၁၉​၂၀ ပြည့်​လွန်​နှစ်​တွေ အစော​ပိုင်း ကျမ်းစာ​ကျောင်းသား​တွေ​ဟာ ဂျော်ဂျီ​ယာ​မှာ​ရှိတဲ့ အမှန်တရား ရှာဖွေသူ​တွေဆီ ရောက်​ဖို့ ကြိုးစား​အားထုတ်​ခဲ့​ကြ​တယ်။ ဂျော်ဂျီယာ၊ ဆီးရီးယား၊ တူရကီ၊ အာမေးနီးယား​နိုင်ငံ​တွေမှာ ဟောပြောခြင်း​လုပ်ငန်း​ကို ညွှန်ကြား​ဖို့ ၁၉​၂၄ ခုနှစ်​မှာ လက်​ဘနွန်​ရဲ့ မြို့တော် ဘေ​ရွတ်​မှာ ရုံး​တစ်ခု ဖွင့်လှစ်​ခဲ့တယ်။

အဲဒီအချိန်​တုန်း​က ဂျော်ဂျီယာ​နိုင်ငံ​မှာ အမှန်တရား​မျိုးစေ့ ကြဲ​ခဲ့​ပေ​မဲ့ အစပိုင်း​မှာတော့ ရလဒ်​ကို ထင်ထင်ရှားရှား မ​တွေ့မြင်​ရ​သေး​ဘူး။ (မ. ၁၃:၃၃) အချိန်​ကြာ​လာတဲ့အခါ နိုင်ငံတော်​သတင်း​တရား ပျံ့နှံ့​ခဲ့​ပြီး လူများစွာ​ရဲ့ အသက်တာ​ကို သိသိသာသာ ပြောင်းလဲ​စေခဲ့တယ်။

ဒုတိယ​ကမ္ဘာ​စစ် ဖြစ်တဲ့​အချိန်​မှာ ဗာ​ဆို က​ဗေ​နီ​ယာ​ရှ​ဗီလီ​ဟာ ဆယ်​ကျော်သက်​ပဲ ရှိ​သေး​တယ်။ ဂျော်ဂျီယာ​က ဆိုဗီယက်​ပြည်ထောင်စု​မှာ  ပါဝင်​နေ​လို့ သူ့​အဖေ​ဟာ မကြာခင်​မှာပဲ ဆိုဗီယက်​စစ်တပ်​ထဲ ရောက်​သွား​တယ်။ အဲဒီအချိန်​မှာ ဗာ​ဆို​ရဲ့ အမေ ဆုံးသွား​ပြီ။ ဗာ​ဆို​ဟာ သားကြီး​မို့ အငယ်​တွေ​ကို ကျွေးမွေး​ဖို့ ခိုး​ခဲ့​ရတယ်။

ဗာ​ဆို​ဟာ ဂိုဏ်း​တစ်​ဂိုဏ်း​နဲ့ ဆက်သွယ်​မိ​ပြီး စနစ်တကျ ရာဇဝတ်မှု ကျုးလွန်​မှု​မှာ ပါဝင်​လာ​တယ်။ “အစိုးရ၊ အဖွဲ့အစည်း​တွေ​ထက် ဒုစရိုက်​လောက,​က ပို​တရားမျှတ​တယ်​လို့ ကျွန်တော် ခံစားရ​တယ်” လို့ သူ​ပြော​ပြတယ်။ ဒါပေမဲ့ လူ့​အဖွဲ့အစည်း​က မပေး​နိုင်တဲ့​အရာ​တစ်ခု​ကို ရှာဖွေ​နေမှန်း မကြာခင်​မှာပဲ ဗာ​ဆို သိ​လာတယ်။ “ကျွန်တော်​တောင့်တ​နေတာ တရားမျှတမှု​ပဲ” လို့ပြော​တယ်။

ဗာ​ဆို​ဟာ ရာဇဝတ်မှု​တွေ ကျူးလွန်​လို့ နောက်ဆုံး​မှာ အဖမ်း​ခံ​ရပြီး ဆိုက်ဘေး​ရီး​ယား​မှာရှိတဲ့ အလုပ်ကြမ်း​စခန်း​ကို ပြည်နှင်ဒဏ်​ပေး​ခံရ​တယ်။ အဲဒီမှာ ယုံကြည်ချက်​ကြောင့် ထောင်ကျ​နေ​တဲ့ ယေဟောဝါ​သက်သေ​ တစ်ယောက်နဲ့ တွေ့​တယ်။ “ကျွန်တော် ရှာ​နေတာကို တွေ့​ပြီ။ ကျွန်တော်​တို့​မှာ ဘာ​စာပေ​မှ မရှိပေမဲ့ ညီအစ်ကို ပြောပြ​တာ​တွေကနေ ကျွန်တော် သေသေချာချာ သင်ယူ​တယ်” လို့ ဗာ​ဆို ပြောတယ်။

၁၉​၆​၄ ခုနှစ်​မှာ ဗာ​ဆို လွတ်​လာ​တော့ ယေဟောဝါသက်သေ​တွေ​ကို ရှာဖို့ ဂျော်ဂျီယာ​ကို ပြန်​သွား​တယ်။ အဲဒီ​အချိန်​အတွင်း​မှာ ထောင်​ထဲမှာ​ရှိတဲ့ သက်သေခံ​နဲ့ စာ​အဆက်အသွယ် ရှိ​တယ်။ စိတ်​မကောင်း​စရာက သူ့ရဲ့ သစ္စာရှိ မိတ်ဆွေ သေဆုံး​သွား​ချိန်​မှာ ဘုရား​လူမျိုး​နဲ့ လုံးဝ အဆက်အသွယ် ပြတ်​သွား​တယ်။ သက်သေခံ​တွေ​ကို ပြန်​တွေ့​ဖို့ အနှစ်​နှစ်ဆယ်​လောက် စောင့်​လိုက်​ရတယ်။ သူ့​အကြောင်း နောက်ပိုင်း​မှာ ပို​သိရ​ပါ​လိမ့်​မယ်။

ဂျော်ဂျီယာ​အမျိုးသမီး​လေး ဗလန်​တီ​နာ မီ​မီ​နို​ရှ​ဗီလီ​ဟာ နာ​ဇီ​ချွေး​တပ်​စခန်း​မှာ အကျဉ်း​ကျ​လို့ ကောင်းချီး​ခံစား​ခဲ့​ရတယ်။ အဲဒီမှာ ယေဟောဝါ​သက်သေ​တွေ​နဲ့ ဦးဆုံး​အကြိမ် တွေ့ဆုံ​ခဲ့တယ်။ သူတို့​ရဲ့ မယိမ်းယိုင်​တဲ့  ယုံကြည်​ခြင်း​ကို သူ​အထင်ကြီး​ခဲ့တယ်။ ကျမ်းစာ​သွန်သင်​ချက်​တွေ​က သူ့​နှလုံးကို ထိမိ​ခဲ့တယ်။

စစ်​ပြီး​လို့ အိမ်​ပြန်သွား​တဲ့အခါ ဗလန်​တီ​နာ​ဟာ သိရှိ​လာတဲ့ ယုံကြည်ခြင်း​အသစ်​အကြောင်း တခြားသူတွေ​ကို ပြောပြ​ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ မကြာခင်​မှာပဲ သူ့ရဲ့​လုပ်ရပ်​ကို ဒေသခံ​အာဏာပိုင်​တွေ သတိပြု​မိ​ပြီး ရုရှား အလုပ်ကြမ်း​စခန်း​မှာ ထောင်ဒဏ်​ဆယ်နှစ် ချ​လိုက်​တယ်။ အဲဒီမှာ ယေဟောဝါ​သက်သေ​တွေ​နဲ့ ထပ်​တွေ့​ပြီး နောက်ပိုင်း​မှာ နှစ်ခြင်းခံ​လိုက်​တယ်။

၁၉​၆​၇ ခုနှစ်​မှာ အလုပ်ကြမ်း​စခန်း​က​နေ လွတ်​တော့ ဗလန်​တီ​နာ​ဟာ အနောက်​ဂျော်ဂျီယာ​ကို ပြောင်းရွှေ့​သွား​တယ်။ အဲဒီမှာ သိုသို​သိပ်သိပ် ဆက်​ဟောပြော​တယ်။ မကြာခင်​မှာ ဆုတောင်းချက်​တစ်ခု ကိုယ်တိုင်​ဖြည့်ဆည်း​ပေး​ရ​တော့မယ်​ဆိုတာ မ​ရိပ်မိ​ဘူး။

၁၉​၆​၂ ခုနှစ်မှာ ညီအစ်မ အန်​တို​နီ​နာ ဂူ​ဒါ​ဇီ​ဟာ မယုံကြည်သူ ခင်ပွန်း​ရဲ့ ဆုံးဖြတ်​ချက်​ကြောင့် ဆိုက်​ဘေး​ရီး​ယား​က​နေ ခင်ပွန်း​ရဲ့ ဇာတိ​တိုင်း​ပြည် ဂျော်ဂျီယာ​ကို ပြောင်း​ရွှေ့​ခဲ့​တယ်။ ဆိုက်​ဘေး​ရီး​ယား​သူ အန်​တို​နီ​နာ​ဟာ ပြည်နှင်ဒဏ်​ပေး​ခံရတဲ့ သက်သေခံ​တွေ​ဆီကနေ အမှန်​တရား သိ​ခဲ့​ရတယ်။ အခု အရှေ့​ဂျော်ဂျီယာ​မှာ​ရှိတဲ့ ခါ​ရှု​ရီ​မြို့​မှာ နေထိုင်​ပြီး ယုံကြည်သူချင်း​တွေနဲ့ အဆက်အသွယ် ပြတ်​နေ​တယ်။

သူ့ရဲ့ ဆုတောင်းချက်ကို ယေဟောဝါ အဖြေပေး​တဲ့​အကြောင်း အန်​တို​နီ​နာ ပြော​ပြ​တယ်– “တစ်နေ့ ဆိုက်​ဘေး​ရီး​ယား​က​နေ အမေ​ပို့​လိုက်တဲ့ အထုပ်​တစ်ထုပ် ရ​တယ်။ အထဲ​မှာ သေ​သေ​ချာ​ချာ ဝှက်ထား​တဲ့ ကျမ်းစာ​စာပေ​တချို့ တွေ့​လိုက်​ရတယ်။ နောက်ထပ် ခြောက်နှစ်​အထိ ကျမ်းစာ​စာပေ​တွေ​ကို အဲဒီ​နည်း​နဲ့ ရရှိ​ခဲ့တယ်။ ရတဲ့​အ​ခါ​တိုင်း ယေဟောဝါ​ရဲ့ လမ်းပြမှု၊ အားပေးမှု၊ ဂရုစိုက်မှု​အတွက် ကျေးဇူး​တင်​တယ်။”

ဒါပေမဲ့ အန်​တို​နီ​နာ တစ်ယောက်​တည်း ဖြစ်​နေ​တယ်။ “ညီအစ်ကို/မ​တွေ​နဲ့ တွေ့​ဖို့ ကျွန်မ မပြတ် ဆုတောင်း​တယ်။ တစ်နေ့ အရောင်း​စာရေး​အဖြစ်  ကျွန်မ အလုပ်​လုပ်​တဲ့ စ​တိုး​ဆိုင်​ထဲ​ကို အမျိုးသမီး​နှစ်ယောက် ဝင်လာ​တယ်။ သူတို့က ကျွန်မကို ‘ရှင်​က အန်​တို​နီ​နာ​လား’ လို့​မေး​တယ်။ သူတို့​ရဲ့ ချစ်ခင်ကြင်နာ​တဲ့ မျက်နှာထား​ကြောင့် သက်သေခံ​ညီအစ်မ​တွေ​မှန်း သိလိုက်​တယ်။ ကျွန်မ​တို့ အပြန်​အလှန် ပွေ့ဖက်​ရင်း မျက်ရည်​ကျ​ခဲ့​ကြ​တယ်” လို့ သူ​ပြော​တယ်။

အဲဒီ​ထဲက တစ်ယောက်က ဗလန်​တီ​နာ​ပါပဲ။ အနောက်​ဂျော်ဂျီယာ​မှာရှိတဲ့ အစည်းအဝေး​နေရာ​ကို အန်​တို​နီ​နာ သိ​သွား​လို့ သိပ်​ဝမ်းသာ​ခဲ့​တယ်။ သူ့​အိမ်နဲ့ မိုင် ၂၀​၀ ကျော်​ဝေး​တဲ့ အစည်းအဝေး​နေရာ​ကို တစ်လ​တစ်ခါ သွား​တယ်။

၁၉​၆​၀ ပြည့်လွန်နှစ်​တွေမှာ ဆိုဗီယက်​ပြည်ထောင်စု​ရဲ့ တခြား​ဒေသ​တွေ​မှာ နှိပ်စက်​ညှဉ်းပန်း​ခံရတဲ့ သက်သေ​ခံ​တွေ​ဟာ အခြေအနေ ပို​ကောင်းတဲ့ ဒေသ​တွေဆီ ပြောင်းရွှေ့​သွား​ကြ​တယ်။ အဲဒီ​ထဲမှာ စိတ်​ထက်သန်​ပြီး လုံ့လ​ရှိတဲ့ ဗလာဒီမာ ဂ​လာ​ဒျု​လည်း ပါ​တယ်။ ၁၉​၆​၉ ခုနှစ်​မှာ သူဟာ ယူကရိန်း​က​နေ အနောက်​ဂျော်ဂျီယာ​မှာရှိတဲ့ ဇု​ဒီ​ဒီ​မြို့​ကို ပြောင်းရွှေ့​သွား​တယ်။

အစပိုင်း​မှာတော့ ဂျော်ဂျီယာ​ကို ပြောင်းလာ​တဲ့သူ​တွေ​ဟာ အစည်း​အဝေး​ကို ရုရှား​ဘာသာစကား​နဲ့ ကျင်းပ​ကြ​တယ်။ ဒါပေမဲ့ အစည်းအဝေး  ပုံမှန်​တက်​တဲ့ ဂျော်ဂျီယာ​လူမျိုး​တွေ များ​လာ​လို့ ဂျော်ဂျီယာ​စကား​နဲ့ ကျင်းပ​တယ်။ တပည့်​ဖြစ်စေ​ခြင်း​လုပ်ငန်း အောင်မြင်​လွန်း​လို့ ၁၉​၇၀၊ ဩဂုတ်​လ​မှာ ဒေသခံ ၁၂ ယော​က် နှစ်ခြင်း​ခံ​ခဲ့​တယ်။

၁၉​၇၂၊ နွေဦး​မှာ ဗလာဒီမာ​နဲ့ မိသားစု​ဟာ အနောက်ဘက်​ပို​ကျတဲ့ ဆို​ခူ​မီ​မြို့၊ ပင်လယ်​နက် ကမ်းရိုးတန်း​မြို့​ကို ပြောင်းရွှေ့​ခဲ့​ကြ​တယ်။ “ကျွန်တော်​တို့ ကောင်းချီး​အများကြီး ခံစား​ကြ​ရလို့ ယေဟောဝါ​ကို ကျေးဇူးတင်​တယ်။ အသင်းတော်​ဟာ မြန်မြန်​ဆန်​ဆန် တိုးတက်​လာ​တယ်” လို့ ဗလာဒီမာ ပြော​တယ်။ အဲဒီ​နွေဦး၊ ဆို​ခူ​မီ​မှာ ကျင်းပတဲ့ ပထမဆုံး သတိရအောက်မေ့ပွဲ​ကို ၄၅ ယော​က် တက်ရောက်​ခဲ့​တယ်။

အခု အသက် ၉၀ ကျော်​ရှိနေ​ပြီ​ဖြစ်တဲ့ ဘာ​ဘူ​ဆာ ဂျီ​ဂျီ​လာ​ဗာ​ဟာ ၁၉၇၃ ခုနှစ် အစောပိုင်း​က ဆို​ခူ​မီ​မြို့​မှာ အမှန်တရားကို ချက်ချင်း လက်ခံ​ခဲ့တယ်။ “တစ်နေ့​မှာ အမျိုးသမီး​လေးယောက် အားတက်သရော ပြောဆို​ ဆွေးနွေး​နေတာ​ကို သတိထား​မိတယ်။ နှစ်ယောက်​က သီလရှင်​တွေ​ဖြစ်ပြီး နောက်​နှစ်ယောက်​က ယေဟောဝါသက်သေ​ခံ​တွေ​မှန်း နောက်ပိုင်း​မှ သိ​ရတယ်” လို့ သူ​ပြော​တယ်။ သက်သေခံ​ထဲက တစ်ယောက်က​တော့ ဗလာဒီမာ​ရဲ့ ဇနီး လျူ​ဘာ​ဖြစ်ပြီး နောက်​တစ်ယောက်​က​တော့ ယူကရိန်း​နိုင်ငံ​က အလွန်​ထက်သန်​တဲ့ ရှေ့ဆောင် အီ​တာ ဆူ​ဒါ​ရန်​ကို ဖြစ်​တယ်။

သူတို့​ပြောဆို​နေတာ​တွေကို “ကျွန်မ စိတ်ရောကိုယ်ပါ​နှစ်​ပြီး နားထောင်​ခဲ့​တယ်” လို့ ဘာ​ဘူ​ဆာ ပြော​တယ်။ ဘုရား​မှာ နာမည်​ရှိတယ်​ဆိုတာ ကြား​တော့ ချက်ချင်း​ပဲ အဲဒီ​နာမည်​ကို ကျမ်းစာ​ထဲကနေ ပြ​ပေး​မလား​လို့ ဝင်ပြော​လိုက်​တယ်။ မေးခွန်းတွေ အများကြီး ဆက်​မေး​ပြီး ဆွေးနွေး​ခန်း​က နောက်ထပ် သုံး​နာရီ ကြာ​သွား​တယ်။

သက်သေခံ​တွေ​နဲ့ ထပ်​မ​တွေ့​တော့​မှာ စိုးရိမ်​လို့ “ကျွန်မကို ဒီအတိုင်း ထားခဲ့​ပြီး ထွက်သွား​တော့​မ​လို့​လား” လို့ ဘာ​ဘူ​ဆာ မေး​လိုက်​တယ်။

“မထား​ခဲ့​ပါဘူး။ နောက်​တစ်ပတ် စ​နေ​နေ့​မှာ ကျွန်မ​တို့ ပြန်လာ​မယ်” လို့ ညီ​အစ်မ​တွေ ဖြေ​တယ်။

နောက်​တစ်ပတ် စ​နေ​နေ့​မှာ ညီအစ်မ​နှစ်ယောက် ရောက်​လာ​လို့ ဘာ​ဘူ​ဆာ သိပ်​ပျော်​သွား​တယ်။ ချက်ချင်း ကျမ်းစာ စ​သင်​ကြ​တယ်။ ကျမ်းစာ သင်​လို့ ပြီး​ခါနီး​မှာ ဘုရား​လူမျိုး​နဲ့ အဆက်​ပြတ်​မသွား​အောင် လုပ်ဖို့ လိုတယ်​လို့ စဉ်းစား​မိ​ပြီး “ဒီလူတွေ​ကို ငါ​တွေ့​ပြီ။ နောက်ထပ် ပျောက်​မသွား​အောင် သေ​သေ​ချာ​ချာ လုပ်​ရမယ်” လို့ တစ်ယောက်တည်း ပြော​ခဲ့တယ်။

ဒါနဲ့ အစီအစဉ်​တစ်ခု ဆွဲ​လိုက်တယ်။ “လျူ​ဘာ အိမ်ထောင်သည်​မှန်း ကျွန်မ​သိတယ်။ ဒါနဲ့ အီ​တာ​ကို အိမ်ထောင်သည်​လား​လို့ မေး​လိုက်တယ်။ အီတာ​က သူ့​မှာ ယောက်ျား​မရှိဘူး​လို့ ပြန်​ဖြေ​တယ်။ ‘ဒါဆို ကျွန်မ​တိုက်ခန်း​ကို ပြောင်းလာ​ခဲ့။ အဲဒီမှာ ခုတင်​နှစ်လုံး ရှိ​တယ်။ အလယ်​မှာ မီးအိမ်​တစ်လုံး ရှိ​တယ်။ အဲဒီ​အောက်​မှာ ကျမ်းစာ​ထားပြီး ည​မှာလည်း ကျမ်းစာ​အကြောင်း ပြော​လို့​ရတာ​ပေါ့’” လို့ ပြော​တယ်။ အီ​တာ​က ဖိတ်ခေါ်မှု​ကို လက်ခံပြီး ဘာ​ဘူ​ဆာ​ရဲ့ တိုက်ခန်း​ကို ပြောင်း​လာ​တယ်။

 အဲဒီ​အချိန်​အကြောင်း ဘာ​ဘူ​ဆာ ပြောပြ​တယ်– “တစ်ခါတလေ ညဘက် အိပ်​လို့​မပျော်​တဲ့​အ​ခါ သင်ယူ​ခဲ့တာ​တွေ​ကို ပြန်​တွေးတော​ဆင်ခြင်​တယ်။ ရုတ်တရက် အတွေး​ထဲမှာ မေးခွန်း​တစ်ခု ပေါ်​လာ​ရင် အီ​တာ​ကို နိုးပြီး ‘ကျမ်းစာ ယူ​လိုက်​ဦး။ ကျွန်မ​မှာ မေးခွန်း​တစ်ခု ရှိတယ်’ လို့ ပြော​လေ့​ရှိတယ်။ အီ​တာ​က မျက်လုံး​ကို ပွတ်​ပြီး ‘ကောင်း​ပါ​ပြီ’ ဆိုပြီး ကျမ်းစာ​ကို ဖွင့်၊ မေးခွန်း​ရဲ့ အဖြေ​ကို ပြောပြ​တယ်။” အီ​တာ ပြောင်း​လာ​ပြီး သုံးရက်​အကြာ​မှာ ဘာ​ဘူ​ဆာ သတင်း​ကောင်း စ​ဟော​တော့​တယ်။

ဘာ​ဘူ​ဆာ​မှာ နာ​တီ​လာ ချာ​ဂေ​အီ​ရှ​ဗီလီ လို့​ခေါ်တဲ့ မိတ်ဆွေ​ရင်း ရှိတယ်။ “ပစ္စည်း​ဥစ္စာ​ကြောင့် အမှန်​တရား​ကို လက်​မခံ​လောက်​ဘူး​လို့ ထင်ခဲ့​ပေ​မဲ့ ဝမ်းသာစရာ​က ကျွန်မ​ထင်​တာ မှား​သွား​တယ်။ အမှန်​တရား​အကြောင်း ပထမ​ဆုံး စ​ပြော​ချိန်​မှာပဲ အားတက်သရော လက်ခံ​ခဲ့​တယ်” လို့ ဘာ​ဘူ​ဆာ ပြော​တယ်။ မကြာ​ခင်​မှာ သူတို့​နှစ်ယောက်​စလုံး​ဟာ မိတ်ဆွေ၊ အလုပ်ဖော်၊ အိမ်နီးချင်း​တွေ​ကို မျှော်လင့်ချက်​အကြောင်း ပြော​ပြ​တော့​တယ်။