ကမ္ဘာ့ဖြစ်ရပ်အကဲခတ်

ကလေးသူငယ်များနှင့် တုန်လှုပ်ဖွယ်တေးဂီတ

“အသက်ခုနစ်နှစ်ရှစ်နှစ်အရွယ်ကလေးများသည် ဘုရားတရားစော်ကားမှု၊ လိင်ဆိုင်ရာကွက်ကွက်ကွင်းကွင်းစာသားများနှင့် အကြမ်းဖက်မှုတို့ပါဝင်သည့် တေးသီချင်းများဖြင့် ဘေးသင့်နေသည်” ဟု ရှီကာဂိုထရီဘျွန်း သတင်းစာက ဖော်ပြသည်။ “ရှေးအချိန်က သူငယ်တန်းမှ အလယ်တန်းကျောင်းသားအရွယ်ကလေးများတွင် သူတို့၏ကိုယ်ပိုင် ‘ကလေး’ သီချင်းများရှိကြသည်။” သို့သော် “ယနေ့ မူလတန်းကျောင်းသားကလေးများသည် သူတို့၏မိဘ သို့မဟုတ် ဆယ်ကျော်သက်ရွယ် မွေးချင်းပေါက်ဖော်များ နားထောင်သည့်သီချင်းများကို ဖွင့်နားထောင်နိုင်ဖွယ်ရှိသည်။” ထို့အပြင် ယူနိုက်တက်စတိတ်ရှိ တေးသံသွင်းကုမ္ပဏီများသည် ယင်းတို့ကို ကလေးများလက်သို့မရောက်စေရန် အကူအညီဖြစ်စေဖို့ အကြမ်းဖက်မှု သို့မဟုတ် ကွင်းကွင်းကွက်ကွက်စာသားများပါသည့် စီဒီဓာတ်ပြားများပေါ်တွင် သတိပေးစာတန်းများကပ်ထားကြရန် တောင်းဆိုခံရသော်လည်း ထိုသို့သောတေးသီချင်းများကို ဓာတ်ပြားဆိုင်များရှိ အသံနားထောင်သည့်နေရာများတွင် အလွယ်တကူနားထောင်နိုင်သည်။ ဘော်စတန်မြို့ရှိ ဝီးလော့ခ်ကောလိပ်မှ သတင်းဖြန့်ချိရေး ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ကလေး ပါရဂူတစ်ဦးဖြစ်သူ ဒိုင်အဲန်း လက်ဗ်အင် က “၎င်းအရာများပို၍ အစွန်းရောက်လာသည်နှင့်အမျှ ကျွန်ုပ်တို့သည် အကဲဆတ်မှု ပို၍နည်းလာလေဖြစ်သည်” ဟုသတိပေးခဲ့သည်။

ပညာသားပါပါ ပြန်လည်အသုံးချခြင်း

တစ်ခါသုံးပလတ်စတစ်ပုလင်းများကို အသုံးပြု၍ လယ်သမားအုပ်စုတစ်စုသည် ပီရူးနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းရှိ ထရူဟီယိုမြို့တော်အနီးတွင် ငါးမိုင်ရှည်သောရေသွယ်မြောင်းတစ်ခုကို တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ လီမာမြို့ထုတ်သတင်းစာ အယ်လ်ကိုမာစီယို အရ လယ်သမား ၈၁ ဦးသည် မြေလွတ်မြေရိုင်းအချို့ကိုရရှိခဲ့ကြကာ ရေထွက်သည့်နေရာတစ်ခုကို တွေ့ရှိခဲ့ကြသော်လည်း ၎င်းတို့၏မြေယာသို့ ရေသွယ်ယူရန် လိုအပ်သည့်ရေပိုက်ကို မဝယ်နိုင်ကြချေ။ အခက်အခဲကိုဖြေရှင်းရန် လယ်သမားတစ်ဦးသည် အခြားနည်းလမ်းတစ်ခုကို အကြံပြုခဲ့သည်။ သူတို့သည် စွန့်ပစ်ထားသည့် ပလတ်စတစ်ပုလင်းများကို ဝယ်ယူကာ ၁၄ ရက်အတွင်း ၎င်းတို့၏ထိပ်နှစ်ဖက်စလုံးကိုဖြတ်ပြီး ရေပိုက်တစ်ချောင်းတည်းဖြစ်ရန် ပုလင်း ၃၉,၀၀၀ လုံးကို ဆက်ခဲ့ကြသည်။ ရေသွယ်မြောင်းသည် ရေတွင်းတစ်တွင်းမတူးနိုင်မချင်း ယာယီရေအထောက်အပံ့တစ်ခုအဖြစ် ရှိနေမည်ဖြစ်သည်။

အကြွေးရှောင်ခြင်း

ဗြိတိန်နိုင်ငံရှိ စာသုံးသူစောင့်ကြပ်ရေးအုပ်စုက အကြွေးထူခြင်း၏အန္တရာယ်များနှင့်ပတ်သက်၍ လူတို့ကိုသတိပေးရန် “ချေးငွေကြောင့် အကြွေးမတင်စေပါနှင့် ဟူသောအရေးပါသည့်ကင်ပိန်းတစ်ခုကို စတင်ခဲ့ကြပြီ” ဟု Newstream ကုမ္ပဏီကဖော်ပြသည်။ သမာသမတ်ကုန်သွယ်ရေးရုံး (အိုအက်ဖ်တီ) ၏အဆိုအရ ဗြိတိန်နိုင်ငံရှိ ဝယ်ယူသုံးစွဲသူများ၏ချေးငွေသည် ယခင်လေးနှစ်ကထက် ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်များလာသည်။ ထို့အပြင် ယခုအခါ သာမန်ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးစီတွင် အာမခံချက်ပြုလုပ်ထားခြင်းမရှိသည့် အကြွေးဒေါ်လာ ၃,၇၀၀ ခန့်ကြွေးတင်နေကြသည်။ အိုအက်ဖ်တီ က သင် အကြွေးမယူမီ အောက်ပါတို့ကိုလုပ်ဆောင်ရန် အကြံပြုသည်– “သင်တတ်နိုင်မည်မတတ်နိုင်မည်ကို သင့်ကိုယ်သင် ရိုးသားစွာမေးပါ။” ဒုတိယအနေဖြင့် လိုက်လံသုံးသပ်ပြီးမှဝယ်ပါ။ လူအများစုသည် ကုန်ပစ္စည်းဝယ်သည့်အခါ အသင့်မြတ်ဆုံးဈေးနှုန်းကိုရှာကြသော်လည်း အကြွေးနှင့် ငွေရသည့်အခါတွင်မူ ကုန်သည်ကမ်းလှမ်းသမျှ အတိုးနှုန်းတိုင်းကို ကျေနပ်ကြသည်။ သင်သည် နှုန်းထားသက်သာစွာ ချေးငွေရနိုင်မရနိုင်သိရှိရန် ဘဏ်များ သို့မဟုတ် အကြွေးဝယ်ကတ်ပြားကုမ္ပဏီများ၏ နှစ်ပတ်လည်အတိုးပေးရနှုန်းများကို နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ပါ။ တတိယမှာ၊ သင် အကြွေးပိလာလျှင် အကူအညီရှာပါ။

“သူတော်စင်” ကိုလမ်ဘတ်စ်လော

“ခရစ္စတိုဖာ ကိုလမ်ဘတ်စ်အား သူတော်စင်တစ်ဦးအဖြစ် ခန့်အပ်သတ်မှတ်ပေးရန် ဗာတီကင်သည် အပူတပြင်းတောင်းဆိုခံနေရသည်” ဟုလန်ဒန်မြို့ထုတ် တိုင်းမ် သတင်းစာက ဖော်ပြသည်။ ဗာတီကင်မော်ကွန်းတိုက်ကိုစူးစမ်းနေသည့် ပညာရှင်များက ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲများကို ငွေကြေးထောက်ပံ့ရန်နှင့် “လူတို့ကို ခရစ်ယာန်ဘာသာသို့ သိမ်းသွင်း” ရန်ဟူသော လျှို့ဝှက်တာဝန်တစ်ရပ်ဖြင့် ကိုလမ်ဘတ်စ်အားစေလွှတ်ခဲ့သူမှာ သူ၏ရေကြောင်းခရီးကို ငွေကြေးထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည့် စပိန်ဘုရင်ဖာဒီနန်နှင့် မိဖုရားအစ္စဘဲလာတို့မဟုတ်ဘဲ ပုပ်ရဟန်းမင်းအင်နိုစင့် ၈ ဖြစ်သည်ဟုဆိုကြသည်။ ၁၈၅၁ ခုနှစ်တွင် ပုပ်ရဟန်းမင်း ပိုင်းယပ်စ် ၉ ရေးသားခဲ့သည့်အမှာစာ၌ ဤသို့တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပါရှိသည်– “ကိုလမ်ဘတ်စ်သည် ဤပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး၏တိုက်တွန်းမှုနှင့် အကူအညီဖြင့် သူ၏အလွန်ကောင်းသောအစီအစဉ်ကို တာဝန်ယူဆောင်ရွက်ခဲ့ကြောင်း သေချာပေါက်ဖော်ပြမည်။” နောက်ပုပ်ရဟန်းမင်း လီယို ၁၃ က ဤစူးစမ်းရှာဖွေသူအား “ချာ့ခ်ျလူ” အဖြစ်ဖော်ပြခဲ့သည်။ သို့သော် ၁၄၉၃ ခုနှစ်တွင် စပိန်သို့ ကိုလမ်ဘတ်စ်ပြန်လာသောအခါ အင်နိုစင့် ၈ ကိုဆက်ခံခဲ့သူ စပိန်လူမျိုးဘောဂျာမျိုးနွယ်ဝင် ပုပ်ရဟန်းမင်းအလက်ဇန္ဒား ၆ သည် ကိုလမ်ဘတ်စ်၏ စူးစမ်းရှာဖွေမှုအခွင့်အရေးများကို စပိန်ဘုရင်ထံသို့ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည်။

သန္ဓေသားများ၏ သင်ယူမှတ်မိနိုင်စွမ်း

“ကလေးသူငယ်တို့သည် သားအိမ်ထဲရှိနေချိန်တွင် သင်ယူရုံသာမကဘဲ ၁၀-မိနစ်ကြာ ရေတိုမှတ်ဉာဏ်နှင့် ၂၄-နာရီကြာရေရှည်မှတ်ဉာဏ်လည်းရှိသည်” ဟု ရွိုင်တာစ်သတင်းဌာနက ဖော်ပြသည်။ မားစ်ထရစ်ခ်တ်မြို့တော်ရှိ တက္ကသိုလ်ဆေးရုံမှ ဒတ်ခ်ျသုတေသီများက “ရက်သတ္တပတ် ၃၇ ပတ်မှ ၄၀ ကြားရှိသန္ဓေသား ၂၅ ဦး” ကိုလှုံ့ဆော်ပေးရန် တုန်ခါမှုများနှင့် အသံပညာကိုအသုံးပြုကာ “အသံလွန်လှိုင်းဓာတ်မှန်များဖြင့် ၎င်းတို့၏တုံ့ပြန်မှုများကို စစ်ဆေးကြည့်ရှုခဲ့ကြသည်။” ဦးဆုံးစမ်းသပ်မှုများပြုပြီးနောက် ၁၀-မိနစ်စီနှင့် ၂၄-နာရီစီခြား၍ လှုံ့ဆော်မှုကို ထပ်ဆင့်ပေးခဲ့ကြသည်။ “လှုံ့ဆော်ပေး ပြီးတစ်စက္ကန့်အတွင်း ကလေး၏ခြေလက်တစ်ဖက် လှုပ်ရှားလာလျှင် တုံ့ပြန်မှုကောင်းသည်ဟုယူမှတ်” သော်လည်း “လေးကြိမ်ဆက်တိုက်လှုံ့ဆော်ပေးပြီးနောက် မတုံ့ပြန်လျှင် လှုံ့ဆော်မှုကို ကလေးသိသွားပြီဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြသည်” ဟု ရွိုင်တာစ် ကဖော်ပြသည်။ စမ်းသပ်မှုအကြိမ်ကြိမ်လုပ်ပြီးသောအခါ သန္ဓေသားများသည် လှုံ့ဆော်မှုနှင့် အကျွမ်းတဝင်ရှိလာကာ ယင်းကို မတုံ့ပြန်တော့ကြောင်း၊ လှုံ့ဆော်မှုကို သူတို့မှတ်မိနေသည့်လက္ခဏာဖြစ်ကြောင်း သိပ္ပံပညာရှင်များတွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။

ကမ္ဘာပေါ်တွင် တစ်ပတ်လျှင် တိရစ္ဆာန်နှစ်မျိုးပျောက်ဆုံးနေ

ကမ္ဘာပေါ်တွင် တစ်ပတ်လျှင် လယ်ယာသုံးတိရစ္ဆာန်နှစ်မျိုးပျောက်ဆုံးနေကာ အမျိုးပေါင်း ၁,၃၅၀ သည် မျိုးသုဉ်းမည့်အန္တရာယ်ကြုံနေရသည်ဟု အီတလီနိုင်ငံထုတ် ကိုရီယေးရယ် ဒေးလား စေးရား သတင်းစာက ဖော်ပြသည်။ ယူအဲန် စားနပ်ရိက္ခာနှင့်စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့ (အက်ဖ်အေအို) မှသုတေသီများသည် ၁၇၀ နိုင်ငံရှိ အိမ်မွေးနို့တိုက်သတ္တဝါနှင့်ငှက်ကောင်ရေ ၆,၅၀၀ ကိုဆယ်နှစ်ကြာလေ့လာခဲ့ကြသည်။ အက်ဖ်အေအို၏ တိရစ္ဆာန်မျိုးရိုးဗီဇရင်းမြစ်များအဖွဲ့မှ ဝါရင့်အရာရှိ ဒေါက်တာ ကိသ်ဟန်မွန် ၏အဆိုအရ “တစ်ခုခုမလုပ်ပါက ပေါက်ဖွားလာသောမျိုးစိတ်သုံးပုံတစ်ပုံသည် နောက်အနှစ် ၂၀ တွင်ပျောက်ဆုံးသွားလိမ့်မည်ဖြစ်သည်။” ရောမ,မှပေးပို့သည့် ရွိုင်တာသတင်းတစ်ရပ်က ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများမှ ပြည်ပသို့ တိရစ္ဆာန်များတင်ပို့ခြင်းသည် ထိုပြဿနာကိုတိုးပွားစေသည်ဟု ရှင်းပြသည်။ တင်ပို့ခံရသောတိရစ္ဆာန်များသည် နယ်ခံတိရစ္ဆာန်များနှင့်မိတ်လိုက်ရာ ယင်းက နယ်ခံတိရစ္ဆာန်အမျိုးများကို မျိုးသုဉ်းစေနိုင်သည်။ “သို့သော်၊ ပြဿနာမှာ ဤတိရစ္ဆာန်များသည် အဓိကအားဖြင့် ၎င်းတို့လာသည့်နိုင်ငံ၏အခြေအနေများနှင့် လိုက်လျောညီထွေကြပြီး ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများ၏ ကြမ်းတမ်းသောဝန်းကျင်နှင့်ရင်ဆိုင်ရန် အခက်ကြုံနေရလေ့ရှိခြင်းတို့ဖြစ်သည်” ဟု ဒေါက်တာဟန်မွန် ကဖော်ပြသည်။

ရေခဲသေတ္တာမသုံးဘဲ လတ်ဆတ်နေသောအစားအစာ

ပုပ်သိုးလွယ်သောအစားအစာကို လျှပ်စစ်ဓာတ်အားသုံး ရေခဲသေတ္တာအကူအညီမပါဘဲ အေးမြလတ်ဆတ်အောင်ထားရန်ခက်၏။ သို့သော် ရိုးရှင်းပြီး အကုန်အကျသက်သာသော တီထွင်မှုတစ်ခုသည် နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း မိုးနည်းဒေသတွင် အလွန်အောင်မြင်နေကြောင်းတွေ့ရသည်။ ၎င်းတွင် မြေအိုးတစ်လုံးကို နောက်မြေအိုးတစ်လုံးထဲသို့ထည့်ကာ ၎င်းတို့နှစ်ခုကြားလပ်နေသည့်နေရာတွင် စိုစွတ်နေသည့်သဲဖြင့် ဖြည့်ပေးခြင်းပါဝင်သည်။ အိုးအသေးထဲတွင် အစားအစာထည့်ကာ စိုထိုင်းနေသည့်အဝတ်ဖြင့် အိုးကိုဖုံးပေးရသည်။ “အပြင်ဘက်ရှိလေပူနွေးနွေးက အပြင်အိုး၏မျက်နှာပြင်ကို စိုထိုင်းစေကာ ရေငွေ့ ပြန်စေသည်” ဟု နယူးဆိုင်းယင်းတစ် မဂ္ဂဇင်းကဖော်ပြသည်။ “ရေခိုးရေငွေ့သည် အပူဓာတ်ကို ၎င်းနှင့်အတူ သယ်ဆောင်သွားရာ ဤခြောက်သွေ့စေသောလုပ်ရပ်သည် သဲနှင့်အဝတ်စိုစွတ်နေသရွေ့ အိုး၏အတွင်းပိုင်းမှအပူဓာတ်ကို အမြဲဖယ်ရှားပေးသည်။” ဤနည်းကိုအသုံးပြုသည့်အခါ ခရမ်းချဉ်သီးနှင့် ငရုတ်ကောင်းတို့သည် သုံးပတ်ကျော်အထိ လတ်လတ်ဆတ်ဆတ်ရှိနိုင်ပြီး ခရမ်းသီးဆိုလျှင် တစ်လနီးပါး အထားခံသည်။ “အိုးထဲအိုးထည့်” စနစ်ကိုတီထွင်သူ မိုဟာမက် ဘာ အက်ဘာ က ယခုအခါ လယ်သမားများသည် လယ်ယာခြံမြေထွက်ပစ္စည်းများကို လိုအပ်သလိုရောင်းချနိုင်ကာ အစားအစာရောင်းချရန် အိမ်တွင် နေ့စဉ်ပုံမှန်နေခဲ့ရမည်ဖြစ်သည့် သူတို့၏သမီးများသည် လွတ်လပ်စွာကျောင်းတက်နိုင်ကြပြီ ဟုဆိုသည်။

အမျိုးသမီးများနှင့် နှလုံးရောဂါ

“နှလုံးရောဂါကြောင့် နှစ်စဉ်သေဆုံးသည့် အမျိုးသားနှင့် အမျိုးသမီးဦးရေသည် တူညီနေသည့်တိုင် ယင်းရောဂါကို အစဉ်အလာအားဖြင့် အမျိုးသားရောဂါအဖြစ် ယူမှတ်လျက်ရှိသည်” ဟု တိုရွန်တိုစတား ကဖော်ပြသည်။ ယင်းသတင်းစာက အမျိုးသမီးများတွင် နှလုံးရောဂါကို အချိန်နှောင်းမှ ရောဂါလက္ခဏာတွေ့ရလေ့ရှိသည်ဟု ဖော်ပြသည်။ နှလုံးရောဂါလက္ခဏာများ—⁠မြောက်အမေရိကတွင် လူသေရသည့်အဓိကအကြောင်းရင်း—⁠သည် အမျိုးသားနှင့် အမျိုးသမီးတို့တွင် ကွဲပြားကြသည်။ “အမျိုးသားများသည် ရင်ဘတ်အလွန်အောင့်လေ့ရှိပြီး လည်ပင်း၊ ကျောကုန်းနှင့်ပခုံးထိ အကျိုးသက်ရောက်နိုင်ကာ အမျိုးသမီးများမူ မေးရိုးနာခြင်း၊ အသက်ရှူမြန်ခြင်းနှင့် မူးဝေအော့အန်ခြင်းဖြစ်ရန် အကြောင်းပိုများသည်” ဟု စတား ကဖော်ပြသည်။ များသောအားဖြင့် အမလိင်ဟော်မုန်းထုတ်လုပ်မှု လျော့နည်းလာသည့် အသက် ၅၅ နှစ်ကျော်အမျိုးသမီးများ၌ ရောဂါလက္ခဏာများပေါ်ပေါက်လေ့ရှိသည်။ “၎င်းထုတ်လုပ်မှုပြီးဆုံးသွားသည်နှင့် ကျွန်မတို့မိန်းမသားများ နှလုံးရောဂါဖြစ်ပေါ်မှုသည် အမျိုးသားများနှင့်တန်းတူဖြစ်လာသည်” ဟု တိုရွန်တိုအထွေထွေကုဆေးရုံမှ နှလုံးခွဲစိတ်ကုဆရာဝန် စတက်ဖနီ ဘရစ္စတာ ကဆိုသည်။

ဗြိတိသျှအမျိုးသမီးများတွင် အဆုတ်ကင်ဆာ

“ဗြိတိသျှအမျိုးသမီးများတွင် အဆုတ်ကင်ဆာကြောင့်သေဆုံးမှုသည် ရင်သားကင်ဆာကြောင့်သေဆုံးမှုထက် ပထမဦးဆုံးအကြိမ်ပိုများလာရာ အကြီးမားဆုံးသော အမျိုးသမီးကင်ဆာလူသတ်ကောင်ဖြစ်နေသည်” ဟုလန်ဒန်မြို့ထုတ် သည်ဒေးလီးတယ်လီဂရပ်ဖ် သတင်းစာကဖော်ပြသည်။ ရောဂါကြောင့် ယခုသေဆုံးနေရသော အမျိုးသမီးများမှာ ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းသည် အလေးချိန်လျှော့ချရာတွင် အထောက်အကူဖြစ်သည်ဟု ကြေညာခဲ့သော လွန်ခဲ့သည့်အနှစ်လေးဆယ်ကျော်က ဆေးလိပ်စသောက်ခဲ့သူများဖြစ်ကြသည်။ ဗြိတိန်နိုင်ငံ၏ ကင်ဆာသုတေသနကင်ပိန်းက လွန်ခဲ့သည့်အနှစ် ၂၀ ကျော်အတွင်း ရင်သားကင်ဆာကြောင့် အမျိုးသမီးသေဆုံးမှုသည် ၅ ရာခိုင်နှုန်းကျဆင်းစဉ် အဆုတ်ကင်ဆာကြောင့်သေဆုံးမှုသည် ၃၆ ရာခိုင်နှုန်းတက်လာသည်ဟုဆိုသည်။ ထိုအချိန်အတွင်း၌ အဆုတ်ကင်ဆာကြောင့်သေဆုံးသူအမျိုးသားအရေအတွက် ၃၁ ရာခိုင်နှုန်းကျဆင်းခဲ့ရာ အမျိုးသားဆေးလိပ်သောက်သူလျော့နည်းလာကြောင်း ဖော်ပြသည်။ သတိပေးသည့်ကြားမှ “မိန်းကလေးငယ်များသည် ယောက်ျားလေးများထက် ဆေးလိပ်သောက်သည့်အကျင့်ကို ပို၍မွေးမြူနေကြသည်” ဟု ကင်ပိန်း၏ဒါရိုက်တာချုပ် ပါမောက္ခ ဂေါဒင်မက္ကဗီး ကဆိုသည်။