼnu-ini Jehová xa̱ʼa̱yó tá ni̱ki̱ʼviyó ku̱a̱chi nu̱úra. Ña̱ va̱ʼa ndakuiinyó pregunta yóʼo ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ u̱vi̱ saá na̱ rey yóʼo, ta ná kotoyó ndáaña kivi sakúaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼéna. Tándi̱ʼi, sakúaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa̱ ña̱ ndandikó-iniyó.

¿NDÁAÑA SÁKUAʼAYÓ XÍʼIN ÑA̱ KE̱ʼÉ TA̱ REY ACAB?

3. ¿Ndáaña xi̱keʼé ta̱ Acab?

3 Tá kúma̱ní kaʼndachíñu ta̱ Acab xa̱a̱ ni̱xi̱yo i̱ñu̱ na̱ rey na̱ xi̱xaʼndachíñu nu̱ú na̱ ñuu Israel, ta ta̱ Acab xi̱kuu ta̱ u̱xa̱. Ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ñá Jezabel ñá xi̱kuu se̱ʼe ta̱ rey ñuu Sidón, iin ñuu ña̱ kúikání xi̱ndika̱a̱ chí norte. Ta sana xa̱ʼa̱ ña̱ ti̱ndaʼa̱ ta̱ Acab xíʼin ñá Jezabel ndu̱kúiká na̱ ñuu Israel, soo saátu sa̱kúxíkánana nu̱ú Jehová. Saáchi ñá Jezabel ndióxi̱ Baal xi̱ndasakáʼnuñá, ta nda̱a̱ ta̱ Acab ki̱xáʼa ndásakáʼnu ña̱yóʼo xíʼin na̱ ñuu Israel. Na̱ xi̱ndiku̱n ndióxi̱ Baal, xi̱kisi̱na xíʼin táʼanna ti̱xin templo nu̱ú xi̱ndasakáʼnuna ña̱yóʼo, ta nda̱a̱ xi̱xaʼnína se̱ʼena nu̱úña. Tá xi̱xaʼndachíñu ñá Jezabel, xi̱yi̱ʼvíní na̱ profeta Jehová saáchi xa̱ʼndañá chiñu ña̱ ná kaʼnína ku̱a̱ʼání na̱yóʼo (1 Rey. 18:13). Ta̱ Acab “ke̱ʼéra ku̱a̱ʼání ña̱ kini nu̱ú Jehová, ta kininíka ke̱ʼé ta̱yóʼo nu̱ú [na̱ rey] na̱ ni̱xi̱yo tá ya̱chi̱” (1 Rey. 16:30). Xi̱xitova Jehová ndiʼi ña̱ va̱ása va̱ʼa xi̱keʼé ta̱ Acab ta saátu ñá Jezabel, soo ku̱ndáʼvi-inira xi̱nira na̱ ñuura, ña̱kán chi̱ndaʼára ta̱ profeta Elías ña̱ chindeétáʼanra xíʼin na̱ ñuu ña̱ nasamana ña̱ xi̱keʼéna. Soo ta̱ Acab xíʼin ñá Jezabel, va̱ása níxiinna kuniso̱ʼona.

4. ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Elías xíʼin ta̱ Acab, ta ndáaña ke̱ʼé ta̱ Acab?

4 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo va̱ása níkundeéka-ini Jehová xíʼin ña̱ xi̱keʼéna. Ña̱kán chi̱ndaʼára ta̱ Elías ña̱ ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Acab ta saátu xíʼin ñá Jezabel xa̱ʼa̱ castigo ña̱ ndakiʼinna: ña̱ kuvi ndiʼi na̱ veʼena. Va̱ása va̱ʼa níkuni ta̱ Acab xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Elías, ta iin kama nda̱ndikó-inira xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéra (1 Rey. 21:19-29).

Ta̱ rey Acab chi̱kaa̱ra ta̱ profeta Micaya veʼeka̱a, ta xíʼin ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ su̱ví xíʼin ndinuʼu-inira níndandikó-inira. (Koto párrafo 5 xíʼin 6). *

5, 6. ¿Á xíʼin ndinuʼu-ini ta̱ Acab nda̱ndikó-inira?

5 Ni nda̱ndikó-ini ta̱ Acab, soo ña̱ ke̱ʼéra tá ni̱ya̱ʼa tiempo ni̱na̱ʼa̱ña ña̱ su̱ví xíʼin ndinuʼu-inira níndandikó-inira. Saáchi va̱ása nísandíʼi-xa̱ʼa̱ra ndióxi̱ Baal ti̱xin ñuu Israel, ta ni va̱ása níka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ndasakáʼnu tukuna Jehová. Ta saátu ke̱ʼéra inkaka ña̱ʼa ña̱ ni̱na̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níndandikó-inira.

6 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo ta̱ Acab ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ rey Jehosafat ña̱ ná ku̱ʼu̱nra xíʼinra ña̱ va̱ʼa kanitáʼanna xíʼin na̱ ñuu Siria, soo ta̱ Jehosafat ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Acab ña̱ siʼna ná nda̱ka̱tu̱ʼunna iin profeta Jehová. Ta̱ Acab va̱ása níxiinra, ta ka̱chira: “Íyo si̱ín ta̱a ta̱ kivi nda̱ka̱tu̱ʼun xa̱ʼa̱yó xíʼin Jehová, soo sáa̱-inii̱ xínii̱ ta̱yóʼo saáchi nina ña̱ va̱ása va̱ʼa káʼa̱nra xa̱ʼíi̱”. Soo ni saá ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunvana ta̱ profeta Micaya, ta ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Acab ña̱ va̱ása kuchiñura kanitáʼanra. Soo nu̱úka ña̱ ndandikó-inira ta ka̱ʼa̱nra xíʼin Jehová ña̱ ixakáʼnu-inira xa̱ʼa̱ra, chi̱ka̱a̱ra ta̱ profeta Micaya veʼeka̱a (1 Rey. 22:7-9, 23, 27). Ni chi̱kaa̱vara ta̱ profeta yóʼo veʼeka̱a, soo ni̱xi̱nuva profecía ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ra. Saáchi tá ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱ú ku̱a̱chi, xa̱ʼnínara (1 Rey. 22:34-38).

7. ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xa̱ʼa̱ ta̱ Acab tá ni̱xi̱ʼi̱ra?

7 Tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Acab, Jehová ni̱na̱ʼa̱ra ndáaña ndákanixi̱níra xa̱ʼa̱ ta̱yóʼo. Tá nda̱ndikó ta̱ rey Jehosafat veʼera, Jehová chi̱ndaʼára ta̱ profeta Jehú ña̱ ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ va̱ása va̱ʼa íyo ña̱ ke̱ʼéra chi nda̱kutáʼanra xíʼin ta̱ Acab. Ta ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “¿Á ña̱ va̱ʼa kúú ña̱ kéʼún ña̱ chíndeétáʼún xíʼin na̱ kéʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa, ta kúʼvi̱-iniún xíniún na̱ sáa̱-ini xíni Jehová?” (2 Crón. 19:1, 2). Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: tá ndixa nda̱ndikó-ini ta̱ Acab va̱ása ka̱ʼa̱nví ta̱ profeta yóʼo xa̱ʼa̱ra ña̱ kúúra iin ta̱a ta̱ va̱ása va̱ʼa, á ta̱ sáa̱-ini xíni Jehová. Xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ni nda̱ndikóva-ini ta̱ Acab xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra, soo su̱ví xíʼin ndinuʼu-inira níndandikó-inira.

8. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Acab?

8 ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Acab? Tá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Elías xa̱ʼa̱ castigo ña̱ kixi sa̱tá na̱ veʼera, nda̱ndikóva-inira. Ta va̱ʼava ke̱ʼéra. Soo ña̱ ke̱ʼéra tá ni̱ya̱ʼa tiempo ni̱na̱ʼa̱ña ña̱ su̱ví xíʼin ndinuʼu-inira níndandikó-inira. Ña̱yóʼo sánáʼa̱ña miíyó ña̱ tá ndixa ndándikó-iniyó va̱ása xíniñúʼu ka̱ʼa̱n kuitíyó ña̱ va̱ása va̱ʼa kúniyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéyó. Ná kotoyó inka ejemplo ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó kunda̱a̱-iniyó ndáaña kéʼé iin na̱ ndixa ndándikó-ini.

¿NDÁAÑA SÁKUAʼAYÓ XÍʼIN ÑA̱ KE̱ʼÉ TA̱ REY MANASÉS?

9. ¿Ndáaña xi̱keʼé ta̱ Manasés?

9 Tá ni̱ya̱ʼa u̱vi̱ ciento ku̱i̱ya̱, ta̱ Manasés ni̱xa̱a̱ra ndu̱ura rey chí Judá. Ta kininíka íyo ña̱ ke̱ʼé ta̱yóʼo nu̱ú ta̱ Acab. Tu̱ʼun Ndióxi̱ káchiña: “Ke̱ʼéra ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ása va̱ʼa nu̱ú Jehová, ña̱ va̱ʼa sása̱a̱rara” (2 Crón. 33:1-9). I̱xava̱ʼara altar nu̱ú ndasakáʼnuna ndióxi̱ vatá, ta nda̱a̱ ini templo Jehová ka̱nindichira iin imagen ña̱ ku̱va̱ʼa kándíka iin yitu̱n, ta ña̱yóʼo xi̱kuu ndióxi̱ ña̱ kini ña̱ xi̱keʼéna xíʼin táʼanna. Ke̱ʼéra ña̱ kéʼé na̱ xíto tuni̱, ke̱ʼéra magia ta saátu ña̱ tási. Saátu xa̱ʼníra ku̱a̱ʼání na̱ yiví, ta nda̱a̱ se̱ʼe miíra xa̱ʼmira nu̱ú ndióxi̱ vatá (2 Rey. 21:6, 7, 10, 11, 16).

10. ¿Ndáaña ke̱ʼé Jehová xíʼin ta̱ Manasés, ta ndáaña ke̱ʼé ta̱yóʼo?

10 Táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Acab saátu ke̱ʼé ta̱ Manasés, saáchi va̱ása níxiinra kuniso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinra tá chi̱ndaʼára na̱ profeta ni̱xa̱ʼa̱n nu̱úra. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo “mií Jehová chi̱ka̱a̱-ini na̱ soldado ta̱ rey ñuu Asiria, ña̱ ni̱xa̱a̱na ka̱nitáʼanna” xíʼin na̱ ñuu Judá. “Ta ti̱inna ta̱ Manasés ta chi̱ka̱a̱na ka̱a ndaʼa̱ra xíʼin xa̱ʼa̱ra, ta nda̱kiʼinnara ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna chí Babilonia”. Tá ndíka̱a̱ra chí Babilonia nda̱kaniníxi̱níra xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra. Ta “nda̱ndikóní-inira nu̱ú Ndióxi̱”. Soo íyo inkaka ña̱ ke̱ʼéra, chi “ki̱xáʼara xa̱kundáʼvira nu̱ú Ndióxi̱”, ta nda̱kundeéra ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra. Ta ni ndi̱va̱ʼaní ni̱xi̱yo inira, ki̱xáʼara na̱samara ta ki̱xáʼara nda̱kaʼánra xa̱ʼa̱ “Jehová Ndióxi̱ miíra”, ta ku̱a̱ʼání yichi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin Jehová (2 Crón. 33:10-13).

Ta̱ rey Manasés sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ra ndióxi̱ vatá, ta xíʼin ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ xíʼin ndinuʼu-inira nda̱ndikó-inira. (Koto párrafo 11). *

11. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Manasés ña̱ ndixa nda̱ndikó-inira? (2 Crónicas 33:15, 16).

11 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, nda̱kuiinva Jehová oración ña̱ ke̱ʼé ta̱ Manasés nu̱úra. Saáchi ki̱ʼinra kuenta ña̱ na̱sama ña̱ ndíka̱a̱ níma̱ ta̱yóʼo. Ku̱ndáʼviní-ini Jehová xi̱nirara, ta ta̱xira ña̱ ná kaʼndachíñu tukura. Ta̱ Manasés chi̱ka̱a̱níra ndee̱ ña̱ ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ ndixa nda̱ndikó-inira. Ke̱ʼéra ña̱ va̱ása níkeʼé ta̱ Acab: saáchi na̱samara ña̱ xi̱keʼéra, sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ra ndióxi̱ vatá ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuu ña̱ ná ndasakáʼnuna Jehová (kaʼvi 2 Crónicas 33:15, 16). * Xi̱niñúʼu kandíxaníra Jehová ta ndakú koo inira ña̱ va̱ʼa keʼéra ña̱yóʼo, saáchi tá xa̱ʼa̱ va̱ása níchinúura iin yichi̱ va̱ʼa nu̱ú na̱ veʼera, nu̱ú na̱ xi̱kachíñu nu̱úra ta ni nu̱ú na̱ ñuu. Soo tá xa̱a̱ ku̱chéera ki̱xáʼara kéʼéra ña̱ va̱ʼa. Ta va̱ʼaní yichi̱ chi̱núura nu̱ú se̱ʼe ñáníra ta̱ Josías, saáchi va̱ʼaní rey ni̱xa̱a̱ ta̱yóʼo ku̱ura tá ni̱ya̱ʼa tiempo (2 Rey. 22:1, 2).

12. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Manasés?

12 ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Manasés? Va̱ása níka̱ʼa̱n kuitíra ña̱ ndándikóní-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra, saáchi ni̱ka̱ʼa̱nníra xíʼin Jehová, ta xa̱kundáʼvira nu̱úra ña̱ ná ixakáʼnu-inira xa̱ʼa̱ra. Ta ndi̱ku̱n ki̱xáʼara na̱samara ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéra, chi̱ka̱a̱níra ndee̱ ña̱ keʼéra ña̱ va̱ʼa, nda̱sakáʼnura Jehová ta chi̱ndeétáʼanra xíʼin inkana ña̱ keʼéna ña̱yóʼo. Ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Manasés chíndeétáʼanña xíʼin na̱ ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi ndeé, ña̱ kunda̱a̱-inina ña̱ va̱ʼaní-ini Jehová ta íxakáʼnu-inira xa̱ʼa̱na (Sal. 86:5). Ña̱kán na̱ ndixa ndándikó-ini, kivi ixakáʼnu-ini Jehová xa̱ʼa̱na.

13. ¿Ndáa ejemplo chíndeétáʼan xíʼinyó kunda̱a̱-iniyó ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ndandikó-iniyó?

13 Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ sa̱kúaʼayó, ta̱ Manasés va̱ása níka̱ʼa̱n kuitíra ña̱ ndándikóní-inira chi íyo inkaka ña̱ ke̱ʼéra. Xíʼin ña̱yóʼo sákuaʼayó iin ña̱ ndáyáʼviní. Ta ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó xíʼinña, ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ejemplo. Ndakanixi̱ní ña̱ ku̱a̱ʼún satáún si̱táva̱ʼa, soo nu̱úka ña̱ taxina si̱táva̱ʼa ndaʼún harinava ta̱xina ndaʼún. ¿Á kindo̱o-iniún xíʼin ña̱yóʼo? Va̱ása, saáchi ni kúnda̱a̱va-iniún ña̱ xíʼin harina íxava̱ʼana si̱táva̱ʼa, soo su̱ví ña̱yóʼo kúú ña̱ kúni̱ún. Ta ki̱ʼva saátu kúni̱ Jehová ná keʼé iin na̱ ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi, kúni̱ra ña̱ ndixaní ná ndandikó-inina xa̱ʼa̱ ku̱a̱chi ña̱ ni̱ki̱ʼvina. Tá iinna va̱ása va̱ʼa kúnina xa̱ʼa̱ ku̱a̱chi ña̱ ni̱ki̱ʼvina, va̱ʼava kéʼéna chi ña̱yóʼo kúú ña̱ chindeétáʼan xíʼinna ña̱ ndandikó-inina. Soo su̱ví nda̱saa ña̱yóʼo xíniñúʼu keʼéna. Ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó ndáa inkakaña xíniñúʼu keʼéna, ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin parábola ña̱ na̱túʼun ta̱ Jesús xa̱ʼa̱.

¿NDÁA KI̱ʼVA KUNDA̱A̱-INIYÓ ÑA̱ NDIXA NDA̱NDIKÓ-INI IIN NA̱ YIVÍ?

Tá nda̱kani vií xi̱ní ta̱ loʼo yóʼo, nda̱ndikó tukura veʼera. (Koto párrafo 14 xíʼin 15). *

14. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ta̱ loʼo ta̱ na̱túʼun ta̱ Jesús xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱xáʼara nda̱ndikó-inira?

14 Nu̱ú Lucas 15:11-32, ta̱ Jesús na̱túʼunra xa̱ʼa̱ iin ta̱ loʼo ta̱ nda̱ñúʼu. Ta̱ loʼo yóʼo va̱ása níxiinkara kuniso̱ʼora ña̱ káʼa̱n yivára xíʼinra, ña̱kán nda̱koora veʼera ta ku̱a̱ʼa̱nra “inka ñuu ña̱ kíndo̱o xíká”. Ta tá ni̱xa̱a̱ra kán ki̱xáʼara kéʼéra ku̱a̱ʼání ña̱ kini. Soo tá ki̱xáʼa íyo tu̱ndóʼo nu̱úra ki̱xáʼara ndákaʼánra xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní ni̱xi̱yora xíʼin yivára. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ki̱xáʼa ta̱ loʼo yóʼo “ndákani vií xi̱níra”. Ña̱kán chi̱ka̱a̱-inira ña̱ ndandikóra nu̱ú yivára, ta ndukúra ña̱ káʼnu-ini nu̱úra. Ta̱ loʼo yóʼo ku̱ndaa̱-inira ña̱ va̱ása va̱ʼa íyo ña̱ ke̱ʼéra, soo su̱ví nda̱saa ña̱yóʼo níxiniñúʼu keʼéra, chi saátu xi̱niñúʼu nasamara ña̱ xi̱keʼéra.

15. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ta̱ loʼo ta̱ na̱túʼun ta̱ Jesús xa̱ʼa̱ ña̱ ndixa nda̱ndikó-inira?

15 ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ta̱ loʼo ta̱ na̱túʼun ta̱ Jesús xa̱ʼa̱ ña̱ ndixa nda̱ndikó-inira? Nda̱ndikóra veʼera. Ta tá nda̱kutáʼanra xíʼin yivára, ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Yivá, ni̱ki̱ʼvii̱ ku̱a̱chi nu̱ú Ndióxi̱ saátu nu̱ú miíún. Va̱ása xíniñúʼuka koi̱ se̱ʼún” (Luc. 15:21). Xíʼin ña̱yóʼo ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ xi̱kuni̱ra ndakutáʼan viíra xíʼin Jehová. Ta saátu ku̱ndaa̱-inira ña̱ sa̱xóʼvi̱ra yivára xíʼin ña̱ ke̱ʼéra. Ña̱kán xi̱kuni̱ra sakúsi̱í tukura inira, ta nda̱a̱ xi̱kuni̱ra ná keʼé yivára xíʼinra táki̱ʼva kéʼéra xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra (Luc. 15:19). Su̱ví nda̱saa iin historia kuití kúú ña̱yóʼo, chi íyo iin ña̱ ndáyáʼviní kivi sakúaʼa na̱ anciano xíʼinña. Saáchi kivi chindeétáʼanña xíʼinna ña̱ kunda̱a̱-inina á ndixa nda̱ndikó-ini iin na̱ ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi.

16. ¿Nda̱chun íxayo̱ʼvi̱ña xíʼin na̱ anciano kunda̱a̱-inina á ndixa nda̱ndikó-ini na̱ ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi?

16 Íxayo̱ʼvi̱vaña xíʼin na̱ anciano kunda̱a̱-inina á ndixa ndándikó-ini iin na̱ ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi. ¿Nda̱chun íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinna? Saáchi va̱ása kívi kunda̱a̱-inina ndáaña ndíka̱a̱ níma̱na. Ña̱kán xíniñúʼu ndukúna ki̱ʼva ña̱ kunda̱a̱-inina á ndixa nda̱ndikó-ini iin na̱ ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi, ta kúndasína xínina ña̱ ke̱ʼéna. Sava na̱ hermano ndeéní ku̱a̱chi ku̱a̱kiʼvina, ña̱kán íxayo̱ʼvi̱ña xíʼin na̱ anciano kandíxana ña̱ ndixa ndándikó-ini na̱yóʼo xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna.

17. a) ¿Ndáa ejemplo náʼa̱ ña̱ va̱ása ndixa ndándikó-ini savana? b) ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼé iin na̱ ndixa ndándikó-ini? (2 Corintios 7:11).

17 Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ejemplo. Iin ta̱ hermano xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo sándaʼvira ñá síʼira xíʼin inka ñaʼá. Nu̱úka ña̱ ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ anciano ña̱ chindeétáʼanna xíʼinra, va̱ʼaka chíse̱ʼéra ña̱ kéʼéra nu̱ú ñá síʼira, na̱ migora xíʼin nu̱ú na̱ anciano. Soo iin ki̱vi̱ ku̱ndaa̱-ini na̱ anciano, ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra ña̱ xa̱a̱ kúnda̱a̱va-inina ña̱ sándaʼvira ñá síʼira. Ta̱yóʼo ndákunira ku̱a̱chira ta náʼa̱ra ña̱ va̱ása va̱ʼa kúnira xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéra. ¿Á kúni̱ kachi ña̱yóʼo ña̱ ndixa ndándikó-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra? Va̱ása, saáchi íyo inka ña̱ xíniñúʼu koto na̱ anciano. Ta̱yóʼo, su̱ví iin yichi̱ kuití nísandáʼvira ñá síʼira, saáchi ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ke̱ʼéraña. Ta su̱ví miíra nínatúʼun xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéra, saáchi inkavana ku̱ndaa̱-ini ta na̱túʼunna xíʼin na̱ anciano. Ña̱kán xíniñúʼu kotona á ndixa na̱samara ña̱ ndákanixi̱níra, ña̱ ndóʼora xíʼin ña̱ kéʼéra (kaʼvi 2 Corintios 7:11). * Ta sana xíniñúʼu ya̱ʼa ku̱a̱ʼá tiempo ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱ra ña̱ ndixa ndándikó-inira. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo sana xíniñúʼu kitara ti̱xin congregación (1 Cor. 5:11-13; 6:9, 10).

18. ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼé na̱ ki̱ta ti̱xin congregación ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱na ña̱ ndixa ndándikó-inina, ta ndáaña va̱ʼa ndakiʼinna?

18 ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼé na̱ ki̱ta ti̱xin congregación ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱na ña̱ ndixa ndándikó-inina? Xíniñúʼu ku̱ʼu̱n ni̱ʼina reunión, ta kundiku̱nna consejo ña̱ táxi na̱ anciano ndaʼa̱na, ka̱ʼa̱n ni̱ʼina xíʼin Ndióxi̱, ta kaʼvina Biblia. Saátu xíniñúʼu kuxíkána nu̱ú ña̱ʼa ña̱ kivi sandákavañaʼá ña̱ keʼé tukuna ña̱ va̱ása va̱ʼa. Tá chíka̱a̱na ndee̱ ña̱ ndakutáʼan vií tukuna xíʼin Jehová, va̱ása kaka-inina ña̱ ixakáʼnu-inira xa̱ʼa̱na, ta saátu na̱ anciano chindeétáʼanna xíʼinna ña̱ ndandikóna ti̱xin congregación. Na̱ anciano kúnda̱a̱-inina ña̱ su̱ví inkáchi íyo ku̱a̱chi ña̱ ku̱a̱kiʼvi na̱ hermano, ña̱kán viíní xítona ndáa ki̱ʼva íyo iin tá iin ku̱a̱chi yóʼo, ta chíka̱a̱na ndee̱ ña̱ viíní ka̱ʼa̱nna xíʼin na̱yóʼo.

19. ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼé iin na̱ ndixa ndándikó-ini? (Ezequiel 33:14-16).

19 Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ sa̱kúaʼayó, na̱ ndixa ndándikó-ini va̱ása xíniñúʼu ka̱ʼa̱n kuitína ña̱ va̱ása va̱ʼa kúnina xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna. Chi saátu xíniñúʼu nasamana ña̱ ndákanixi̱nína xíʼin ña̱ ndóʼona, ta xíniñúʼu na̱ʼa̱na ña̱yóʼo xíʼin ña̱ kéʼéna. Xíniñúʼu sandákoona ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéna, ta kandíxa tukuna ña̱ káʼa̱n Jehová (kaʼvi Ezequiel 33:14-16). * Ña̱ xíniñúʼu kundayáʼvika nu̱úna kúú ña̱ kutáʼan viína xíʼin Jehová.

NÁ CHINDEÉTÁʼANYÓ XÍʼIN NA̱ NI̱KI̱ʼVI KU̱A̱CHI ÑA̱ NDANDIKÓ-ININA

20, 21. ¿Ndáa ki̱ʼva chindeétáʼanyó xíʼin iin na̱ ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi ndeé?

20 Ta̱ Jesús ka̱chira: “Na̱ íyo ku̱a̱chiva va̱xii̱ xa̱ʼa̱, ña̱ va̱ʼa ná ndikó-inina” (Luc. 5:32). Ta ña̱yóʼo kúútu ña̱ xíniñúʼu keʼé miíyó. Tá saá, ¿ndáaña xíniñúʼu keʼéyó tá ku̱ndaa̱-iniyó ña̱ iin na̱ migoyó ni̱ki̱ʼvina iin ku̱a̱chi ndeé?

21 Tá ná kuni̱yó chise̱ʼéyó ña̱ ke̱ʼéna, saxóʼvi̱kayóna saá. Ta va̱ása kuchiñuvíyó chise̱ʼéyóña chi xítova Jehová ndiʼi ña̱ kúu (Prov. 5:21, 22; 28:13). Kivi chindeétáʼanyó xíʼin na̱ migoyó tá ná ka̱ʼa̱nyó xíʼinna ña̱ kúni̱ na̱ anciano chindeétáʼanna xíʼinna. Tá va̱ása xíínna natúʼunna xíʼin na̱ anciano, miíyó kivi natúʼun xa̱ʼa̱na. Tasaá na̱ʼa̱yó ña̱ ndixa kúni̱yó chindeétáʼanyó xíʼinna. Ta xíniñúʼu kama keʼéyó ña̱yóʼo chi kivi kuxíkána nu̱ú Jehová.

22. ¿Ndáaña sakúaʼayó nu̱ú inka artículo?

22 Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo kéʼé iin na̱ hermano ña̱ va̱ása va̱ʼa ta kítana ti̱xin ñuu Ndióxi̱, ¿á kúni̱ kachi ña̱yóʼo ña̱ va̱ása níkundáʼvi-ini na̱ anciano kuninana? Nu̱ú inka artículo sakúaʼayó ña̱ viíníva ndátiin Jehová ku̱a̱chi xíʼin na̱ kéʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa, ta kotoyó ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ra.

YAA 103 Na̱ anciano ndáana miíyó

^ párr. 5 Tá iin na̱ yiví va̱ása va̱ʼa kúnina xa̱ʼa̱ ku̱a̱chi ña̱ ni̱ki̱ʼvina, su̱ví ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ ndixa nda̱ndikó-inina xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna. Nu̱ú artículo yóʼo ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ ta̱ rey Acab, ta̱ rey Manasés xíʼin ta̱ loʼo ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa̱, ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó ndáaña kéʼé na̱ ndixa ndándikó-ini. Saátu kunda̱a̱-iniyó ndáaña xíniñúʼu kiʼin na̱ anciano kuenta xíʼin ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina á ndixa nda̱ndikó-ini iin na̱ ni̱ki̱ʼvi ku̱a̱chi.

^ párr. 11 2 Crónicas 33:15, 16: “Tasaá sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ra ndióxi̱ na̱ inka ñuu, ta saátu ndióxi̱ vatá ña̱ xi̱ndichi veʼe Jehová, ta sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ra altar ña̱ i̱xava̱ʼara yuku̱ nu̱ú níndichi veʼe Jehová xíʼin ña̱ i̱xava̱ʼara chí Jerusalén, ta xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná ku̱ʼu̱nna katana ña̱yóʼo chí sa̱tá ñuu. 16 Ta i̱xava̱ʼara iin altar nu̱ú ndasakáʼnura Jehová, ta ki̱xáʼara ta̱xira sacrificio ña̱ kutáʼan viíra xíʼin Ndióxi̱, ta saátu ta̱xira sacrificio ña̱ va̱ʼa taxira tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Ndióxi̱, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuu Judá ña̱ ná ndasakáʼnuna Jehová, ta̱ kúú Ndióxi̱ ta̱ Israel”.

^ párr. 17 2 Corintios 7:11: “Koto va̱ʼandó ndáa ki̱ʼva kúú ña̱ chi̱ndeétáʼanña xíʼinndó ña̱ ku̱suchí-inindó nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱ Ndióxi̱. Ña̱yóʼo chi̱ndeétáʼanña xíʼinndó ña̱ ki̱ndoo va̱ʼandó nu̱ú Ndióxi̱, ni̱sa̱a̱ndó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéndó, ki̱xáʼandó íxato̱ʼóníkandó Ndióxi̱, nda̱ndikó-inindó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéndó, xíʼin ndiʼi níma̱ndó ki̱xáʼandó ndásakáʼnundó Ndióxi̱ ta kǒo níkeʼékandó ña̱ va̱ása va̱ʼa. Chi̱ka̱a̱níndó ndee̱ ña̱ nda̱saviíndó ku̱a̱chi yóʼo”.

^ párr. 19 Ezequiel 33:14-16: “Tá ná ka̱ʼi̱n xíʼin na̱ yiví na̱ ndi̱va̱ʼa-ini ‘Kuvivaún’ soo sándakoona ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéna ta kíxáʼana kéʼéna ña̱ nda̱kú xíʼin ña̱ va̱ʼa, 15 ta ndátaxina ña̱ʼa ña̱ ki̱ʼinna ndaʼa̱ inka na̱ yiví ta saátu ña̱ʼa ña̱ i̱xakuíʼnána, ta ndíku̱nna ley Ndióxi̱ ta va̱ása kéʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa, kutakuvana ta va̱ása kuvina. 16 Va̱ása ndakaʼánkai̱ xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéna. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna ña̱ va̱ʼa xíʼin ña̱ nda̱kú, kutakuvana”.

^ párr. 63 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Sáa̱ní ta̱ rey Acab, ta káʼa̱nra xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra ña̱ ná chika̱a̱na ta̱ profeta Micaya veʼeka̱a.

^ párr. 65 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Ta̱ rey Manasés káʼa̱nra xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra ña̱ ná sandíʼi-xa̱ʼa̱na ndióxi̱ vatá ña̱ ka̱nindichira-ini templo.

^ párr. 67 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Ta̱ loʼo ta̱ nda̱ñúʼu ku̱naákavíra, soo va̱ʼaní kúnira tá xítora veʼera.