Ir al contenido

Ir al índice

¿Ndáaña kivi keʼé na̱ íyo se̱ʼe ña̱ va̱ása kuxíkána nu̱ú se̱ʼena?

¿Ndáaña kivi keʼé na̱ íyo se̱ʼe ña̱ va̱ása kuxíkána nu̱ú se̱ʼena?

¿Ndáaña kivi keʼé na̱ íyo se̱ʼe ña̱ va̱ása kuxíkána nu̱ú se̱ʼena?

SAVA yichi̱, á ndáka̱tu̱ʼun se̱ʼún ña̱yóʼo miíún, “apá, ¿nda̱chun xíni̱níún xa̱ʼa̱ ku̱a̱ʼá ña̱ʼa?” Tá ni̱nda̱ka̱tu̱ʼúnna ña̱yóʼo miíún sana ni̱kusi̱íní-iniún. Soo tá se̱ʼún xi̱niso̱ʼona consejo ña̱ ni̱ka̱ʼún xíʼinna, sana ni̱kusi̱íníka-iniún (Proverbios 23:​15, 24). a

Ta̱ loʼo se̱ʼún, ¿á xítokara miíún nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo loʼora? ¿Á va̱ásaka xítora yóʼó nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo loʼora? ¿Ndáaña kivi keʼún ña̱ va̱ása kuxíká nu̱ú táʼanndó ni ná ku̱a̱ʼnu ta̱ loʼo se̱ʼún? Siʼna ná kotoyó ndáa tu̱ndóʼo kivi ya̱ʼa na̱ íyo se̱ʼe nu̱ú.

U̱ni̱ ña̱ʼa ña̱ kivi ya̱ʼana nu̱ú

1. ÑA̱ KǑO TIEMPONA. Ku̱a̱ʼá país ta̱ ta̱a kúú ta̱ xíniñúʼu taxi ña̱ kuxu na̱ veʼera. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ káchíñura va̱ása ku̱a̱ʼá tiempo íyora veʼera, ta xa̱ʼa̱ ña̱kán kǒo ku̱a̱ʼá tiempo íyora xíʼin se̱ʼera. Tá kúú iin encuesta ña̱ ke̱ʼéna xíʼin na̱ yivá na̱ va̱lí na̱ íyo chí ñuu Francia, na̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ 12 minuto kuití íyona xíʼin se̱ʼena ki̱vi̱ tá ki̱vi̱.

NDAKANIXI̱NÍ XA̱ʼA̱ ÑA̱YÓʼO: ¿Nda̱saa tiempo íyoún xíʼin se̱ʼún? ¿Á kivi kaʼyíún iin á u̱vi̱ semana nda̱saa tiempo yáʼún xíʼin se̱ʼún ña̱ ki̱vi̱ tá ki̱vi̱? Sana ndaka̱ndaní-iniún xíʼin ña̱ kaʼyíún.

2. XA̱ʼA̱ ÑA̱ KǑO SÁNDAKOONA YICHI̱ VA̱ʼA NU̱ÚNA. Sava na̱ ta̱a loʼo kuitíva vií kítáʼanna xíʼin na̱ yivána. Ta̱ Jean-Marie, ta̱ íyo chí Francia ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Loʼo kuití tiempo ki̱táʼi̱n xíʼin yivái̱”. ¿Ndáaña ndo̱ʼora xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo? Suvi miíra káʼa̱n ña̱yóʼo: “Ña̱ʼa ña̱ kǒo níndakanixi̱níi̱ xa̱ʼa̱, táxiníña tu̱ndóʼo ndaʼíi̱. Tá kúú íxayo̱ʼvi̱níña xíʼi̱n ña̱ natúʼi̱n xíʼin na̱ se̱ʼíi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼviní”. Ta inka na̱ ta̱a ku̱a̱ʼání tiempo ni̱xi̱yona xíʼin yivána, soo va̱ása vií kítáʼanna. Ta̱ Philippe, ta̱ 43 ku̱i̱ya̱ káʼa̱nra ña̱yóʼo: “Yivái̱ i̱xayo̱ʼvi̱níña xíʼinra ña̱ na̱ʼa̱ra ña̱ kúni̱ra yi̱ʼi̱. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chíka̱a̱ní ndee̱ ña̱ na̱ʼi̱ ña̱ kúni̱ ta̱ loʼo se̱ʼi̱”.

NDAKANIXI̱NÍ XA̱ʼA̱ ÑA̱YÓʼO: ¿Á ndákanixi̱níún ki̱ʼva ña̱ kítáʼún xíʼin yiváún saá xíniñúʼu kítáʼún xíʼin ta̱ loʼo se̱ʼún? ¿Á kéʼún ña̱ va̱ʼa xíʼin ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼé yiváún xíʼún? ¿Ndáaña kúú ña̱ náʼún ña̱ íyoún saá?

3. ÑA̱ KÁʼA̱NNÍNA TA VA̱ÁSA VA̱ʼAÑA. Sava ñuu ndákanixi̱nína ta̱a va̱ása xíniñúʼu sakúaʼnura se̱ʼera. Ta̱ Luca, ta̱ xa̱ʼnu chí país ña̱ Europa occidental, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Na̱ yiví ndákanixi̱nína na̱ ñaʼáva kúú na̱ xíniñúʼu kundaa se̱ʼe”. Ta inka ñuu ña̱ xíniñúʼu keʼé kuití ta̱a kúú ña̱ nda̱ʼyi̱ra nu̱ú se̱ʼera á ña̱ taxina consejo ndaʼa̱na. Ta̱ George, ta̱ xa̱ʼnu país ña̱ África káʼa̱nra ña̱yóʼo: “Cultura ña̱ kúúmiíndi̱, na̱ ta̱a na̱ íyo se̱ʼe kǒo sásikína xíʼin se̱ʼena ña̱ yíʼvina ña̱ kǒo ixato̱ʼóka na̱ va̱lí se̱ʼena miína. Ña̱kán íxayo̱ʼviña xíʼi̱n ña̱ tavái̱ tiempo ña̱ kusíkíi̱ xíʼin se̱ʼi̱”.

NDAKANIXI̱NÍ XA̱ʼA̱ ÑA̱YÓʼO: Ñuu nu̱ú íyoún ¿ndáaña kéʼé ta̱a ta̱ íyo se̱ʼe? ¿Á sanáʼa̱na na̱ si̱ʼí kuití kúú na̱ xíniñúʼu sakúaʼnu se̱ʼe? ¿Á káʼa̱nna tu̱ʼun va̱ʼa xíʼin se̱ʼena á va̱ása va̱ʼaví náʼa̱ ña̱yóʼo?

Tá miíún kúú ta̱ yáʼa nu̱ú ña̱yóʼo, ¿ndáaña chindeétáʼan xíʼún? Kiʼin kuenta xíʼin ña̱ va̱xi yóʼo.

Kixáʼún na̱ʼún ña̱ kúni̱ún se̱ʼún tá loʼora

Na̱ va̱lí kíxáʼana kéʼéna nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé na̱ yivána. Ña̱kán, chika̱ún ndee̱ ña̱ ná keʼé ta̱ loʼo se̱ʼún nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé miíún nani loʼora. ¿Ndáa ki̱ʼva keʼúnña? ¿Ndáa ki̱ʼva taváún tiempo ña̱ koún xíʼinra?

Ndiʼi ki̱vi̱ ka̱ʼún xíʼinra ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼún ña̱ keʼéra chiñu ña̱ kéʼún veʼún. Tá kúú taxi iin escoba á iin rastrillo ndaʼa̱ se̱ʼún ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼún. Sana kútóonivara kachíñura xíʼún xa̱ʼa̱ ña̱ kúún yivára. Sana ku̱a̱ʼáva tiempo kuniñúʼún sandíʼún ña̱ kéʼún, soo va̱ʼaníva ña̱ keʼún saáchi sanáʼúnra ña̱ ná kachíñura. Xa̱a̱ íyo tiempo, Biblia káʼa̱nña xíʼin na̱ íyo se̱ʼe ña̱ ná taxina chiñu ndaʼa̱ na̱ va̱lí se̱ʼena ta saá va̱ʼa ka̱ʼa̱nna xíʼin se̱ʼena ta sanáʼanana (Deuteronomio 6:​6-9). Consejo yóʼo ndáyáʼvikavaña.

Ta su̱ví kuití chiñu taxiún ndaʼa̱ se̱ʼún, saátu kusíkí xíʼinra. Chi va̱ʼaníka chindeétáʼan ña̱yóʼo xíʼinndó ña̱ xa̱a̱ndó vií kutáʼanndó. Na̱ xíni̱ va̱ʼa káʼa̱nna, na̱ íyo se̱ʼe tá sásikína xíʼin se̱ʼena ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinna ña̱ va̱ʼa ndaka̱xinna ña̱ keʼéna ta saátu ña̱ ndakú koo inina.

Xa̱a̱ na̱ va̱lí keʼéna ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼvika. Ta̱ investigador Michel Fize káchira: “ña̱ va̱ʼa xa̱a̱ iin ta̱ loʼo natúʼunra xíʼin yivára kúú ña̱ kusíkína”. Tá kéʼéra saá, náʼa̱ra ña̱ kúni̱ra se̱ʼera chi su̱ví xíʼin tu̱ʼun kuití náʼa̱raña chi náʼa̱raña xíʼin ña̱ kéʼéra, ta saátu sanáʼa̱ra ta̱ loʼo yóʼo ñá keʼéra saá. Ta̱ André, ta̱ íyo chi Alemania ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Tá ni̱xi̱yo loʼo ta̱ loʼo se̱ʼíi̱, ku̱a̱ʼání tiempo inkáchi xi̱sasíkíndi̱. Miíi̱ xi̱numira ta saátu ta̱yóʼo ni̱xaa̱ra ke̱ʼéra ña̱yóʼo”.

Inka ña̱ chindeétáʼan xíʼún ña̱ va̱ʼa xa̱ún kitáʼún xíʼin ta̱ loʼo se̱ʼún. Tá xa̱a̱ ku̱su̱nra, ka̱ʼvi iin historia nu̱úra ndiʼi ñuú ta kuniso̱ʼo ña̱ sákusi̱í-inira xíʼin ña̱ sákusuchí-inira ndiʼi ki̱vi̱. Tasaá va̱ʼaka xa̱a̱ra natúʼunra xíʼún tá ná kuaʼnura.

Ndukú ki̱ʼva ña̱ ka̱ʼún xíʼinra

Sava na̱ kúa̱an, va̱ása ndáyáʼviví nu̱úna ña̱ chíka̱a̱ yivána ndee̱ ña̱ natúʼunna xíʼinna. Tá xítoún ña̱ va̱ása xíniso̱ʼo ta̱ loʼo se̱ʼún ña̱ káʼún xíʼinra, va̱ása ndakanixi̱níún ña̱ kǒo kúni̱ra natúʼunra xíʼún xa̱ʼa̱ nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa. Sana kuni̱kara natúʼunra xíʼún tá ná nandukún inka ki̱ʼva ña̱ natúʼún xíʼinra.

Ta̱ Jacques, ta̱ íyo chí Francia sava yichi̱ xi̱ ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinra ña̱ natúʼunra xíʼin se̱ʼera ta̱ Jérôme. Nu̱úka ña̱ ixandúxara xíʼinra ña̱ ná ka̱ʼa̱nra xíʼinra, na̱samara ña̱ xi̱keʼéra ta ki̱xáʼara sísikíra fútbol xíʼinra. Ta̱ Jacques ndákaʼánra “tá sa̱ndíʼindi̱ sa̱síkíndi̱, xi̱ndoondi̱ ña̱ ndakindéendi̱ tasaá va̱ʼa ki̱xáʼara nátúʼunra xíʼi̱n xa̱ʼa̱ ña̱ ndíʼi-inira xa̱ʼa̱. Ña̱ va̱ʼa xi̱kitáʼanndi̱ ña̱yóʼo kúú ña̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinndi̱ ña̱ ki̱xaa̱ndi̱ ki̱táʼan va̱ʼakandi̱”.

Tá ta̱ loʼo se̱ʼún kǒo kútóora kusíkíra nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa, ¿ndáaña kivi keʼún? Ta̱ André ndákaʼánra ña̱ xi̱kutóoníra kotora ki̱mi xíʼin se̱ʼera ta ku̱a̱ʼání tiempo xi̱keʼéna ña̱yóʼo: “Xi̱tavándi̱ tayi̱ ña̱ kotondi̱ tíyóʼo. Ta xi̱ndixindi̱ ku̱a̱ʼá ti̱ko̱to̱ xíʼin iin taza loʼo té, ta saá xi̱xitondi̱ chí ndiví tá ñuú. Ta xi̱ka̱ʼa̱nndi̱ xa̱ʼa̱ ta̱ i̱xava̱ʼa tíyóʼo xíʼin xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ xi̱sandíʼi̱-inindi̱, á xa̱ʼa̱ inkaka ña̱ʼa” (Isaías 40:​25, 26).

Ta ¿tá miíún kúú ta̱ kǒo kútóo táʼan ña̱ kútóo ta̱ loʼo se̱ʼún? Sana kivi sandákoún ña̱ kútóo miíún (Filipenses 2:​4). Ta̱ Ian, ta̱ íyo chí Sudáfrica káchira: “Miíi̱ xi̱kotóoní kusíkíi̱ nu̱úka ta̱ loʼo se̱ʼi̱ Vaughan. Ta̱yóʼo xi̱kutóoníkara tú avión xíʼin computadora, tasaá chi̱kai̱ ndee̱ ña̱ kutói̱ táʼa̱n ña̱ kútóora. Ni̱xa̱ʼi̱n xíʼinra nu̱ú íyo tú avión ta sasíkíi̱ xíʼinra nu̱ú computadora. Inkáchi xi̱kusi̱í-inindi̱ ña̱ xi̱keʼéndi̱ ña̱yóʼo, ta va̱ʼaka xi̱natúʼun ta̱ Vaughan xíʼi̱n”.

Va̱ása taxiún ndakava-inina

“Koto apá, koto” ¿Á ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ loʼo se̱ʼún ña̱yóʼo xíʼún tá ke̱ʼéra iin ña̱ʼa xa̱á? Soo tá kúúra ta̱ kúa̱an, sana va̱ása ka̱ʼa̱nkavíra ña̱yóʼo xíʼún, soo xíniñúʼuvara ña̱ ná ka̱ʼún xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa kéʼéra ña̱ va̱ʼa viíka keʼéra chiñu tá ná kuchéera.

Koto ndáaña ke̱ʼé Jehová xíʼin se̱ʼera. Tá xa̱a̱ ku̱nu̱mí kixáʼa ta̱ Jesús keʼéra iin chiñu ña̱ ndáyáʼvi nu̱ú ñuʼú yóʼo, Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra tu̱ʼun va̱ʼa yóʼo xa̱ʼa̱ra: “Ta̱yóʼo kúú se̱ʼi̱ ta̱ kúʼvi̱ní-inii̱ xínii̱; ta̱ sákusi̱í-inii̱” (Mateo 3:17; 5:48). Ndixava xíniñúʼu taxiún consejo ndaʼa̱ se̱ʼún xíʼin ña̱ sanáʼúnra (Efesios 6:​4). Soo, ¿á ndúkún tu̱ʼun va̱ʼa ka̱ʼún xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa ke̱ʼéra á ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra?

Sava na̱ ta̱a íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinna ña̱ ka̱ʼa̱nna tu̱ʼun va̱ʼa xíʼinna á ña̱ ka̱ʼa̱nna ña̱ kúni̱na xíninana, saáchi sana yivá miína xi̱ka̱ʼa̱n kuitína xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa xi̱keʼéna. Tá saá ndóʼún xíniñúʼu chika̱ún ndee̱ ña̱ ixandakún ini se̱ʼún. ¿Ta ndáa ki̱ʼva keʼúnña? Ta̱ Luca, ta̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱, kéʼéra chiñu xíʼin ta̱ loʼo se̱ʼera ta̱ Manuel ta̱ 15 ku̱i̱ya̱. Ta̱ Luca káchira: “Sava yichi̱ káʼi̱n xíʼin ta̱ Manuel ná keʼé miíra chiñu ta tá xíniñúʼura yi̱ʼi̱ saá ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n. Ta sava yichi̱ va̱ʼaní kéʼé miíraña, ta ña̱ va̱ʼaní kéʼéra chiñu yóʼo sákusi̱íníña inira. Tá va̱ʼa kána ña̱ kéʼéra káʼi̱n tu̱ʼun va̱ʼa xíʼinra. Ta tá va̱ása vií kána ña̱ kúni̱ra keʼéra saá káʼi̱n xíʼinra ña̱ ndáyáʼviní ña̱ chi̱kaa̱ra ndeé ña̱ ke̱ʼéraña ta saátu ña̱ chíndayáʼviníi̱ ña̱ ke̱ʼéraña”.

Saá chindeétáʼún xíʼin ta̱ loʼo se̱ʼún ña̱ va̱ʼa xa̱a̱ra keʼéra ña̱ kúni̱ra chí nu̱únínu. Soo, tá kúáchi saxínura ña̱ kúni̱ún kama ná keʼéra, ¿ndáaña keʼún saá? Ta tá ña̱ kúni̱ra keʼéra ña̱ va̱ʼava kúú ña̱yóʼo soo miíún kǒo kútóúnña, ¿ndáaña keʼún? Tá saá íyoña, miíún xíniñúʼu nasama ña̱ ndákanixi̱níún. Ta̱ Jacques, ta̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ káchira: “Chíndeétáʼi̱n xíʼin se̱ʼi̱ ña̱ va̱ʼa xa̱a̱ra keʼéra ña̱ kúni̱ra. Soo chíndeétáʼi̱n xíʼinra ña̱ va̱ʼa keʼéra ña̱ kúni̱ miíra, su̱ví ña̱ kúni̱ miíi̱. Ta sándakaʼánña miíi̱, ña̱ miíra kúú ta̱ xíniñúʼu saxínuña míí tiempo ña̱ kúni̱ miíra”. Miíún kivi chindeétáʼún xíʼin se̱ʼún ña̱ ná saxínura chiñu ña̱ kúni̱ miíra ta kuniso̱ʼún ña̱ ndákanixi̱níra, ta chika̱ún ndee̱ xíʼinra saáchi vií kéʼéra chiñura ta saátu chika̱ún ndee̱ xíʼinra tá va̱ása vií kána ña̱ kéʼéra.

Sava yichi̱ koova ña̱ ixayo̱ʼvi̱ xíʼún xíʼin ta̱ loʼo se̱ʼún. Soo ná ya̱ʼa tiempo kuni̱vara natúʼunra xíʼún. ¿Á su̱ví ña̱ nda̱a̱ ndiʼiyó kúni̱ ña̱ ná chindeétáʼanna xíʼinyó ña̱ saxínuyó ña̱ kúni̱yó keʼéyó?

[Nota]

a Iníí artículo yóʼo ka̱ʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ íyo se̱ʼe ta̱a ña̱ vií kutáʼanna xíʼinna, saátu kivi chindeétáʼanña xíʼin na̱ íyo se̱ʼe ñaʼá.